DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
CƠ KHÍ ĐẠI CƢƠNG
Next >>End Show >
Chƣơng II
VẬT LIỆU DÙNG TRONG CÔNG NGHIỆP
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (0
59 trang |
Chia sẻ: Tài Huệ | Ngày: 19/02/2024 | Lượt xem: 121 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Bài giảng Cơ khí đại cương - Chương II: Vật liệu dùng trong công nghiệp - Phan Huy Lê, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
4). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
KHÁI NIỆM CHUNG
Kính chắn
Mặt đèn hậu -
Nhựa
Dây tóc bóng
đèn - Vonfram
Ống xả - Thép
không gỉLốp xe – Cao su
Dầm xe - ThépVành xe – Thép
hoặc Hợp kim
Nhôm
Chắn nƣớc -
Nhựa
Dây điện -
Đồng
Chụp Bugi -
Gốm
Vỏ động cơ –
Gang hoặc
Hợp kim
Nhôm
Vỏ xe – Thép
tấm hoặc
Nhựa tổng
hợp
Ghế ngồi -
Nhựa
Hình 1: Một vài dạng vật liệu được sử dụng trong xe Ôtô –
Kim loại, Hợp kim và Vật liệu phi kim
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
Vật liệu dïng trong c«ng nghiệp gia công cơ khí
Kim loại và
Hợp kim
Kim loại
đen
Kim loại màu
Thép kết cấu
Thép không gỉ
Thép dụng cụ
Gang
v.v..
Nhôm
Đồng
Titan
Vonfram
v.v..
Nhựa Gốm Composit
Nằm trong sự quan tâm
chính của môn học CKĐC !
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
Ứng xử và các Tính chất của vật liệu
Cấu trúc
của vật liệu
Cơ tính Hoá – Lý tính Tính công nghệ
Dạng liên kết
Cấu tạo mạng tinh thể
Tổ chức
Thành phần pha
v.v..
Độ bền
Độ dẻo
Độ đàn hồi
Độ cứng
Độ bền mỏi
Độ giãn dài tƣơng đối
Độ dai va chạm
v.v..
Khối lƣợng riêng
Nhiệt độ nóng chảy
Tính giãn nở
Tính dẫn nhiệt
Tính dẫn điện
Từ tính
Tính chịu ăn mòn
Tính chịu nhiệt
Tính chịu axit
v.v..
Tính đúc
Tính rèn
Tính hàn
v.v..
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
2.1.1. Cơ tính
Cơ tính là đặc trưng cơ học biểu thị khả năng của kim
loại và hợp kim chịu tác dụng của các loại tải trọng:
A. Độ bền
- Khả năng của vật liệu chịu tác dụng của tải
trọng mà không bị phá huỷ.
- Ký hiệu:
Độ bền kéo: k
Độ bền nén: n
Độ bền uốn: u
)/( 2mmN
F
P
o
k
l0
Phá
huỷ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
2.1.1. Cơ tính
B. Độ cứng
- Khả năng của vật liệu chống lại
biến dạng dẻo cục bộ khi có
ngoại lực tác dụng thông qua vật
nén.
P
- Các phƣơng pháp đo
+ Độ cứng Brinen (HB)
+ Độ cứng Rốcoen
(HRB, HRC, HRA)
+ Độ cứng Vicke (HV)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
2.1.1. Cơ tính
C. Độ giãn dài tƣơng đối [%]
- Là tỷ lệ tính theo phần trăm giữa lượng giãn
dài sau khi kéo và chiều dài ban đầu.
%100
0
01
l
ll
D. Độ dai va chạm ak (J/mm
2) (kJ/m2)
- Khả năng chịu tải trọng tác dụng đột ngột
(tải trọng động) mà không bị phá huỷ.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
2.1.2. Lý tính
a. Khối lƣợng riêng (g/cm3)
- Là khối lượng của 1cm3 vật chất.
)/( 3cmg
V
P
b. Nhiệt độ nóng chảy
- Là nhiệt độ nung nóng mà tại đó sẽ làm cho kim
loại chuyển từ thể rắn sang thể lỏng
c. Tính giãn nở
- Là khả năng giãn nở của kim loại khi nung nóng.
d. Tính dẫn nhiệt
- Là khả năng dẫn nhiệt của kim loại.
e. Tính dẫn điện
- Là khả năng truyền dòng điện của kim loại.
f. Từ tính
- Là khả năng dẫn từ của kim loại.
