Bản chất & vai trò của các tổ chức độc quyền xuyên quốc gia

b¶n chÊt vµ vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia. môc lôc Trang Lêi më ®Çu 2 I. B¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn 4 1. Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia? 4 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia 4 B¶n chÊt vµ ®Æc tr­ng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia 7 II. Vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia 11 Thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ 11 Thóc ®Èy ®Çu t­ n­íc ngoµi 13 Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 15 Ph¸t triÓn nghiªn cøu, chuyÓn giao c«ng nghÖ 16 III. Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ë ViÖt Nam 21 §Æc ®iÓm ho¹t ®éng 21 T¸c ®éng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam 23 Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay ®èi víi ho¹t ®éng vµ thu hót c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ë ViÖt Nam 27 KÕt luËn 32 lêi më ®Çu “Chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn- giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t­ b¶n”. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ sù tr× trÖ thèi n¸t lµ hai xu thÕ cïng song song vµ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn. Xu thÕ ph¸t triÓn nhanh chãng cña ®­îc thÓ hiÖn ë chç: tèc ®é ph¸t t¨ng tr­ëng thÇn k× cña c¸c n­íc t­ b¶n sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, hiÖu qu¶ lao ®éng s¶n xuÊt ®­îc n©ng cao mét c¸ch râ rÖt, sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cuéc c¸ch m¹ng nh­ vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ... Lµm cho thÕ giíi trë thµnh ng«i nhµ chung, c¸c n­íc xÝch l¹i gÇn nhau h¬n nh»m tËn dông lîi thÕ cña m×nh. Vµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ra ®êi, nã lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ vµ lµ h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn lùc l­îng s¶n xuÊt quèc tÕ ho¸ s©u réng, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ngµy cµng gia t¨ng c¶ vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng . Ngµy nay, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ®· thÊm s©u vµo c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ cã ¶nh h­ëng s©u s¾c vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ v¨n hoa. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cã vai trß thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ sù t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ®· ngµy cµng ®¸p øng ®­îc ®ßi hái quèc tÕ vÒ s¶n xuÊt vµ t­ b¶n, qua ®ã thóc ®Èy toµn bé qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµm cho qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng s©u s¾c h¬n trong tõng ngµnh vµ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cã vai trß quan träng trong viÖc phæ biÕn khoa häc –kÜ thuËt tiªn tiÕn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Th«ng qua c¸c chi nh¸nh ®­îc lËp ra ë c¸c n­íc vµ khu vùc, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cã lîi thÕ trong viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, do c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, buéc c¸c tæ chøc nµy ph¶i coi träng c«ng t¸c nghiªn cøu ph¸t triÓn, kh«ng ngõng ®æi míi mÉu m· s¶n phÈm, t¨ng tÝnh n¨ng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ chñ thÓ chÝnh cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, tranh thñ khai th¸c c¸c nguån lùc nhµn rçi vµ nguån lùc ch­a ®­îc khai th¸c gãp phÇn gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã. Ngoµi ra, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cßn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ lµm cho c¸c ho¹t ®éng th«ng tin, tµi chÝnh, vµ ng©n hµng ngµy cµng s«i ®éng h¬n. