Ảnh hưởng của quá trình tự do hoá thương mại trong AFTA đến hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam

Danh môc c¸c thuËt ng÷ viÕt t¾t ACCSQ ASEAN Consultant Committee on Standard and Quality Uû ban t­ vÊn ASEAN vÒ Tiªu chuÈn vµ ChÊt l­îng AEM ASEAN Economic Minister Héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN AICO ASEAN Industrial Cooperation Hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN ASEAN Association of Southeast Asia Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ CCEM CEPT Concessions Exchange Manual Tµi liÖu h­íng dÉn trao ®æi ­u ®·i CEPT CEPT Common Effective Preferential Tariff Scheme Ch­¬ng tr×nh thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung FDI Foreign Direct Investment §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi GATT General Agreement on Tariff and Trade HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan GEL General Exception List Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn GTV GATT Transaction Value TrÞ gi¸ h¶i quan theo GATT HS Harmonised System HÖ thèng hµi hoµ IL Inclussion List Danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay IMF International Monetary Fund Quü TiÒn tÖ thÕ giíi PTA Preferential Trade Agreement HiÖp ®Þnh ­u ®·i th­¬ng m¹i TEL Temporary Exclusion List Danh môc lo¹i tõ t¹m thêi WCO World Custom Organization Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi Lêi më ®Çu §¹i héi toµn quèc cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VIII ®· x¸c ®Þnh ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n míi, ®ã lµ: “më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, chñ ®éng tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc”, thu hót tèi ®a c¸c nguån lùc bªn ngoµi cïng víi c¸c nguån lùc bªn trong ®Ó phôc vô qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Sù kiÖn ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN) ngµy 28/7/1995 ®· ®¸nh dÊu b­íc ngoÆt quan träng cña qu¸ tr×nh héi nhËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Sau ®ã, ngµy 15-12-1995, t¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø V tæ chøc t¹i Bangkok (Th¸i Lan), ViÖt Nam ®· ký kÕt NghÞ ®Þnh th­ gia nhËp HiÖp ®Þnh vÒ Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó thùc hiÖn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA tõ 1/1/1996. ViÖc tham gia AFTA sÏ cã ¶nh h­ëng ®Õn nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã ho¹t ®éng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Khi c¸c rµo c¶n ®èi víi th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc ASEAN bÞ xo¸ bá, ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi to lín ®Ó thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tõ c¸c n­íc trong vµ ngoµi khu vùc. Tuy nhiªn, søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t h¬n tõ c¸c n­íc trong khu vùc cã thÓ lµm cho luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam bÞ gi¶m sót. V× vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c nh©n tè thuËn lîi vµ khã kh¨n ¶nh h­ëng ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi khi ViÖt Nam thùc hiÖn AFTA, tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ph¸t huy c¸c t¸c ®éng tÝch cùc, h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc nh»m thu hót tèi ®a nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc nh­ vËy, em chän ®Ò tµi: “¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong AFTA ®Õn ho¹t ®éng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam” cho kho¸ luËn cña m×nh. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c cña m×nh ®Õn c« gi¸o, TS. Bïi ThÞ Lý ®· h­íng dÉn khoa häc, tËn t×nh gióp ®ì em. Em còng xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o Khoa Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng vµ tÊt c¶ c¸c b¹n ®· ñng hé, nhiÖt t×nh gãp ý kiÕn ®Ó em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 2003 Ng« Thu Hµ Ch­¬ng i Qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i trong ASEAn vµ sù tham gia cña viÖt nam. Qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i trong ASEAN. 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ASEAN vµ AFTA. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (gäi t¾t lµ ASEAN-Association of Southeast Asia Nations) ®­îc thµnh lËp n¨m 1967. Ngµy 08 th¸ng 8 n¨m 1967, 5 quèc gia §«ng Nam ¸ bao gåm In®«nªxia, Malaixia, Philipin, Singapo vµ Th¸i Lan ®· ký tuyªn bè Bangkok theo ®ã thµnh lËp ASEAN. 