Sắt nguyên chất: 1535oC
Gang: 1130 – 1350oC
Sắt nguyên chất: 0,0000118/1mm
Thép: 0,0000120/1mm
Bạc: 1 Đồng: 0,9 Nhôm: 0,5 Sắt: 0,15
Bạc Đồng Nhôm Hợp kim
Sắt, Niken, Coban và hợp kim của chúng Kim loại từ tính
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
2.1.3. Hoá tính
- Là độ bền của kim loại đối với những tác dụng hoá học của các
chất khác nhƣ Ôxy, Axit, v.v.. Mà không bị phá huỷ.
a. Tính chịu ăn mòn.
- Là độ bền của kim loại đối với sự ăn mòn của môi
trường xung quanh.
b. Tính chịu nhiệt
- Là độ bền của kim loại đối với sự ăn mòn của Ôxy
trong không khí ở nhiệt độ cao.
c. Tính chịu axít
- Là độ bền của kim loại đối với sự ăn mòn của Axít
Ví dụ nhƣ trong cắt khí Ôxy-Axêtylen
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM
2.1.4. Tính công nghệ
-Là khả năng của kim loại và hợp him cho phép gia công nóng hay
gia công nguội.
Tm: Nhiệt độ nóng chảy của kim loại
a. Tính đúc
- Đặc trưng bởi: Độ chảy loãng, Độ co, Tính thiên tích.
b. Tính rèn
- Là khả năng biến dạng vĩnh cửu của kim loại khi
chịu tác dụng của ngoại lực mà không bị phá huỷ.
c. Tính Hàn
- Là khả năng tạo thành liên kết giữa các chi tiết bằng
phương pháp hàn
Thép có tính rèn cao (To).
Gang không có tính rèn.
Đồng, Chì rèn tốt ở nhiệt độ bình thƣờng.
Gia công nguội (Cold working) : T/Tm < 0,3
Gia công trung gian (Warm working) : T/Tm = 0,3 đến 0,5
Gia công nóng (Hot working) : T/Tm > 0,6
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.2. CẤU TẠO VÀ SỰ KẾT TINH CỦA KIM LOẠI
2.2.1. Cấu tạo của kim loại nguyên chất
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Mét sè chi tiÕt m¸y b»ng
kim lo¹i
CÊu tróc cña kim lo¹i
CÊu tróc KL nhìn qua kÝnh
hiÓn vi ®iÖn tö
Liªn kÕt kim lo¹i nhê ®¸m m©y
®iÖn tö
2.2. CẤU TẠO VÀ SỰ KẾT TINH CỦA KIM LOẠI
2.2.1. Cấu tạo của kim loại nguyên chất
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
S¬ ®å m¹ng tinh thÓ cña KL
Ghi nhí:
- C¸c nguyªn tö KL ph©n bè theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh
- NhiÒu m¹ng tinh thÓ s¾p xÕp thµnh m¹ng kh«ng gian
- Mçi nót m¹ng ®-îc coi lµ t©m cña c¸c nguyªn tö
Kim lo¹i cã cÊu t¹o tinh thÓ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
¤ c¬ b¶n: lµ phÇn kh«ng gian nhá nhÊt cña m¹ng tinh thÓ
¤ c¬ b¶n cña m¹ng
tinh thÓ KL
M¹ng tinh thÓ cña KL nhìn d-íi
kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
C¸c kiÓu ¤ c¬ b¶n:
1. LËp ph-¬ng thÓ t©m:
2. LËp ph-¬ng diÖn t©m:
Ký hiÖu:
Ký hiÖu:
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2. Lôc ph-¬ng dµy ®Æc :
Ký hiÖu:
Ký hiÖu:
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Tuú theo lo¹i « c¬ b¶n ng-êi ta x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè m¹ng
Th«ng sè m¹ng lµ gi¸ trÞ ®é dµi ®o theo chiÒu c¹nh cña «
Ьn vÞ ®o cña th«ng sè m¹ng lµ Angstrong (Ao): 1Ao = 10-8cm
*. Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ cña kim lo¹i :
