Áp dụng sản xuất sạch hơn cho xí nghiệp chế biến thủy hải sản Hai Thanh

CHÖÔNG I MÔÛ ÑAÀU GIÔÙI THIEÄU Hieän nay nguoàn nguyeân lieäu cung caáp cho cheá bieán thuûy haûi saûn töø 2 nguoàn chính: Ñaùnh baét ngoaøi bieån vaø nuoâi troàng thuûy saûn. Bôø bieån nöôùc ta daøi 3260 km ñaõ cho thaáy moät tieàm naêng to lôùn cho ngaønh ñaùnh baét haûi saûn vaø nuoâi troàng thuûy saûn. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nöôùc ta ñang ñaåy maïnh phaùt trieån kinh teá cho ngaønh saûn xuaát thuûy haûi saûn. Thuûy haûi saûn cuûa Vieät Nam ñaõ ñöôïc xuaát khaåu sang hôn 25 nöôùc treân theá giôùi trong ñoù thò tröôøng chính laø Nhaät Baûn chieám 32%. Xuaát khaåu trong ngaønh thuûy saûn ngaøy caøng taêng. Naêm 1997, xuaát khaåu chæ ñaït 761 trieäu USD, ñeán naêm 2003 taêng leân 2.021 tyû USD. Thuûy haûi saûn laø ngaønh xuaát khaåu quan troïng ñöùng thöù 3 sau daàu thoâ vaø deät may [2]. Caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu chuû yeáu taäp trung ôû phía Nam, rieâng Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø nôi taäp trung moät soá löôïng lôùn caùc cô sôû vôùi ñuû caùc qui moâ töø lôùn ñeán vöøa vaø nhoû. Hoaït ñoäng cheá bieán thuûy saûn thöïc chaát laø moät ngaønh coâng nghieäp do ñoù cuõng phaûi taïo ra chaát thaûi vaø moät soá vaán ñeà taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. Moät soá vaán ñeà moâi tröôøng caàn quan taâm trong ngaønh naøy laø nöôùc thaûi, chaát thaûi raén, tieâu thuï naêng löôïng, muøi vaø taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán caûnh quan. Töø sau khi coù Luaät Baûo veä Moâi tröôøng ra ñôøi naêm 1993, caùc cô sôû hoaït ñoäng coâng nghieäp baét buoäc phaûi ñaûm baûo khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy tröôùc ñaây chuùng ta thöôøng duøng phöông phaùp xöû lyù cuoái ñöôøng oáng. Nhöng thöïc teá ñaõ cho thaáy phöông phaùp naøy khoâng coøn thích hôïp vì toán raát nhieàu chi phí vaø khoâng ñaûm baûo coù theå xöû lyù trieät ñeå. Hieän nay, chuùng ta baét ñaàu aùp duïng phöông phaùp môùi ñoù laø ngaên ngöøa oâ nhieãm. Coù raát nhieàu bieän phaùp ñeå ngaên ngöøa oâ nhieãm nhöng trong phaïm vi ñeà taøi naøy phöông phaùp saûn xuaát saïch hôn (SXSH) ñöôïc choïn laøm phöông phaùp chính ñeå caûi thieän moâi tröôøng. Ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp hieäu quaû ñang ñöôïc khuyeán khích aùp duïng treân theá giôùi. SXSH ñöôïc coi laø moät caùch tieáp caän phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng cuûa nöôùc ta. Vieät Nam ñaõ kyù tuyeân ngoân quoác teá veà SXSH vaøo thaùng 9/1999. Thuû töôùng chính phuû ñaõ kyù quyeát ñònh (4/2003) veà “ keá hoaïch xöû lyù trieät ñeå caùc cô sôû gaây oâ nhieãm nghieâm troïng”. Trong ñoù, xaùc ñònh phaûi ñaåy maïnh aùp duïng caùc coâng ngheä saïch, thaân thieän vôùi moâi tröôøng, caùc bieän phaùp ngaên ngöøa oâ nhieãm. Töø ñoù cho thaáy SXSH caàn ñöôïc ñöa vaøo aùp duïng ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc. Ñoù chính laø muïc tieâu cuûa ñeà taøi nghieân cöùu naøy nhaèm phaân tích khaû naêng aùp duïng SXSH, caûi thieän moâi tröôøng cho caùc cô sôû saûn xuaát trong ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh phuïc vuï muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng. MUÏC TIEÂU VAØ NOÄI DUNG Muïc tieâu Nghieân cöùu tính khaû thi caùc giaûi phaùp SXSH cuûa ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn, tröôøng hôïp cuï theå laø xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh. Qua ñoù nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp SXSH nhaèm: Ngaên ngöøa oâ nhieãm trong quaù trình saûn xuaát. Giaûm thieåu chaát thaûi trong quaù trình saûn xuaát, goùp phaàn giaûm gaùnh naëng leân moâi tröôøng. Tieát kieäm naêng löôïng, nguyeân vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát mang laïi lôïi ích ñaùng keå cho xí nghieäp veà kinh teá. Noäi dung 1. Toång quan veà SXSH vaø tìm hieåu sô löôïc veà ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn. 2. Nghieân cöùu aùp duïng SXSH cho cô sôû cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh: Thu thaäp soá lieäu hoaït ñoäng saûn xuaát, hieän traïng moâi tröôøng taïi xí nghieäp. Moâ taû caùc coâng ñoaïn saûn xuaát cuûa xí nghieäp nhaèm tìm ra coâng ñoaïn naøo gaây laõng phí nguyeân lieäu vaø naêng löôïng töø ñoù ñöa ra caùc giaûi phaùp thích hôïp. Thieát laäp heä thoáng giaùm saùt ñieän, nöôùc taïi xí nghieäp Hai Thanh. Ñeà xuaát vaø saøng loïc caùc giaûi phaùp SXSH mang tính khaû thi maø xí nghieäp coù theå thöïc hieän ñöôïc. Ñaùnh giaù keát quaû böôùc ñaàu sau khi aùp duïng SXSH taïi xí nghieäp Hai Thanh. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Hieän nay oâ nhieãm moâi tröôøng, tieâu thụ điện, nước rất cao laø vaán ñeà ñang ñöôïc chuù troïng quan taâm. Do ñoù ñeå taïo ra saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng thì vieäc aùp duïng SXSH laø moät yeâu caàu caàn thieát vaø thieát thöïc nhaát trong vieäc giaûm thieåu ñöôïc chaát thaûi vaø giaûm tieâu toán nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân ñang daàn caïn kieät. Lôïi ích lôùn nhaát cuûa SXSH laø chi phí ñaàu tö nhoû maø mang laïi hieäu quaû cao vaø laâu daøi. Chæ caàn thay ñoåi nhoû veà maùy moùc kyõ thuaät hoaëc xem xeùt laïi caùc coâng ñoaïn saûn xuaát gaây laõng phí ñeå coù giaûi phaùp quaûn lyù vaø ñieàu chænh cho phuø hôïp thì xí nghieäp seõ tieát kieäm moät soá tieàn raát lôùn haøng naêm thay vì phaûi chi traû moät khoaûng tieàn trong vieäc söû duïng laõng phí taøi nguyeân. Vieäc thöïc hieän SXSH ñeàu phaûi baùm saùt hieän traïng thöïc teá cuûa xí nghieäp ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp mang tính khaû thi nhaát. Veà laâu daøi, neáu xí nghieäp coù ñieàu kieän veà kinh teá thì vieäc duy trì thöïc hieän caùc giaûi phaùp seõ naâng cao ñöôïc chaát löôïng saûn phaåm nhaèm cuûng coá theâm uy tín cuûa thöông hieäu treân thò tröôøng. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Phaïm vi nghieân cöùu Caùc giaûi phaùp SXSH ñoøi hoûi phaûi aùp duïng lieân tuïc vaø trong thôøi gian daøi. Do ñoà aùn chæ thöïc hieän trong thôøi gian ngaén neân ñoà aùn chæ ñöøng laïi ôû vieäc nghieân cöùu, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp SXSH vaø trieån khai aùp duïng moät soá giaûi phaùp SXSH ñôn giaûn taïi xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh. Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñoà aùn naøy ñeà caäp ñeán ñoái töôïng nghieân cöùu laø: “Xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh” naèm khu coâng nghieäp Hieäp Phöôùc, Nhaø Beø, Tp.HCM. Thôøi gian nghieân cöùu Thôøi gian thöïc hieän ñoà aùn töø ngaøy 1/10/2007 ñeán ngaøy 22/12/2007. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn söû duïng raát nhieàu ñieän, nöôùc. Do ñoù, trong quaù trình saûn xuaát vaø chaïy caùc thieát bò ñeàu thaûi ra moät löôïng lôùn nöôùc thaûi, chaát thaûi raén, khí CO2 gaây taùc ñoäng khoâng ít ñeán moâi tröôøng neân khaû naêng aùp duïng SXSH laø raát lôùn. Nhöng haàu heát caùc nhaø saûn xuaát khoâng nhaän ra vaø luoân cho raèng vieäc tieâu hao nguyeân lieäu vaø naêng löôïng trong saûn xuaát laø moät ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Do ñoù nhaø saûn xuaát chæ quan taâm ñeán vaán ñeà laøm sao xöû lyù chaát thaûi khi noù phaùt sinh ñoù laø giaûi phaùp xöû lyù cuoái ñöôøng oáng maø khoâng nghæ ñeán giaûi phaùp ngaên ngöøa chaát thaûi phaùt sinh ñoù laø SXSH. Do vaäy, caàn phaûi nghieân cöùu vaø aùp duïng roäng raõi nhaèm giuùp cho caùc xí nghieäp coù caùi nhìn môùi vaø lôïi ích maø SXSH mang laïi khoâng nhöõng lôïi ích veà kinh teá maø coøn goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng. Vieäc aùp duïng SXSH cuûa xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh cuõng nhaèm muïc ñích treân. Ñeà taøi ñöôïc tieán haønh theo sô ñoà sau: Toång quan veà SXSH vaø ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn Caùc vaán ñeà quan taâm trong cheá bieán ( moâi tröôøng, naêng löôïng, nöôùc) Thu thaäp toång hôïp caùc taøi lieäu coù lieân quan Phöông phaùp ñaùnh giaù SXSH Khaûo saùt hieän traïng tieâu thuï nguyeân lieäu, ñieän nöôùc, coâng ngheä saûn xuaát Phoûng vaán tröïc tieáp ban laõnh ñaïo, caùn boä kyõ thuaät töøng boä phaän Ñaùnh giaù nhanh: Khaûo saùt thöïc teá tình hình tieâu thuï ñieän nöôùc, nguyeân lieäu xaùc ñònh troïng taâm kieåm toaùn Ñeà xuaát vaø saøng loïc caùc giaûi phaùp Ñaùnh giaù keát quaû böôùc ñaàu aùp duïng caùc giaûi phaùp ñôn giaûn Tính toaùn chi phí lôïi ích Nghieân cöùu aùp duïng cuï theå cho xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh Ñeà xuaát vaø keá hoaïch thöïc hieän giaûi phaùp SXSH taïi xí nghieäp Hai Thanh Toång hôïp taøi lieäu, vieát baùo caùo Xaùc ñònh vaán ñeà nghieân cöùu trong quaù trình cheá bieán thuûy haûi saûn Hình 1.1. Sô ñoà phöông phaùp luaän Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu Caùc thoâng tin vaø soá lieäu coù lieân quan veà tình hình saûn xuaát thuûy haûi saûn, quy trình coâng ngheä cheá bieán, vaø caùc taøi lieäu veà SXSH ñöôïc thu thaäp töø caùc thö vieän, giaùo trình, hoäi nghò, hoäi thaûo, töø Internet… Sau ñoù toång hôïp vaø xöû lyù caùc thoâng tin vaø soá lieäu coù lieân quan ñeå phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu. Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu thöïc teá Phöông phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän khi ñeán xí nghieäp maø ta ñang nghieân cöùu. Tham gia caùc hoaït ñoäng coù lieân quan ñeán SXSH cuûa xí nghieäp, nhaèm thu thaäp caùc taøi lieäu: Hieän traïng moâi tröôøng cuûa xí nghieäp: Thu thaäp caùc soá lieäu veà nöôùc thaûi, chaát thaûi raén. Hieän traïng tieâu thuï nguyeân nhieân lieäu: Löôïng ñieän, nöôùc maø xí nghieäp söû duïng. Soá löôïng saûn phaåm maø xí nghieäp ñaït ñöôïc. Soá löôïng nguyeân lieäu ñaàu vaøo vaø ra. Caùc quy trình, coâng ñoaïn saûn xuaát cuûa xí nghieäp. Phöông phaùp thoáng keâ Thoáng keâ caùc soá lieäu vöøa thu thaäp ñöôïc ôû thöïc teá, nhaèm xem xeùt vaø phaân tích nhöõng nguyeân nhaân gaây laõng phí töø ñoù ñònh höôùng xaây döïng chöông trình SXSH vaø tieán haønh ñöa ra caùc phöông aùn. Phöông phaùp chuyeân gia Hoïc hoûi kinh nghieäm töø caùc chuyeân gia khi tieán haønh trieån khai taïi xí nghieäp. Maø cuï theå laø: Thieát laäp caùc heä thoáng giaùm saùt ñieän, nöôùc. Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp SXSH. Ñaùnh giaù keát quaû böôùc ñaàu ñaït ñöôïc khi xí nghieäp thöïc hieän moät soá giaûi phaùp ñôn giaûn. Phöông phaùp tính toaùn chi phí lôïi ích Ñeå coù theå aùp duïng SXSH thì caàn phaûi chöùng minh cho doanh nghieäp thaáy khi aùp duïng SXSH xí nghieäp thu ñöôïc lôïi nhuaän roõ raøng. Ñoàng thôøi xem xeùt tính khaû thi veà maët kinh teá vaø moâi tröôøng cuûa caùc giaûi phaùp. CHÖÔNG II TOÅNG QUAN VEÀ SAÛN XUAÁT SAÏCH HÔN 2.1. LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH SXSH Phaùt trieån coâng nghieäp ñoàng nghóa vôùi vieäc söû duïng taøi nguyeân, naêng löôïng vaø phaùt sinh chaát thaûi ra moâi tröôøng. Khi xem xeùt quaù trình coâng nghieäp, caàn hieåu raèng baát kyø quaù trình hay hoaït ñoäng naøo ñeàu khoâng bao giôø ñaït hieäu suaát 100%, luùc naøo cuõng phaûi coù moät löôïng vaät chaát naøo ñoù thaát thoaùt vaøo moâi tröôøng vaø khoâng theå chuyeån hoùa thaønh saûn phaåm höõu ích. Löôïng vaät chaát naøy chính laø caùc chaát thaûi, caùc chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø trôû thaønh gaùnh naëng phaùp lyù cho caùc cô sôû coâng nghieäp ñoàng thôøi cuõng laø gaùnh naëng cho moâi tröôøng vaø xaõ hoäi. Löôïng vaät chaát naøy coøn ñöôïc goïi laø “cô hoäi maát ñi ñeå saûn xuaát”. Tyû leä phaàn traêm phaùt sinh chaát thaûi caøng cao thì cô hoäi maát ñi caøng cao. Tuy nhieân coù moät thöïc teá ñaùng ngaïc nhieân laø coù raát ít ngaønh coâng nghieäp nhaän ra ñöôïc ñieàu naøy. Toái öu hoùa chi phí trong caùc quaù trình saûn xuaát chæ taäp trung vaøo naêng suaát vaø thöôøng boû qua tieàm naêng phaùt sinh chaát thaûi cuûa caùc quaù trình ñoù. Quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng luoân ñöôïc xem laø moät loaïi hình ñaàu tö khoâng sinh lôïi, khoâng hy voïng thu hoài ñöôïc caû veà hai khía caïnh tieàn baïc hay thò tröôøng. Söùc eùp luoân höôùng tôùi vieäc taïo ra naêng suaát cao hôn vaø coù theå tieâu thuï baèng moïi giaù. Taïi Haø Lan, töø naêm 1965 ñaõ baét ñaàu coù söï phaøn naøn cuûa ngöôøi daân vaø nhöõng toå chöùc phi chính phuû veà vieäc gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñieàu naøy ñaõ taïo neân söùc eùp töø ngöôøi daân. Töø thöïc teá ñoù ñaõ daãn ñeán vieäc chính phuû phaûi ban haønh luaät leä vaø chính saùch “ra leänh vaø kieåm soaùt” ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Coâng nghieäp buoäc phaûi phaûn öùng laïi moät caùch chaäm chaïp baèng caùch nghó ñeán vieäc seõ xöû lyù chaát thaûi phaùt sinh. Quan nieäm veà xöû lyù cuoái ñöôøng oáng ra ñôøi (EOP). Chieán löôïc quaûn lyù chaát thaûi truyeàn thoáng laø pha loaõng, giaûm thieåu oâ nhieãm vaø xöû lyù theo trình töï xuaát hieän. Giai ñoaïn töø naêm 1970, caùc ngaønh coâng nghieäp baét ñaàu tuaân theo nhöõng qui ñònh, laép ñaët nhöõng thieát bò kieåm soaùt oâ nhieãm nhö heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, raùc thaûi. Caùc cô quan phaùp lyù baûo veä moâi tröôøng nhö: Caùc Sôû, UÛy ban, Chi cuïc moâi tröôøng ñöôïc thaønh laäp. Ñeå buoäc caùc ngaønh coâng nghieäp thöïc hieän toát nghóa vuï, caùc cô quan quaûn lyù ñaõ ñöa ra caùc chính saùch nhö giaùm saùt, xöû phaït khi vi phaïm, söû duïng caùc coâng cuï kinh teá nhö thueá, phí, leä phí, tieàn phaït… Cho ñeán nay khaû naêng quaûn lyù ñöôïc chaát thaûi cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp laø coù theå nhöng chæ coù moãi giaûi phaùp EOP laø vaãn quen thuoäc. Phöông thöùc naøy ñi tìm caùch giaûi quyeát chæ sau khi chaát thaûi ñaõ sinh ra neân ñaây chæ laø giaûi phaùp töùc thôøi cho pheùp giaûi quyeát nhanh caùc vaán ñeà moâi tröôøng nhöng khoâng taän duïng ñöôïc phaàn nguyeân lieäu maát ñi theo doøng thaûi. Xeùt cho ñeán cuøng thì giaûi phaùp EOP chæ laø giaûi phaùp mang tính bò ñoäng, chi phí ñaàu tö xaây döïng vaø vaän haønh cao. Chính vì vaäy neân khaû naêng tieâu hoùa chaát oâ nhieãm cuûa moâi tröôøng nhaän ñaõ gaàn nhö caïn. Nhöõng aùp löïc taùc ñoäng leân ngaønh coâng nghieäp ngaøy caøng taêng: Söï taêng giaù naêng löôïng, nöôùc. Söï caïn kieät taøi nguyeân cuøng vôùi söï gia taêng giaù caû nguyeân vaät lieäu. Söï caïnh tranh toaøn caàu, caùc tieâu chuaån ISO, nhaõn sinh thaùi. Caùc raøo caûn thöông maïi. Caùc nghò ñònh thö, hieäp öôùc quoác teá, hieäp öôùc loaïi boû chaát huûy hoaïi taàng ozon… Söï sieát chaët caùc phaùp cheá veà moâi tröôøng vaø söï gia taêng xöû lyù oâ nhieãm. Töø thöïc tieãn ñoù, caùc nhaø quaûn lyù coâng nghieäp ñaõ nhaän ra söï caàn thieát phaûi ñi ngöôïc laïi daây chuyeàn saûn xuaát. Töø ñoù phaùt sinh ra khaùi nieäm giaûi phaùp chuû ñoäng ngaên ngöøa, giaûm thieåu chaát thaûi taïi nôi phaùt sinh trong quaù trình quaûn lyù chaát thaûi. Noùi caùch khaùc phöông phaùp SXSH ñöôïc nhaän thöùc laø söï caàn thieát cuûa moïi ngaønh coâng nghieäp trong vieäc giaûm thieåu chaát thaûi vaø tieát kieäm taøi nguyeân, naêng löôïng. Bieän phaùp naøy coù yù nghóa hôn ôû choã traùnh taïo ra vaán ñeà thay vì coá gaéng ñi söûa chöõa vaán ñeà vaø chi phí cuõng ít toán keùm hôn. Nhö vaäy töø thaùi ñoä giaû lô khoâng chuù yù, ñeán haønh ñoäng thaûi chaát oâ nhieãm vaøo moâi tröôøng, roài tieán tôùi haønh ñoäng kieåm soaùt oâ nhieãm baèng phöông phaùp EOP vaø cuoái cuøng laø bieän phaùp SXSH ñaõ cho thaáy ñöôïc söï thaønh coâng cuûa caùc nhaø quaûn lyù moâi tröôøng vaø hieäu quaû maø SXSH ñaõ mang laïi. 2.2. ÑÒNH NGHÓA VEÀ SXSH Theo UNEP thì “SXSH laø vieäc aùp duïng lieân tuïc chieán löôïc phoøng ngöøa toång hôïp veà moâi tröôøng vaøo caùc quaù trình saûn xuaát, saûn phaåm, dòch vuï nhaèm taêng hieäu quaû toång theå vaø giaûm nguy cô ñoái vôùi con ngöôøi cuõng nhö moâi tröôøng”. Ñoái vôùi quaù trình saûn xuaát: SXSH bao goàm vieäc baûo toàn nguoàn nguyeân lieäu vaø naêng löôïng, loaïi boû nguyeân lieäu ñoäc haïi, laøm giaûm chaát thaûi vaø chaát phaùt thaûi. Ñoái vôùi saûn phaåm: SXSH bao goàm vieäc laøm giaûm caùc aûnh höôûng tieâu cöïc trong suoát chu kyø soáng cuûa saûn phaåm, töø khaâu thieát keá ñeán thaûi boû. Ñoái vôùi dòch vuï: SXSH ñöa ra caùc yeáu toá veà moâi tröôøng vaøo trong thieát keá vaø phaùt trieån caùc dòch vuï. 2.3. SO SAÙNH GIÖÕA EOP VAØ SXSH Ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa EOP vaø SXSH laø thôøi ñieåm thöïc hieän. EOP ñöôïc thöïc hieän sau khi ñaõ coù chaát thaûi, hay noùi caùch khaùc laø tieáp caän “phaûn öùng vaø xöû lyù”. Trong khi ñoù, SXSH laø tieáp caän chuû ñoäng theo höôùng “döï ñoaùn vaø phoøng ngöøa”. Baûng 2.1. So saùnh giöõa EOP vaø SXSH SXSH EOP Öu ñieåm Giaûi phaùp laâu daøi. Tieát kieäm naêng löôïng, nöôùc, nguyeân vaät lieäu. Giaûm vieäc thaûi boû chaát thaûi raén, nöôùc thaûi. Duøng caùc giaûi phaùp ñôn giaûn nhö quaûn lyù neân ít toán chi phí ñaàu tö. Mang laïi lôïi ích kinh teá. Ñaùp öùng caùc quy moâ ngaén haïn. Caùc thuû tuïc ñôn giaûn. Ruûi ro thaáp. Quen thuoäc ñoái vôùi caùc nhaø laøm luaät. Nhöôïc ñieåm Qui moâ daøi haïn hôn. Ruûi ro cao. Caùc thuû tuïc phöùc taïp. Xa laï vôùi caùc nhaø laøm luaät. Giaûi phaùp ngaén haïn. Toán keùm nhieàu trong xöû lyù. Khoâng mang laïi lôïi ích kinh teá vaø moâi tröôøng. Mang tính ñoái phoù. 2.4. CAÙC GIAÛI PHAÙP SXSH Caùc giaûi phaùp Giaûm chaát thaûi taïi nguoàn Taùi sinh Caûi tieán saûn phaåm Quaûn lyù toát noäi vi Kieåm soaùt quaù trình Thay ñoåi nguyeân lieäu Caûi tieán thieát bò Thay ñoåi coâng ngheä Taän thu taùi söû duïng taïi choã Taïo ra saûn phaåm phuï Thay ñoåi saûn phaåm Thay ñoåi bao bì Hình 2.1. Toùm taét caùc giaûi phaùp SXSH [1] 2.5. LÔÏI ÍCH CUÛA SXSH Tieát kieäm chi phí. Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp. Naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. Giaûm chi phí xöû lyù chaát thaûi. Caûi thieän hình aûnh cuûa doanh nghieäp tröôùc coâng chuùng. Coù ñöôïc cô hoäi thò tröôøng môùi vaø toát hôn. Giaûm gaùnh naëng cho moâi tröôøng. Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hôn ñeå tuaân thuû caùc quy ñònh moâi tröôøng. Caûi thieän moâi tröôøng laøm vieäc, baûo veä söùc khoûe ngöôøi lao ñoäng vaø coäng ñoàng. 2.5. THUAÄN LÔÏI VAØ KHOÙ KHAÊN CUÛA VIEÄC AÙP DUÏNG SXSH 2.5.1. Caùc ñoái töôïng coù theå aùp duïng SXSH Moät trong nhöõng laàm töôûng phoå bieán laø SXSH chæ toát vaø coù theå thöïc hieän ñöôïc ôû caùc xí nghieäp, doanh nghieäp lôùn. Thaät ra cô hoäi vaø tieàm naêng aùp duïng SXSH trong doanh nghieäp nhoû laïi caøng nhieàu hôn so vôùi caùc doanh nghieäp lôùn. Doanh nghieäp lôùn ñaõ coù söï thuaän lôïi veà hoaït ñoäng vôùi quy moâ lôùn, coâng ngheä hieän ñaïi, nhaân vieân kyõ thuaät coù kyõ naêng, trình ñoä ñeå giaûi quyeát vieäc laõng phí, vieäc phaùt sinh nhieàu chaát thaûi trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát. Hôn nöõa, trong thò tröôøng môùi ñaày caïnh tranh, aùp löïc giaûm chi phí saûn xuaát, naâng cao khaû naêng caïnh tranh laïi caøng naëng neà ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû hôn caùc ñôn vò lôùn. Vì theá caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laïi caøng nhaát thieát phaûi haønh ñoäng theo höôùng SXSH moät caùch quyeát taâm vaø caáp baùch. SXSH thích hôïp cho taát caû caùc nhaø maùy naøo coù söû duïng taøi nguyeân (nguyeân lieäu thoâ, naêng löôïng, nöôùc …). Theo keát quaû khaûo saùt ôû AÁn Ñoä thì haàu heát caùc nhaø maùy quy moâ nhoû ôû ñaây ñeàu söû duïng taøi nguyeân raát keùm hieäu quaû neân tieàm naêng ñeå aùp duïng SXSH laø raát lôùn. Ngöôøi ta ñaõ ñaùnh giaù khaû naêng tieàm taøng cho vieäc giaûm tieâu thuï caùc nguoàn taøi nguyeân laø 10 – 15% [3]. Tieàm naêng ñeå thöïc hieän SXSH laø raát lôùn nhöng baát kyø moät haønh ñoäng naøo khi thöïc hieän cuõng ñeàu coù nhöõng maët thuaän lôïi vaø khoù khaên rieâng. ÔÛ ñaây chuùng ta seõ xeùt ñeán thuaän lôïi vaø khoù khaên cho vieäc aùp duïng SXSH ôû Vieät Nam ñeå coù theå ñaùnh giaù ñöôïc phaàn naøo khaû naêng phaùt trieån cuûa SXSH. 2.5.2. Thuaän lôïi Vieät Nam ñaõ kyù tuyeân ngoân quoác teá veà SXSH vaøo thaùng 9/1999. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa Vieät Nam laø taêng tröôûng nhanh, hieäu quaû vaø beàn vöõng. Söï beàn vöõng trong phaùt trieån phaûi döïa treân 3 neàn taûng laø kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Caùc neàn taûng naøy phaûi ñöôïc keát hôïp haøi hoøa vôùi nhau. SXSH laø moät caùch tieáp caän lieân keát ñöôïc lôïi ích cuûa caû 3 maët ñoù. Thuû töôùng chính phuû ñaõ coù quyeát ñònh (4/2003) veà “keá hoaïch xöû lyù trieät ñeå caùc cô sôû gaây oâ nhieãm nghieâm troïng”. Trong ñoù, chính phuû xaùc ñònh phaûi ñaåy maïnh aùp duïng caùc coâng ngheä saïch vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Chieán löôïc Baûo veä Moâi tröôøng quoác gia (12/2003) coi caùch tieáp caän SXSH laø moät noäi dung quan troïng caû trong quan ñieåm laãn muïc tieâu, nhieäm vuï vaø giaûi phaùp thöïc hieän. Söï quan taâm cuûa caùc cô quan quaûn lyù, cuûa caùc toå chöùc trong vaø ngoaøi nöôùc. Beân caïnh söï quan taâm cuûa nhaø nöôùc thì söï giuùp ñôõ cuûa caùc toå chöùc ngoaøi nöôùc cuõng giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc trieån khai caùc döï aùn SXSH. Caùc toå chöùc quoác teá ñaõ taøi trôï vaø giuùp ta trieån khai nhö: UNEP, ADB,WB… Caùc toå chöùc naøy ñaõ trôï giuùp veà tieàn, nhaân löïc, vaø caû veà cung caáp nhöõng thoâng tin quyù giaù cho vieäc thöïc hieän SXSH. Coù cô sôû, neàn taûng ban ñaàu cho SXSH: Coù caùc döï aùn thöû nghieäm trình dieãn thaønh coâng vaø thuyeát phuïc. Nöôùc ta ñaëc bieät laø Tp.HCM ñang trieån khai caùc chöông trình, döï aùn lieân quan nhö: Chöông trình giaûm thieåu oâ nhieãm, quyõ giaûm thieåu oâ nhieãm, quyõ xoay voøng, … Coù ñoäi nguõ nhaân löïc ban ñaàu. Söùc eùp caïnh tranh hoäi nhaäp quoác teá gia taêng maïnh. Söùc eùp töø vieäc thöïc hieän caùc chöông trình troïng ñieåm baûo veä moâi tröôøng cuûa nhaø nöôùc. Nhaän thöùc, kieán thöùc veà SXSH ñöôïc naâng cao daàn. Saün saøng hoã trôï, tö vaán cuûa maïng löôùi SXSH quoác gia vaø quoác teá. 2.5.3. Khoù khaên Thieáu söï nhaän thöùc cuûa caùc caáp laõnh ñaïo doanh nghieäp (DN). Ví duï doanh nghieäp cho raèng khi tieán haønh SXSH thì vieäc saûn xuaát seõ bò aûnh höôûng gaây ra toån thaát maø DN phaûi gaùnh chòu, hay DN cho raèng vieäc tieát kieäm nhö vaäy seõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa saûn phaåm. Thaùi ñoä e ngaïi, thieáu hôïp taùc vì lo sôï seõ bò loä bí quyeát saûn xuaát kinh doanh. Thieáu thoâng tin veà SXSH. Thuû tuïc taøi chính phöùc taïp. Thieáu nhaân löïc khi trieån khai aùp duïng SXSH. Cô cheá khuyeán khích, hoã trôï cuûa nhaø nöôùc chöa phuø hôïp. Söï phoái hôïp chöa toát giöõa cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp. Toùm laïi, Nhaø nöôùc ta caàn sôùm coù nhöõng chính saùch phuø hôïp ñeå phaùt huy nhöõng thuaän lôïi, giaûm bôùt nhöõng khoù khaên trong vieäc aùp duïng SXSH. Vieäc ñeà ra moät chính saùch ñuùng ñaén laø raát quan troïng vì noù chính laø kim chæ nam cho moïi haønh ñoäng cuûa chuùng ta trong vieäc thöïc hieän SXSH. Moät chính saùch ñuùng seõ giuùp chuùng ta ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû nhö mong ñôïi. 2.6. