Bài giảng Ngân sách nhà nước - Chương 1: Tổng quan về ngân sách nhà nước

càng phát triển, ngân sách nhà nước ngày càng hoàn thiệnII. Khái niệm và bản chất NSNN:1. Khái niệm NSNN: Budget ( cái ví, cái túi, )NSNN là công cụ huy động nguồn tài chính của nhà nước nhằm hình thành quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nướcNSNN là một đạo luật tài chính cơ bản do Quốc Hội quyết định, thông qua các khoản thu chi tài chính của nhà nước được thực hiện trong một tài khoá.NSNN là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước2. Bản chất của NSNN:Mang tính áp đặt, bắt buộc các chủ thể kinh tế xã hội có liên quan phải tuân thủ: Nhà nước ban hành các luật thuế, các qui định pháp lý về các khoản thu trong nước, qui định chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu ngân sách.Là một bản dự toán thu – chi được các đơn vị có trách nhiệm lập và đề ra các thông số quan trọng có liên quan đến chính sách mà chính phủ phải thực hiện trong năm tài khoá tiếp theo.2. Bản chất của NSNN:Bản chất của NSNN do bản chất của giai cấp thống trị quyết định.Hoạt động của NSNN thể hiện mối quan hệ giữa 1 bên là Nhà nước với 1 bên là xã hội ( tổ chức kinh tế, các đơn vị thuộc lĩnh vực phi sản xuất, các hộ gia đình và các tầng lớp dân cư, nước ngoài )2. Bản chất của NSNN:Về hình thức vật chất biểu hiện: NSNN là 1 quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nướcVề pháp lý: NSNN là 1 KHTC cơ bản.Về quản lý vốn: NSNN là 1 bảng dự toán thu chi của 1 quốc gia trong 1 thời kỳ nhất định.Quỹ Ngân sách Nhà nướcChi về an ninh quốc phòngChi sự nghiệp kinh tế văn hóa xã hộiChi đầu tư phát triển kinh tếChi cho bộ máy nhà nướcCác khoản thu từ nước ngoài Các khoản thu trong nướcChi thường xuyên Chi tiêu dùngChi đầu tư phát triểnTích lũyIII. Vai trò của NSNN:Huy động nguồn tài chính nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước: ThuếPhí, lệ phíThu khácMức thu thế nào là hợp lý?Thu lớn?2. Công cụ chủ yếu để quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế: công cụ điều tiết thị trường bình ổn giá cả và chống lạm phát a/. Thị trường hàng hóa:CungCầuThu mua,trợ giáDự trữ hàng hoá2. Công cụ chủ yếu để quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế:b/. Thị trường tiền tệ, thị trường vốn: phát hành trái phiếu CP:- Trái phiếu ngắn hạn: bù đắp bội chi  thị trường tiền tệ- Trái phiếu trung hạn, dài hạn: huy động vốn chi ĐTPT  thị trường vốn2. Công cụ chủ yếu để quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế:c/. Thị trường SLĐ: chi GDĐT, chi tài trợ  cung ứng nguồn nhân lực cho nền kinh tế.Bù đắp bội chi Ngân sáchPhát hành trái phiếuTăng thuếCắt giảm chi ngân sáchPhát hành tiềnVay nợlà công cụ định hướng phát triển sản xuất, thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng: Chi đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, trợ giá, bù lỗ, bù lãi suất, vay ưu đãiChính sách thuếlà công cụ điều chỉnh thu nhập đảm bảo công bằng xã hội: IV. Nguyên tắc xây dựng NSNN:Nguyên tắc niên hạn:Quốc Hội phải thông qua Mỗi năm một lầnChính Phủ chấp hành NSTrong thời hạn 1 nămVí dụ năm ngân sách ở một số quốc gia trên thế giới:Tuỳ theo quan điểm mỗi quốc gia, năm ngân sách có thể bắt đầu từ ngày 1-1 của năm dương lichTên quốc giaNgày bắt đầu năm NSPháp, Bỉ, Hà Lan, TQ, Lào, Triều TiênNgày 1/1Anh, Nhật, Canada, HK, Ấn ĐộNgày 1/4Ý, Na Uy, Úc, ĐLNgày 1/7MỹNgày 1/10ApganixtanNgày 21/3Xây dựng hệ thống NS đa niên: (3-5 năm)Năm đầuNgân sách năm nDự toán năm n+1Dự toán năm n+2Dự toán năm n+3Ngân sách năm n+1Dự toán năm n+2Dự toán năm n+3Năm tiếp theoNgân sách năm n+2Dự toán năm n+3Năm tiếp theoLưu ý:Cân đối NSNN trung hạn, khuôn khổ cân đối NSNN niên hạn vẫn tồn tại.IV. Nguyên tắc xây dựng NSNN:Lưu ý: Năm ngân sách ( năm tài chính, tài khóa ) khác với chu trình ngân sách.Năm ngân sáchChu trình ngân sách: lập, chấp hành và quyết toán ngân sách.2. Nguyên tắc đơn nhất: 3. Nguyên tắc toàn diện Toàn diện, bao quátMột tài liệu duy nhấtV. Nhiệm vụ cơ bản của NSNN trong giai đoạn hiện nay:1. Xây dựng một cơ chế quản lý NS tích cực:Phân định thu chi NSTƯ & NSĐPMở rộng quyền huy động vốn cho đầu tư phát triển ở địa phương2. Xây dựng chính sách động viên hợp lý:Về mặt kinh tế: kích thích sự tăng tưởng kinh tếVề mặt tài chính: động viên cao độ mọi nguồn thu cho NSNNVề mặt XH: đảm bảo tính công bằng XHVề mặt kỹ thuật: phải đơn giản, dễ hiểu, dễ kiểm tra3. Phân phối và sử dụng vốn tiết kiệm và có hiệu quả: Tiết kiệm  chưa chắc có hiệu quảHiệu quả  tiết kiệmCác giải pháp nâng cao hiệu quả:Đầu tư theo chiều sâu: ngành tích lũy cao, thu hồi vốn nhanh, sd nhiều lđTập trung đầu tư vào các ngành mũi nhọn: dầu khí, điện, phương tiện vận tảiĐầu tư xd kết cấu hạ tầng: sân bay, bến cảng, đường xáTiết kiệm trong lĩnh vực hành chính sự nghiệpTiết liệm trong tiêu dùng TRẦN HẢI HIỆPKhoa TCNNTel: 0903.933.556Email: thhiep@ueh.edu.vnTài liệu tham khảo:-Tài chính công, chủ biên: GSTS Dương Thị Bình Minh-Luật Ngân sách Nhà nước- www.mof.gov.vn