Khi ®iÒu kiÖn ngoµi thay ®æi (¸p suÊt, nhiÖt ®é, v.v..) tæ chøc kim lo¹i sÏ thay ®æi theo
D¹ng « c¬ b¶n thay ®æi
Th«ng sè m¹ng cã gi¸ trÞ thay ®æi Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ
- M¹ng lËp ph-¬ng: chØ cã mét th«ng sè m¹ng la a
- M¹ng lôc gi¸c: cã 2 th«ng sè m¹ng lµ a vµ c
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.2. CẤU TẠO VÀ SỰ KẾT TINH CỦA KIM LOẠI
2.2.2. Sự kết tinh của kim loại
- Kim loại chuyển trạng thái từ Lỏng sang Rắn Kết tinh
T
tThời gian (s)
N
h
iệ
t
đ
ộ
,
o
C
Lỏng
Bắt đầu kết tinh Kết thúc kết tinh
Rắn
Nhiệt độ kết tinh
Lỏng
Rắn
Lỏng
+
Rắn
Sơ đồ tổ chức thô dại của thỏi đúc
1- Hạt mịn, đều trục
2- Dạng trụ, trục vuông góc với thành
khuôn
3- Tinh thể lớn, đều trục
Tổ chức
xuyên tinh
Tổ chức
đều trục
Làm nguội tự
nhiên
Quá nung Nhiệt độ rót
thấp
Đƣờng nguội
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Quá trình kết tinh của Sắt nguyên chất
Đ-êng nguéi
toC
(s)
tn
Tèc ®é nguéi
0
T1
T2
CR = tg
Đèi víi mçi kim lo¹i nguyªn chÊt, b»ng thÝ
nghiÖm ng-êi ta x¸c ®Þnh ®-îc mét ®-êng nguéi
nhÊt ®Þnh
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Trung t©m kÕt tinh – t©m mÇm
Qu¸ trình kÕt tinh ph¸t triÓn
KÕt thóc qu¸ trình kÕt tinh
Kim lo¹i kÕt tinh theo mét qu¸ trình gåm nhiÒu giai ®o¹n
T©m mÇm:
- cã thÓ lµ c¸c ph©n tö t¹p chÊt kh«ng nãng chảy nh- bôi t-êng lß
- chÊt s¬n khu«n v.v
- t©m mÇm tự sinh h×nh thµnh ë những nhãm nguyªn tö cã trËt tù ®¹t ®Õn kÝch th-íc ®ñ lín
Tuú theo vËn tèc nguéi kh¸c nhau mµ l-îng t©m hÇm xuÊt hiÖn nhiÒu hay Ýt, sù kÕt tinh sÏ t¹o ra sè
l-îng ®¬n tinh thÓ (hay h¹t) nhÊt ®Þnh
toC
(s)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Nhiệt ®é
kÕt tinh
toC
(s)
Pha láng
Pha r¾n
C¸c giai ®o¹n cña Qu¸ trình kÕt tinh
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
H-íng kÕt tinh
KÕt tinh kiÓu nh¸nh c©y
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
PHA lµ những phÇn tö cña hîp kim cã thµnh phÇn ®ång nhÊt ë cïng mét tr¹ng th¸i vµ ngăn c¸ch víi
c¸c pha kh¸c b»ng bÒ mÆt ph©n chia (nÕu ë tr¹ng th¸i r¾n thì ph¶i cã sù ®éng nhÊt vÒ cïng mét kiÓu
m¹ng vµ th«ng sè m¹ng)
Mét tËp hîp c¸c pha ë tr¹ng th¸i c©n b»ng gäi lµ hÖ hîp kim
NGUYÊN lµ mét vËt chÊt ®éc lËp cã thµnh phÇn kh«ng ®æi, t¹o nªn c¸c pha cña hÖ. Trong mét sè tr-êng
hîp nguyªn còng lµ c¸c nguyªn tè ho¸ häc hoÆc lµ hîp chÊt ho¸ häc cã tÝnh æn ®Þnh cao
2.3. KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ HỢP KIM
2.3.1. PHA
2.3.2. NGUYÊN
A
A A
A
A
A
A A
B
B
B
B
B
B
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
1. Dung dÞch ®Æc:
Hai hoÆc nhiÒu nguyªn tè cã kh¶ năng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i ®Æc gäi lµ dung dÞch ®Æc
Cã hai lo¹i dung dÞch ®Æc:
- dung dÞch ®Æc thay thÕ
- dung dÞch ®Æc xen kÏ
2.3. KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ HỢP KIM
2.3.3. CÁC TỔ CHỨC CỦA HỢP KIM
Dung dịch đặc thay thế Dung dịch xen kẽ
- Thay thế các nguyên tử ở nút mạng.