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng kinh doanh toµn cÇu cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia còng lµm t¨ng nh©n tè kh«ng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Hoµ cïng vµo xu thÕ kinh tÕ chung cña thÕ giíi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng trë thµnh mét nÒn kinh tÕ më, më cöa ®Ó nh×n ra thÕ giíi, s½n sµng lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, më cöa ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, ®Ó tiÕp nhËn c¸c nguån lùc...V× vËy c¸c nhµ kinh tÕ t­¬ng lai cña ®Êt n­íc ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, nÒn t¶ng tr¸nh nh÷ng lóng tóng, bì ngì khi hoµ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Chóng em- nh÷ng sinh viªn kinh tÕ khi tr­íc m¾t chóng em mäi thø cßn ®ang rÊt mê mê tá tá, ch­a râ; mang trong m×nh b¶n chÊt hiÕu ®éng thÝch kh¸m ph¸, t×m hiÓu c¸i míi. §ång thêi víi sù tß mß cña riªng em vµ nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc tÝch luü trong tr­êng ®¹i häc em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: B¶n chÊt vµ vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia . Bµi viÕt cña em cßn nhiÒu thiÕu sãt do sù tÝch luü tri thøc ch­a ®­îc nhiÒu ®ång thêi em cßn ch­a cã nh÷ng kinh nghiÖm s©u s¾c trong nh÷ng bµi viÕt c«ng phu. RÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy. Em xin tr©n träng c¶m ¬n. Sinh viªn TrÇn Thuý DiÖp-BH45A. i.b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia: 1.Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia: §éc quyÒn lµ sù tËp trung vµo trong tay mét sè Ýt c¸c xÝ nghiÖp, c¸c c«ng ti lín nh÷ng ­u thÕ vµ nh÷ng quyÒn lùc vÒ kinh tÕ trªn c¬ së ®ã hä cã nh÷ng ­u thÕ vÒ chÝnh trÞ. Tæ chøc ®éc quyÒn lµ nh÷ng liªn minh gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n n¾m phÇn lín viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét sè lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh trªn c¬ së ®ã lo¹i trõ ®­îc c¹nh tranh quy ®Þnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao. Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ c¸c tæ chøc, c¸c c«ng ti t­ b¶n ®éc quyÒn cã t­ b¶n thuéc vÒ chñ t­ b¶n cña mét n­íc nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Chñ t­ b¶n ë mét n­íc cô thÓ nµo ®ã cã c«ng ti mÑ ®ãng t¹i n­íc ®ã vµ thùc hiÖn kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc b»ng c¸ch lËp c¸c c«ng ti con. C¸c c«ng ti xuyªn quèc gia lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa vµ lµ h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt (QHSX) trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ hãa s©u réng. Trªn thÕ giíi ®· cã h¬n 60.000 c«ng ti xuyªn quèc gia th­j thô víi kho¶ng h¬n 500.000 chi nh¸nh n­íc ngoµi cã tæng doanh thu trªn 10.000 tØ USD. §iÓn h×nh lµ mét sè tËp ®oµn nh­ : Sony cña NhËt víi sè vèn lµ h¬n 46 tØ USD, tËp ®oµn Ford cña Mü víi 232 tØ USD. Ngµy nay c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ®· chiÕm ®­îc nh÷ng vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi : chóng kiÓm so¸t 80% ho¹t ®éng nghiªn cøu, 60% bu«n b¸n quèc tÕ, 40% s¶n l­îng c«ng nghiÖp, 90% trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ... Víi tiÒm lùc to lín, víi hÖ thèng chi nh¸nh tr¶i réng kh¾p thÕ giíi, c¸c c«ng ti nµy ®· g¾n kÕt c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ång thêi ®Èy nhanh qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nèi kÕt nÒn kinh tÕ c¸c n­íc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Ó c¸c n­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh . MÆt kh¸c nã còng mang nhiÒu h¹n chÕ ,sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia l¹i lµm gay g¾t thªm m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 2.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia : Cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX lµ thêi k× bïng næ cña nh÷ng ph¸t minh khoa häc vÜ ®¹i , lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt cña chñ nghÜa t­ b¶n, h×nh thµnh nªn nh÷ng xÝ nghiÖp cã quy m« lín. Tèc ®é gia t¨ng nhanh chãng cña c¸c ph¸t minh khoa häc vµ sù øng dông ngµy cµng réng r·i nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kÜ thuËt vµo s¶n xuÊt ®· t¹o ra mét søc s¶n xuÊt míi, xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh míi : luyÖn kim, hãa chÊt, ®iÖn ... m¸y mãc ra ®êi ®· lµm thay thÕ bít søc ng­êi vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng : ®éng c¬ ®iezen, m¸y ph¸t ®iÖn, m¸y tiÖn, m¸y phay, ngoµi ra c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i míi : «t«, tµu thñy, m¸y bay, ®­êng s¾t ... nã dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, kh¶ n¨ng tÝch lòy t­ b¶n lín ngµy cµng nhiÒu thóc ®Èy s¶n xuÊt lín . C¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ lµm ph¸ s¶n cña hµng lo¹t c¸c c«ng ti, xÝ nghiÖp, sù th©m nhËp vµ th«n tÝnh lÉn nhau dÉn tíi sù ®æi míi hµng lo¹t t­ b¶n cè ®Þnh ngµy cµng hiÖn ®¹i h¬n ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. Do