17 n¨m sau, Brunªy gia nhËp hiÖp héi vµ ®Õn ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995, ViÖt Nam chÝnh thøc ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn cña tæ chøc nµy. B»ng viÖc tiÕp tôc kÕt n¹p Lµo, Mianma vµo n¨m 1997 vµ Campuchia vµo n¨m 1999, HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ hiÖn nay bao gåm 10 quèc gia §«ng Nam ¸. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña ASEAN lµ hîp t¸c nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong khu vùc còng nh­ nÒn kinh tÕ tõng n­íc. Víi môc tiªu ®ã, ASEAN ®· triÓn khai hîp t¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau trªn c¬ së ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh, hiÖp ­íc vµ c¸c v¨n kiÖn kh¸c thóc ®Èy sù hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia nh»m ®¶m b¶o tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng cña c¸c quèc gia. NhiÒu khu«n khæ hîp t¸c ®· ra ®êi trªn tinh thÇn nµy nh­ AFTA (Khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN-ASEAN Free Trade Area), AICO (c¬ chÕ hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN). T×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc cã ¶nh h­ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn còng nh­ c¸c môc tiªu phÊn ®Êu cña ASEAN. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc nhËn biÕt qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ASEAN: Giai ®o¹n thø nhÊt 1967-1975: Giai ®o¹n nµy, t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc rÊt c¨ng th¼ng. §©y lµ thêi kú ®Ønh cao cña chiÕn tranh l¹nh vµ ®Æc biÖt khu vùc §«ng Nam ¸ ®­îc coi lµ ®iÓm nãng cña khu vùc ch©u ¸ víi cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam. V× vËy, ASEAN ra ®êi víi môc ®Ých chñ yÕu lµ t¨ng c­êng vµ ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ trong khu vùc nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa vµ tiÕn bé x· héi, duy tr× hßa b×nh, an ninh trong khu vùc, x©y dùng cång ®ång quèc gia §«ng Nam ¸ hßa b×nh vµ thÞnh v­îng.Thêi kú nµy, kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ch­a ph¸t triÓn. Hîp t¸c trong ASEAN chñ yÕu theo quyÕt ®Þnh cña c¸c cÊp Bé tr­ëng, ch­a ®Õn cÊp nguyªn thñ quèc gia. Giai ®o¹n nµy, hîp t¸c ASEAN mang nÆng mµu s¾c chÝnh trÞ, tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång vµ xung ®ét, t×m kiÕm lËp tr­êng chung vÒ chÝnh trÞ. N¨m 1971, c¸c n­íc ASEAN th«ng qua kÕt qu¶ dµn xÕp xung ®ét vµ b­íc ®Çu x©y dùng khu vùc hîp t¸c toµn diÖn vµ tæ chøc héi nghÞ cÊp cao t¹i Kualal¨mp¬ (Malaixia) vµ ®­a ra tuyªn bè x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh “khu vùc hßa b×nh, tù do vµ trung lËp”. Giai ®o¹n thø hai 1975-1995: Th¸ng 2/1976 t¹i Bali (In®onªxia) vµ th¸ng 8/1977 t¹i Kualal¨mp¬ (Malaixia), ASEAN liªn tôc tiÕn hµnh hai héi nghÞ cÊp cao, ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n míi trong hîp t¸c ë cÊp nguyªn thñ quèc gia. C¸c n­íc ASEAN kh¼ng ®Þnh lËp tr­êng x©y dùng ASEAN thµnh mét khu vùc hßa b×nh, tù do, trung lËp vµ ®­a ra ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ-x· héi toµn diÖn vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc ASEAN. Nhê vËy hîp t¸c néi bé ASEAN vµ hîp t¸c gi÷a ASEAN vµ c¸c quèc gia kh¸c ®­îc më réng vµ hiÖu qña h¬n. Héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø ba ®­îc tæ chøc t¹i Manila (Philipin) n¨m 1989 tiÕp tôc cam kÕt ®Èy m¹nh hîp t¸c. §Æc biÖt héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø t­ th¸ng 1/1992 t¹i Singapo ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng nhÊt so víi c¸c héi nghÞ cÊp cao tr­íc ®ã, c¸c n­íc ASEAN ®· ký b¶n tuyªn bè chung víi néi dung c¬ b¶n sau: 1- ASEAN sÏ tiÕn lªn ®¹t tr×nh ®é hîp t¸c kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cao h¬n ®Ó cñng cè hßa b×nh vµ thÞnh v­îng trong khu vùc. 2- ASEAN kiªn tr× t×m kiÕm vµ b¶o vÖ lîi Ých tËp thÓ cña m×nh tr­íc sù lín m¹nh cña c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ lín trªn thÕ giíi. §Æc biÖt ASEAN th«ng qua chñ tr­¬ng thóc ®Èy më cöa hîp t¸c quèc tÕ vµ khuyÕn khÝch hîp t¸c kinh tÕ trong khu vùc. 3- ASEAN sÏ t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p cho lÜnh vùc hîp t¸c an ninh. 4- ASEAN sÏ tiÕn tíi quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c víi c¸c n­íc §«ng D­¬ng sau khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia. §Æc biÖt trong héi nghÞ lÇn nµy, ASEAN ®· ®i ®Õn quyÕt ®Þnh thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA. Giai ®o¹n thø ba (tõ n¨m 1995 ®Õn nay): Sù kiÖn ViÖt Nam tham gia vµo ASEAN th¸ng 7/1995 cã ý nghÜa lín ®èi víi ViÖt Nam vµ khu vùc. Nã më ra thêi kú hîp t¸c toµn diÖn trong khu vùc, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thèng nhÊt vµ hîp t¸c trªn toµn khu vùc §«ng Nam ¸ mµ ®iÓm mèc quan träng ®ã lµ ®Õn n¨m 1999 ASEAN ®· bao gåm toµn bé 10 quèc gia §«ng Nam ¸. ASEAN ®· thèng nhÊt trong ®ã c¸c quèc gia mµ ®­êng lèi chÝnh trÞ cã phÇn kh¸c biÖt vµ m©u thuÉn. §©y còng lµ thêi kú c¸c quèc gia ASEAN nç lùc ®Èy nhanh tiÕn ®é hîp t¸c vµ ph¸t triÓn khu vùc mËu dÞch tù do. Giai ®o¹n nµy, ASEAN ®· ®¹t ®­îc tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi, vÞ thÕ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ASEAN còng theo ®ã c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. 2. Qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i trong ASEAN. 2.1. HiÖp ®Þnh vÒ ­u ®·i th­¬ng m¹i (PTA). HiÖp ®Þnh ­u ®·i th­¬ng m¹i ( Preferential Trade agreements - PTA) do c¸c Bé tr­ëng Ngo¹i giao HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ký t¹i Manila (Philipin) ngµy 24 th¸ng 2 n¨m 1977. §©y lµ v¨n kiÖn quan träng ®Çu tiªn cña ASEAN nh»m tiÕn tíi tù do ho¸ bu«n b¸n khu vùc vµ ®Èy nhanh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong néi bé khu vùc. Theo HiÖp ®Þnh nµy, c¸c n­íc ASEAN cam kÕt dµnh cho nhau ­u ®·i trong quan hÖ mËu dÞch gi÷a c¸c n­íc nh­ ­u ®·i trong viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång dµi h¹n vÒ sè l­îng, nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i vÒ viÖc cung cÊp tµi chÝnh cho nhËp khÈu, nh÷ng ­u ®·i vÒ mÆt thñ tôc hµnh chÝnh liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu, ­u ®·i vÒ thuÕ quan vµ thóc ®Èy viÖc xo¸ bá c¸c rµo c¶n phi quan thuÕ trong bu«n b¸n néi bé khu vùc. HiÖp ®Þnh nµy kh«ng ®Æt ra nh÷ng môc tiªu ®Æc biÖt nh­ c¸c hiÖp ®Þnh ­u ®·i bu«n b¸n kh¸c cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, mµ cè g¾ng thiÕt lËp mét c¬ chÕ gióp ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong ph¹m vi ASEAN ®­îc tù do ho¸ tõng b­íc, phï hîp víi kh¶ n¨ng cña c¸c n­íc thµnh viªn. PTA ra ®êi ®· ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn míi trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ASEAN - tõ c¸c ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®¬n ph­¬ng ®· chuyÓn sang thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i khu vùc. Víi PTA, c¸c n­íc hy väng sÏ më ra mét thêi kú míi trong hîp t¸c kinh tÕ khu vùc. C¸c n­íc ASEAN chän c¾t gi¶m thuÕ quan lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n nhÊt ®Ó thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ ¦u ®·i th­¬ng m¹i. Ban ®Çu, c¸c n­íc thùc hiÖn ­u ®·i víi tõng s¶n phÈm ®­îc lùa chän theo ph­¬ng ph¸p lËp khung thuÕ b¾t buéc vµ ph­¬ng ph¸p tù nguyÖn víi mét tèc ®é tù do ho¸ mµ c¸c n­íc thµnh viªn cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Trong vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn, møc gi¶m thuÕ ­u ®·i (Margin of Preference - MOP) tõ 10 - 30% ®­îc ¸p dông ®èi víi 71 mÆt hµng vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-1978, trong ®ã 21 mÆt hµng ®­îc h­ëng quy chÕ cña PTA theo ph­¬ng ph¸p b¾t buéc vµ 50 mÆt hµng theo ph­¬ng ph¸p tù nguyÖn. Do c¸c ­u ®·i ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tù nguyÖn nªn dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ chØ cã rÊt Ýt mÆt hµng ®­îc ®­a vµo thùc hiÖn PTA. Sau n¨m 1980, c¸c n­íc ASEAN h­íng vµo tù do ho¸ th­¬ng m¹i h¬n n÷a. C¸c n­íc ASEAN chuyÓn viÖc thùc hiÖn PTA tõ nguyªn t¾c tù nguyÖn vµ lùa chän tõng s¶n phÈm ®èi víi tõng n­íc sang nguyªn t¾c gi¶m thuÕ theo quy ®Þnh cña HiÖp héi ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c n­íc. Møc gi¶m 20% thuÕ dµnh cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc th«ng qua ®èi víi 6000 s¶n phÈm cã gi¸ trÞ nhËp khÈu d­íi 500.000 USD. Møc giíi h¹n nµy t¨ng dÇn tõ 500.000 USD lªn 1 triÖu, sau ®ã lµ d­íi 10 triÖu. N¨m 1984 ng­êi ta chÊp nhËn gi¶m 20 - 25% thuÕ ®èi víi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ bu«n b¸n v­ît 10 triÖu USD. Tíi th¸ng 6-1986, cã tÊt c¶ 12647 s¶n phÈm cña 6 n­íc ASEAN ®­îc h­ëng ­u ®·i theo PTA. TiÕp ®ã, møc ­u ®·i gi¶m thuÕ ®­îc t¨ng lªn 50%. §Õn cuèi n¨m 1987, cã kho¶ng 20.000 mÆt hµng ®­îc h­ëng møc ­u ®·i gi¶m thuÕ ë møc tõ 20 - 50%. Vµo thêi gian nµy, mét cuéc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ 10 n¨m thùc hiÖn PTA ®· ®­îc tiÕn hµnh vµ c¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng mÆc dï c¸c n­íc ®Òu tÝch cùc ho¹t ®éng theo h­íng t¨ng c­êng tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong khu vùc song kÕt qu¶ më réng th­¬ng m¹i néi bé khu vùc ®· kh«ng ®¹t ®­îc nh­ ý muèn. Lý do c¬ b¶n lµ v× danh môc s¶n phÈm lo¹i trõ ®èi víi c¸c hµng hãa “nh¹y c¶m” mµ c¸c n­íc ®­îc phÐp ®­a ra trªn c¬ së thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña m×nh bao gåm mét sè l­îng lín hµng ho¸ trao ®æi trong khu vùc cña mçi n­íc, trõ Singapo chØ chiÕm 2%. Cô thÓ lµ, ®èi víi Th¸i Lan, tû lÖ mÆt hµng n»m trong danh môc lo¹i trõ trªn tæng sè mÆt hµng trao ®æi víi c¸c n­íc trong khu vùc lµ 63%, In®«nªxia - 54%, Malaixia - 39%, Philipin - 25%. Bªn c¹nh ®ã, sù kh¸c nhau lín vÒ chñng lo¹i mÆt hµng trong diÖn gi¶m thuÕ cña c¸c n­íc còng lµm h¹n chÕ ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ cña PTA. Cho tíi tr­íc Héi nghÞ CÊp cao Manila, qu¸ tr×nh thùc hiÖn PTA tiÕn triÓn hÕt søc chËm ch¹m, vÉn cßn rÊt nhiÒu mÆt hµng n»m ngoµi danh s¸ch PTA. Nguyªn nh©n ®Çu tiªn lµ th¸i ®é thiÕu tin cËy lÉn nhau gi÷a c¸c n­íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn PTA. Sau khi cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ, c¸c n­íc ASEAN t×m c¸ch khai th¸c nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c t¹o ra hµng rµo phi thuÕ quan nh»m b¶o vÖ nh÷ng quyÒn lîi cña m×nh, c¶n trë quan hÖ bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Do vËy, tû träng c¸c mÆt hµng ®­îc h­ëng quy chÕ PTA rÊt thÊp. N¨m 1987, trong sè 12783 mÆt hµng ®­a vµo danh s¸ch PTA chØ cã 322 mÆt hµng (2,6%) thùc sù ®­îc b¶o ®¶m b»ng ­u ®·i vÒ thuÕ. T­¬ng øng víi sè l­îng mÆt hµng nµy lµ 19% tæng gi¸ trÞ bu«n b¸n néi bé ASEAN. NhËn thÊy quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ b¾t ®Çu r¬i vµo t×nh tr¹ng kÐm kh¶ quan, bã hÑp trong nh÷ng môc tiªu ng¾n h¹n, t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø ba n¨m 1987 t¹i Manila, c¸c n­íc thµnh viªn ®· th«ng qua nh÷ng söa ®æi quan träng ®èi víi PTA nh»m n©ng cao h¬n n÷a t¸c ®éng cña nã trong viÖc thóc ®Èy bu«n b¸n néi bé. Nh÷ng söa ®æi ®ã lµ: C¸c n­íc thµnh viªn ph¶i cam kÕt thùc hiÖn c¾t gi¶m sè l­îng mÆt hµng n»m trong Danh môc h¹n chÕ chØ cßn l¹i 10% vµ gi¸ trÞ cña chóng kh«ng v­ît qu¸ 50% tæng gi¸ trÞ bu«n b¸n trong khu vùc. Thñ tôc ®­a c¸c mÆt hµng míi vµo danh s¸ch ®­îc ­u ®·i cña PTA còng thay ®æi tõ viÖc xem xÐt hµng n¨m sang ch­¬ng tr×nh 5 n¨m (tõ 1988 ®Õn 1992). Vµo nh÷ng n¨m 1990, sau mét thêi gian thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy ®· cho thÊy mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n. Sè mÆt hµng ®­îc h­ëng ­u ®·i t¨ng, møc t¨ng thay ®æi theo tõng n­íc. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ cho ®Õn thêi ®iÓm ®ã, sù ®ãng gãp cña PTA ®èi víi bu«n b¸n trong khu vùc, xÐt vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi còng nh­ tû träng vÉn cßn Ýt. Møc t¨ng nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu gi÷a c¸c n­íc cßn thÊp. VÝ dô tû träng xuÊt khÈu cña Indonesia tíi c¸c n­íc thµnh viªn theo PTA chØ t¨ng tõ 1,4% n¨m 1986 lªn 3,5% n¨m 1989, trong khi ®ã tû träng nhËp khÈu cßn thÊp h¬n, tõ 1,2% lªn 1,6%. Nh×n chung, tuy cã mét sè tiÕn bé nh­ng tèc ®é tù do ho¸ th­¬ng m¹i thùc hiÖn trong khu«n khæ PTA vÉn cßn rÊt chËm ch¹p vµ h¹n chÕ. Nh÷ng biÖn ph¸p më réng bu«n b¸n thùc chÊt chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m nh÷ng môc tiªu ng¾n h¹n. Do vËy, c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN thÊy cÇn thiÕt ph¶i cã mét c¬ chÕ hîp t¸c mang tÝnh thÓ chÕ, thèng nhÊt tiªu chÝ phèi hîp hµnh ®éng, t¨ng møc ­u ®·i, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc, nh¾m tíi nh÷ng môc tiªu xa h¬n. §ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng cho sù ra ®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA. 2.2. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA. Ngµy 28-1-1992, Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø IV diÔn ra t¹i Singapo, c¸c nguyªn thñ quèc gia ASEAN ®· cã mét quyÕt ®Þnh quan träng nh»m n©ng cao h¬n n÷a møc ®é hîp t¸c trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, ®ã lµ thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) th«ng qua viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh vÒ Ch­¬ng tr×nh thuÕ quan ­u ®·i hiÖu lùc chung (CEPT). Môc tiªu cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®­îc chØ râ trong v¨n kiÖn HiÖp ®Þnh lµ lo¹i bá hoµn toµn c¸c hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i ®èi víi hÇu hÕt hµng ho¸ trong néi bé ASEAN, kÓ c¶ thuÕ quan vµ c¸c lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan. AFTA ®­îc thùc hiÖn th«ng qua Ch­¬ng tr×nh thuÕ quan ­u ®·i hiÖu lùc chung (CEPT). Ch­¬ng tr×nh CEPT cã ba néi dung c¬ b¶n lµ ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan vµ vÊn ®Ò hîp t¸c trong lÜnh vùc h¶i quan. 2.2.1. Néi dung lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan. Nh÷ng néi dung chÝnh trong viÖc lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan cña AFTA ®­îc ho¹ch ®Þnh nh­ sau: C¸c n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho hµng ho¸ cã xuÊt xø ASEAN theo lé tr×nh trong vßng 10 n¨m ®Ó xuèng møc 0 - 5%. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ b¾t ®Çu tõ ngµy 1-1-1993 vµ hoµn thµnh vµo ngµy 1-1-2008. Tuy nhiªn, tr­íc xu h­¬ng tù do ho¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu ®ang ®­îc thóc ®Èy m¹nh mÏ vµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu t¨ng c­êng hîp t¸c ph¸t triÓn cña c¸c n­íc thµnh viªn, ASEAN ®· quyÕt ®Þnh ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong khu vùc b»ng viÖc rót ng¾n thêi h¹n hoµn thµnh AFTA. §Æc biÖt, sau Héi nghÞ th­îng ®Ønh lÇn thø VI n¨m 1998, thêi h¹n nµy ®­îc ®Èy nhanh, ®Õn ngµy 1-1-2002 cho c¸c thµnh viªn cò (bao gåm In®«nªxia, Malaixia, Philipin, Singapo, Th¸i Lan, vµ Brun©y, sau ®©y gäi lµ ASEAN-6). Víi ViÖt Nam thêi h¹n hoµn thµnh c¾t gi¶m thuÕ quan lµ n¨m 2006. §èi víi c¸c thµnh viªn míi lµ Lµo vµ Myanma sÏ b¾t ®Çu thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh CEPT tõ ngµy 1-1-1998 vµ kÕt thóc vµo ngµy 1-1-2008. Campuchia sÏ b¾t ®Çu tùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh CEPT tõ ngµy 1-1-2000 vµ kÕt thóc vµo ngµy 1-1-2010. Ph¹m vi ¸p dông cña Ch­¬ng tr×nh CEPT ®Ó thùc hiÖn AFTA bao gåm tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ c«ng nghiÖp, c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÕ biÕn. Riªng ®èi víi n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn mang tÝnh chÊt nh¹y c¶m tíi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ASEAN, tíi tËn Héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ngµy 26-9-1994, c¸c n­íc míi ®­a lo¹i s¶n phÈm nµy vµo ph¹m vi thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh CEPT víi nh÷ng quy ®Þnh ®Æc biÖt riªng vÒ thêi h¹n b¾t ®Çu vµ kÕt thóc c¾t gi¶m thuÕ, møc thuÕ suÊt b¾t ®Çu vµ khi hoµn thµnh c¾t gi¶m. C¸c s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia, b¶o vÖ ®¹o ®øc x· héi, b¶o vÖ søc khoÎ vµ cuéc sèng cña con ng­êi vµ ®éng, thùc vËt, b¶o vÖ c¸c t¸c phÈm cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt, lÞch sö vµ kh¶o cæ häc cña c¸c n­íc n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ kh«ng ®­îc ®­a vµo Ch­¬ng tr×nh CEPT. Néi dung c¾t gi¶m thuÕ quan cho c¸c s¶n phÈm thuéc tõng Danh môc cña CEPT ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: - Danh môc c¸c s¶n phÈm gi¶m thuÕ ngay (Inclusion List - IL) ViÖc c¾t gi¶m thuÕ cña c¸c s¶n phÈm thuéc Danh môc nµy ®­îc chia thµnh hai lÞch tr×nh: lÞch tr×nh gi¶m nhanh vµ gi¶m b×nh th­êng. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhanh (cßn gäi lµ kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ t¨ng tèc) sÏ ®­îc ¸p dông cho 15 nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ASEAN nh­: xi m¨ng, ho¸ chÊt, ph©n bãn, chÊt dÎo hµng ®iÖn tö, hµng dÖt, dÇu thùc vËt, s¶n phÈm da, s¶n phÈm cao su, giÊy, ®å gèm vµ thuû tinh, ®å dïng b»ng gç vµ song m©y, ®ång thái vµ d­îc phÈm víi kho¶ng 3200 mÆt hµng, chiÕm tíi 34% tæng sè danh môc gi¶m thuÕ cña toµn ASEAN. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhanh ®­îc ph©n ®Þnh thµnh hai nÊc: mét lµ, c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0-5% vµo 1/1/2000 vµ c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0-5% vµo 1/1/1998. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ b×nh th­êng sÏ ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp cßn l¹i. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã møc thuÕ hiÖn hµnh trªn 20% sÏ ®­îc thùc hiÖn theo hai b­íc. B­íc mét, thuÕ tõ møc hiÖn hµnh gi¶m xuèng møc 20% vµo n¨m 1998. B­íc hai, gi¶m tõ møc thuÕ 20% xuèng møc cuèi cïng 0-5% kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2003. §èi víi møc thuÕ hiÖn hµnh 20% hoÆc thÊp h¬n sÏ ®­îc gi¶m xuèng møc cuèi cïng 0-5% trong vßng 7 n¨m, tøc lµ kÕt thóc vµo n¨m 2000. Danh môc c¸c s¶n phÈm t¹m thêi ch­a tham gia gi¶m thuÕ (Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi - Temporary Exclusion List - TEL): XuÊt ph¸t tõ hoµn c¶nh cña tõng quèc gia thµnh viªn vµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c n­íc nµy cã thêi gian æn ®Þnh trong mét sè lÜnh vùc cô thÓ nh­: tiÕp tôc c¸c ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ ®· ®­îc ®­a ra tr­íc khi tham gia kÕ ho¹ch CEPT hoÆc cã thêi gian ®Ó hç trî cho sù æn ®Þnh th­¬ng m¹i, hoÆc ®Ó chuyÓn h­íng s¶n xuÊt ®èi víi mét sè s¶n phÈm t­¬ng ®èi träng yÕu..., HiÖp ®Þnh CEPT ®· cho phÐp c¸c n­íc ASEAN ®­îc ®­a ra mét sè s¶n phÈm t¹m thêi ch­a thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ theo kÕ ho¹ch CEPT. C¸c s¶n phÈm trong Danh môc nµy sÏ kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i. Sau 5 n¨m, hµng ho¸ lo¹i trõ t¹m thêi ph¶i ®­îc chuyÓn sang Danh môc gi¶m thuÕ theo hai kªnh ®ång tuyÕn ®· quy ®Þnh. Do ®ã, kÓ tõ 1/1/1996 ®Õn 1/1/2000, Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sÏ ph¶i chuyÓn sang Danh môc gi¶m thuÕ theo CEPT b×nh qu©n 20% mçi n¨m (Danh môc nµy chØ chiÕm kho¶ng 7,1% tæng sè c¸c danh môc tham gia gi¶m thuÕ). - Danh môc s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a qua chÕ biÕn (Unprocessed Agriculture Products - UAPs) C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a qua chÕ biÕn ®­îc ph©n ®Þnh thµnh 3 nhãm: nhãm gi¶m thuÕ, nhãm lo¹i trõ hoµn toµn vµ mét nhãm ®Æc biÖt kh¸c lµ nhãm c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m. Ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ cña tõng nhãm ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: S¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn trong Danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhanh hoÆc ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ b×nh th­êng vµo 1/1/1996 vµ sÏ ®­îc gi¶m thuÕ xuèng cßn 0-5% vµo 1/1/2003. C¸c s¶n phÈm trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi cña hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn sÏ ®­îc chuyÓn sang Danh môc c¾t gi¶m thuÕ trong vßng 5 n¨m, tõ 1/1/1998 ®Õn 1/1/2003, mçi n¨m chuyÓn 20%. C¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m ®­îc ph©n ®Þnh vµo hai Danh môc tuú theo møc ®é nh¹y c¶m lµ Danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m vµ Danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m cao. §Õn nay, theo ®Ò xuÊt cña c¸c quèc gia thµnh viªn, nh÷ng mÆt hµng thuéc Danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m sÏ b¾t ®Çu thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ xuèng cßn 0-5% tõ 1/1/2001 vµ kÕt thóc lÞch tr×nh gi¶m thuÕ vµo ngµy 1/1/2010. Trong khi ®ã, c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m cao sÏ b¾t ®Çu tõ 1/1/2003 vµ kÕt thóc vµo 2010. Cho ®Õn nay qu¸ tr×nh tho¶ thuËn ®Ó x¸c ®Þnh c¸c quy ®Þnh vÒ c¬ chÕ c¾t gi¶m thuÕ quan chi tiÕt vµ chÝnh x¸c cho c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m vÉn ®ang ®­îc tiÕp tôc. - Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (General Exceptions List - GEL) Theo kÕ ho¹ch CEPT, tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÕ biÕn ®¸p øng yªu cÇu néi dung cña s¶n phÈm cã Ýt nhÊt 40% xuÊt xø tõ bÊt kú n­íc thµnh viªn ASEAN nµo ®Òu n»m trong Danh môc s¶n phÈm trong kÕ ho¹ch CEPT vµ mét c¸ch tù ®éng ®­îc ®­a vµo kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ CEPT. Tuy nhiªn, mét n­íc thµnh viªn còng cã thÓ lo¹i trõ mét sè s¶n phÈm kh«ng tham gia HiÖp ®Þnh CEPT vµ xÕp vµo Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn. C¸c s¶n phÈm nµy ph¶i lµ nh÷ng s¶n phÈm ®­îc xem lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia, b¶o vÖ ®¹o ®øc céng ®ång, søc khoÎ, sù sèng cña con ng­êi vµ ®éng thùc vËt, ¶nh h­ëng ®Õn viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, c¸c di tÝch lÞch sö hay kh¶o cæ häc. Theo Ch­¬ng tr×nh CEPT, viÖc c¾t gi¶m thuÕ còng nh­ xãa bá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nµy sÏ kh«ng ®­îc xem xÐt ®Õn. §iÒu kiÖn ®Ó c¸c s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i trong khu«n khæ CEPT-AFTA: Muèn ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu theo Ch­¬ng tr×nh CEPT, c¸c s¶n phÈm cÇn ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau: - Nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i, tøc lµ mét s¶n phÈm muèn ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ nhËp khÈu ph¶i lµ s¶n phÈm n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña c¶ n­íc xuÊt khÈu vµ n­íc nhËp khÈu, ®ång thêi s¶n phÈm ®ã ph¶i cã thuÕ suÊt d­íi 20%. - S¶n phÈm ®ã ph¶i tho¶ m·n quy chÕ xuÊt xø ASEAN, tøc lµ ph¶i cã hµm l­îng xuÊt xø tõ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN (hµm l­îng néi ®Þa) Ýt nhÊt lµ 40% (tÝnh gép c¸c n­íc). Trªn c¬ së thµnh phÇn xuÊt xø nµy, c¸c s¶n phÈm ph¶i cã giÊy chøng nhËn xuÊt xø (MÉu D) do c¬ quan ®­îc ChÝnh phñ cña tõng n­íc