- Có thể hoà tan vô hạn
- Xen kẽ vào các các lỗ trống giữa các nút mạng.
- Hoà tan có hạn
B
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2. Hîp chÊt ho¸ häc:
Pha ®-îc t¹o nªn do sù liªn kÕt giữa c¸c nguyªn tè kh¸c nhau theo mét tû lÖ x¸c ®Þnh gäi lµ hîp chÊt
ho¸ häc
VÝ dô: Hîp chÊt ho¸ häc Fe3C rÊt æn ®Þnh
3. Hçn hîp c¬ häc:
Những nguyªn tè kh«ng hoµ tan vµo nhau còng kh«ng liªn kÕt ®Ó t¹o thµnh hîp chÊt ho¸ häc mµ chØ
liªn kÕt víi nhau b»ng lùc c¬ häc thuÇn tuý, thì gäi hÖ hîp kim ®ã lµ hçn hîp c¬ häc
hçn hîp c¬ häc kh«ng lµm thay ®æi m¹ng nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè thµnh phÇn
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Cấu trúc của hợp kim:
Nguyªn tö
Hydro
Nguyªn tö
Titan
Nguyªn tö
S¾t
Nguyªn tö S¾t Nguyªn tö Titan
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
C¸ch x©y dùng Gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ Hîp kim
4. Giản ®å tr¹ng th¸i cña hîp kim: lµ sù biÓu diÔn qu¸ trình kÕt tinh cña hệ hîp kim
X©y dùng gi¶n ®å tr¹ng th¸i b»ng
ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch nhiÖt, nghÜa lµ
thiÕt lËp c¸c ®-êng nguéi
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Qu¸ trình kÕt tinh phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ nång ®é cña c¸c chÊt t¹o thµnh
C¸c ®-êng nguéi cña c¸c hîp kim chì - antimon:
0 0 0 0 0
1
1
11
1
1’
2 2
2’
2
2 2’2’2’
33 3 3 3
toC toC toC t
oC toC
200
246
325
375
100%Pb 95%Pb
5%Sb
90%Pb
10%Sb
87%Pb
13%Sb
75%Pb
25%Sb
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Gi¶n ®å tr¹ng th¸i
chØ râ c¶ tæ chøc cña
hîp kim trong c¸c ®iÒu
kiÖn c©n b»ng
Dùa vµo c¸c ®-êng nguéi, ta x¸c ®Þnh ®-îc c¸c ®iÓm tíi h¹n cña mçi hîp kim
Đ-a tÊt c¶ c¸c ®iÓm tíi h¹n lªn 1 gi¶n ®å tæng hîp, ta cã gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim
Giản ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim chì - antimon
ACB: ®-êng láng
DCE: ®-êng ®Æc
DCE: ®-êng cïng tinh
Pha láng
A
C
B
D E
246
375
toC toC
Pb + Láng
Sb + Láng
[P
b
+
S
b
]
Pb + [Pb + Sb] Sb + [Pb + Sb]
200
5 10 130 25 40 60 80 100% Sb
95 90 87100% Pb 75 60 40 20 0
Điểm cùng tinh
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
toC toC
0 100% B
100% A
0
Pha láng
toC toC
A + L
B+L
[A
+
B
]
A + [A+B] B +
[A+B]
0 100% B
100% A
0
Các loại giản đồ trạng thái của hợp kim 2 nguyên:
Loại I Loại II
Pha láng
+ L
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Pha láng
toC t
oC
[A
m
B
m
]
0 100% B
100% A
0
Loại III Loại IV
Pha láng
toC
toC
[
+
]
0 100% B
100% A
0
AmBm
L +
L +
Các loại giản đồ trạng thái của hợp kim 2 nguyên:
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
6,67%C0
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
toC
1 2 3 4 5 6
A
C
B
F
K
E
S
P
G
911oC
727oC
1147oC
Lỏng +
Xêmentit
( L+XeI )
Lỏng (L)
Ostenit ()
Fe3C
+ Xê + Le
XeI + Le
L
ê
đ
e
b
u
a
ri
t
(L
ê
)
P
e
c
li
t
P + Xê + Lê Xê + Lê
Ferit + XêIII
F+P
+ F
Giản đồ trạng thái Fe-Fe3C (Sắt-Cácbon)
ACB - Đƣờng lỏng
AECF - Đƣờng đặc
GS(A3), ES(Acm),
GP, PQ - Giới hạn
chuyển biến pha.