t¸c ®éng cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña chñ nghÜa t­ b¶n: quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­, quy luËt tÝch lòy t­ b¶n, quy luËt c¹nh tranh s¶n xuÊt cµng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt . Cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n ngµy cµng quyÕt liÖt h¬n bao giê hÕt buéc hä ph¶i t¨ng quy m« ®Ó th¾ng thÕ trong c¹nh tranh . MÆt kh¸c sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tÝn dông t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng s¶n xuÊt b»ng c¸c h×nh thøc lËp c¸c c«ng ti cæ phÇn. Khi tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt diÔn ra víi tèc ®é cao vµ trªn quy m« réng lín nh­ vËy ®· dÉn th¼ng tíi ®éc quyÒn ®©y lµ mét quy luËt phæ biÕn vµ c¨n b¶n trong sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n vµo thêi k× nµy . Së dÜ nh­ vËy lµ do: Mét sè c¸c xÝ nghiÖp lín bao giê còng dÔ t×m thÊy sù tháa thuËn víi nhau h¬n c¸c xÝ nghiÖp nhá. Quy m« to lín h¬n cña c¸c xÝ nghiÖp sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¹nh tranh mÆt kh¸c còng ®Æt xÝ nghiÖp muèn nÐ tr¸nh c¹nh tranh, muèn nÐ tr¸nh ®èi ®Çu t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p trong sù tháa hiÖp. ChÝnh v× vËy c¸c xÝ nghiÖp ®i ®Õn tháa hiÖp víi nhau, kÝ kÕt víi nhau nh÷ng hiÖp ­íc mang tÝnh chÊt ®éc quyÒn. Khi míi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ®éc quyÒn hãa h×nh thøc liªn kÕt chñ yÕu theo chiÒu ngang: ®ã chÝnh lµ sù liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh, tiÕn thªm mét b­íc n÷a nã ®· tæ chøc thµnh c¸c h×nh thøc: Cac ten, Xanh ®i ca, T¬ rít, C«ng soãc xi om, C«ng gl« mª rat ... C¸c ten: lµ h×nh thøc tæ chøc t­ b¶n ®éc quyÒn mµ c¸c nhµ t­ b¶n tham gia kÝ hiÖp ®Þnh tháa thuËn víi nhau vÒ gi¸ c¶, s¶n l­îng, vÒ ph©n chia thÞ tr­êng cßn c¸c nhµ t­ b¶n tham gia h×nh thøc nµy vÉn ®éc lËp víi nhau c¶ vÒ s¶n xuÊt vµ th­¬ng nghiÖp . Xanh-®i-ca: h×nh thøc nµy cao h¬n, æn ®Þnh h¬n C¸c ten, nã cã mét ban qu¶n trÞ ®øng ra ®¶m nhiÖm viÖc mua nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm ®Ó hä khèng chÕ gi¸ mua vµ gi¸ b¸n. Nh­ vËy c¸c nhµ t­ b¶n ®· mÊt ®éc lËp víi nhau vÒ th­¬ng nghiÖp chØ cßn ®éc lËp vÒ s¶n xuÊt. T¬-rít: ®­îc tæ chøc gièng nh­ c¸c c«ng ti cæ phÇn. Tµi s¶n cña c¸c xÝ nghiÖp tham gia ®­îc tËp trung l¹i giao cho mét ban qu¶n trÞ chung thèng nhÊt qu¶n lÝ, ban qu¶n trÞ nµy thèng nhÊt trong c¶ s¶n xuÊt vµ th­¬ng nghiÖp. C¸c thµnh viªn tån t¹i víi t­ c¸ch lµ nh÷ng cæ ®«ng hä sÏ ®­îc h­ëng lîi nhuËn c¨n cø vµo cæ phÇn mµ hä ®ãng gãp. C«ng-soãc-xi-om: lµ h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn mang tÝnh chÊt tæ chøc ®a ngµnh, lµ mét liªn minh bao gåm nhiÒu ngµnh: h·ng bu«n, ng©n hang, c«ng ti b¶o hiªm... trªn c¬ së phô thuéc tµi chÝnh vµo mét tËp ®oµn lín nhÊt, tÊt c¶ c¸c t­ b¶n ®· tham gia vµo Cac ten, Xanh ®i ca, T¬ rít vÉn cã thÓ gia nhËp vµo mét C«ng sooc xi om . C«ng-gl«-mª-rat: còng lµ mét tËp ®oµn kinh doanh ®a ngµnh ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së th«n tÝnh s¸p nhËp nhiÒu xÝ nghiÖp thuéc nhiÒu ngµnh kh¸c nhau kÕt hîp l¹i víi nhau thµnh mét khèi kinh tÕ ®Æt d­íi sù kiÓm so¸t vµ qu¶n lÝ chung cña mét c«ng ti t­ b¶n lín nhÊt. Tõ ®ã thµnh lËp nªn c¸c c«ng ti ®a quèc gia, xuyªn quèc gia. Cïng víi sù xuÊt hiÖn ®éc quyÒn trong s¶n xuÊt th× qu¸ tr×nh ®éc quyÒn trong ng©n hµng, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt còng diÔn ra m¹nh mÏ : Sè l­îng c¸c ng©n hµng ®éc lËp gi¶m xuèng trong khi ®ã sè chi nh¸nh vµ sè tiÒn göi vµo ng©n hµng ngµy cµng t¨ng m¹nh. Do t¸c ®éng cña c¹nh tranh trong néi bé ngµnh ng©n hµng, c¸c ng©n hµng nhá bÞ th«n tÝnh hoÆc s¸t nhËp vµo c¸c ng©n hµng lín XuÊt hiÖn nh÷ng ng©n hµng khæng lå, trªn c¬ së nh÷ng ng©n hµng khæng lå ®ã c¸c tæ chøc ®éc quyÒn trong ng©n hµng ra ®êi vµ nã gi÷ vai trß míi. Ngoµi vai trß truyÒn thèng lµ nhËn göi tiÒn tÖ, do ®­îc tÝch luü hÇu hÕt t­ b¶n tiÒn tÖ trong tay nªn nªn ng©n hµng ®· trë thµnh mét tæ chøc cã thÕ lùc v¹n n¨ng ®­îc xem lµ trung t©m thÇn kinh chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, v× vËy c¶ ng©n hµng vµ ®éc quyÒn trong c«ng nghiÖp ®Òu muèn thèng lÜnh nÒn kinh tÕ, hä b¾t tay nhau vµ qu¸ tr×nh th©m nhËp lÉn nhau gi÷a ng©n hµng vµ c«ng nghiÖp lµm xuÊt hiÖn t­ b¶n tµi chÝnh. Tõ sù xuÊt hiÖn cña t­ b¶n tµi chÝnh kÐo theo sù xuÊt hiÖn cña bän ®Çu sá tµi chÝnh ®ã lµ nh÷ng t­ b¶n tµi