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH AÙP DUÏNG SXSH Caùch thöïc hieän SXSH goàm coù 6 böôùc vaø 18 nhieäm vuï: Böôùc 1: Baét ñaàu NV 1: Thaønh laäp nhoùm SXSH. NV 2: Lieät keâ caùc böôùc coâng ngheä vaø xaùc ñònh ñònh möùc. NV 3: Xaùc ñònh vaø löïa choïn caùc quaù trình gaây laõng phí nhaát. Böôùc 2: Phaân tích caùc böôùc coâng ngheä NV 4: Sô ñoà coâng ngheä cho troïng taâm kieåm toaùn. NV 5: Caân baèng vaät lieäu vaø naêng löôïng. NV 6: Chi phí cho doøng thaûi. NV 7: Phaân tích nguyeân nhaân vaø cô hoäi. Böôùc 3: Ñeà xuaát cô hoäi SXSH NV 8: Ñeà xuaát caùc cô hoäi SXSH. NV 9: Saøng loïc cô hoäi SXSH. Böôùc 4: Löïa choïn giaûi phaùp SXSH NV 10: Ñaùnh giaù khaû thi kyõ thuaät. NV 11: Ñaùnh giaù khaû thi veà kinh teá. NV 12: Ñaùnh giaù veà aûnh höôûng moâi tröôøng. NV 13: Löïa choïn caùc cô hoäi ñeå thöïc hieän. Böôùc 5: Thöïc hieän NV 14: Chuaån bò thöïc hieän. NV 15: Thöïc hieän caùc cô hoäi SXSH. NV 16: Giaùm saùt vaø ñaùnh giaù keát quaû. Böôùc 6: Duy trì SXSH NV 17: Duy trì SXSH. NV 18: Quay trôû laïi böôùc löïa choïn caùc böôùc coâng ngheä laõng phí. CHÖÔNG III TOÅNG QUAN VEÀ NGAØNH CHEÁ BIEÁN THUÛY HAÛI SAÛN 3.1. HIEÄN TRAÏNG NGAØNH COÂNG NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN THUÛY HAÛI SAÛN Vieät Nam coù nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn. Nguyeân lieäu thuûy haûi saûn ñöôïc cung caáp töø 2 nguoàn chính laø khai thaùc haûi saûn vaø nuoâi troàng thuûy saûn. Bôø bieån Vieät Nam daøi 3260 km, laïi naèm trong vuøng coù nhieàu choã gaëp nhau cuûa caùc doøng nöôùc vaø coù khí haäu nhieät ñôùi neân coù nhieàu haûi saûn quyù, coù giaù trò kinh teá cao. Caù bieån ñöôïc öôùc tính chieám treân 90% saûn löôïng caù, phaàn coøn laïi laø caù nöôùc ngoït [12]. Rieâng caù ôû Vieät Nam ñaõ coù hôn 100 loaøi, trong ñoù 40 loaøi coù giaù trò kinh teá lôùn. Nguoàn haûi saûn chieám 70% trong toång saûn löôïng thuûy haûi saûn thu gom ñöôïc ôû Vieät Nam, saûn löôïng bình quaân laø 700.000 taán vôùi 40% saûn löôïng caù ñaùy, 60% laø caù noåi. Baét ñaàu töø naêm 1995, do ngheà ñaùnh baét caù xa bôø ñöôïc ñaàu tö maïnh neân saûn löôïng ñaõ taêng leân 1.230.000 taán. Beân caïnh ñoù, nöôùc ta coøn coù dieän tích maët nöôùc raát lôùn ñeå phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn. Nguoàn nguyeân lieäu töø nuoâi troàng khai thaùc noäi ñoàng laø khoaûng 492.000 taán/ naêm vaøo naêm 1997, 515.020 taán/naêm vaøo naêm 1998 [5]. Do toång saûn löôïng thuûy haûi saûn taêng maïnh vaø coâng ngheä cheá bieán, thoùi quen tieâu duøng cuõng coù nhieàu thay ñoåi do ñoù löôïng nguyeân vaät lieäu ñöôïc ñöa vaøo cheá bieán ngaøy caøng nhieàu. Naêm 1991 chæ coù khoaûng 130.000 TNL ñöôïc ñöa vaøo cheá bieán xuaát khaåu chieám 15% vaø khoaûng xaáp xæ 30% löôïng nguyeân lieäu ñöa vaøo cheá bieán tieâu duøng cho noäi ñòa, coøn laïi ñöôïc duøng döôùi daïng töôi soáng. Ñeán naêm 1995, coù khoaûng 250.000 TNL ñöa vaøo cheá bieán xuaát khaåu chieám 19,2% toång saûn löôïng vaø 32,3% cho cheá bieán tieâu duøng noäi ñòa, 48% duøng döôùi daïng töôi soáng. Naêm 1998, thì xuaát khaåu chieám 24,3%, noäi ñòa 41%, töôi soáng 35%. Ñieàu naøy ñaõ cho thaáy nhu caàu phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn ngaøy caøng taêng. Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn hieän nay phaùt trieån roäng khaép treân theá giôùi vaø Vieät Nam. Caùc nhaø maùy, xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn khaùc nhau veà caùch thöùc hoaït ñoäng, quy moâ saûn xuaát vaø saûn phaåm ñaàu ra. Toång coäng ñeán cuoái naêm 1998, Vieät Nam coù 186 nhaø maùy, 21 daây chuyeàn IQF, 14 maùy ñoùng tuùi chaân khoâng, toång coâng suaát caáp ñoâng laø 885 taán/ngaøy, coâng suaát cheá bieán laø 200.000 taán/naêm, trung bình 1.075 taán/nhaømaùy/naêm phaân chia theo caùc vuøng nhö sau: Mieàn Baéc 6%, mieàn Trung 35%, mieàn Nam 59% [5]. Ngaøy nay, xaõ hoäi phaùt trieån con ngöôøi coù nhu caàu söû duïng caùc maët haøng cheá bieán thuûy haûi saûn nhieàu hôn tröôùc ñaëc bieät laø caùc nöôùc Chaâu AÂu, Myõ, Nhaät, Trung Quoác… Vì thuûy haûi saûn laø nguoàn thöïc phaåm giaøu dinh döôõng, deã tieâu hoùa, deã haáp thu nhö: protit, lipit, gluxit, vitamin, caùc chaát khoaùng… Khoaûng 75% saûn löôïng thuûy haûi saûn ñöôïc cheá bieán ñeå phuïc vuï cho con ngöôøi, 25% coøn laïi ñöôïc cheá bieán döôùi daïng boät caù, daàu caù vaø caùc saûn phaåm phuïc vuï cho chaên nuoâi. Hieän nay, con ngöôøi chæ tieâu thuï khoaûng 30% laø thuûy haûi saûn töôi soáng, caùc daïng saûn phaåm ñoâng laïnh, khoâ vaø caùc daïng thöïc phaåm aên lieàn ñang taêng daàn ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån [12]. Baûng 3.1. Thoáng keâ saûn löôïng thuûy haûi saûn vaø kim ngaïch xuaát khaåu töø naêm 1995 – 2001 [8,12] Naêm Saûn löôïng (taán) Kim ngaïch xuaát khaåu 1995 1.584.361 13.523 tyû ñoàng 1996 1.701.002 15.396 tyû ñoàng 1997 1.730.432 16.344,3 tyû ñoàng 1998 1.782.001 16.923 tyû ñoàng 1999 1.881.800 17.425 tyû ñoàng 2000 292.000 23.079 tyû ñoàng 2001 - 26.690 tyû ñoàng Toác ñoä kim ngaïch xuaát khaåu öôùc tính taêng trung bình khoaûng 10 – 15% naêm. Trong ñoù giai ñoaïn 2000 – 2005 taêng khoaûng 12 – 15 %. Rieâng naêm 2003, keá hoaïch xuaát khaåu thuûy haûi saûn laø 46.722.319 taán töông ñöông vôùi 2,3 tyû USD. Caùc saûn phaåm cheá bieán xuaát khaåu ñi hôn 25 quoác gia, thò tröôøng chính laø Nhaät (32%), Chaâu AÂu vaø Chaâu Myõ (40%), Chaâu AÙ (28%) vaøo naêm 2000 [8]. Hieän nay, vieäc phaân boá nhaø maùy chuû yeáu döïa theo khaû naêng cung caáp nguyeân lieäu cuûa töøng vuøng. Neáu tính cho töøng tænh thì hieän nay soá löôïng nhaø maùy phaân boá chöa ñeàu. Baûng 3.2. Tyû leä phaân boá veà nguoàn nguyeân lieäu, soá löôïng nhaø maùy vaø soá löôïng ngöôøi tham gia cheá bieán taïi 3 mieàn [5] Chæ soá Khu vöïc Toång Mieàn Baéc Mieàn Trung Mieàn Nam Nguyeân lieäu (%) 4,2 39,4 56,4 100 Soá nhaø maùy (%) 6,0 35,0 59,0 100 Lao ñoäng (%) 3,8 27,8 68,4 100 ÔÛ mieàn Nam, Tp.HCM laø thaønh phoá coù soá nhaø maùy, xí nghieäp nhieàu nhaát. Tính ñeán naêm 2004, Tp.HCM coù hôn 200 doanh nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn vôùi 43 nhaø maùy ñoâng laïnh (toång coâng suaát 400 taán/ngaøy, 20.000 taán kho laïnh, 1.800 taán kho baûo quaûn nguyeân lieäu), 100 cô sôû cheá bieán nöôùc maém (30 trieäu/naêm). Kim ngaïch xuaát khaåu thuûy haûi saûn treân toaøn ñòa baøn thaønh phoá laø 220 trieäu USD. Thaønh phoá tuy khoâng coù nhieàu dieän tích naèm giaùp vôùi bieån nhöng töø laâu ñaõ coù moái quan heä gaén boù vaø hôïp taùc nhieàu maët vôùi caùc tænh thaønh trong caû nöôùc vaø caùc nöôùc treân theá giôùi. Chính vì vaäy maø vieäc thu mua nguoàn nguyeân lieäu vaø xuaát khaåu haøng ñi nöôùc ngoaøi khoâng heà gaëp khoù khaên. Haøng naêm saûn löôïng ñaùnh baét laø 24.000 taán (trong ñoù 70% laø khai thaùc xa bôø, saûn löôïng toâm suù nuoâi laø 6.800 taán) [5]. Ñaây chính laø lyù do vì sao ñeà taøi choïn vuøng nghieân cöùu laø Tp.HCM chöù khoâng phaûi laø caùc vuøng ven bieån. 3.2. PHAÂN LOAÏI CAÙC CÔ SÔÛ CHEÁ BIEÁN THUÛY HAÛI SAÛN Caùc cô sôû cheá bieán thuûy haûi saûn ñöôïc phaân loaïi theo 3 quy moâ lôùn, vöøa vaø nhoû döïa vaøo voán, soá lao ñoäng, doanh thu… Vaø tuøy thuoäc vaøo hoaøn caûnh, ñieàu kieän lòch söû, kinh teá, xaõ hoäi cuï theå cuûa töøng quoác gia. Taïi Vieät Nam vieäc phaân loaïi cuõng coù moät vaøi söï thay ñoåi khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo töøng cô quan quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Hieän nay, chuùng ta phaân loaïi caùc nhaø maùy, xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn theo tieâu chí taïm thôøi xaùc ñònh doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ngaøy 20/6/1998 cuûa chính phuû nöôùc Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam ñoù laø: Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø caùc doanh nghieäp coù voán ñieàu leä döôùi 5 tyû ñoàng (töông ñöông 300.000 USD) vaø coù soá lao ñoäng trung bình haøng naêm döôùi 200 ngöôøi. Coøn laïi laø caùc doanh nghieäp lôùn [2]. 3.3. COÂNG NGHEÄ CHEÁ BIEÁN THUÛY HAÛI SAÛN 3.3.1. Nguyeân lieäu thuûy haûi saûn Vieäc tìm hieåu nguyeân lieäu thuûy haûi saûn raát quan troïng trong vieäc öôùc tính löôïng chaát thaûi raén vaø choïn quy trình cheá bieán vaø baûo quaûn cho phuø hôïp. Nguyeân lieäu cuûa ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn raát phong phuù vaø ña daïng nhö toâm, caù, möïc, cua, gheï… Söï khaùc nhau veà thaønh phaàn hoùa hoïc vaø söï bieán ñoåi cuûa chuùng laøm aûnh höôûng ñeán muøi vò vaø giaù trò dinh döôõng cuûa saûn phaåm, ñeán vieäc baûo ._.quaûn töôi vaø quaù trình cheá bieán. Thaønh phaàn hoùa hoïc thöôøng khaùc nhau theo gioáng loaøi, ñieàu kieän sinh soáng, traïng thaùi taâm lyù, giôùi tính, muøa vuï, thôøi tieát… Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa thuûy haûi saûn nöôùc ta laø coù haøm löôïng lipit thaáp nhöng haøm löôïng protit laïi raát cao. Söï bieán ñoåi chaát beùo thöôøng bieán ñoåi tyû leä nghòch vôùi nöôùc. Ñieàu naøy coù yù nghóa quan troïng trong vieäc xaùc ñònh quy trình cheá bieán thích hôïp, vaø vieäc baûo quaûn laïnh. Ngoaøi ra, ñeå tính toaùn toái öu cho thieát keá vaø cheá taïo maùy thieát bò cheá bieán, thieát keá bao bì, tính toaùn caùc quaù trình trao ñoåi nhieät trong cheá bieán ñoâng laïnh thì kích thöôùc nguyeân lieäu laø moät thoâng soá quan troïng [9]. 3.3.2. Kyõ thuaät ñoâng laïnh thuûy haûi saûn 3.3.2.1. YÙ nghóa Kyõ thuaät ñoâng laïnh giuùp baûo quaûn nguyeân lieäu traùnh bò hö hoûng baèng vieäc duy trì ñoä töôi cho thuûy haûi saûn sau khi ñaùnh baét vaø ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa moät soá vi sinh vaät töø beân ngoaøi vaøo. Thuûy haûi saûn laø loaïi nguyeân lieäu raát deã bò caùc taùc nhaân vi sinh vaät vaø taùc nhaân oxy hoùa, enzym phaân huûy gaây ra muøi khoù chòu vaø laøm thay ñoåi maøu saéc cuûa saûn phaåm. 