PSK(A1) - Chuyển
biến cùng tinh
A1
0,8 2,14 4,43
Ferit
HỢP KIM
Fe - C
Q
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
XÊMENTIT – (XÊ)
+ Xê: hợp chất hoá học Fe-C
(%C=6,67%), có mặt ở hầu hết các
khu vực.
- Độ cứng cao,
- Độ giòn lớn,
- Chịu mài mòn tốt.
- Tính công nghệ kém,
HỢP KIM Fe - C
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
OSTENIT – ()
: Dung dịch đặc xen kẽ của C
trong Fe
Tại 727oC : 0,8%C
Tại 1147oC : 2,14%C
- Pha dẻo, dai, dễ biến dạng.
- Chỉ tồn tại trên 727oC không
quyết định tc Cơ học. Chỉ có ý nghĩa
khi gia công Áp lực và Nhiệt luyện.
HỢP KIM Fe - C
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
FERIT – ()
: Dung dịch đặc xen kẽ của C
trong Fe
Tại 727oC hoà tan 0,02%C
Nhiệt độ hoà tan giảm Fe nguyên
chất
- Dẻo, Mềm và Độ bền thấp
HỢP KIM Fe - C
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
PECLIT – (P)
P : (Tổ chức hai pha)
. Hỗn hợp cơ học: F + XêII
. F và Xê cùng kết tinh ở thể rắn
Cùng tích Peclit
- Tính chất cơ học phụ thuộc vào
lƣợng F và Xê và hình dạng của Xê.
(Hạt, Tấm).
HỢP KIM Fe - C
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
LÊĐÊBUARIT – (Lê)
Lê :
. Hỗn hợp cơ học: + XêI
. (1147oC, 4,43%C): và Xê cùng kết
tinh từ pha lỏng
Cùng tinh Lêđêbuarit.
- Độ cứng cao, Dòn (do Xê cao)
HỢP KIM Fe - C
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
GRAPHIT
Graphit: - Các bon ở trạng thái tự
do.
T/c:
. Kém bền
. Dòn
. Nở thể tích khi kết tinh
HỢP KIM Fe - C
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
PHÂN LOẠI HỢP KIM Fe - C
Fe – C (Fe-Fe3C)
Thép C (C2,14%)
Thép
trƣớc
cùng
tích
C <(=)
0,8%
Thép
cùng
tích
C =
0,8%
Thép
sau
cùng
tích
C >(=)
0,8%
Gang
trƣớc
cùng
tinh
C <(=)
4,43%
Gang
cùng
tinh
C =
4,43%
Gang
sau
cùng
tinh
C >(=)
4,43%
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
- ThÐp cacbon lµ hîp kim
cña Fe-C víi hµm l-îng
cacbon nhá h¬n 2,14%.
- Ngoµi ra trong thÐp
cacbon cßn chøa mét l-îng
t¹p chÊt nh- Si, Mn, S, P,
- Khi hµm l-îng cña chóng thÝch hîp
(Mn 0,75% vµ Si 0,35%)
cã kh¶ n¨ng: khö «xy khái c¸c «xyt s¾t,
lµm t¨ng ®é bÒn, ®é cøng cña thÐp.