chÝnh kÕch sï n¾m trong tay hÇu hÕt cña c¶i vµ thu nhËp quèc d©n , thèng trÞ c¸c ngµnh kinh tÕ chñ yÕu; cã quyÒn lùc kinh tÕ ¾t cã quyÒn lùc vÒ mÆt chÝnh trÞ nªn nã thèng trÞ vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi . §Ó h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn c¸c c«ng ti c¸c xÝ nghiÖp ph¶i liªn doanh, liªn kÕt víi nhau, ph¶i th«n tÝnh, ®ång ho¸ lÉn nhau nh»m t¹o ra søc m¹nh to lín cho m×nh n©ng cao søc c¹nh tranh, tõ ®ã h×nh thµnh nªn nh÷ng lµn sãng s¸t nhËp. LÇn ®Çu tiªn, vµo cuèi thÕ kØ XIX, c¸c xÝ nghiÖp hîp nhÊt víi nhau theo chiÒu ngang ®Ó t¹o thµnh c«ng ti ®éc quyÒn. TiÕp theo lµ vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX mét lµn sãng hîp nhÊt theo chiÒu däc diÔn ra m¹nh mÏ kÐo theo n¹n ®Çu c¬ tiÒn tÖ, ®ã chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn cuéc khñng ho¶ng 29-33. LÇn thø ba, vµo nöa cuèi nh÷ng n¨m 1960, sù s¸p nhËp hçn hîp ®· t¹o thµnh nh÷ng c«ng ti khæng lå, nh­ng khã qu¶n lÝ nªn hiÖu qu¶ kh«ng cao. Vµ lÇn s¸t nhËp thø t­ ®­îc b¾t ®Çu tõ nöa cuèi nh÷ng n¨m 1980- lµn sãng s¸t nhËp th«n tÝnh lÉn nhau gi÷a c¸c c«ng ti ®· trë thµnh mét xu thÕ phæ biÕn trªn thÕ giíi vµ nã mang nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt míi : ViÖc mua b¸n s¸t nhËp kh«ng cßn h·n h÷u mµ ®ang trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu, m¹nh mÏ. Lµn sãng s¸t nhËp ®éng ch¹m tíi tÊt c¶ c¸c ngµnh. Quy m« s¸t nhËp cña c«ng ti lín ®· lªn tíi mÊy chôc tØ USD. ViÖc mua b¸n, s¸t nhËp ®· h×nh thµnh nªn c¸c ®Õ chÕ – c«ng ti khæng lå trªn kh¾p ch©u lôc chiÕm thÞ phÇn quan träng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c c«ng ti ®­îc thµnh lËp tõ viÖc s¸t nhËp ®Òu trë thµnh siªu ®éc quyÒn, do ®ã vÒ b¶n chÊt chóng còng lµ ®éc quyÒn nh­ng ®­îc n©ng nªn ë mét tr×nh ®é míi cao h¬n. Khi ®· trë thµnh nh÷ng tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia th× nã cã ¶nh h­ëng rÊt to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. 3. B¶n chÊt vµ ®Æc tr­ng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia: VÒ b¶n chÊt khi chñ nghÜa t­ b¶n b­íc lªn mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi-giai ®o¹n chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn. Th× quan hÖ s¶n xuÊt cña nã ®· cã sù biÕn ®æi hÕt søc to lín vÒ c¶ khÝa c¹nh chñ së h÷u, ®èi t­îng së h÷u, h×nh thøc së h÷u. Chñ së h÷u kh«ng cßn ®¬n thuÇn lµ chØ mét ng­êi së h÷u trong mét c«ng ti, xÝ nghiÖp, mµ lµ cã nhiÒu chñ cïng së h÷u. NÒn s¶n xuÊt cña c¸c n­íc cña c¸c n­íc t­ b¶n ngµy cµng ®ßi hái ph¶i më réng quy m« v­ît ra khái biªn giíi quèc gia. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸ nÒn s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã nguån vèn khæng lå, v­ît ra khái kh¶ n¨ng cña tõng c«ng ti, tËp ®oµn. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, cïng víi sù gia t¨ng cña t­¬ng øng cña c¸c cæ ®«ng lµm cho giai cÊp t­ s¶n mÊt dÇn ®Þa vÞ quyÕt ®Þnh trong x· héi. C¸c c«ng ti lín, c¸c tËp ®oµn kh«ng chØ dùa vµo vèn cña mét «ng chñ duy nhÊt hay cña mét nhãm c¸c «ng chñ, mµ ph¶i dùa vµ sù ®Çu t­ cña rÊt nhiÒu ng­êi; mÆt kh¸c, ®Ó th¾ng trong c¹nh tranh, c¸c tËp ®oµn kh«ng cßn c¸ch lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i sö dông vèn cña nhiÒu ng­êi trong x· héi ®Ó ®¶m b¶o tèi ®a ho¹t ®éng ®æi míi, hoµn thiÖn kÜ thuËt c«ng nghÖ, sö dông tèt tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng ... Trong qu¸ tr×nh ®ã, ng­êi c«ng nh©n hiÖn ®¹i ®· trë thµnh chñ së h÷u ( víi t­ c¸ch lµ cæ ®«ng) vµ trë thµnh chñ thÓ së h÷u kinh tÕ. Do ®ã quan hÖ së h÷u trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ ®· thay ®æi, víi viÖc më réng c¸c cæ ®«ng, viÖc h×nh thµnh c¸c cæ phiÕu liªn c«ng ti, kh¶ n¨ng vay vèn , lµm xuÊt hiÖn xu thÕ phi c¸ thÓ ho¸ së h÷u t­ nh©n lín. Tõ nh÷ng n¨m 1990 trë ®i xu thÕ nµy xuÊt hiÖn ngµy cµng m¹nh, ë NhËt tØ lÖ cæ phiÕu cña c¸c liªn c«ng ti ®· lªn tíi 72%, vèn t­ nh©n cña c¸c cæ ®«ng trong c«ng ti trong tæng sè vèn ho¹t ®éng cao nhÊt th­êng chiÕm 19%, cßn l¹i lµ sè vèn cña c¸c cæ ®«ng cßn l¹i hoÆc cã thªm mét phÇn vèn ®i vay. Xu thÕ nµy ®· biÕn c¸c tæ hîp c«ng ti lín thµnh c¸c chñ thÓ së h÷u liªn kÕt kinh tÕ, hay ®óng h¬n lµ t¹o nªn h×nh thøc së h÷u hçn hîp. Trong lo¹i h×nh nµy, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c c«ng nh©n cïng tham gia vµo tËp ®oµn víi t­ c¸ch lµ c¸c vÖ tinh, c¸c chñ së h÷u vÒ mÆt kinh tÕ vµ ®Þa vÞ cña hä ®­îc