3.3.2.2. Nguyeân lyù Laøm laïnh ñoâng thuûy haûi saûn laø quaù trình laøm laïnh do söï huùt nhieät cuûa moâi chaát laïnh ñeå ñöa nhieät ñoä ban ñaàu xuoáng döôùi ñieåm ñoùng baêng vaø tôùi -80C ñeán -100C vaø coù theå xuoáng thaáp hôn möùc -180C, -300C hay -400C. Nhö vaäy ôû phöông phaùp laøm laïnh ñoâng, nöôùc trong thuûy haûi saûn ñoâng töøng phaàn theo möùc haï nhieät. Ñieåm Eutecti laø nhieät ñoä toái thieåu ñeå toaøn boä nöôùc trong teá baøo ñoâng ñaëc. Nhieät ñoä naøy laø -550C ñeán -650C vaø coøn goïi laø ñieåm ñoùng baêng tuyeät ñoái. Trong coâng nghieäp cheá bieán laïnh ngöôøi ta khoâng duøng ñeán nhieät ñoä naøy vì chi phí cao, hôn nöõa veà phöông dieän kyõ thuaät, saûn phaåm ôû ñieåm Eutecti seõ khoâng ñaït giaù trò thaãm myõ vaø ñoä beàn chæ caàn ñeán -400C laø ñuû ñaûm baûo chaát löôïng saûn phaåm. Baûng 3.3. Quan heä giöõa löôïng nöôùc ñoùng baêng trong thuûy haûi saûn vaø nhieät ñoä laïnh ñoâng Nhieät ñoä (0C) -1 -2 -3 -5 -10 -14 -20 -26 -30 -36 Löôïng aåm ñoùng baêng (%) 0 52,4 66,5 76,7 84,3 86,9 89 90 90,3 90,5 3.3.2.3. Cô cheá ñoùng baêng thuûy haûi saûn Khi haï nhieät ñoä döôùi 00C, caùc daïng nöôùc trong thuûy haûi saûn ñoùng baêng daàn tuøy theo möùc ñoä lieân keát cuûa chuùng trong teá baøo, lieân keát yeáu thì nhieät ñoä ñoùng baêng taêng leân cao, lieân keát maïnh thì nhieät ñoä ñoùng baêng haï xuoáng thaáp. Nöôùc töï do: t = -10C ñeán -1,50C. Nöôùc baát ñoäng: t = - 1,50C ñeán -200C. Nöôùc lieân keát: t = -200C ñeán -650C. Tröôùc tieân, ñieåm quaù laïnh seõ laøm xuaát hieän ñaù ôû gian baøo maø khoâng xuaát hieän ôû teá baøo vì noàng ñoä chaát tan trong nöôùc töï do ôû gian baøo raát thaáp so vôùi trong teá baøo. Khi ñeán ñieåm ñoùng baêng ña phaàn nöôùc töï do trong gian baøo keát tinh vaø laøm taêng noàng ñoä chaát tan leân cao hôn noàng ñoä chaát tan trong teá baøo. Neáu toác ñoä keát tinh lôùn hôn toác ñoä vaän chuyeån cuûa nöôùc thì seõ khoâng coù söï taïo thaønh tinh theå môùi maø nöôùc ôû trong teá baøo seõ traøn ra ngoaøi gian baøo laøm cho caùc tinh theå daàn lôùn leân. Khi nhieät ñoä haï caøng thaáp thì caùc tinh theå ñoùng baêng ôû gian baøo ngaøy caøng lôùn, vì noàng ñoä chaát tan trong gian baøo vaãn thaáp hôn trong teá baøo vaø ñieåm ñoùng baêng ôû gian baøo cao hôn ôû teá baøo neân nhieät ñoä laïnh khoù xaâm nhaäp vaøo teá baøo. Neáu toác ñoä thoaùt nhieät lôùn, tinh theå ñaù taïo thaønh ôû caû trong teá baøo vaø ngoaøi gian baøo laøm cho tinh theå ñaù nhuyeãn vaø ñeàu khaép. Do ñoù, haï nhieät ñoä saûn phaåm vôùi toác ñoä chaäm seõ laøm teá baøo maát nöôùc, tinh theå ñaù to ôû gian baøo seõ cheøn eùp laøm raùch maøng teá baøo, caáu taïo moâ cô bò bieán daïng, giaûm chaát löôïng saûn phaåm. Coù 3 caùch laøm ñoâng: Laøm ñoâng chaäm Nhieät ñoä t = -50C ñeán -60C, toác ñoä laïnh ñoâng V = 0,5 cm/h, thôøi gian ñoâng T > 10h. Khi ñoâng laïnh chaäm seõ xuaát hieän cô cheá lôùn leân cuûa tinh theå ñaù ôû gian baøo laøm phaù vôõ caáu truùc cuûa maøng teá baøo vaø gaây ra söï taêng cao noàng ñoä dòch moâ keøm theo söï bieán tính cuûa protit vì theá khaû naêng giöõ aåm cuûa noù thaáp. Khi tan ñaù, moät phaàn dung dòch chöùa protit vaø nhöõng chaát trích ly coù giaù trò bò taùch ra. - Laøm ñoâng nhanh Nhieät ñoä t = -70C ñeán -300C, toác ñoä laïnh ñoâng V = 1 – 3 cm/h, thôøi gian ñoâng T = 2 - 6h. Ñoâng laïnh nhanh taïo ñöôïc caùc tinh theå ñaù nhuyeãn khaép vaø ñeàu neân khi tan ñaù chaát löôïng saûn phaåm khoâng bò suy giaûm. Laøm laïnh cöïc nhanh Nhieät ñoä t > -500C, toác ñoä laïnh ñoâng V = 15 cm/h, thôøi gian ñoâng T < 20phuùt. Ñaây laø caùch laïnh ñoâng toát nhaát cho saûn phaåm. Muoán thöïc hieän laïnh ñoâng cöïc nhanh phaûi duøng baêng moâi laø Nitô loûng, nhieät ñoä bay hôi ôû aùp suaát thöôøng laø -1960C. Khí Nitô loûng gaàn nhö laø khí trô neân haïn cheá ñöôïc quaù trình oxy hoùa saûn phaåm vaø nhieät ñoä quaù thaáp seõ laøm ngöng söï hoaït ñoäng cuûa haàu heát vi sinh vaät. 3.3.2.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán thôøi gian laøm laïnh ñoâng - Loaïi maùy ñoâng Loaïi maùy ñoâng aûnh höôûng raát lôùn ñeán thôøi gian laïnh ñoâng. Moät saûn phaåm laïnh ñoâng trong maùy kieåu nhuùng nhanh hôn trong maùy ñoâng thoåi gioù khi vaän haønh ôû cuøng nhieät ñoä. Nhieät ñoä vaän haønh maùy ñoâng Maùy ñoâng caøng laïnh, saûn phaåm caøng mau ñoâng. Khi ñöa saûn phaåm vaøo maùy ñoâng phaûi vaän haønh tröôùc cho nhieät ñoä tuû ñoâng xuoáng thaáp (t<200C). Nhieät ñoä tuû ñoâng caøng thaáp tröôùc khi ñöa saûn phaåm vaø thì saûn phaåm caøng mau ñoâng. Toác ñoä gioù ôû maùy ñoâng khoâng khí Toác ñoä caøng cao thì thôøi gian ñoâng laïnh caøng ngaén. Nhieät ñoä saûn phaåm tröôùc khi laøm laïnh ñoâng Saûn phaåm caøng aám thôøi gian ñoâng laïnh caøng daøi. Vì vaäy thuûy haûi saûn neân giöõ laïnh tröôùc khi laøm laïnh ñoâng ñeå duy trì phaåm chaát ñoàng thôøi giaûm ñöôïc thôøi gian laïnh ñoâng vaø yeâu caàu laøm laïnh. Beà daøy saûn phaåm Saûn phaåm caøng daøy, thôøi gian ñoâng laïnh caøng daøi. Hình daïng saûn phaåm Hình daïng saûn phaåm aûnh höôûng ñeán thôøi gian laøm laïnh ñoâng. Trong moät maùy ñoâng duøng laøm laïnh ñoâng caù rôøi töøng con, loaïi caù troøn mình laïnh ñoâng trong 2/3 thôøi gian ñeå laøm laïnh ñoâng caù deïp coù cuøng beà daøy. Dieän tích tieáp xuùc vaø maät ñoä saûn phaåm Trong maùy ñoâng baûn phaúng tieáp xuùc giöõa baûn phaúng vaø saûn phaåm keùm laøm taêng thôøi gian laøm laïnh ñoâng. Tieáp xuùc keùm do nöôùc ñaù ñoùng treân baûn phaúng, hoäp chöùa saûn phaåm choâng cheânh khoâng ñeàu, hoäp saûn phaåm chöa ñaày hoaëc ñeå troáng treân maët khoái saûn phaåm daãn ñeán truyeàn nhieät cho saûn phaåm keùm. Bao goùi saûn phaåm Phöông phaùp bao goùi, loaïi, beà daøy vaät lieäu aûnh höôûng lôùn ñeán thôøi gian laøm laïnh ñoâng cuûa saûn phaåm. Khoâng khí cheøn giöõa lôùp bao bì vaø saûn phaåm thöôøng coù aûnh höôûng lôùn ñeán thôøi gian laïnh ñoâng, lôùn hôn löïc caûn cuûa vaät lieäu bao goùi. Loaïi thuûy haûi saûn Haàu heát nhieät löôïng thaûi ra trong quaù trình laïnh ñoâng ñeå chuyeån nöôùc thaønh ñaù. Do ñoù, thuûy saûn caøng coù nhieàu nöôùc thì thôøi gian laïnh ñoâng caøng keùo daøi [9]. 3.3.3. Moâ taû quy trình cheá bieán Sô cheá Taùch khuoân-maï baêng Caáp ñoâng Caân-xeáp khuoân Röûa Bao goùi-ñoùng thuøng Baûo quaûn Cheá bieán Nguyeân lieäu Tieáp nhaän vaø röûa Hình 3.1. Quy trình cheá bieán thuûy haûi saûn ñoâng laïnh Nhìn chung quy trình cheá bieán thuûy saûn caàn raát nhieàu coâng ñoaïn röûa do vaäy tieâu toán raát nhieàu nöôùc ôû coâng ñoaïn naøy vaø nöôùc thaûi cuõng töø coâng ñoaïn naøy maø xuaát hieän. Coâng ñoaïn sô cheá thì phaùt sinh nhieàu chaát thaûi raén. Coøn rieâng khí thaûi thì phaùt sinh chuû yeáu trong quaù trình caáp ñoâng do söû duïng ñieän khaù nhieàu. Tuøy theo saûn phaåm maø chuùng ta coù caùc quy trình cheá bieán khaùc nhau. Nhöng nhìn chung ñoái vôùi cheá bieán thuûy haûi saûn ñoâng laïnh thì haàu nhö ñeàu theo moät quy trình chính nhö treân. Tuøy theo yeâu caàu cuûa saûn phaåm maø giai ñoaïn sô cheá coù theå coù hoaëc khoâng coù caùc coâng ñoaïn nhö ñaùnh vaåy, loät da, caét ñaàu… Coâng ñoaïn cheá bieán coù theå laø caét khuùc, hay ñeå nguyeân con… 3.4. VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG TAÏI CAÙC CÔ SÔÛ CHEÁ BIEÁN THUÛY HAÛI SAÛN Vaán ñeà ñaùng quan taâm nhaát ñoái vôùi baát kyø nhaø maùy cheá bieán thuûy haûi saûn naøo ñoù laø vieäc tieâu thuï nöôùc, naêng löôïng vaø ñoàng thôøi phaùt sinh ra nöôùc thaûi, chaát thaûi raén… Sau ñaây laø caùc vaán ñeà aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng trong ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn phaûi keå ñeán: 3.4.1. Vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí Phaàn lôùn caùc xí nghieäp cheá bieán bieán thuûy haûi saûn coù möùc ñoä sinh ra khí ñoäc haïi coøn töông ñoái thaáp. Khí thaûi sinh ra töø caùc nhaø maùy cheá bieán thuûy saûn bao goàm: Khí Clo sinh ra trong quaù trình khöû truøng thieát bò, duïng cuï vaø veä sinh nhaø xöôûng cheá bieán, khöû truøng nguyeân lieäu vaø baùn thaønh phaåm. Buïi sinh ra do quaù trình vaän chuyeån vaø boác vôõ haøng hoùa. Khí thaûi sinh ra töø caùc phöông tieän vaän chuyeån, maùy phaùt ñieän, vôùi caùc thaønh phaàn chuû yeáu laø CO2, NOx, SO2, CO. Nguoàn oâ nhieãm naøy nhìn chung khoâng ñaùng keå. Hôi moâi chaát laïnh bò roø ræ bao goàm caùc loaïi khí nhö: R22, R12, … Caùc khí naøy coù khaû naêng gaây aûnh höôûng ñeán taàng ozon, rieâng khí NH3 thì coù muøi hoâi neân seõ aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng neáu bò roø ræ. Vaán ñeà töông ñoái ñaëc tröng cho nhaø maùy cheá bieán thuûy haûi saûn laø muøi hoâi vì thuûy haûi saûn laø nguyeân lieäu giaøu chaát höõu cô, coù khaû naêng phaân huûy cao. Theo thôøi gian caùc chaát höõu cô ñaëc bieät laø caùc chaát thaûi raén seõ phaân huûy vaø phaân giaûi caùc axit amin thaønh caùc chaát ñôn giaûn hôn nhö: Trimetylamin, dimetylamin… Laø nhöõng chaát coù muøi tanh vaø hoâi. 3.4.2. Tieáng oàn vaø ñoä rung Caùc taùc nhaân naøy coù theå chaáp nhaän ñöôïc vì haàu heát caùc thieát bò maùy moùc ñeàu ñöôïc thieát keá tính toaùn theo nhöõng chuaån möïc quoác teá. 3.4.3. Chaát thaûi raén Chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc phaùt sinh trong nhieàu coâng ñoaïn nhöng nhieàu nhaát laø khaâu sô cheá. Tuøy thuoäc vaøo quy trình, chuûng loaïi saûn phaåm, trình ñoä tay ngheà, coâng ngheä maø löôïng phaùt sinh chaát thaûi raén cuõng khaùc nhau. Chaát thaûi raén trong nhaø maùy thöôøng phaùt sinh töø nguoàn: Chaát thaûi raén phaùt sinh trong quaù trình cheá bieán: Bao goàm caùc loaïi voû, ñaàu toâm, ñaàu caù, noäi taïng, vaåy… Hay voû cuûa caùc loaïi cuû nhö: saén, khoai mì, baép, khoai taây,… Caùc loaïi chaát thaûi giaøu chaát höõu cô nhö: noäi taïng, ñaàu caù… Neáu khoâng ñöôïc thu gom thích hôïp chuùng seõ phaân huûy gaây muøi hoâi khoù chòu, taïo ra moâi tröôøng keùm veä sinh. Chaát thaûi raén phaùt sinh töø khu vöïc phuï trôï nhö: Caên tin, khu bao bì bao goàm caùc loaïi chaát thaûi raén sinh hoaït, bao bì hö hoûng… Vôùi thaønh phaàn gaàn gioáng vôùi raùc thaûi ñoâ thò. Caùc loaïi caën, buøn sinh ra do quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi vaø quaù trình phaân huûy sinh hoïc caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi cuûa xí nghieäp. Ñoái vôùi chaát thaûi raén phaùt sinh trong quaù trình cheá bieán thì chuùng ñöôïc taän duïng laïi baèng caùch baùn cho caùc cô sôû cheá bieán thöùc aên gia suùc. Ñoái vôùi caùc loaïi pheá phaåm gaàn gioáng vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò thì kyù hôïp ñoàng vôùi Coâng ty Moâi tröôøng Ñoâ thò ñeå thu gom ra baõi ñoå nhö chaát thaûi raén sinh hoaït. Ñoái vôùi buøn hieän nay chæ xöû lyù baèng caùch ñem leân baõi phôi roài taän duïng laøm phaân boùn cho caây hay ñem ñoå vaøo baõi raùc. 3.4.4. Vaán ñeà oâ nhieãm nöôùc thaûi Cheá bieán thuûy haûi saûn laø ngaønh söû duïng moät löôïng nöôùc khaù lôùn cho cheá bieán vaø giaûi nhieät cho maùy moùc. Nöôùc saïch ñöôïc duøng trong haàu heát caùc coâng ñoaïn cuûa quy trình, töø tieáp nhaän nguyeân lieäu, sô cheá, cheá bieán, röûa, caáp ñoâng, maï baêng cho ñeán veä sinh baøn, nhaø xöôûng duïng cuï cheá bieán… Löôïng nöôùc thaûi cuûa cheá bieán thuûy haûi saûn gaàn nhö töông ñöông vôùi löôïng nöôùc caáp. Löôïng nöôùc söû duïng khaùc nhau tuøy theo quy trình vaø töøng loaïi maët haøng nhöng neáu ta thaáy bình quaân laø 15 m3/taán thì vôùi saûn löôïng xuaát khaåu 127.700 taán vaøo naêm 1995, löôïng nöôùc thaûi ra seõ laø 2.000.000 m3/naêm [5]. Thaønh phaàn chính cuûa nöôùc thaûi ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn bao goàm: Caùc chaát thaûi raén troâi theo doøng chaûy cuûa nöôùc thaûi nhö voû, ñaàu toâm, tröùng toâm, da caù, vaåy caù, xöông caù, noäi taïng, caùc maãu thòt vuïn… Caùc chaát höõu cô, chaát beùo vaø protit ñoäng vaät coù nguoàn goác töø huyeát, môõ caù, gaïch toâm, gaïch cua… Caùc hoùa chaát söû duïng trong quaù trình cheá bieán nhö: Caùc loaïi hoùa chaát khöû truøng nhö muoái, taåy truøng nhö chlorine, xaø phoøng, vaø moät soá hoùa chaát khaùc … Caùc chaát phuï da, baûo quaûn thöïc phaåm ñeàu laø nhöõng chaát nguy haïi cho moâi tröôøng. Loaïi nöôùc thaûi coù chöùa haøm löôïng vi sinh vaät gaây beänh cho con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Neáu chuùng ta khoâng xöû lyù kòp thôøi nguoàn nguyeân lieäu bò nhieãm beänh thì raát deã taïo ñieàu kieän cho vi sinh vaät naøy phaùt taùn ra moâi tröôøng gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. Löu löôïng nöôùc thaûi vaø möùc ñoä oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn tuøy thuoäc vaøo moät soá yeáu toá quan troïng nhö: Phöông phaùp cheá bieán vaø loaïi thuûy haûi saûn ñöôïc cheá bieán… Baûng 3.4. Keát quaû nghieân cöùu nöôùc thaûi ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn [10] Chæ tieâu Ñôn vò Giaù trò pH - 7 - 7,5 SS mg/l 86 - 