- Tuy nhiªn kh«ng nªn cho nhiÒu t¹p chÊt lo¹i nµy v× nã
sÏ ph-¬ng h¹i ®Õn mét sè tÝnh c«ng nghÖ nh- gia c«ng c¾t
gät nhiÖt luyÖn v.v
* C¸c t¹p chÊt cã lîi trong thÐp cacbon: Si vµ Mn * C¸c t¹p chÊt cã h¹i cho thÐp cacbon: P vµ S
2.1. Kh¸i niÖm
II. THÉP CÁC BON
Nguyªn tè ¶nh h-ëng lín : Cacbon. ChØ cÇn thay ®æi mét l-îng rÊt nhá
C, ®· lµm thay ®æi nhiÒu tÝnh chÊt lý, ho¸ cña thÐp
- C tăng Đé cøng vµ ®é bÒn cña thÐp tăng lªn cßn ®é dÎo vµ ®é dai l¹i
gi¶m xuèng
- Thay ®æi hµm l-îng cacbon lµm thay ®æi c¶ tÝnh c«ng nghÖ, tÝnh
®óc, tÝnh hµn vµ tÝnh rÌn dËp
- Nguyªn tè S sÏ lµm cho thÐp bÞ dßn nãng (bë nãng)
- Nguyªn tè P l¹i lµm thÐp bÞ ph¸ huû ë tr¹ng th¸i
nguéi (dßn nguéi)
V× thÕ cÇn h¹n chÕ S vµ P d-íi møc 0,03%!
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2.2. Ph©n lo¹i
II. THÉP CÁC BON
- ThÐp tr-íc cïng tÝch víi tæ chøc Ferit + Peclit
(C < 0,8%).
- ThÐp cïng tÝch: thÐp cã tæ chøc Peclit
(C = 0,8%)
- ThÐp sau cïng tÝch trong ®ã cã Peclit + Xªmentit
(C > 0,8%)
- ThÐp cacbon thÊp: C < 0,25%
- ThÐp cacbon trung b×nh: C = 0,25% ... 0,5%
- ThÐp cacbon cao: C > 0,5%
- ThÐp lß chuyÓn:
chÊt l-îng kh«ng cao, hµm l-îng kÐm chÝnh x¸c.
-ThÐp lß m¸c tanh (Martin): chÊt l-îng cao h¬n
trong lß chuyÓn mét Ýt.
- ThÐp lß ®iÖn: chÊt l-îng cao h¬n nhiÒu, khö hÕt
t¹p chÊt tíi møc thÊp nhÊt.
- ThÐp s«i:
chøa nhiÒu rç khÝ nªn kÐm dÎo vµ dai
- ThÐp nöa s«i:
chÊt l-îng cao h¬n thÐp s«i v× cßn Ýt rç khÝ h¬n
- ThÐp l¾ng:
®é bÒn cao h¬n thÐp s«i vµ thÐp nöa s«i
1. Theo tæ chøc tÕ vi vµ hµm l-îng C
(trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i)
2. Theo hµm l-îng C th-êng dïng.
3. Theo ph-¬ng ph¸p luyÖn kim 4. Theo ph-¬ng ph¸p khö ¤xy
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
5. Theo c«ng dông
ThÐp cacbon th«ng dông (thÐp th-êng):
- C¬ tÝnh kh«ng cao chØ dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y,
c¸c kÕt cÊu chÞu t¶i nhá...
- Thêng dïng trong ngµnh x©y dùng, giao th«ng,
Liªn X«
(GOST 380 - 71)
Liªn bang Nga
(GOST2772-88)
ViÖt Nam
(TCVN1765-75)
CT0 CT31
CT1 CT33
CT2 CT34
CT3 CT245* CT38
CT4 CT275 CT42
CT5 CT285 CT51
CT6 CT345
CT375 CT61
* BiÓu thÞ ®é bÒn
02= 245MPa
II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i (tiếp theo)
So sánh các loại ký hiệu
ThÐp cacbon th«ng dông ®-îc ký hiÖu b»ng hai chữ CT vµ
chia ba nhãm A, B vµ C.
Ký hiệu
Nhãm A:
ChØ ®¸nh gi¸ b»ng
c¸c chØ tiªu c¬ tÝnh
(®é bÒn, ®é dÎo, ®é
cøng, v.v)
Nhãm B:
иnh gi¸ b»ng
thµnh phÇn ho¸ häc.
