Bài giảng Cách sắp xếp hoa trên cành

Cụm hoa hỗn hợp2.1.Cụm hoa đơnCụm hoa đơnCụm hoa đơn vô hạnCụm hoa đơn có hạn2.1.1.Cụm hoa đơn vô hạnChùmBôngNgùTánĐầu72.1.1.1ChùmCụm hoa hình nón dài.Trục cụm hoa không phân nhánh, mang nhiều hoa có cuống, mọc so le.Mỗi hoa nằm ở kẽ 1 lá bắc; hoa ở dưới nở trước, lần lượt các hoa ở phía trên nở sau.8ChùmChùm9Hoa Bưởi (Citrus grandis)2.1.1.2.BôngCấu tạo gần như chùm nhưng không có cuống hoa.Các hoa đính sát vào trục cụm hoa.Có 3 loại đặc biệt:Bông đuôi sócBông moBuồng10Bông đuôi sóc Cụm hoa bông mang toàn hoa đơn tính và mọc thõng xuống, trông giống đuôi con sóc.11Bông đuôi sócBông đuôi sóc12Tai tượng (Acalypha wilkesiana Muell)Hoa liễu (họ Salix)Bông mo Bông có trục cụm hoa nạc và được bao bọc bởi một cái lá bắc to, gọi là mo.13Bông moBông mo14Bán hạ (Typhonium trilobatum Schott.)Buồng Thực chất là những bông mo nhưng trục cụm hoa phân nhánh.15Buồng16Cau (Areca catechu L.)2.1.1.3.Ngù Có cấu tạo theo kiểu chùm nhưng các hoa ở dưới có cuống dài để đưa các hoa lên trên cùng 1 mặt phẳng.17NgùNgù18Phượng vĩ (Delonix regia Raf.)Ornithogalum umbellatum2.1.1.4.TánTrục cụm hoa rút ngắn lại, mang nhiều hoa có cuống mọc tỏa ra như phát sinh từ 1 điểm. Các lá bắc tụ họp ở gốc các cuống hoa (tổng bao lá bắc), bảo vệ các hoa khi còn chưa nở. Hoa ở ngoài nở trước, trong nở sau.19TánTán20Họ Cần (Apiaceae)2.1.1.5.ĐầuTrục cụm hoa rút ngắn lại, phồng lên như cái đầu,mang nhiều hoa không cuống. Mỗi hoa mọc ở kẽ lá bắc mỏng (vẩy). Quanh đầu còn có những lá bắc khác họp thành tổng bao lá bắc, bảo vệ các hoa khi còn là nụ. Hoa ở phía ngoài nở trước, lần lượt vào trong.21ĐầuĐầu22Họ Cúc (Asteraceae)2.1.2.Cụm hoa đơn có hạn(Xim)Khái niệm xim: trục chính mang một hoa ở đỉnh và ngừng sinh trưởng, sau đó hình thành các chồi bên để mọc ra các hoa khác và nở sau.Phân loại:Xim một ngả: Xim một ngả hình đinh ốc Xim một ngả hình bọ cạpXim hai ngảXim nhiều ngảXim co232.1.2.1.Xim một ngả Cụm hoa có hạn nhưng sự hình thành các chồi bên chỉ xảy ra từng cái một.Xim một ngả hình đinh ốcSự hình thành các chồi bên không cùng 1 hướng làm cụm hoa có hình chữ chi (Z).Đầu cụm hoa duỗi thẳng dần ra.Phân biệt với kiểu chùm: hoa ở đối diện lá bắc chứ không phải ở kẽ lá bắc.25Xim một ngả hình đinh ốcXim một ngả hình đinh ốc26La dơn(Iridaceae/Montbretia)Lolium multiflorumXim một ngả hình bọ cạpCác chồi bên hình thành về một phía làm cho cụm hoa uốn cong lại như đuôi con bọ cạp.27Xim một ngả hình bọ cạpXim một ngả hình bọ cạpVòi voi (họ Boraginaceae),Cụm hoa có hạn nhưng