171 BOD5 mg/l 777 - 1053 COD mg/l 850 - 1225 Toång Phospho mg/l 15 - 41 Toång Nitô mg/l 137 - 165 Clo mg/l 0,07 - 0,09 Toång Coliform MNP/100ml 19.000 Qua keát quaû nghieân cöùu noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi thuûy saûn cuûa Vieän Kyõ thuaät Nhieät ñôùi vaø Baûo veä Moâi tröôøng Tp.HCM cho thaáy nöôùc thaûi töø quaù trình cheá bieán thuûy haûi saûn coù nhöõng ñaëc tính sau ñaây: pH thöôøng naèm trong khoaûng giôùi haïn töø 6,5 – 7. Coù haøm löôïng caùc chaát höõu cô deã phaân huûy sinh hoïc cao. Giaù trò BOD vaø COD dao ñoäng lôùn vaø töông ñoái khaù cao chöùng toû möùc ñoä oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi thuûy haûi saûn cuõng raát nghieâm troïng. Haøm löôïng lô löûng cao cho thaáy quy trình cheá bieán vaø coâng taùc thu gom chöa toát. Chöùa haøm löôïng lôùn caùc protit vaø chaát dinh döôõng theå hieän qua hai thoâng soá nitô toång vaø phospho toång. Thöôøng coù muøi hoâi vì coù söï phaân huûy cuûa caùc axit amin. Nhö vaäy coù theå thaáy nöôùc thaûi cheá bieán thuûy haûi saûn chöùa haøm löôïng chaát höõu cô khaù cao, neáu khoâng ñöôïc xöû lyù thì haøm löôïng BOD coù theå vöôït TCVN ñeán 20 - 40 laàn, COD vöôït 20 laàn, SS vöôït 15 - 20 laàn… Nöôùc thaûi naøy neáu khoâng xöû lyù seõ ñe doïa nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng cuûa nguoàn tieáp nhaän. CHÖÔNG IV TOÅNG QUAN VEÀ XÍ NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN THUÛY HAÛI SAÛN HAI THANH GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAN VEÀ XÍ NGHIEÄP HAI THANH Teân giao dòch thöông maïi : Hai Thanh Food Co.,Ltd. Teân tieáng anh: Hai Thanh Food Company Ltd. Loaïi hình doanh nghieäp: Laø Xí nghieäp TNHH. Loaïi hình kinh doanh: Laø cheá bieán vaø xuaát khaåu. Ñòa chæ: Loâ A 14a KCN Hieäp Phöôùc – Huyeän Nhaø Beø – Tp.HCM. Ñieän thoaïi: (84) 87800801 Fax: 84 87800424 Giaùm ñoác vaø ngöôøi giao dòch: OÂng. Nguyeãn Hoàng Ñöùc. Email: Duc@HaiThanhfood.com Hung@ HaiThanhfood.com Webside: Naêm thaønh laäp: Xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh ñöôïc thaønh laäp naêm 2003. Soá caùn boä coâng nhaân vieân cuûa xí nghieäp: 1000 ngöôøi. Toång dieän tích xí nghieäp: 10.000 m2, trong ñoù dieän tích xaây döïng 7000 m2. Voán ñaàu tö 100% tö nhaân, nguoàn voán coá ñònh khoaûng 30 – 40 tyû VNÑ. Xí nghieäp cheá bieán moät soá maët haøng nhö thuûy haûi saûn ñaõ qua cheá bieán, töôi soáng, ñoâng laïnh… Nguyeân lieäu ñöôïc cung caáp chuû yeáu töø Vuõng Taøu, Phan Thieát, vaø caùc tænh Mieàn Trung. Vôùi saûn löôïng saûn xuaát 10 taán/ngaøy. Sô ñoà boá trí maët baèng (Xem phuï luïc 1) 4.2. TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT THÖÏC TEÁ CUÛA XÍ NGHIEÄP 4.2.1. Hieän traïng saûn xuaát cuûa xí nghieäp Cuõng gioáng nhö baát kyø xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn hay thöïc phaåm khaùc, xí nghieäp Hai Thanh quan taâm ñeán baùn ñöôïc nhieàu saûn phaåm, taêng saûn löôïng vaø tuaân thuû nghieâm ngaët caùc yeâu caàu veä sinh theo quy trình HACCP. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñeå coù theå caïnh tranh trong thò tröôøng xuaát khaåu, xí nghieäp khoâng chæ quan taâm ñoåi môùi maët haøng, quy trình ôû nhaø maùy maø coøn quan taâm ñeán nhöõng coâng ñoaïn tröôùc ñoù ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc “töø nuoâi troàng ñeán baøn aên”. Do chæ taäp trung vaøo vaán ñeà an toaøn thöïc phaåm neân xí nghieâp khoâng quan taâm ñuùng möùc ñeán moâi tröôøng vaø vieäc söû duïng taøi nguyeân, naêng löôïng. Xí nghieäp chæ thu thaäp caùc thoâng tin veà saûn xuaát nhö: Nguyeân lieäu, baùn thaønh phaåm, coøn caùc thoâng tin veà chaát thaûi, hieän traïng cuûa thieát bò, tình hình tieâu thuï nöôùc trong töøng khaâu khoâng ñöôïc thu thaäp neân khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc söï laõng phí trong saûn xuaát. Töø ñoù daãn ñeán vieäc tieâu thuï naêng löôïng, taøi nguyeân laõng phí vaø taïo ra oâ nhieãm khoâng ñöôïc kieåm soaùt. Xí nghieäp thieáu caùn boä ñaøo taïo cho coâng taùc quaûn lyù vaø thieáu thoâng tin veà coâng ngheä môùi ôû lónh vöïc cheá bieán thuûy haûi saûn ñaõ gaây nhieàu khoù khaên cho nhaø maùy. Khoâng coù ñoäi nguõ nhaân vieân coù nhaän thöùc cao veà SXSH, veà baûo veä moâi tröôøng vaø söû duïng tieát kieäm taøi nguyeân. Xí nghieäp giao cho phoøng kyõ thuaät chòu traùch nhieäm veà quaûn lyù naêng löôïng, nöôùc vaø oâ nhieãm. Tuy nhieân, phoøng ban naøy thöôøng quaù taûi vôùi coâng vieäc baûo trì vaø söûa chöõa thieát bò. Xí nghieäp Hai Thanh saûn xuaát nhieàu maët haøng ña daïng, töø thuûy haûi saûn ñoâng laïnh, ñeán cheá bieán caùc saûn phaåm nhö: Toâm taåm boät chieân, toâm quaán khoai taây haáp, chaû gioø, haù caûo,… Maët haøng ñoâng laïnh chuû yeáu cuûa xí nghieäp laø baïch tuoäc cho neân quy trình naøy ít tieâu toán nöôùc. Moãi khaâu cheá bieán ñeàu tuaân thuû nghieâm ngaët theo caùc yeâu caàu veä sinh ñöôïc quy ñònh trong HACCP. Xí nghieäp söû duïng nhieàu Chlorine, muoái, ozon ñeå khöû truøng nöôùc vaø baûo quaûn nguyeân lieäu, thaønh phaåm. Xaø phoøng cuõng ñöôïc söû duïng ñeå veä sinh. Xí nghieäp luoân phaûi söû duïng moät löôïng lôùn nöôùc ñaù ñeå baûo quaûn nguyeân lieäu, baùn thaønh phaåm nhaèm laøm chaäm thôøi gian phaân huûy cuûa thöïc phaåm. Xí nghieäp coù maùy saûn xuaát ñaù vôùi coâng xuaát trung bình 30 taán/ngaøy neân vieäc söû duïng ñaù raát thuaän lôïi. Moãi khaâu trong quy trình saûn xuaát yeâu caàu naêng löôïng ôû nhieàu daïng: Ñieän cho caáp ñoâng, tröõ ñoâng, ñieàu hoøa khoâng khí, chieáu saùng, laøm ñaù, bôm nöôùc… Xí nghieäp coù maùy phaùt ñieän töï duøng coù coâng suaát 625 KVA chaïy moät soá thieát bò chính trong tröôøng hôïp bò maát ñieän. Caùc phoøng saûn xuaát ñöôïc phaân chia rieâng bieät ñeå ñaûm baûo veä sinh an toaøn giöõa saûn phaåm töôi soáng vaø saûn phaåm ñaõ qua cheá bieán. 4.2.2. Caùc nguyeân nhieân lieäu ñaàu vaøo chuû yeáu Baûng 4.1. Nguyeân vaät lieäu söû duïng trong saûn xuaát STT Thaùng Ñôn vò tính Löôïng tieâu thuï trung bình 1 Baïch tuoäc Taán/thaùng 166,86 2 Möïc Taán/thaùng 9,54 3 Toâm Taán/thaùng 8,34 4 Caù Taán/thaùng 5,96 ( Nguoàn: Phoøng QA cuûa xí nghieäp Hai Thanh) Baûng 4.2. Moät soá nhieân lieäu söû duïng trong saûn xuaát thaùng 10/2007 STT Teân nhieân lieäu Ñôn vò Löôïng tieâu thuï Muïc ñích söû duïng 1 Chlorine Kg 5436 Khöû truøng caùc duïng cuï (chaäu, roå…), nhuùng uûng, khaên lau tay… 2 Xaø boâng Kg 1675 Veä sinh tay coâng nhaân, röûa duïng cuï. 3 Coàn 700 Lít 630 Xòt leân tay ñeå khöû truøng 4 Boät giaët lix 800g Goùi 196 Giaët ñoà coâng nhaân vaø veä sinh saøn nhaø 5 Daàu naønh Kg 9540 Chieân thöïc phaåm cheá bieán 6 Boät mì Kg 1830,10 Cheá bieán caùc saûn phaåm taåm boät 7 Muoái - Muoái haït Kg 22000 Duøng ñeå muoái nguyeân lieäu - Muoái phophat Kg 346,2 - - Muoái saáy Kg 462,5 Duøng pha cheá trong cheá bieán thöùc aên 8 Gaên tay Ñoâi 4375 Coâng nhaân mang trong khi saûn xuaát 9 Gas Kg 8204,46 Duøng ñeå chieân vaø naáu aên, vaän haønh loø hôi 10 Ñieän KW 415.432,58 Duøng ñeå chaïy caùc thieát bò vaø chieáu saùng 11 Nöôùc m3 9177 Duøng ñeå saûn xuaát, veä sinh CN, … (Nguoàn: Phoøng vaät tö xí nghieäp Hai Thanh) 4.2.3. Caùc saûn phaåm chính cuûa xí nghieäp - Baïch tuoäc chieám 70% toång soá löôïng saûn phaåm, goàm coù: Raâu baïch tuoäc luoäc caét cuïc, raâu baïch tuoäc luoäc caét ñoaïn, baïch tuoäc taåm boät, raâu baïch tuoäc laøm saïch ñoâng laïnh, baïch tuoäc nguyeân con saïch... - Möïc, toâm, caù chieám 10% toång saûn löôïng, goàm coù: Möïc: Möïc nang nguyeân con saïch, möïc nang phile, möïc nang phile caét raêng löôïc, möïc oáng nguyeân con saïch, raâu möïc nang, möïc oáng caét sôïi,… Toâm: Toâm loät voû laøm saïch, toâm taåm boät,… Caù: Thòt caù bôn ñoâng laïnh, vaây caù bôn taåm boät chieân… - Caùc saûn phaåm ñaõ qua cheá bieán chieám 20% toång saûn löôïng, goàm coù: Toâm laên boät chieân, haùo caûo, baùnh boät loïc nhaân toâm, chaû gioø nhaân toâm, toâm quaán khoai taây haáp… 4.2.4. Tình hình xuaát nhaäp khaåu Caùc saûn phaåm cuûa xí nghieäp ngaøy caøng coù uy tín treân thò tröôøng noäi ñòa vaø xuaát khaåu. Xí nghieäp ñaõ ñöôïc EU coâng nhaän vaø caáp maõ xuaát khaåu vaøo thò tröôøng EU. Thò tröôøng xuaát khaåu chuû yeáu laø: Nhaät chieám 70% vaø Myõ, Haøn Quoác, Trung Quoác, Thaùi Lan, Canada, … chieám 30%. Baûng 4.3. Keát quaû kim ngaïch xuaát khaåu thaùng 3, 4, 5, 6, 7 naêm 2006 Thaùng Saûn löôïng Doanh thu 3 224,8 taán 840.947 USD 4 173,9 taán 611.073 USD 5 191,17 taán 767.326 USD 6 283 taán 1,046 trieäu USD 7 290,7 taán 1,245 trieäu USD Baûng 4.4. Keát quaû kim ngaïch xuaát khaåu naêm 2006, 2007 Naêm 2006 2007 Saûn löôïng 3000 taán Döï ñoaùn 3300 taán Doanh thu 12.000.000 USD 15.000.000 USD (Nguoàn: Phoøng xuaát nhaäp khaåu xí nghieäp hai Thanh) 4.2.5. Caùc maùy moùc thieát bò chính trong daây chuyeàn saûn xuaát cuûa xí nghieäp Baûng 4.5. Caùc thieát bò chính phuïc vuï cho saûn xuaát TT Daây chuyền/thiết bị Số lượng Coâng suất Xuất xứ/ năm sản xuất Coâng ñoaïn söû duïng 1 Caáp ñoâng baêng chuyeàn IQF 02 500 kg/h Việt Nam Đoâng sản phẩm 01 Anh 2 Tuû ñoâng gioù 02 250 kg/h Việt Nam Đoâng sản phẩm 01 375kg/h 3 Tuû ñoâng tieáp xuùc 02 1200 kg/mẻ Trung Quốc Đoâng sản phẩm 4 Maùy ñaù vaåy 03 20 tấn Trung Quốc Việt Nam Öôùp ñaù baùn thaønh phaåm 10 tấn 20 tấn 5 Kho trữ lạnh 02 700 tấn Linh kiện Đức do Việt Nam lắp raùp Trữ sản phẩm 400 tấn 6 Maùy ñaù oáng 02 3,5 tấn Việt Nam Öôùp ñaù nguyeân lieäu 10 tấn (Nguoàn: Phoøng cô ñieän cuûa xí nghieäp Hai Thanh) Moät soá caùc thieát bò maùy moùc ñöôïc moâ taû veà caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng nhö sau: Heä thoáng maùy laøm ñaù vaåy Caáu taïo Goàm coù voû hình chöõ V, daøn oáng nöôùc phun tia, caùc taám block thaúng ñöùng beân trong coù chöùa gas NH3 ñeå laøm ñoâng nöôùc, heä thoáng oáng truï troøn coù caùc raêng cöa nhoïn ñeå nghieàn ñaù, heä thoáng baùnh raêng ñeå quay oáng nghieàn ñaù, haàm ñaù, boàn inox chöùa nöôùc laïnh, bôm ñeå bôm nöôùc leân daøn phun. Nguyeân lyù hoaït ñoäng Maùy laøm ñaù vaåy coù hình chöõ V. Nöôùc phun töø caùc oáng troøn ñaët naèm ngang, phun vaøo 2 beân thaønh cuûa caùc taám block ñaët thaúng ñöùng. Trong caùc taám block naøy coù gas NH3 chaïy beân trong laøm ñoâng nöôùc treân beà maët cuûa caùc taám block. Sau ñoù, caùc taám ñaù naøy rôi xuoáng ñöôïc moät heä thoáng oáng troøn coù caùc raêng cöa nhoïn xoay troøn ñeàu nhôø baùnh raêng nghieàn ñaù ra thaønh töøng maûnh nhoû vuïn. Vì khoaûng caùch giöõa caùc raêng cöa coøn lôùn neân maûnh ñaù vaåy vaãn chöa ñöôïc nhuyeãn. Nöôùc dö rôi töø voøi phun ñöôïc ñöa veà heä thoáng thu gom ñöôïc chuyeån veà thuøng inox coù chöùa nöôùc ñaõ ñöôïc laøm laïnh moät phaàn trong ñoù. Sau ñoù, laïi ñöôïc bôm tuaàn hoaøn leân maùy ñaù vaåy ñeå tieáp tuïc chu trình hoaït ñoäng. Heä thoáng tuû caáp ñoâng Caáu taïo Tuû ñoâng tieáp xuùc coù caáu taïo laø hình hoäp chöõ nhaät, voû tuû hai maët boïc inox caùch nhieät kyõ. Daøn bay hôi laø caùc taám block laøm baèng hôïp kim nhoâm khoâng ræ vaø coù ñoä co giaõn veà nhieät thaáp. Caùc taám block coù hình hoäp chöõ nhaät chieàu cao khoaûng vaøi mm, ôû giöõa roãng ñeå chöùa moâi chaát. Tuøy theo moãi tuû coù soá taám block khaùc nhau. Caùc taám block coù theå naâng leân hay haï xuoáng nhôø thuûy löïc. Treân tuû ñoâng coù ñaët bình chöùa tuaàn hoaøn ñeå caáp dòch loûng vaøo caùc taám block. Nguyeân lyù hoaït ñoäng Moâi chaát loûng töø bình chöùa cao aùp tieát löu vaøo bình chöùa naèm treân tuû vaø oáng töø bình naøy ñi xuoáng oáng goùp loûng theo caùc oáng cao su ñi vaøo ngaäp ñaày khoâng gian roãng