Nhãm C:
иnh gi¸ b»ng c¶
hai chØ tiªu c¬ tÝnh
vµ thµnh phÇn ho¸
häc.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
5. Theo c«ng dông
ThÐp cacbon th«ng dông (thÐp th-êng):
- C¬ tÝnh kh«ng cao chØ dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y,
c¸c kÕt cÊu chÞu t¶i nhá...
- Thêng dïng trong ngµnh x©y dùng, giao th«ng
ThÐp cacbon th«ng dông ®-îc ký hiÖu b»ng hai ch÷ CT vµ
chia ba nhãm A, B vµ C.
Nhãm A:
ChØ ®¸nh gi¸ b»ng
c¸c chØ tiªu c¬ tÝnh
(®é bÒn, ®é dÎo, ®é
cøng, v.v)
Nhãm B:
иnh gi¸ b»ng
thµnh phÇn ho¸ häc.
Nhãm C:
иnh gi¸ b»ng c¶
hai chØ tiªu c¬ tÝnh
vµ thµnh phÇn ho¸
häc.
II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i (tiếp theo)
Ký hiệu
TCVN 1756 -75 quy ®Þnh ký hiÖu
thÐp th«ng dông: sau CT ghi chØ sè
giíi h¹n bÒn b [kG/mm2] thÊp nhÊt
øng víi mçi ký hiÖu
VÝ dô: CT38 cã giíi h¹n bÒn
b = 38 49kG/mm
2 (380 490N/mm2)
C¸c nhãm B vµ C còng cã ký hiÖu
trªn c¬ së nhãm A nh-ng thªm vµo phÝa
tr-íc ch÷ c¸i B hay C ®Ó ph©n biÖt
VÝ dô: CT31 BCT31 CCT31
>> ThÐp s«i : thªm ký tù S vµo phÇn cuèi, vÝ dô CT31S
>> ThÐp nöa s«i: thªm ký tù n vµo phÇn cuèi, vÝ dô: CT31n
>> ThÐp kh«ng cã ký hiÖu thªm lµ ThÐp l¾ng
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
ThÐp cacbon kÕt cÊu:
- Lµ lo¹i thÐp cã hµm l-îng t¹p chÊt S, P rÊt nhá,
- TÝnh n¨ng lý ho¸ tèt, hµm l-îng cacbon chÝnh x¸c vµ
chØ tiªu c¬ tÝnh râ rµng
Ký hiÖu:
t-¬ng tù nh- ký hiÖu cña Liªn X« chØ kh¸c ë
chç cã thªm chũ c¸i C phÝa tr-íc ®Ó ph©n biÖt
lµ thÐp cacbon
VÝ dô:
Liªn X«: 08; 10; 15; 20;...; 85
ViÖt Nam: C08; C10; C 15; C20; ...; C85
Ký hiÖu thÐp C ChØ hµm l-îng C tÝnh
theo % (0,1% C)
5. Theo c«ng dông
II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i (tiếp theo)
ThÐp cacbon dông cô:
- Lµ lo¹i thÐp cã hµm l-îng cacbon cao (0,7 1,3%C),
- Cã hµm l-îng t¹p chÊt S vµ P thÊp (<0,025%)
Ví dụ
Liªn X«: Y7, Y8, Y8A, Y9, , Y13
TCVN: CD70, CD80, CD80A, CD90, , CD130
ThÐp C dông cô
hµm l-îng cacbon lµ 0,8%
ChØ lo¹i thÐp tèt
Ký hiÖu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
3.1. Kh¸i niÖm
GANG lµ hîp kim Fe- C, hµm l-îng C tõ
2,14% ~ 6,67%.
- Còng nh- thÐp, trong gang chøa c¸c t¹p chÊt Si,
Mn, S, P vµ c¸c nguyªn tè kh¸c.
Do hµm l-îng C cao h¬n nªn:
- Tæ chøc cña gang ë nhiÖt ®é th-êng còng nh- ë nhiÖt ®é cao
tån t¹i l-îng Xementit cao.
- §Æc tÝnh chung cña gang lµ cøng vµ dßn, cã nhiÖt ®é nãng
ch¶y thÊp vµ dÔ dóc .