thùc hiÖn theo chÕ ®é “tham dù”. Nh­ vËy, trong c¸c xÝ nghiÖp , c¸c c«ng ti, tËp ®oµn vµ c¸c siªu tËp ®oµn cã c¶ nhµ t­ b¶n lín, nhµ t­ b¶n nhá, vµ c«ng nh©n cïng tham gia vµ lµ ®ång së h÷u víi c¸c tØ lÖ kh¸c nhau. ViÖc ng­êi c«ng nh©n cïng së h÷u víi nhµ t­ b¶n lµ mét xu h­íng “d©n chñ ho¸ vÒ kinh tÕ” vµ ®¶m b¶o sù d©n chñ ho¸ cho c«ng nh©n h¬n tr­íc, ®ång thêi còng kÝch thÝch sù nhiÖt t×nh trong lao ®éng h¬n cña c«ng nh©n vµ lµm dÞu m©u thuÉn gi÷a nhµ t­ b¶n víi c«ng nh©n. §èi t­îng së h÷u còng cã sù biÕn ®æi. §èi t­îng së h÷u kh«ng cßn bÞ bã hÑp trong viÖc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt( së h÷u hiÖn vËt) mµ lµ së h÷u vÒ mÆt gi¸ trÞ (d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ : vèn tù cã, vèn cæ phÇn, vèn cho vay, trÝ tuÖ...), së h÷u trÝ tuÖ, së h÷u c¸c c«ng tr×nh khoa häc, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, th«ng tin ..., c¸c h×nh thøc nµy ngµy cµng trë nªn quan träng vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ngµy nay khi nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng, th× së h÷u trÝ tuÖ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, v× chÝnh trÝ tuÖ lµ nguån gèc sinh ra cña c¶i cña x· héi. Së dÜ nãi ®­îc nh­ vËy lµ v× lao ®éng kh«ng chØ lµ lao ®éng ch©n tay mµ cßn bao gåm c¶ lao ®éng trÝ thøc, lao ®éng nµy t¹o ra sù tiÕn bé cña khoa häc kÜ thuËt, nhê cã sù tiÕn bé nµy mµ n¨ng suÊt lao ®éng ngµy cµng cao khèi l­îng cña c¶i t¹o ra ngµy cµng nhiÒu, chÊt l­îng ngµy cµng tèt. C¸c n­íc t­ b¶n lu«n kÝch thÝch nhøng ho¹t ®éng nghiªn cøu, ph¸t minh, s¸ng t¹o c«ng nghÖ. Lîi nhuËn siªu ng¹ch do ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc- c«ng nghÖ ngµy cµng lín. B©y giê lao ®éng trÝ ãc tréi h¬n lao ®éng ch©n tay, néi dung trÝ tuÖ cña s¶n phÈm tréi h¬n h×nh thøc vËt chÊt cña nã. Trong s¶n phÈm c«ng nghiÖp, hµm l­îng chÊt x¸m t¨ng cao, gi¸ trÞ vËt t­ nguyªn liÖu gi¶m. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc ­u tiªn chñ yÕu lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp míi, mang ­u thÕ cña khoa häc c«ng nghÖ. BÝ quyÕt c«ng nghÖ ®· trë thµnh mét c¸i g× ®ã tùa nh­ tµi s¶n quèc gia, trong lÜnh vùc c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cã chÝnh s¸ch c«ng nghÖ vµ chÕ ®é b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ. Ng­êi c«ng nh©n hiÖn ®¹i lµ nh÷ng ng­êi ®· qua ®µo t¹o vµ th­êng xuyªn ®µo t¹o l¹i, ®¸p øng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Nh÷ng ng­êi c«ng nh©n nµy ®­îc t¸ch ra vµ kh«ng tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®øng trªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp, kÕt hîp c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm b»ng c¸ch ®iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ tù ®éng, hä xö lÝ chóng th«ng qua hµng lo¹t c¸c th«ng sè cã quan hÖ phøc t¹p vµ biÕn ®éng kh«ng ngõng. KÕt qu¶ cña s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo tr×nh ®é, tri thøc, tay nghÒ mµ cßn cã c¶ th¸i ®é lao ®éng, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi c«ng nh©n n÷a, sù nhiÖt t×nh cña ng­êi c«ng nh©n . §©y chÝnh lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña xu h­íng x· héi ho¸ ngµy cµng cao cña quan hÖ së h÷u, x· héi d©n chñ h¬n, ph©n phèi lîi Ých ®· chó ý tíi ng­êi lao ®éng vµ ®­îc coi lµ nguån lùc chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn x· héi. Sù ®iÒu chØnh nµy võa ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, võa ®¶m b¶o lîi Ých cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn, võa lµ ®Ó lµm dÞu bít nh÷ng m©u thuÉn c¨ng th¼ng x· héi. MÆt kh¸c, ®èi víi c¸c c«ng ti xuyªn quèc gia ®éng c¬ th«ng th­êng nhÊt cña viÖc ®Çu t­ vµo mét n­íc nµo ®Êy lµ tiÕp cËn nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, nh÷ng dù ¸n ®­îc thùc hiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn ®­îc chuyªn trë vÒ n­íc ®Çu t­. C¸c c«ng ti cã thÓ tiÕn hµnh ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ®Ó tiÕp cËn ®­îc víi thÞ tr­êng trong n­íc, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ quyÕt ®Þnh më réng s¶n xuÊt ra n­íc ngoµi ®Ó tr¸nh hµng rµo thuÕ quan cña n­íc nhËn ®Çu t­. Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 60 c¸c c«ng ti cña MÜ ®· quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo Philipin, Ên ®é ®Ó khai th¸c thÞ tr­êng trong n­íc . Mét sè ®éng c¬ kh¸c khi ®Çu t­ ra n­íc ngoµi lµ ®Ó tËn dông lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n tè s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ gi¸ lao ®éng rÎ. S¶n phÈm tr­íc tiªn cã thÓ ®­îc s¶n xu¸t t¹i n­íc nhËn ®Çu t­ víi chi phÝ thÊp, sau ®ã ®­îc t¸i xuÊt khÈu sang n­íc ®Çu t­ hay xuÊt khÈu sang n­íc thø ba. H×nh thøc ®Çu t­ nµy phôc vô cho viÖc më réng th­¬ng m¹i vµ tËn dông tèt nh÷ng lîi thÕ cña n­íc nhËn ®Çu t­. Cuèi cïng lµ tËn dông lîi thÕ cña ph©n c«ng lao ®éng. C¸c c«ng ti ®a quèc gia th­êng më réng c¸c ho¹t ®éng cña hä ra khái ph¹m vi mét quèc gia, bao gåm c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh kÜ thuËt cao nh­ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, ho¹t ®éng thiÕt kÕ s¶n xuÊt . Khi ®· tËn dông ®­îc lîi thÕ cu¶ m×nh c¸c c«ng ti b¾t ®Çu bµnh ch­íng thÕ lùc ®éc quyÒn, do chiÕm ®­îc vÞ trÝ ®éc quyÒn nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn b¾t ®Çu ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn; gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp khi mua vµ cao khi b¸n. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn thao tóng nÒn kinh tÕ b»ng gi¸ c¶ ®éc quyÒn vµ thu lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. Nguån gèc cña lîi nhuËn ®éc quyÒn cao lµ lao ®éng cña c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp ®éc quyÒn; mét phÇn lao ®éng kh«ng c«ng cña c¸c xÝ nghiÖp kh«ng ®éc quyÒn; mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ cña nhµ t­ b¶n võa vµ nhá bÞ mÊt do thua thiÖt trong c¹nh tranh , ... Nh­ vËy cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc cña c¸c nhµ t­ b¶n diÔn ra rÊt khèc liÖt nã bao gåm : C¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quyÒn víi c¸c xÝ nghiÖp ngoµi ®éc quyÒn, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t×m mäi c¸ch chÌn Ðp, chi phèi, th«n tÝnh c¸c xÝ nghiÖp ngoµi ®éc quyÒn. C¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quyÒn víi nhau ... Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng n÷a cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ xuÊt khÈu t­ b¶n nh»m tho¶ m·n kh¸t väng ®éc quyÒn cao. Nã ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp FDI, ®©y lµ h×nh thøc lËp ra ë n­íc ngoµi hoÆc mua l¹i nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh n­íc ngoµi h×nh thµnh nªn nh÷ng doanh nghiÖp, c«ng ti ë n­íc ngoµi gäi lµ h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp. Môc ®Ých kinh tÕ cña xuÊt khÈu t­ b¶n lµ ®¶m b¶o lîi nhuËn ®éc quyÒn cao cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Cßn môc ®Ých chÝnh trÞ cña nã lµ më réng ph¹m vi ¶nh h­ëng, duy tr× c¸c n­íc nhËp khÈu t­ b¶n trong sù lÖ thuéc vµo c¸c n­íc xuÊt khÈu t­ b¶n. §Ó tæ chøc thµnh mét hÖ thèng, mét tËp ®oµn th× c¸c c«ng ti liªn kÕt víi nhau theo chÕ ®é tham dù, mét tËp ®oµn tµi chÝnh lín nhê cã sè cæ phiÕu khèng chÕ mµ n¾m ®­îc c«ng ti lín nhÊt víi t­ c¸ch lµ c«ng ti gèc (hay c«ng ti mÑ); c«ng ti nµy l¹i mua ®­îc cæ phiÕu khèng chÕ, thèng trÞ ®­îc c¸c c«ng ti kh¸c gäi lµ c¸c c«ng ti con, c«ng ti con ®Õn l­ît nã l¹i chi phèi c¸c c«ng ti chau còng b»ng c¸ch nh­ thÕ ... Nhê cã chÕ ®é tham dù vµ c¸c ph­¬ng ph¸p tæ chøc tËp ®oµn theo kiÓu mãc xÝch nh­ vËy, mµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cã thÓ khèng chÕ vµ ®iÒu tiÕt ®­îc mét l­îng t­ b¶n lín gÊp nhiÒu lÇn. Vµ cuèi cïng ®¹t tíi môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. II. vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia: 1.Thóc ®Èy th­¬ng m¹i thÕ giíi : Ngµy nay, ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ti quèc tÕ, c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia ®· thÊm s©u vµo lÜnh vùc kinh tÕ vµ cã ¶nh h­ëng s©u s¾c vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸. Mét trong nh÷ng vai trß næi bËt cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ. ThËt vËy, tæng gi¸ trÞ th­¬ng m¹i quèc tÕ cña c¸c chi nh¸nh c«ng ti xuyªn quèc gia ®· t¨ng 15% b×nh qu©n n¨m trong giai ®o¹n tõ 1995-2000. PhÇn lín s¶n phÈm cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia tËp trung vµo hµng chÕ t¹o vµ h­íng nhËp khÈu. Trong h¬n thËp kØ qua, gi¸ trÞ th­¬ng m¹i cña c¸c chi nh¸nh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®· t¨ng nhanh chãng, ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 1990, gi¸ trÞ th­¬ng m¹i cña c¸c chi nh¸nh nµy ë n­íc ngoµi ®· lín h¬n gi¸ trÞ nhËp khÈu cña khu vùc Nam, §«ng vµ §«ng Nam ¸. Theo sè liÖu cña IMF, tæng khèi l­îng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ trªn toµn thÕ giíi t¨ng gÊp 3 lÇn tõ n¨m 1980. Tæng gi¸ trÞ th­¬ng m¹i quèc tÕ vÒ hµng hãa vµ dÞch vô n¨m 1997 ®· ®¹t 6.700 tØ USD, lín h¬n GNP cña tÊt c¶ nÒn kinh tÕ c¸c n­íc Mü La Tinh vµ Ch©u ¸ kÕt hîp l¹i. Tõ n¨m 1996 t¨ng tr­ëng mËu dÞch hµng ho¸ toµn cÇu ®· t¨ng 10% hµng n¨m. Trong thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn, tæng mËu dÞch cña c¶ Ch©u ¸, CËn §«ng vµ Mü La Tinh ®· v­ît tØ lÖ t¨ng tr­ëng trung b×nh cña thÕ giíi... Cïng víi sù gia t¨ng m¹nh mÏ vÒ khèi l­îng, c¬ cÊu mÆt hµng vµ ph­¬ng h­íng ®Þa lÝ cña c¸c luång th­¬ng m¹i quèc tÕ còng biÕn ®æi m¹nh trong nh÷ng thËp kØ võa qua. TØ träng hµng s¬ chÕ gi¶m trong khi tØ träng hµng chÕ t¹o, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng trÝ tuÖ vµ c«ng nghÖ trong th­¬ng m¹i quèc tÕ t¨ng. Sù thay ®æi c¬ cÊu mÆt hµng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo chiÒu s©u. C¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn vµ c¸c s¶n phÈm dïng nhiÒu dïng lao ®éng ngµy cµng gi¶m, nh­êng chç cho c¸c s¶n phÈm tinh chÕ. Sù thay ®æi nµy ®· g©y ra nh÷ng bÊt lîi ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng nguyªn liÖu n«ng s¶n vµ nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ , ¶nh h­ëng ®Õn quan träng ®Õn sù thay ®æi ph­¬ng h­íng ®Þa lÝ cña luång th­¬ng m¹i. Mét ®iÓm næi bËt n÷a lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña th­¬ng m¹i dÞch vô bao gåm: vËn t¶i, du lÞch, viÔn th«ng, b¶o hiÓm, dÞch vô ng©n hµng, vµ c¸c dÞch vô nghÒ nghiÖp kh¸c. Trong n¨m 1995 ®· cã 1200 tØ USD dÞch vô ®­îc trao ®æi gi÷a c¸c n­íc, trong ®ã 30% sè ®ã lµ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. TÇm quan träng cña thÞ tr­êng quèc tÕ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®ång thêi còng lµ lùc ®Èy cho sù h×nh thµnh thÞ tr­êng thÕ giíi thèng nhÊt. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, víi chiÕn l­îc ®a quèc gia vµ t¹o ra sù liªn kÕt gi÷a th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, c¸c c«ng ti mÑ th­êng ®Çu t­ chuyÓn giao trùc tiÕp c«ng nghÖ, nguyªn liÖu vµ dÞch vô cho c¸c chi nh¸nh cña m×nh ë c¸c n­íc. Tuy nhiªn trao ®æi gi÷a c¸c chi nh¸nh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia th­êng ®i cïng víi gi¸ chuyÓn giao, tøc lµ gi¸ c¶ kh«ng dùa trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu mµ lµ gi¸ tho¶ thuËn gi÷a c¸c chi nh¸nh trong cïng mét tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia. T×nh tr¹ng nµy lµm thiÖt h¹i ®Õn n­íc chñ nhµ. §©y lµ vÊn ®Ò mµ ®¸ng l­u ý nhÊt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay . Më réng vµ ph¸t triÓn c¸c chi nh¸nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia th«ng qua ho¹t ®éng FDI ®· gãp phÇn to lín ®èi víi viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu t­ b¶n cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 2. Thóc ®Èy ®Çu t­ n­íc ngoµi: HÇu hÕt nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp FDI. §Çu t­ trùc tiÕp nh»m tËn dông lîi thÕ cña ph©n c«ng lao ®éng, nã ®· trë thµnh yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong viÖc h×nh thµnh m¹ng l­íi s¶n xuÊt quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia chÝnh lµ nh÷ng ng­êi t¹o dùng m¹ng l­íi nµy. HÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy nay kh«ng ®¬n thuÇn lµ sù ph©n c«ng gi÷a c¸c quèc gia theo m« h×nh cæ ®iÓn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua bu«n b¸n quèc tÕ n÷a. Víi sù xuÊt hiÖn vµ më réng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt quèc tÕ ®­îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi toµn cÇu. Mét s¶n phÈm hoµn chØnh kh«ng cßn do mét c«ng ti duy nhÊt s¶n xuÊt ra vµ mét c«ng ti kh«ng cßn chØ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm cho thÞ tr­êng. S¶n xuÊt ë n­íc ngoµi trë thµnh mét tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é toµn cÇu ho¸ cña mét c«ng ti hoÆc mét quèc gia. Trªn thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thùc hiÖn qua c¸c kªnh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia. Víi lîi thÕ cña m×nh vÒ nhiÒu vèn, kÜ thuËt hiÖn ®¹i, qu¶n lý tiªn tiÕn vµ m¹ng l­íi thÞ tr­êng réng lín, c¸c tæ chøc nµy lu«n tÝch cùc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trªn ph¹m vi toµn cÇu. N¨m 1997, c¸c chi nh¸nh cña tæ chøc