cuûa caùc taám block. ÔÛ ñaây moâi chaát loûng trao ñoåi nhieät vôùi saûn phaåm ñöôïc ñaët treân caùc taám block laøm ñoâng saûn phaåm. Moâi chaát soâi vaø bay hôi trong taám block, hôi moâi chaát ñi vaøo oáng goùp hôi ñi trôû laïi bình chöùa. Hôi aåm ñöôïc taùch loûng, hôi khoâ ñöôïc huùt vaøo maùy neùn ñöa ra daøn ngöng laøm maùt, ngöng tuï laïi roài tieáp tuïc quay trôû laïi vôùi chu trình. Heä thoáng kho tröõ ñoâng Caáu taïo Cuõng coù hình daïng laø hình hoäp chöõ nhaät, kho laïnh ñöôïc löu giöõ nhôø vaøo giaøn bay hôi kho laïnh goàm: quaït, voû theùp boïc daøn bay hôi, daøn oáng bay hôi coù caùnh toûa nhieät, khay höùng nöôùc ñaù, löôùi baûo veä. Nguyeân lyù hoaït ñoäng Moâi chaát loûng NH3 sau khi ñi qua gia tieát löu ñi vaøo oáng goùp loûng sau ñoù ñi vaøo caùc nhaùnh oáng xoaén nhoû trao ñoåi nhieät. ÔÛ ñaây noù trao ñoåi nhieät vôùi khoâng khí ñöôïc quaït gioù huùt qua giaøn bay hôi. Moâi chaát loûng NH3 nhaän nhieät, soâi vaø bay hôi vaøo trong oáng xoaén hôi ñi vaøo trong oáng goùp hôi vaø ñöôïc maùy neùn huùt veà. Coøn khoâng khí sau khi truyeàn nhieät cho moâi chaát haï nhieät ñoä xuoáng, khi ñi ra khoûi daøn laø khoâng khí laïnh ñöôïc quaït thoåi vaøo giöõ laïnh cho saûn phaåm. Khi caàn xaû ñaù thì van tieát löu ñieän töø caáp dòch loûng seõ ñoùng laïi vaø ñöa gas noùng vaøo daøn bay hôi ñeå xaû tuyeát cho daøn bay hôi. Löôïng tuyeát baùm döôùi daøn vaø ôû maùng chöùa seõ ñöôïc heä thoáng daây ñieän trôû nung noùng tan chaûy. Löôïng nöôùc ôû maùng chöùa seõ thoaùt ra ngoaøi xaû vaøo coáng cuûa xí nghieäp. Heä thoáng giaûi nhieät Caáu taïo Goàm voû, khoái ñeäm, bôm, voøi phun, quaït, cöûa gioù vaøo. Nguyeân lyù hoaït ñoäng Nöôùc noùng ra töø bình ngöng ñöôïc phun ñeàu leân taám ñeäm. Nhôø khoái ñeäm naøy nöôùc chaûy theo caùc ñöôøng zic zaéc vôùi thôøi gian löu laïi khaù laâu. Trong khoái ñeäm khoâng khí ñöôïc huùt töø döôùi leân nhôø quaït do ñoù dieän tích tieáp xuùc giöõa khoâng khí vaø nöôùc taêng leân gaáp hai laàn daãn ñeán quaù trình trao ñoåi nhieät ñöôïc taêng cöôøng. Nöôùc bay hôi vaøo khoâng khí. Quaù trình bay hôi ñöôïc gaén lieàn vôùi quaù trình thu nhieät cuûa moâi tröôøng, do ñoù nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng giaûm xuoáng. Ngoaøi nhieät cuûa nöôùc, doøng nhieät naøy yeáu hay maïnh tuøy thuoäc vaøo traïng thaùi khoâng khí vaøo thaùp vaø traïng thaùi phun nöôùc. Ñaây laø quaù trình maø trao ñoåi nhieät dieãn ra caøng maïnh, hieäu quaû trao ñoåi nhieät caøng lôùn, naêng suaát giaûi nhieät cuûa thaùp caøng taêng. 4.3. SÔ ÑOÀ QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ CHEÁ BIEÁN CUÛA XÍ NGHIEÄP 4.3.1. Quy trình cheá bieán baïch tuoäc töôi ñoâng laïnh Muoái nöôùc ñaù 1 Muoái nöôùc ñaù 2 Röûa laàn 2 Nguyeân lieäu ñaàu vaøo Sô cheá Röûa laàn 1 Caáp ñoâng Baûo quaûn Taùch khuoân Nöôùc saïch Nöôùc ñaù Clorin Muoái Ñoùng goùi Phaân côõ Caân Xeáp khuoân Ñaàu vaøo Ñaàu ra Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi CTR: raùc, noäi taïng Nöôùc saïch Nöôùc saïch Nöôùc saïch Nöôùc ñaù Clorin Muoái Nöôùc saïch Nöôùc saïch Nöôùc saïch Ñieän naêng Ñieän Bao bì, thuøng Ñieän naêng Nöôùc thaûi Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Nöôùc saïch Nöôùc thaûi Toån thaát ñieän naêng Nöôùc thaûi Baøo bì, thuøng hoûng Hình 4.1. Sô ñoà quy trình cheá bieán baïch tuoäc ñoâng laïnh Thuyeát minh qui trình coâng ngheä cheá bieán baïch tuoäc ñoâng laïnh Sô cheá: Nguyeân lieäu sau khi tieáp nhaän tieán haønh caân khoái löôïng ñaàu vaøo, sau ñoù seõ chuyeån sang coâng ñoaïn muoái nöôùc ñaù (muoái nöôùc ñaù 1) ñeå baûo quaûn nguyeân lieäu vaø cho vaän chuyeån ngay vaøo khu vöïc sô cheá. Taïi ñaây nguyeân lieäu baïch tuoäc seõ ñöôïc laøm saïch (taùch noäi taïng, maét, loät da,…) sau ñoù ñöôïc cho vaøo caùc thuøng nhöïa ñeå tieán haønh coâng ñoaïn röûa 1. Baïch tuoäc sau khi röûa saïch seõ ñöôïc cho ngay vaøo caùc thuøng muoái nöôùc ñaù ñeå baûo quaûn (muoái nöôùc ñaù 2). Döôùi ñaùy caùc thuøng naøy ñöôïc loùt moät lôùp ñaù khoaûng 20 cm, roài ñeán lôùp baïch tuoäc vôùi ñoä daøy khoaûng 10 – 20 cm, sau ñoù cho nöôùc muoái, clorine vaø 1 lôùp ñaù vaåy khoaûng 3cm vaøo thuøng. Cöù cho theo tyû leä nhö vaäy ñeán khi ñaày thuøng. ÔÛ lôùp treân cuøng cuûa thuøng muoái nguyeân lieäu seõ ñöôïc phuû tieáp moät lôùp ñaù vaåy daøy 3cm. Phaân loaïi: Coâng ñoaïn naøy nhaèm phaân côõ saûn phaåm vaø loaïi boû nhöõng con baïch tuoäc khoâng ñuû tieâu chuaån ra khoûi loâ haøng. Thôøi gian phaân côõ khoâng quaù 45 phuùt ñeå ñaûm baûo chaát löôïng saûn phaåm. Sau khi phaân loaïi, baïch tuoäc seõ ñöôïc röûa laïi laàn nöõa (röûa 2). Xeáp khuoân - caáp ñoâng: Sau khi röûa, baïch tuoäc ñöôïc ñeå cho raùo nöôùc roài ñem caân ñeå xaùc ñònh troïng, sau ñoù chuyeån sang coâng ñoaïn xeáp khuoân ñeå cho vaøo tuû caáp ñoâng, thôøi gian caáp ñoâng khoaûng 2 giôø, nhieät ñoä trong tuû caáp ñoâng phaûi ñaït -40oC. Nhieät ñoä saûn phaåm sau khi caáp ñoâng._.i nhaát ñeå thöïc hieän sau khi ñaõ hoaøn thaønh xong nhöõng giaûi phaùp ñôn giaûn. Do söï hieåu bieát veà thieát bò ngaønh thuûy haûi saûn coøn raát nhieàu haïn cheá vaø thôøi gian laøm ñeà taøi coù haïn, neân ñeà taøi chæ choïn vaø phaân tích moät soá giaûi phaùp. 5.7.1. Phaân tích giaûi phaùp trang bò thuøng caùch nhieät nhaèm giaûm löôïng nöôùc ñaù söû duïng vaø giaûm löôïng nöôùc thaûi. Theo thoáng keâ toång löôïng nguyeân lieäu caàn thieát cho saûn xuaát vaøo khoaûng 200 – 300 taán/thaùng. Ngoaøi vieäc cheá bieán nguyeân lieäu ngay khi nhaäp veà thì caàn thieát phaûi löu tröõ vaø baûo quaûn haøng ngaøy khoaûng 10 taán/ngaøy. Xí nghieäp ñaõ trang bò 30 thuøng caùch nhieät nhöng vaãn khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu saûn xuaát, hieän nay theo thoáng keâ coù 22 thuøng nhöïa coù naép ñaäy dung tích 2000 lít khoâng coù caùch nhieät duøng ñeå baûo quaûn nguyeân lieäu vaø baùn thaønh phaåm. Nguyeân lieäu baûo quaûn trong thuøng nhöïa khoâng coù caùch nhieät vôùi tæ leä nguyeân lieäu : ñaù (1 : 2) sau 24 giôø chöa cheá bieán phaûi muoái laïi. Ñoái vôùi thuøng caùch nhieät theå tích giaûm coøn 1000 lít nhöng tæ leä nguyeân lieäu : ñaù (1 : 1) vaø thôøi gian baûo quaûn daøi gaáp ñoâi. Vì vaäy, vôùi giaûi phaùp naøy seõ giaûm 50 % söû duïng ñaù ñoàng thôøi giaûm 50% löôïng nöôùc thaûi vaø chaát thaûi raén coù trong nöôùc ñaù tan vaøo moâi tröôøng. Soá thuøng nhöïa khoâng caùch nhieät seõ chuyeån sang muïc ñích söû duïng khaùc. Baûng 5.25. Tình traïng kyõ thuaät vaø lôïi ích kinh teá Thoâng soá Hieän traïng Ñaàu tö caûi tieán Tình traïng kyõ thuaät Baûo quaûn nguyeân vaät lieäu trong thuøng khoâng caùch nhieät Baûo quaûn nguyeân vaät lieäu trong thuøng caùch nhieät Nhu caàu söû duïng ñaù (taán/ngaøy) 10 taánNL x 2 taán ñaù/taán NL = 20 taán ñaù 10 taánNL x 1 taán ñaù/taán NL = 10 taán ñaù Löôïng ñaù tieát kieäm (taán/thaùng) (20 – 10) x 25 ngaøy = 250 taán Tieàn tieát kieäm ñaù (VNÑ/thaùng) 250 taán x 100.000 VNÑ/taán = 25.000.000 VNÑ Chi phí ñaàu tö (VNÑ) Giaù 3.200.000 VNÑ/thuøng. Chi phí = 22 x 3.200.000 = 70.400.000 VNÑ. Thôøi gian hoaøn voán 70.400.000 / 25.000.000 = 2,8 thaùng 5.7.2. Phaân tích giaûi phaùp trang bò duïng cuï thu gom chaát thaûi raén Theo quan saùt caùc phaân xöôûng cheá bieán thì vieäc thu gom chaát thaûi raén chöa ñöôïc hôïp lyù vaø vieäc kieåm soaùt vaán ñeà thu gom chöa ñöôïc thöïc hieän toát. Vieäc caàn thieát phaûi trang bò nhöõng duïng cuï thích hôïp ñeå thu gom trieät ñeå chaát thaûi raén laø caàn thieát. Caùc duïng cuï trang bò bao goàm: Baøn caøo baèng cao su, choåi queùt chuyeân duïng vaø caû löôùi inox chaén raùc. Ñaây laø giaûi phaùp neáu tính veà goùc ñoä kinh teá thì ít hieäu quaû, nhöng xeùt veà maët moâi tröôøng thì giaûm ñöôïc löôïng chaát thaûi raén coù nhieàu trong nöôùc thaûi khi veä sinh nhaø xöôûng vaø quyeát ñònh khaû naêng vaän haønh toát vaø taêng tuoåi thoï heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cuûa xí nghieäp. Giaûi phaùp khi thöïc hieän naøy khoâng laøm aûnh höôûng gì ñeán tieán ñoä saûn xuaát cuûa xí nghieäp. Vì vaäy giaûi phaùp naøy raát coù tính khaû thi. Baûng 5.26. Chi phí lôïi ích giaûi phaùp thu gom chaát thaûi raén Haïng muïc Tröôùc khi aùp duïng Sau khi aùp duïng Chaát thaûi raén ñöôïc thu hoài 60% 85 – 95% Giaù baùn pheá lieäu thaáp nhaát 550.000 VNÑ / taán Soá tieàn baùn pheá lieäu (60% x 110 taán/thaùng) x 550.000 VNÑ/taán = 36.300.000 VNÑ/thaùng (90% x 110 taán/thaùng) x 550.000 VNÑ/taán = 54.450.000 VNÑ/thaùng Lôïi nhuaän 54.450.000 – 36.300.000 = 18.150.000 VNÑ/thaùng Toång chi phí ñaàu tö 1. Baøn caøo baèng cao su: 15 caùi x 120.000 VNÑ/ caùi = 1.800.000 VNÑ 2. Choåi queùt chuyeân duïng: 15 caùi x 60.000 VNÑ/ caùi = 900.000 VNÑ 3. Löôùi inox chaén raùc: 5 caùi x 250.000 VNÑ/ caùi = 1.250.000 VNÑ 4. Thuøng löôùi inox: 100 caùi x 1.000.000 VNÑ/ caùi = 100.000.000 VNÑ Toång chi phí ñaàu tö: 103.950.000 VNÑ Thôøi gian hoaøn voán 103.950.000 (VNÑ)/ 18.150.000(VNÑ/thaùng) = 5,7 thaùng 5.7.3. Phaân tích giaûi phaùp laép ñaët caùc thieát bò cuïm daøn ngöng (boä xaû khí khoâng ngöng töï ñoäng, heä thoáng giaùm saùt coâng suaát daøn ngöng) Theo keát quaû quan saùt hieän nay coâng suaát ngöng cuûa cuïm daøn ngöng giaûm khoaûng 50% do coù raát nhieàu khí khoâng ngöng vaø boä xöû khí khoâng ngöng khoâng hoaït ñoäng phaûi xaû thuû coâng vaøo ban ñeâm hieäu suaát raát thaáp vaø maát nhieàu gas NH3. Ñieàu naøy ñaõ laøm thaát thoaùt 1 löôïng ñieän khaù lôùn. Neáu laép ñaët boä xaû khí khoâng ngöng giaûm ñöôïc 5% löôïng ñieän ôû heä thoáng laïnh trung taâm NH3. Chæ khi aùp duïng thaønh coâng giaûi phaùp laép ñaët boä xaû khí khoâng ngöng töï ñoäng cho daøn ngöng thì luùc ñoù môùi tieán haønh laép heä thoáng kieåm soaùt coâng suaát daøn ngöng. Nhaèm kieåm tra vaø coù caùch ñieàu chænh hôïp lyù. Giaûm khoaûng 15% löôïng ñieän. Vôùi giaûi phaùp naøy seõ tieát kieäm löôïng ñieän tieâu thuï vaø seõ giaûm ñi löôïng khí CO2 sinh ra vaøo khoâng khí töø caùc hoaït ñoäng cuûa caùc thieát bò. Vaø vieäc laép ñaët naøy seõ khoâng maát nhieàu thôøi gian, vaø ít aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa xí nghieäp. Baûng 5.27. Baûng chi phí lôïi ích kinh teá Caùc haïng muïc Teân giaûi phaùp Laép boä xaû khí khoâng ngöng töï ñoäng Heä thoáng kieåm soaùt coâng suaát daøn ngöng Löôïng ñieän tieâu thuï thöïc teá 2.000.000 KWh/naêm 330.000 KWh/naêm Löôïng ñieän tieát kieäm 100.000 KWh/naêm 45.000 KWh/naêm Soá tieàn tieát kieäm (100.000 x 950)/12 = 7.916.667 VNÑ/thaùng (45.000 x 950)/12 = 3.562.500 VNÑ/thaùng Toång chi phí ñaàu tö 24.150.000 VNÑ 112.700.000 VNÑ Thôøi gian hoaøn voán 24.150.000 / 7.916.667 = 3 thaùng 112.700.000 / 3.562.500 = 31,6 thaùng 5.8. ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ BÖÔÙC ÑAÀU AÙP DUÏNG SXSH TAÏI XÍ NGHIEÄP 5.8.1. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt vaø muïc tieâu tieát kieäm nöôùc Baûng 5.28. Keát quaû giaùm saùt toång nöôùc treân toaøn xí nghieäp năm 2007 KHU VÖÏC Thaùng: 6/2007 Thaùng: 7/2007 Thaùng: 8/2007 Thaùng: 9/2007 Thaùng: 10/2007 Thaùng: 11/2007 S.löôïng (T) Nöôùc  (m3) Ñònh möùc S.löôïng (T) Nöôùc  (m3) Ñònh möùc S.löôïng (T) Nöôùc  (m3) Ñònh möùc S.löôïng (T) Nöôùc  (m3) Ñònh möùc S.löôïng (T) Nöôùc (m3) Ñònh möùc S.löôïng (T) Nöôùc  (m3) Ñònh möùc Toång nöôùc qua ñoàng hoà 20645 19373 18434 17621 15315 11226 Khu vöïc Cheá bieán 310,57 9299 29,9 298,1 8641 29,0 243,0 8758 36 259,6 8564 32,9 226,7 7045 31,1 256,6 7358 28,7 PX 1 & 2 96,5 1292 13,4 107,2 685 6,4 102,2 1292 12,6 116,4 1076 9,2 94,7 914 9,7 87,7 892 10,2 PX 3 151,4 2947 19,5 146,9 2642 18,0 150,2 2568 17,1 112,6 2582 22,9 86,8 1692 19,5 77,4 1807 23,4 PX laàu 0 381 0 857 23,9 653 0 149 0,0 413 4,4 329 74,8 Cheá bieán thöïc phaåm 62,7 1069 17,0 44 876 19,9 23,9 786 32,9 30,5 1201 39,4 45,3 1093 24,1 37,1 1216 32,8 Caáp ñoâng – Bao goùi 310,6 823 2,7 298,1 762 2,6 287,9 713 2,5 259,6 734 2,83 226,7 452 1,99 256,6 550 2,14 Nguyeân lieäu – Sô cheá 275,2 2787 10,1 221,2 2819 12,7 231,8 2836 12,2 281,6 2822 10,0 204,0 2481 12,2 262 2564 9,8 Khu vöïc phuï trôï 310,6 6558 21,1 298,1 5899 19,8 291 5683 19,5 259,6 4968 19,14 252,7 4326 17,1 211,9 2249 10,6 Nöôùc laøm ñaù 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 907 0 Nhaø Veä sinh coâng nhaân 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 635 0 Giaët uûng 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 93 0 VS boàn loïc 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 614 0 Sinh hoaït chung 310,6 4788 15,4 298,1 4833 16,2 291 3993 13,7 259,6 4089 15,75 252,7 3944 15,6 211,9 1619 7,6 Nhaø aên 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 312 0 Giaët 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 196 0 Laøm maùt (daøn ngöng) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 678 0 Töôùi caây – Röûa ñöôøng 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 355 0 Vaên phoøng 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 78 0 Nöôùc caáp toång 310,6 20645 66,5 298,1 19373 65,0 291 18434 63 259,6 17621 67,9 252,7 15315 60,6 256,6 11226 53,7 Nöôùc thuûy cuïc 0 10320 0 0 11190 0 0 10557 0 0 10821 0 0 9404 0 0 7804 0 Nöôùc ngaàm 0 10325 0 0 8183 0 0 7877 0 0 6800 0 0 5911 0 0 3422 0 Thaønh phaåm caáp ñoâng 310,6 298,1 291 259,6 252,7 211,9 5.8.1.1. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt tieâu thụ nước tại khu vực chế biến Döïa vaøo ñònh möùc tieâu thuï nöôùc caùc thaùng taïi phaân xöôûng cheá bieán. Ta coù bieåu ñoà theo doõi tieâu thuï nöôùc nhö sau: Chuẩn: 10m3/T Chuẩn: 2m3/T Chuẩn: 28m3/T Chuẩn: 16m3/T Chuẩn: 9m3/T Hình 5.4. Bieåu ñoà bieåu dieãn ñònh möùc tieâu thuï nöôùc taïi khu vöïc cheá bieán Nhaän xeùt: Nhìn chung caùc phaân xöôûng saûn xuaát möùc tieâu thuï nöôùc töông ñoái oån ñònh, ñònh möùc thöïc teá khoâng leäch quaù xa so vôùi ñònh möùc chuaån cho pheùp. Rieâng PX cheá bieán, tieâu toán nöôùc nhieàu hay ít phuï thuoäc raát lôùn vaøo phaåm chaát cuûa töøng loaïi haøng saûn xuaát, khoâng do saûn löôïng quyeát ñònh. Do ñoù, caên cöù vaøo bieåu ñoà cho thaáy coù söï cheânh leäch lôùn veà ñònh möùc tieâu thuï nöôùc taïi phaân xöôûng naøy. Do söï quaûn lyù veà ñònh möùc tieâu thuï nöôùc trong töøng phaân xöôûng saûn xuaát khaù toát. Neân tieàm naêng tieát kieäm nöôùc taïi khu vöïc cheá bieán laø khoâng nhieàu. 5.8.1.2. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt tieâu thụ nước tại caùc khu vực Döïa vaøo ñònh möùc tieâu thuï nöôùc caùc thaùng taïi caùc khu vöïc. Ta coù bieåu ñoà theo doõi tieâu thuï nöôùc nhö sau: Hình 5.5. Bieåu ñoà bieåu dieãn ñònh möùc tieâu thuï nöôùc taïi caùc khu vöïc Nhaän xeùt: Ngay töø ñaàu muïc tieâu tieát kieäm nöôùc söû duïng cuûa xí nghieäp ñöôïc xaùc ñònh khoâng chính xaùc. Khoâng chæ quaûn lyù toát tieâu thuï nöôùc taïi khu vöïc cheá bieán maø coøn phaûi quaûn lyù toát löôïng nöôùc söû duïng taïi khu vöïc phuï trôï phuïc vuï cho cheá bieán vaø khu vöïc sinh hoaït chung. Caùc chuyeân gia SXSH ñaõ vaïch ra cho xí nghieäp thaáy tieàm naêng tieát kieäm nöôùc taïi khu vöïc phuï trôï vaø sinh hoaït laø raát lôùn. Thoâng qua bieåu ñoà cuûa caùc khu vöïc cho thaáy: ÔÛ khu vöïc phuï trôï vaø sinh hoaït möùc tieâu thuï nöôùc ñaõ giaûm moät caùch roõ reät. Töø ñoù, ñònh möùc nöôùc treân toaøn nhaø maùy cuõng ñaõ giaûm coøn 54 m3/ TSP so vôùi ñònh möùc neàn laø 65 m3/TSP töông ñöông tieát kieäm 17% löôïng nöôùc tieâu thuï sau khi ñaõ aùp duïng moät soá giaûi phaùp SXSH ñôn giaûn. 5.8.2. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt vaø muïc tieâu tieát kieäm ñieän 5.8.2.1. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt ñieän taïi boä phaän caáp ñoâng Baûng 5.29. Keát quaû giaùm saùt ñieän taïi boä phaän caáp ñoâng Ngaøy Ñieän tieâu thuï (KWh) Saûn phaåm caáp ñoâng (T) Ñònh möùc ñieän tieâu thuï (KWh/T) IQF + ABF IQF ABF Toång IQF + ABF 01/11/2007 5578,6 3,79 1,8906 5,6806 982,1 02/11/2007 5561,2 2,328 1,8864 4,2144 1319,6 03/11/2007 4305,6 2,72 2,1306 4,8506 887,6 04/11/2007 2332,5 2,15 0,292 2,442 955,2 05/11/2007 3327,8 3,17 1,7996 4,9696 669,6 06/11/2007 3726,1 1,84 1,9106 3,7506 993,5 07/11/2007 3710,9 0,86 1,9274 2,7874 1331,3 08/11/2007 3803,2 2,76 2,0118 4,7718 797,0 09/11/2007 3858,0 3,97 1,7604 5,7304 673,2 10/11/2007 2864,9 0 1,8142 1,8142 1579,2 11/11/2007 0,0 0 0 0 0 12/11/2007 3313,7 2,44 1,274 3,714 892,2 13/11/2007 4572,7 3,63 1,4442 5,0742 901,2 14/11/2007 4157,7 3,52 1,6262 5,1462 807,9 15/11/2007 5106,8 2,74 1,5546 4,2946 1189,1 16/11/2007 3210,8 3,02 1,396 4,416 727,1 17/11/2007 5127,9 2,82 1,6656 4,4856 1143,2 18/11/2007 2887,5 2,64 0,443 3,083 936,6 19/11/2007 4663,5 3,1 2,1606 5,2606 886,5 20/11/2007 4398,7 3,51 2,2228 5,7328 767,3 21/11/2007 4222,5 4,03 2,004 6,034 699,8 22/11/2007 4596,7 4,19 2,4236 6,6136 695,0 23/11/2007 3526,9 2,43 1,991 4,421 797,8 24/11/2007 4643,9 2,99 1,8574 4,8474 958,0 25/11/2007 3079,7 1,85 1,55 3,4 905,8 26/11/2007 5558,2 4,64 2,51 7,15 777,4 27/11/2007 5156,2 4,054 2,732 6,786 759,8 28/11/2007 5666,0 4,53 2,7748 7,3048 775,7 29/11/2007 4827,9 3,104 2,776 5,88 821,1 30/11/2007 4965,2 3,49 3,0166 6,5066 763,1 Toång 122751,4 71,756 69,406 141,16 Thôøi gian (h)(*) 327,7 890 Ghi chuù: (*): Toång soá giôø hoaït ñoäng IQF vaø toång soá giôø hoaït ñoäng ABF (Xem baûng giaùm saùt ñieän CTÔ 1 Phuï luïc 2 ) Töø keát quaû theo doõi ñieän, luaän vaên coù nhöõng ñaùnh giaù vaø muïc tieâu phaán ñaáu trong thôøi gian tôùi cuûa töøng boä phaän caáp ñoâng nhö sau: Boä phaän caáp ñoâng IQF Ñaùnh giaù: Coâng suaát caáp ñoâng thöïc teá = Toång thaønh phaåm caáp ñoâng / Toång soá giôø hoaït ñoäng = 71,756 / 327 = 219 kg/h. So vôùi coâng suaát thieát keá laø 500 kg/h thì heä thoáng caáp ñoâng IQF ñang chaïy non taûi 50%. Tuy nhieân do ñaëc tính coâng ngheä, neân baêng chuyeàn naøy chæ chaïy toái ña khoaûng 300 kg/h. Keát quaû tính toaùn cho thaáy baêng chuyeàn hoaït ñoâng non taûi 27% so vôùi coâng suaát thieát keá. Muïc tieâu: Muïc tieâu trong thôøi gian tôùi laø taêng coâng suaát caáp ñoâng töø 219 kg/h leân 300 kg/h. Nhaèm phaán ñaáu tieát kieäm 20% löôïng ñieän tieâu thuï cho baêng chuyeàn. Boä phaän caáp ñoâng ABF Ñaùnh giaù: Coâng suaát caáp ñoâng thöïc teá = toång thaønh phaåm caáp ñoâng/ toång soá giôø hoaït ñoäng = 69,406 / 890 = 78 kg/h. So vôùi toång coâng suaát thieát keá 3 tuû laø 860 kg/h (trong ñoù 2 tuû coù coâng suaát: 250 kg/h vaø 1 tuû coù coâng suaát: 360 kg/h). Ñoái vôùi 1 tuû coù coâng suaát 250 kg/h ñaõ caûi taïo giaù ñôõ: (24 maâm x 2 kg/maâm x 4) = 192 kg/2h = 96 kg/h. Vaäy ñoái vôùi 3 tuû coâng suaát 860 kg/h ñaõ caûi taïo giaù ñôõ: (860 x 96)/ 250 = 330 kg/h. Keát quaû tính toaùn cho thaáy 3 tuû ñoâng gioù chaïy non taûi 76% so vôùi coâng suaát thieát keá. Muïc tieâu: Muïc tieâu trong thôøi gian tôùi taêng coâng suaát hoaït ñoäng cuûa 3 tuû ñoâng gioù töø 78 kg/h leân 200 kg/h. Nhaèm phaán ñaáu tieát kieäm khoaûng 50 % löôïng ñieän tieâu thuï ôû boä phaän naøy. Xaùc ñònh löôïng ñieän öôùc tính cho töøng boä phaän caáp ñoâng IQF vaø ABF Ta coù: - Suaát tieâu thuï ñieän thoâng thöôøng cuûa IQF: 350 KWh/TSP. - Suaát tieâu thuï ñieän thoâng thöôøng cuûa ABF: 220 KWh/TSP. Vaäy IQF = (350 / 220) = 1,5 ABF Löôïng ñieän tieâu thuï cuûa töøng boä phaän ñöôïc öôùc tính laø: IQF = 71,8 taán* 1040 KWh/Taán = 74672 KWh ABF = 69,4 taán* 693 KWh/Taán = 48094 KWh Löôïng ñieän tieát kieäm cuûa töøng boä phaän laø: IQF = 74672 KWh * 20% = 14934 KWh ABF = 48094 KWh * 50% = 24047 KWh Giaûi phaùp: Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaõ neâu treân chæ caàn nhöõng giaûi phaùp quaûn lyù ñôn giaûn nhö sau: Quy ñònh giôø môû tuû ñeå traùnh tình traïng môû tuû tuøy yù nhö hieän nay seõ laøm taêng nhieät ñoä tuû. Quy ñònh caùch xeáp haøng daøy hôn traùnh tình traïng xeáp haøng thöa thôùt nhöng vaãn chaïy tuû nhö hieän nay. Quy ñònh thôøi gian chaïy tuû sao cho hôïp lyù. 5.8.2.2. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt ñieän taïi boä phaän CF, kho , ñaù vaåy Baûng 5.30. Keát quaû giaùm saùt ñieän taïi boä phaän CF, kho , ñaù vaåy Ngaøy Ñieän tieâu thuïï kho, CF, ÑV (KWh) Saûn phaåm caáp ñoâng (T) Ñieän tieâu thuï öôùc tính (KWh) Tieàm naêng tieát kieäm (KWh) Tæ leä cheânh leäch (%) Toång kho CF ÑV 1 ÑV 2 ÑV 3 01/11/2007 6258,8 500 4,9516 16 18 4 4861,288 1397,5 28,75 02/11/2007 5746,7 512 7,5722 15 10 2 4653,996 1092,7 23,48 03/11/2007 6666,6 531 6,434 11 7,6 4 4220,12 2446,5 57,97 04/11/2007 6499,3 541 6,434 8 8 0 3821,12 2678,2 70,09 05/11/2007 6230,2 545 8,9216 14 10 2 4930,888 1299,3 26,35 06/11/2007 6078,3 560 4,392 10 7 5 3900,56 2177,7 55,83 07/11/2007 6242,7 555 6,2274 17 12 2 4800,932 1441,7 30,03 08/11/2007 5744,1 545 2,662 7 10 3 3414,16 2330,0 68,25 09/11/2007 6076,5 550 6,4478 10 10 4 4370,604 1705,9 39,03 10/11/2007 3269,7 541 8,5486 5 1 1 3616,748 -347,0 -9,59 11/11/2007 3993,5 535 0 10 4 0 2515 1478,5 58,79 12/11/2007 5144,1 515 1,4614 8 9 3 3108,052 2036,0 65,51 13/11/2007 4564,6 506 3,1048 9 9 2 3376,864 1187,8 35,17 14/11/2007 4723,5 521 2,222 10 10 0 3262,96 1460,6 44,76 15/11/2007 4779,2 540 1,96 13 9 4 3662,8 1116,4 30,48 16/11/2007 5027,7 530 2,24 9 9 0 3163,2 1864,5 58,94 17/11/2007 4904,0 530 2,2362 9 9 0 3162,516 1741,5 55,07 18/11/2007 5264,4 540 3,192 10 8 0 3364,56 1899,8 56,47 19/11/2007 4971,5 523 3,192 8 9 1 3313,56 1657,9 50,03 20/11/2007 5417,3 515 3,0668 11 9 2 3527,024 1890,3 53,59 21/11/2007 5207,4 520 2,8322 12 9 2 3564,796 1642,6 46,08 22/11/2007 5338,4 517 4,9188 11 12 2 4061,384 1277,0 31,44 23/11/2007 5769,6 510 9,4842 5 1 3 3822,156 1947,5 50,95 24/11/2007 6416,3 515 9,8156 16 7 1 4871,808 1544,5 31,7 25/11/2007 5211,2 521 4,7982 16 9 1 4116,676 1094,5 26,59 26/11/2007 4246,4 502 2,3232 9 0 3 2704,176 1542,2 57,03 27/11/2007 5001,9 510 3,085 14 10 2 3775,3 1226,6 32,49 28/11/2007 4475,0 496 1,6816 10 8 5 3285,688 1189,3 36,2 29/11/2007 4149,8 491 2,2874 6 9 2 2989,732 1160,1 38,8 30/11/2007 4006,6 495 1,126 12 7 4 3182,68 823,9 25,89 Toång 157425,2 15712 127,62 321 250,6 64 111421,3 46003,9 41,29 Ñaùnh giaù: So vôùi chæ tieâu maø caùc chuyeân gia ñöa ra vaãn coøn cao. Neân tieàm naêng tieát kieäm CF, kho, ñaù vaåy coøn raát nhieàu. Muïc tieâu: Muïc tieâu tieát kieäm trong thôøi gian tôùi seõ giaûm ñöôïc 50% tieàm naêng tieát kieäm löôïng ñieän tieâu thuï ôû boä phaän naøy. Xaùc ñònh löôïng ñieän tieát kieäm cho boä phaän kho, CF, ñaù vaåy Löôïng ñieän tieát kieäm cuûa tieàm naêng laø: 46003,9 KWh * 50% = 23002 KWh 5.8.2.3. Ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt ñieän taïi boä phaän laøm laïnh nöôùc, ñaù oáng 10 taán Baûng 5.31. Keát quaû giaùm saùt ñieän taïi boä phaän laøm laïnh nöôùc, ñaù oáng 10 taán Boä phaän laøm laïnh nöôùc Boä phaän ñaù oáng 10 taán Ngaøy Ñieän tieâu thuïï (KWh) Nöôùc laøm laïnh (m3) Ñònh möùc ñieän tieâu thuï (KWh/ m3) Ngaøy Ñieän tieâu thuïï (KWh) Saûn löôïng ñaù oáng (T) Ñònh möùc ñieän tieâu thuï (KWh/T) 01/11/2007 1166,8 20 58,3 01/11/2007 7 524 74,86 02/11/2007 805,2 26 31,0 02/11/2007 11 580 52,73 03/11/2007 1407,8 53 26,6 03/11/2007 10 560 56 04/11/2007 1409,6 36 39,2 04/11/2007 10 540 54 05/11/2007 1248,6 49 25,5 05/11/2007 10 520 52 06/11/2007 926,6 46 20,1 06/11/2007 10 600 60 07/11/2007 1003,6 47 21,4 07/11/2007 9 580 64,44 08/11/2007 765,9 47 16,3 08/11/2007 11 740 67,27 09/11/2007 1010,1 39 25,9 09/11/2007 6 320 53,33 10/11/2007 121,0 35 3,5 10/11/2007 8 460 57,5 11/11/2007 0,0 0 0 11/11/2007 7 340 48,57 12/11/2007 322,8 41 7,9 12/11/2007 11 760 69,1 13/11/2007 0,0 43 0,0 13/11/2007 10 620 62 14/11/2007 0,0 46 0,0 14/11/2007 8 460 57,5 15/11/2007 0,0 47 0,0 15/11/2007 10 640 64 16/11/2007 686,2 43 16,0 16/11/2007 8 520 65 17/11/2007 967,0 42 23,0 17/11/2007 11 640 58,2 18/11/2007 602,8 43 14,0 18/11/2007 4 600 150 19/11/2007 1485,3 45 33,0 19/11/2007 9 540 60 20/11/2007 923,3 47 19,6 20/11/2007 9 460 51,1 21/11/2007 1087,9 39 27,9 21/11/2007 7 420 60 22/11/2007 1003,7 47 21,4 22/11/2007 10 480 48 23/11/2007 1810,8 41 44,2 23/11/2007 11 680 61,8 24/11/2007 1649,2 47 35,1 24/11/2007 8 620 77,5 25/11/2007 964,2 32 30,1 25/11/2007 8 440 55 26/11/2007 1208,5 27 44,8 26/11/2007 8 980 122,5 27/11/2007 1163,9 47 24,8 27/11/2007 13 160 12,3 28/11/2007 1650,5 45 36,7 28/11/2007 10 500 50,0 29/11/2007 1490,7 39 38,2 29/11/2007 9 380 42,2 30/11/2007 967,5 43 22,5 30/11/2007 9 380 42,2  Toång 27849,6 1202 Toång 272 16044 Boä phaän laøm laïnh nöôùc Ñaùnh giaù: Suaát tieâu thuï ñieän trung bình cuûa boä phaän laøm laïnh nöôùc döôùi 30 KWh/m3 laø toát vaø khoâng coù nhieàu tieàm naêng tieát kieäm taïi boä phaän naøy. Ñaù oáng 10 taán Ñaùnh giaù: Suaát tieâu thuï ñieän cuûa boä phaän ñaù oáng 10 taán döôùi 65 – 70 KWh/m3 Vôùi saûn löôïng ñaù vaø suaát tieâu thuï ñieän cuûa ñaù oáng 10 taán nhö vaäy laø töông ñoái oån. Ñieàu naøy cho thaáy maùy ñaù oáng hoaït ñoäng hieäu quaû. 5.8.2.4. Ñaùnh giaù chung Keát quaû theo doõi caùc soá lieäu tieâu thuï ñieän taïi caùc boä phaän, cho thaáy tieàm naêng tieát kieäm ñieän cuûa nhaø maùy chæ taäp trung taïi boä phaân caáp ñoâng (IQF, ABF, CF), kho vaø ñaù vaåy. Toång ñieän tieâu thuï cuûa caáp ñoâng IQF, ABF vaø Kho, CF, ñaù vaåy: (74672 + 48094 + 111421) = 234187 KWh/thaùng Toång löôïng ñieän tieát kieäm baêng chuyeàn IQF, ABF vaø boä phaän kho, CF, ñaù vaåy: (14934 + 24047+ 23002) = 61983 Kwh/thaùng Vaäy % tieát kieäm ñieän cuûa baêng chuyeàn IQF, ABF vaø kho, CF, ñaù vaåy so vôùi toång ñieän tieâu thuï cuûa caû baêng chuyeàn IQF, ABF vaø kho, CF, ñaù vaåy laø: (61983 / 234187)*100% = 26% Tieàm naêng tieát kieäm ñieän cuûa IQF, ABF, kho, ñaù vaåy, CF so vôùi toaøn nhaø maùy laø: (61983 / 416.166) *100% = 15% (trong ñoù toång ñieän tieâu thuï cuûa toaøn nhaø maùy: 416.166 kwh/thaùng) Qua thaûo luaän vaø thoáng nhaát giöõa ñoäi SXSH cuûa coâng ty vaø chuyeân gia SXSH ñaõ ñöa ra muïc tieâu tieát kieäm 10% ñieän tieâu thuï treân toaøn nhaø maùy trong thôøi gian tôùi. Ghi chuù: Caùc soá lieäu tính toaùn döïa vaøo keát quaû theo doõi ñieän tieâu thuï thaùng 11/2007 cuûa Coâng ty. 5.9. KEÁT QUAÛ BÖÔÙC ÑAÀU AÙP DUÏNG SXSH TAÏI XÍ NGHIEÄP Sau khi aùp duïng SXSH cho xí nghieäp, caùc chöông trình vaø haøng loaït giaûi phaùp ñöa ra nhaèm giaûm löôïng tieâu thuï ñieän, nöôùc ñaõ ñöôïc xí nghieäp nhanh choáng trieån khai vaø thöïc hieän. Töø ñoù, yù thöùc söû duïng nöôùc cuûa coâng nhaân taïi caùc phaân xöôûng vaø vieäc giaùm saùt ñònh möùc tieâu thuï nöôùc cuûa caùc quaûn lyù trong töøng phaân xöôûng cuõng chaët cheõ hôn. Löôïng ñieän tieâu thuï cuûa heä thoáng laïnh trung taâm NH3 cuõng ñöôïc boä phaän cô ñieän giaùm saùt kyõ caøng hôn. Ñieàu naøy ñaõ giuùp xí nghieäp tieát kieäm haøng naêm moät khoaûng kinh teá raát lôùn vaø ñoàng thôøi giaûm gaùnh naëng leân moâi tröôøng khi söû duïng hôïp lyù nguoàn taøi nguyeân thoâng qua vieäc aùp duïng SXSH. Baûng 5.32. Caùc giaûi phaùp SXSH ñaõ thöïc hieän taïi xí nghieäp Caùc giaûi phaùp Lôïi ích Kinh teá Moâi tröôøng 1. Caûi taïo giaù ñôõ vaø khay cuûa tuû ñoâng gioù. Löôïng ñieän tieát kieäm toái thieåu treân taán saûn phaåm: 20 KWh/T Öôùc tính saûn löôïng caáp ñoâng: 900 T/naêm Löôïng ñieän tieát kieäm: 20 x 900 = 18.000/12 = 1.500 KWh/thaùng Soá tieàn tieát kieäm ñieän: 1.500 x 950 VNÑ/KWh = 1.425.000VNÑ/thaùng Chi phí ñaàu tö öôùc tính: 32.200.000 VNÑ Thôøi gian hoaøn voán: 32.200.000 /1.425.000 = 22,6 thaùng Giaûm taûi löôïng khí thaûi CO2: 750kg/thaùng 2. Trang bò theâm 3 voøi aùp löïc ñeå veä sinh nhaø xöôûng. Chi phí nöôùc söû duïng veä sinh: Voøi thöôøng: 35 m3 x 4500 VNÑ/ m3 = 157.500 VNÑ Voøi aùp löïc: 14 m3 x 4500 VNÑ/ m3 = 63.000 VNÑ Tieâu thuï ñieän voøi aùp löïc: Khoâng ñaùng keå Soá tieàn tieát kieäm nöôùc: (157.500 - 63.000) x 30 = 2.835.000VNÑ/thaùng Chi phí ñaàu tö: 1.600.000 VNÑ/thieát bò x 3 = 4.800.000 VNÑ Thôøi gian hoaøn voán: 4.800.000 / 2.835.000 = 1,7 thaùng Giaûm löôïng nöôùc thaûi. 3. Laép ñaët ñoàng hoà nöôùc theo doõi löôïng nöôùc tieâu thuï. Chi phí ñaàu tö laép 17 ñoàng hoà nöôùc: 17 x 700.000 = 11.900.000 VNÑ Löôïng nöôùc tieâu thuï thöïc teá: 11.226 m3 Löôïng nöôùc tieát kieäm: 17% x 11.226 = 1908,4 m3/thaùng Soá tieàn tieát kieäm nöôùc: 1908,4 x 4.500 = 8.587.890 VNÑ/thaùng Thôøi gian hoaøn voán: 11.900.000 /8.587.890 = 1,4 thaùng - Giaûm löôïng nöôùc thaûi: 1527m3/thaùng - Giaûm khai thaùc vaø söû duïng taøi nguyeân nöôùc ngaàm. 4. Naâng cao yù thöùc coâng nhaân veà vieäc söû duïng nöôùc. 5. Chuyeån sang sô cheá khoâ. 6. Keát hôïp sô cheá (moi noäi taïng, caét maét, loït da…). 7. Quy ñònh caùch thöùc, thao taùc röûa tay 8. Thu hoài vaø tuaàn hoaøn laïi cho quaù trình laøm maùt maùy. 9. Laép ñaët ñoàng hoà ñieän theo doõi löôïng ñieän tieâu thuï. Chæ môùi böôùc ñaàu thöïc hieän caùc giaûi phaùp SXSH. Thoâng qua keát quaû theo doõi ñieän nhaèm ñaùnh giaù vaø ñöa ra muïc tieâu tieát kieäm ñieän trong thôøi gian tôùi 10% treân toaøn nhaø maùy. 10. Neân caáp nöôùc laïnh vaøo maùy ñaù. 11. Söû duïng heát coâng suaát heä thoáng maùy laøm laïnh. 12. Kieåm soaùt vaø taän duïng trieät ñeå coâng suaát maùy neùn. 5.10. THUAÄN LÔÏI VAØ KHOÙ KHAÊN CUÛA ÑEÀ TAØI KHI AÙP DUÏNG SXSH TAI XÍ NGHIEÄP 5.10.1. Thuaän lôïi 1. Ñöôïc giaùo vieân höôùng daãn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñöa vaøo tham gia cuøng ñoäi SXSH cuûa xí nghieäp. 2. Ñöôïc söï giuùp ñôõ vaø chæ baûo taän tình cuûa ñoäi SXSH nhaát laø boä phaän cô ñieän laïnh. 3. Laø xí nghieäp thuûy haûi saûn neân coù nhu caàu söû duïng ñieän, nöôùc raát cao. Neân coù raát nhieàu cô hoäi vaø tieàm naêng aùp duïng SXSH. 4. Do caáp laõnh ñaïo xí nghieäp khieân quyeát thöïc hieän baèng ñöôïc SXSH nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh teá vaø chaát löôïng saûn phaåm. 5. Ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa caùc chuyeân gia SXSH trong khi thöïc hieän döï aùn cuûa xí nghieäp. 5.8.2. Khoù khaên 1. Soá lieäu thu thaäp ñöôïc coøn raát nhieàu haïn cheá vaø gaëp nhieàu trôû ngaïi trong khi thu thaäp döõ lieäu. 2. Söï hieåu bieát veà thieát bò maùy moùc noùi rieâng vaø ngaønh cheá bieán thuûy haûi saûn noùi chung coøn haïn cheá. CHÖÔNG VI KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 6.1. KEÁT LUAÄN Qua quaù trình tìm hieåu veà ngaønh thuûy haûi saûn noùi chung vaø khaûo saùt cuï theå xí nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn Hai Thanh noùi rieâng, ñeà taøi ruùt ra moät soá keát luaän nhö sau: Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuûy haûi saûn xuaát khaåu ñang laø moät ngaønh ñem laïi lôïi nhuaän to lôùn. Hieän nay kim ngaïch xuaát khaåu ngaønh naøy ñöùng thöù 3 sau daàu thoâ vaø deät may. Vieäc thuùc ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc thuùc ñaåy vieäc tieâu thuï taøi nguyeân vaø taïo ra chaát thaûi cho moâi tröôøng. Döï baùo veà oâ nhieãm do ngaønh coâng nghieäp naøy gaây ra seõ ngaøy caøng taêng theo thôøi gian vaø vieäc giaûi quyeát vaán ñeà oâ nhieãm hieäu quaû ñoù laø giaûi phaùp aùp duïng SXSH. Thoâng qua vieäc aùp duïng SXSH taïi xí nghieäp thuûy haûi saûn Hai Thanh ñeà taøi ñaõ ñöa ra ñöôïc 57 giaûi phaùp SXSH, trong ñoù xí nghieäp thöïc hieän ngay 12 giaûi phaùp trong böôùc ñaàu ñaõ tieát kieäm ñöôïc 12.847.890 VNÑ vôùi chi phí ñaàu tö 66.100.000 VNÑ (tính luoân chi phí laép ñaët ñoàng hoà ñieän). Ñaây cuõng chæ laø keát quaû böôùc ñaàu thöïc hieän caùc giaûi phaùp ñôn giaûn vaø xí nghieäp ñang tieáp tuïc tieán haønh caùc giaûi phaùp vaø thöïc hieän caùc muïc tieâu tieát kieäm ñieän treân toaøn nhaø maùy ñaõ ñeà ra trong thôøi gian tôùi thì keát quaû thu ñöôïc seõ caøng cao hôn. Ngoaøi ra, quan troïng hôn nöõa laø giaûm löôïng nöôùc thaûi vaø taûi löôïng oâ nhieãm ñaõ mang laïi lôïi ích to lôùn veà maët moâi tröôøng vaø xaõ hoäi maø hieän chuùng ta chöa theå naøo xaùc ñònh ñöôïc giaù trò moät caùch chính xaùc. Töø keát quaû ñaït ñöôïc ôû xí nghieäp cheá bieán thuûy saûn Hai Thanh chuùng ta coù theå öùng duïng cho caùc nhaø maùy, xí nghieäp cheá bieán thuûy saûn khaùc ôû Tp.HCM, caùc tænh phía Nam noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung ñeàu coù theå ñaït ñöôïc nhöõng lôïi ích töông töï. Vì vaäy, SXSH chính laø giaûi phaùp ñuùng ñaén ñeå choïn löïa phaùt trieån maïnh meõ trong töông lai ñoái vôùi vieäc giaûi quyeát vaán ñeà ngaên ngöøa oâ nhieãm, phuïc vuï cho muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng cuûa nöôùc ta. 6.2. KIEÁN NGHÒ Ñoái vôùi xí nghieäp Hai Thanh Ñeå ñaït ñöôïc thaønh quaû trong vieäc aùp duïng SXSH, thì caùc laõnh ñaïo cuûa xí nghieäp caàn phaûi: Caàn phaân coâng traùch nhieäm kyõ hôn cho caùc thaønh vieân trong ñoäi SXSH, moãi thaønh vieân caàn ñaïi dieän cho moät boä phaän saûn xuaát cuûa xí nghieäp ñeå phoái hôïp toå chöùc thöïc hieän, traùnh tình traïng moät thaønh vieân chuyeân traùch nhieàu coâng vieäc nhö hieän nay. Ban laõnh ñaïo caàn xuùc tieán hôn trong vieäc quaûn lyù vaø naém roõ keá hoaïch cuõng nhö nhöõng höôùng daãn thöïc hieän maø chuyeân gia ñöa ra. Chuû ñoäng, tích cöïc trong vieäc tìm hieåu caùc giaûi phaùp tieát kieäm söû duïng nguyeân vaät lieäu vaø naêng löôïng naâng cao hieäu quaû saûn xuaát, giaûm löôïng chaát thaûi, maïnh daïn aùp duïng caùc giaûi phaùp giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng. Caàn phaûi duy trì caùc quaûn lyù toát noäi vi nhö hieän nay vaø caùc giaûi phaùp SXSH ñaõ thöïc hieän, tieáp tuïc trieån khai thöïc hieän caùc giaûi phaùp ñaõ ñöôïc phaân tích tính khaû thi veà kinh teá, moâi tröôøng, vaø kyõ thuaät. Ñoái vôùi cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc Hieän nay vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng trôû neân traàm troïng. Ñeå giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng thì vieäc ngaên ngöøa oâ nhieãm mang laïi hieäu quaû khaû quan. Do vaäy, caùc cô quan chöùc naêng caàn phaûi: Tuyeân truyeàn moät caùch maïnh meõ hôn nhöõng lôïi ích maø doanh nghieäp ñaït ñöôïc khi aùp duïng SXSH. Neâu roõ teân vaø ñòa chæ nhöõng doanh nghieäp ñaõ aùp duïng thaønh coâng SXSH trong saûn xuaát ñeå caùc doanh nghieäp khaùc coù cô hoäi tìm hieåu vaø hoïc taäp theâm. Tieáp tuïc ñaøo taïo ñoäi nguõ chuyeân gia tö vaán veà SXSH ñeå coù theå hoã trôï doanh nghieäp trong vieäc aùp duïng SXSH. Caùc cô quan chöùc naêng caàn coù nhöõng chính saùch khuyeán khích aùp duïng SXSH nhö: Öu ñaõi veà nguoàn voán vay, hoã trôï veà maùy moùc kyõ thuaät, cung caáp thoâng tin caàn thieát. Giuùp cho caùc doanh nghieäp thaáy khi aùp duïng SXSH khoâng nhöõng mang laïi lôïi ích kinh teá maø coøn mang laïi lôïi ích moâi tröôøng. Doanh nghieäp deã daøng aùp duïng loàng gheùp SXSH vaø caùc tieâu chuaån ISO 9000 vaø ISO 14000 töø ñoù naâng cao chaát löôïng saûn phaåm vaø taïo ñöôïc uy tín cho doanh nghieäp. ._.