Thµnh phÇn t¹p chÊt trong gang g©y
¶nh h-ëng kh¸c so víi thÐp cacbon.
- Cïng víi C, nguyªn tè Si thóc ®Èy sù graphit
ho¸, nghÜa lµ ph©n huû Fe3C thµnh Fe vµ
cacbon tù do khi kÕt tinh.
- Ng-îc l¹i Mn l¹i c¶n trë sù graphit ho¸ nh»m
t¹o ra Fe3C cña gang tr¾ng.
L-îng Si thay ®æi trong gang ë giíi h¹n tõ 1,5
3,0 cßn Mn thay ®æi t-¬ng øng víi Si ë giíi h¹n
0,5 1,0% .
- T¹p chÊt S vµ P lµm h¹i ®Õn c¬ tÝnh cña gang.
Nh-ng nguyªn tè P phÇn nµo lµm t¨ng tÝnh ch¶y
lo·ng, t¨ng tÝnh chèng mµi mßn do ®ã cã thÓ
hµm l-îng ®Õn 0,1 0,2%P .
- Cacbon cµng nhiÒu th× kh¶ n¨ng graphit ho¸
cµng m¹nh, nhiÖt ®é nãng ch¶y cµng gi¶m
t¨ng tÝnh ®óc. Nh-ng t¨ng hµm l-îng cacbon sÏ
lµm gi¶m ®é bÒn, t¨ng dßn. V× vËy trong gang
x¸m ch¼ng h¹n, hµm l-îng cacbon giíi h¹n tõ
2,8 3,5% .
III. GANG
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
1. Ph©n lo¹i theo tæ chøc tÕ vi vµ hµm
l-îng C trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i
- Gang tr-íc cïng tinh
cã tæ chøc Peclit + Lª®ªbuarit
(C < 4,43%)
- Gang cïng tinh:
cã tæ chøc Lª®ªbuarit
(C = 4,43%)
- Gang sau cïng tinh
cã tæ chøc Lª®ªbuarit + Xªmentit
(C > 4,43%)
2. Ph©n lo¹i theo tæ chøc vµ cÊu t¹o
- Gang tr¾ng lµ lo¹i gang mµ hÇu hÕt cacbon ë d¹ng liªn kÕt Fe3C
Gang tr¾ng chØ hình thµnh khi cã hµm l-îng C,
Mn thÝch hîp vµ víi ®iÒu kiÖn nguéi nhanh ë c¸c vËt
®óc thµnh máng, nhá
Gang tr¾ng kh«ng cã ký hiÖu riªng
Tæ chøc xementit cã nhiÒu trong gang tr¾ng lµm mÆt g·y cña nã cã mµu s¸ng tr¾ng!
3.2. Ph©n lo¹iIII. GANG
Gang Trắng Gang Xám
Gang Cầu Gang Dẻo
GANG
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
- Gang x¸m lµ lo¹i gang mµ hÇu hÕt C ë d¹ng graphit.
Nhê cã vËy nªn mÆt g·y cã mµu x¸m
GX Ferit
GX Ferit-Peclit
III. GANG
Tæ chøc tÕ vi cña gang x¸m gåm: nÒn c¬ së vµ c¸c garaphit
d¹ng tÊm
NÒn cña gang x¸m cã thÓ lµ: ferit, pherit - peclit , peclit
C¬ tÝnh cña gang x¸m phô thuéc vµo hai yÕu tè:
Gang x¸m cã ®é bÒn nÐn cao nh-ng bÒn kÐo kÐm, chÞu mµi mßn
tèt, ®Æc biÖt cã tÝnh ®óc tèt
Ký hiÖu Gang x¸m: GX xx-yy (Liªn x«: Cч xx-yy)
xx = hai con sè chØ ®é bÒn kÐo
yy = hai con sè chØ ®é bÒn uèn
* Tæ chøc cña nÒn: ®é bÒn cña nÒn tăng lªn tõ nÒn pherit ®Õn peclit
* Sè l-îng, hình d¹ng vµ ph©n bè graphit.
Gang Xám
GX 21- 40
kéo = 210 N/mm
2
uốn = 400 N/mm2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
DWE Depar
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- bai_giang_co_khi_dai_cuong_chuong_ii_vat_lieu_dung_trong_con.pdf