xuyªn quèc gia víi tæng tµi s¶n trªn 12,6 ngh×n tØ USD ®· ®Çu t­ ra n­íc ngoµi l­îng FDI lµ 422 tØ USD, vµ n¨m 1999 theo UNCTAD.FDI cña thÕ giíi lµ 644 tØ USD trªn ph¹m vi réng h¬n 100 quèc gia. N¨m 1996, nguån FDI ra cña thÕ giíi lµ 346,8 tØ USD, trong®ã tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ 294,7 tØ USD (chiÕm kho¶ng 85%), MÜ lµ n­íc ®Çu t­ nhiÒu nhÊt thÕ giíi víi 85 tØ USD ( 1995 lµ 93 tØ USD) chiÕm kho¶ng 25% FDI cña thÕ giíi. NhiÒu n­íc §«ng Nam ¸ vµ c¶ Trung Quèc còng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, nh­ng víi gi¸ trÞ kh«ng lín ®¹t 9,14 tØ USD vµ 2,2 tØ USD ( chiÕm kho¶ng 2,6% vµ 0,63% l­îng FDI ra thÕ giíi). Nh­ vËy cã thÓ thÊy nguån ®Çu t­ chÝnh ra n­íc ngoµi lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn, tr­íc hÕt lµ c¸c n­íc G7 vµ mét sè n­íc Ch©u ¢u, vµ c¸c n­íc nµy l¹i cã c«ng nghÖ nguån, do ®ã nguån vèn FDI cña chóng cã ý nghÜa quan träng h¬n. FDI chiÕm mét tØ lÖ kh¸ quan träng trong GDP cña c¸c n­íc. N¨m 1996, tØ träng FDI vµo vµ ra trong GDP cña thÕ giíi chiÕm 10,6% vµ 10,8% ®èi víi c¸c n­íc §«ng, Nam, vµ §«ng Nam ¸ tØ träng ®ã lµ 15,8% vµ 8,1%. §èi víi ViÖt Nam tØ träng FDI vµo trong GDP rÊt lín, chiÕm 40,2%. Xu h­íng gia t¨ng viÖc s¸t nhËp vµ th«n tÝnh c¸c c«ng ti ngoai quèc cña tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia, trong ®ã chñ yÕu lµ Mü vµ T©y ¢u, lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y quan träng g©y bïng næ ®Çu t­ n­íc ngoµi (giai ®o¹n 1995-1996) . C¸c tæ chøc xuyªn quèc gia t¸c ®éng m¹nh ®Õn ®éng th¸i dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nã t¨ng m¹nh qua c¸c n¨m vµ ®¹t ®Õn con sè 3,2 ngh×n tØ USD vµo n¨m 1996 . H¬n n÷a c¬ cÊu dßng vèn ®Çu t­ còng cã sù thay ®æi lín do ®iÒu chØnh chiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia. Trong nh÷ng thËp kØ gÇn ®©y, c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®· chuyÓn sang ho¹t ®éng ë ph¹m vi rÊt réng c¶ vÒ tÝnh chÊt kinh doanh vµ khu vùc l·nh thæ. Thªm vµo ®ã, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ ®· thóc ®Èy c¸c h×nh thøc ®Çu t­ gi¸n tiÕp ngµy cµng t¨ng. Nh÷ng ngµnh nghÒ chÕ t¹o víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c¸c ngµnh tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm rÊt ®­îc chó träng quan t©m. Nhê më réng chÝnh s¸ch tù do ho¸ FDI, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi thóc ®Èy dßng vèn FDI vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ThËt vËy, thèng kª n¨m 1997 cña c«ng ti tµi chÝnh quèc tÕ –IFC, dßng vèn FDI thùc hiÖn bëi c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng dÇn qua c¸c n¨m trong gÇn ba thËp kØ l¹i ®©y, ®Æc biÖt t¨ng nhanh tõ sau gi÷a thËp kØ 1980. NÕu tr­íc nh÷ng n¨m 1985, dßng vèn FDI vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ ®¹t trung b×nh kho¶ng 6,5 tØ USD vµ t¨ng 1,7% trªn mçi n¨m th× sau ®ã vèn ®· t¨ng nhanh tõ møc gÇn 15 tØ USD n¨m 1985 lªn tíi h¬n 40 tØ USD n¨m 1990 vµ tiÕp tôc t¨ng tíi kho¶ng 110 tØ USD vµo n¨m 1996 vµ 138,2 tØ USD vµo n¨m 1997. Nh÷ng con sè nµy ®· nãi lªn tÇm quan träng cña tæ chøc xuyªn quèc gia ®èi víi thóc ®Èy FDI vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi gian qua. Nh­ vËy, qua c¸c sè liÖu trªn chøng tá r»ng c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®· cã vai trß to lín ®èi víi viÖc thóc ®Èy l­u chuyÓn dßng FDI trªn thÕ giíi, trong ®ã cã vai trß ®Æc biÖt vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. FDI vµi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn n¨m 1991 chiÕm 26% FDI thÕ giíi, c¸c n¨m sau lµ: 1992:28%; 1993:33%; 1995:30%; 1996:40%. Tuy nhiªn, møc ®é t¸c dông tÝch cùc cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®èi víi thóc ®Èy dßng FDI vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn phô thuéc quan träng vµo chÝnh s¸ch vµ m«i tr­êng thu hót tæ chøc xuyªn quèc gia cña n­íc chñ nhµ. 3. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc : Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn nguån lao ®éng theo hai c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. C¸ch trùc tiÕp lµ th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t­, c¸c tæ chøc nµy ®µo t¹o lùc l­îng lao ®éng ®Þa ph­¬ng ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ho¹t ®éng cña dù ¸n. C¸ch gi¸n tiÕp lµ t¹o ra c¬ héi vµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng lao ®éng th«ng qua c._.