sự hình thành các chồi bên ở mỗi cấp xảy ra ở 2 phía từng đôi một, đối diện nhau.Tận cùng mỗi nhánh là 1 hoa, và luôn nở trước hoa 2 bên.292.1.2.2.Xim hai ngảXim hai ngảXim hai ngảHoa Mẫu đơn (Ixora cocc inea L.) 302.1.2.3.Xim nhiều ngảCụm hoa có hạn nhưng mỗi cấp có hơn hai chồi bên hình thành.Hoa của cấp trước bao giờ cũng nở trước hoa ở cấp sau.31Xim nhiều ngảXim nhiều ngả32Ngô đồng (Jatropha podagrica Hook.)Trường sinh xuân (Kalanchoe blossfeldiana Poelln.)2.1.2.4.Xim coỞ các nách lá gần đầu thân hay cành mọc ra các hoa, nhưng các nhánh của cụm hoa rất ngắn nên trông như từ 1 chỗ mọc tỏa ra và xếp sát vào nhau.Đặc trưng cho họ Bạc hà (Lamiaceae).33Họ Bạc hà(Lamiaceae) Ích mẫu (Leonurus artemisia Houtt.) 34Xim coKinh giới(Elsholtzia ciliata)Gentiana luteaChùm képTán kép2.2.Cụm hoa kép352.2.1.Chùm képVị trí của các hoa trên trục cụm hoa kiểu chùm được thay bằng các chùm đơn nhỏ hơn. Chùm képChùm képHoa hòe (Styphnolobium japonicum Schott)372.2.2.Tán képVị trí của các hoa trên cụm hoa tán thay bằng các tán đơn nhỏ hơn.Gốc mỗi tán đơn có 1 vòng lá bắc bao riêng tán đó (tiểu bao lá bắc).Gốc của cả tán kép cũng có 1 vòng bao lá bắc chung (tổng bao lá bắc).Tán képTán képBạch chỉ (Angelica dahurica Benth. Et Hook)392.3.Cụm hoa hỗn hợpCó rất nhiều kiểu cụm hoa hỗn hợp khác nhau: Chùm tánNgù đầuThực tế có nhiều cụm hoa rất phức tạp và không theo các quy luật trên. Khi đó việc đặt tên chỉ theo hình dạng và không phổ biến ở nhiều loài.402.3.1.Chùm tánVị trí các hoa trên một chùm được thay bằng một tán đơn.Ví dụ: họ Nhân sâm (Araliaceae ),...412.3.2.Ngù đầuVị trí các hoa trên một ngù được thay bằng các đầu nhỏ.Kiểu cụm hoa này khá phổ biến trong họ Cúc(Asteraceae).42Hoa rau má lá rau muốngII.So sánh cụm hoa vô hạn và cụm hoa hữu hạn Cụm hoa vô hạnCụm hoa hữu hạnGiống nhauĐều là cụm hoaHoa mọc trước thì nở trước, hoa mọc sau thì nở sauKhác nhauTrục cụm hoa phân nhánh đơn trụcTrục cụm hoa phân nhánh hợp trụcCụm hoa tăng trưởng vô hạn+Trục chính tiếp tục sinh trưởng và mọc ra các hoa mới.+Không hình thành chồi bên.Cụm hoa tăng trưởng có giới hạn+Trục chính mang 1 hoa ở đỉnh và ngừng sinh trưởng.+Các chồi bên hình thành để mọc ra các hoa khác.Tài liệu tham khảóo trình thực vật học, Bộ Y tế, NXB Y học, 2007Phân loại thực vật - Hoàng Thị BéPrivate life of plants-BBC Documentary film.44Danh sách thành viênHà Thị Thanh HuyềnPhạm Thanh QuangNguyễn Quang ChẩnPhạm Hải YếnNghiêm Thị Thanh ThảoĐặng Thị MaiNguyễn Quốc KhánhPhạm Quốc TúNguyễn Xuân TrọngNguyễn Ngọc HàTrân trọng cảm ơn!