cho phÐp cÊp. - S¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ ®­îc Héi ®ång AFTA th«ng qua. C¸c ®iÒu kiÖn nµy ®­îc ®­a ra nh»m ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng hîp lý vÒ c¬ héi tiÕp cËn th­¬ng m¹i gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt ®ang c¹nh tranh trong c¸c quèc gia ASEAN. Chóng còng gãp phÇn khuyÕn khÝch c¸c n­íc thµnh viªn nhanh chãng ®­a c¸c s¶n phÈm vµo Danh môc gi¶m thuÕ vµ gi¶m thuÕ xuèng d­íi 20%. C¸c s¶n phÈm thuéc Danh môc gi¶m thuÕ theo CEPT vµ c¸c s¶n phÈm ®ñ ®iÒu kiÖn h­ëng ­u ®·i thuÕ quan cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c sÏ ®­îc ghi râ trong Tµi liÖu h­íng dÉn trao ®æi nh­îng bé theo CEPT (CCEM) xuÊt b¶n hµng n¨m cña mçi n­íc thµnh viªn. Cho ®Õn nay, cã thÓ nãi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN ®Òu tÝch cùc thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan cña m×nh theo HiÖp ®Þnh CEPT/AFTA. Tõ 1/1/2002, 6 n­íc thµnh viªn cò ®· hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n c¾t gi¶m thuÕ CEPT xuèng 0-5%. Theo sè liÖu thèng kª cña Ban th­ ký ASEAN, thuÕ suÊt CEPT trung b×nh cña 6 n­íc ASEAN thµnh viªn cò ®· gi¶m xuèng 2,9% tõ 12,7% n¨m 1993 khi c¸c n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn AFTA. Ngoµi ra, 3 n­íc Brun©y, Singapo, In®«nªxia ®· ®¹t h¬n 60% tæng sè dßng thuÕ trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay cã møc thuÕ suÊt CEPT lµ 0%. 2.2.2. Néi dung lo¹i bá c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh l­îng (Quantitive Restrictions-QR) vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c (Non-tariff Barriers-NTBs). §Ó tiÕn tíi viÖc hoµn thµnh AFTA, §iÒu 5 cña HiÖp ®Þnh CEPT cßn x¸c ®Þnh môc tiªu lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nh­ h¹n chÕ sè l­îng, h¹n ng¹ch gi¸ trÞ nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu cã t¸c dông h¹n chÕ ®Þnh l­îng… trong vßng 5 n¨m sau khi mét s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan. Víi môc tiªu ®­îc ®­a ra theo HiÖp ®Þnh, n¨m 1995 c¸c n­íc ASEAN ®· thµnh lËp Nhãm C«ng t¸c vÒ VÊn ®Ò c¸c Hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó x¸c ®Þnh vµ x©y dùng ch­¬ng tr×nh hñy bá c¸c hµng rµo phi thuÕ ¶nh h­ëng ®Õn th­¬ng m¹i khu vùc. Dùa trªn kÕt qu¶ lµm viÖc cña Nhãm C«ng t¸c, c¸c n­íc ®· x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ¶nh h­ëng réng r·i vµ chñ yÕu ®èi víi th­¬ng m¹i hµng hãa trong khu vùc ASEAN lµ: phô thu h¶i quan vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt c¶n trë th­¬ng m¹i. N¨m 1995, phô thu h¶i quan ®­îc ¸p dông trªn 2683 dßng thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt c¶n trë th­¬ng m¹i (bao gåm c¶ c¸c yªu cÇu vÒ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm) ¶nh h­ëng tíi trªn 975 dßng thuÕ cña c¸c n­íc. Trªn c¬ së ®ã, t¹i phiªn häp Héi ®ång AFTA lÇn thø 8, c¸c n­íc ASEAN ®· thèng nhÊt quyÕt ®Þnh thêi h¹n cho viÖc lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ¶nh h­ëng tíi th­¬ng m¹i lµ hÕt n¨m 2003. Cïng víi Nhãm C«ng t¸c vÒ VÊn ®Ò c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, c¸c c¬ chÕ tæ chøc kh¸c còng ®­îc giao nhiÖm vô tham gia vµo thùc hiÖn môc tiªu nµy trong c¸c lÜnh vùc cô thÓ. Uû ban T­ vÊn ASEAN vÒ Tiªu chuÈn vµ ChÊt l­îng (ACCSQ) hç trî cho viÖc thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ c¸c tháa thuËn thõa nhËn lÉn nhau gi÷a c¸c n­íc ASEAN. Héi nghÞ c¸c quan chøc cao cÊp trong n«ng vµ l©m nghiÖp (SOMAMAF) ®¶m nhËn viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo vÒ vÖ sinh vµ vÖ sinh dÞch tÔ (SPS) trong lÜnh vùc n«ng - l©m nghiÖp. B¶ng I.1: C¸c hµng rµo phi thuÕ quan phæ biÕn nhÊt cña ASEAN theo dßng thuÕ (n¨m 1995) Hµng rµo phi thuÕ quan Sè dßng thuÕ bÞ ¶nh h­ëng Phô thu h¶i quan 2683 Phô phÝ 126 NhËp khÈu theo kªnh ®éc quyÒn 65 §iÒu hµnh cña th­¬ng m¹i nhµ n­íc 10 C¸c biÖn ph¸p kü thuËt 568 Yªu cÇu vÒ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm 407 C¸c yªu cÇu vÒ tiÕp thÞ 3 C¸c quy ®Þnh vÒ kü thuËt 3 Nguån: Ban th­ ký ASEAN, 1995 ACCSQ ®· ®­a ra 20 nhãm s¶n phÈm ®Ó ­u tiªn hµi hßa tiªu chuÈn ASEAN, ®ã lµ: 1. §iÒu hßa 2. Tñ l¹nh 3. Ra®i« 4. §iÖn tho¹i 5. Tivi 6. ThiÕt bÞ Video 7. M¹ch in 8. C¸c lo¹i m¸y ph¸t ®iÖn 9. Mµn h×nh vµ bµn phÝm m¸y tÝnh 10. Th¹ch anh ®iÖn - tõ 11. §ièt 12. Linh kiÖn tivi ra®i« 13. Loa vµ linh kiÖn loa 14. Linh kiÖn c¶m øng 15. Tô ®iÖn 16. §iÖn trë 17. ChuyÓn m¹ch 18. §Ìn h×nh 19. G¨ng tay cao su 20. Bao cao su NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña c¸c tháa thuËn thõa nhËn lÉn nhau trong viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo kü thuËt, c¸c n­íc ASEAN ®· ký kÕt HiÖp ®Þnh khung vÒ c¸c tháa thuËn thõa nhËn lÉn nhau t¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø VI th¸ng 12 n¨m 1998. C¨n cø theo HiÖp ®Þnh, cho ®Õn nay ba nhãm c«ng t¸c vÒ hµi hßa tiªu chuÈn c¸c s¶n phÈm mü phÈm, d­îc phÈm vµ ®iÖn, ®iÖn tö ®· ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Trong lÜnh vùc n«ng - l©m nghiÖp, 14 s¶n phÈm ®· ®­îc c¸c n­íc ­u tiªn ®Ó hµi hßa tiªu chuÈn, bao gåm: g¹o, xoµi, dõa, gõng, dendrobium, l¹c, b¾p c¶i, h¹t tiªu ®en, hµnh, cam, cµ phª, døa vµ muèi. C¸c n­íc ASEAN còng ®· hµi hßa tiªu chuÈn ®èi víi hµm l­îng cßn l¹i tèi ®a cña thuèc trõ s©u sö dông cho rau qu¶ ®Ó thóc ®Èy trao ®æi bu«n b¸n mÆt hµng nµy trong khu vùc. C¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi th­¬ng m¹i khu vùc ASEAN cã thÓ nãi lµ rÊt ®a d¹ng vµ t¹o ra nhiÒu trë ng¹i, nã cã thÓ lµm gi¶m ®¸ng kÓ, thËm chÝ triÖt tiªu c¸c ý nghÜa cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan. Do ®ã, vÊn ®Ò lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®­îc c¸c n­íc ASEAN rÊt chó träng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn Khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN - AFTA. 2.2.3. VÊn ®Ò hîp t¸c trong lÜnh vùc h¶i quan. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, ®Ó thùc hiÖn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN, vÊn ®Ò lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan vµ t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i lµ rÊt cÇn thiÕt. LÜnh vùc h¶i quan ®ãng mét vai trß trong vÊn ®Ò ®ã. C¸c n­íc ASEAN ®· x¸c ®Þnh viÖc hîp t¸c trong lÜnh vùc h¶i quan lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu AFTA cña m×nh. Do vËy, ngay sau khi HiÖp ®Þnh CEPT ®­îc ký kÕt, c¸c n­íc ®· t¨ng c­êng hîp t¸c trªn lÜnh vùc nµy. §Ó t¹o mét khu«n khæ ph¸p lý cho hîp t¸c, HiÖp ®Þnh ASEAN vÒ Hîp t¸c H¶i quan ®· ®­îc c¸c Bé tr­ëng Tµi chÝnh ASEAN ký kÕt ngµy 1-3-1997 t¹i Phuket (Th¸i Lan). Néi dung c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh nh­ sau: - Thùc hiÖn thèng nhÊt ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan gi÷a c¸c n­íc ASEAN ViÖc c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan kh¸c nhau ®· t¹o ra mét hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i vµ g©y khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn hiÖp ®Þnh vÒ mËu dÞch tù do. Do ®ã, c¸c n­íc ASEAN ®· tho¶ thuËn hîp t¸c nh»m hµi hoµ ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn vµ ®· thèng nhÊt ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan GTV cña GATT tõ n¨m 2000. - Thùc hiÖn hµi hoµ c¸c thñ tôc h¶i quan. Thñ tôc h¶i quan lµ mét khÝa c¹nh qu¶n lý quan träng kh¸c trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ngoµi nh÷ng thñ tôc th«ng quan tiªu chuÈn kh¸c, c¸c s¶n phÈm bu«n b¸n theo ch­¬ng tr×nh CEPT cßn ph¶i ®¸p øng ®­îc yªu cÇu x¸c ®Þnh râ xuÊt xø cña s¶n phÈm ®ã. Nh­ ®· nãi ë trªn, ®Ó ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan CEPT, mét s¶n phÈm ph¶i cã Ýt nhÊt 40% thµnh phÇn cã xuÊt xø tõ c¸c n­íc ASEAN. §iÒu nµy ®­îc chøng minh b»ng GiÊy chøng nhËn xuÊt xø (mÉu D). Nh­ vËy, ®Ó t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i trong ASEAN, cÇn ph¶i ®¬n gi¶n ho¸ vµ hµi hoµ thñ tôc h¶i quan cña c¸c n­íc thµnh viªn. ASEAN thèng nhÊt ­u tiªn thùc hiÖn hµi hoµ c¸c thñ tôc h¶i quan trong hai lÜnh vùc: MÉu khai b¸o CEPT chung: Hµng ho¸ lu©n chuyÓn gi÷a c¸c n­íc ASEAN cÇn ph¶i hoµn thµnh 3 lo¹i thñ tôc h¶i quan: giÊy chøng nhËn xuÊt xø, thñ tôc xuÊt khÈu vµ thñ tôc nhËp khÈu. V× phÇn lín c¸c chi tiÕt trong c¸c mÉu kahi b¸o h¶i quan lµ gièng nhau, do ®ã c¸c n­íc ASEAN ®· cã s¸ng kiÕn ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ®èi víi s¶n phÈm thuéc diÖn CEPT b»ng c¸ch gép c¶ 3 mÉu nµy thµnh mét MÉu chung ASEAN CEPT (Commom ASEAN CEPT Form). HiÖn nay mÉu nµy ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh. Thñ tôc xuÊt vµ nhËp khÈu chung: HiÖn nay ASEAN ®ang trong qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc chung. C¸c lÜnh vùc sau ®©y ®­îc ®Æt träng t©m ®Ó tiÕn hµnh ®¬n gi¶n ho¸: Thñ tôc nép khai b¸o hµng ho¸ khi xuÊt khÈu. Thñ tôc nép khai b¸o hµng ho¸ khi nhËp khÈu. KiÓm tra hµng ho¸. CÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø håi tè._.. Hoµn thuÕ. ViÖc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan sÏ ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn nh÷ng h­íng dÉn t¹i C«ng ­íc Kyoto - C«ng ­íc quèc tÕ vÒ thñ tôc h¶i quan. Thñ tôc h¶i quan sÏ ®­îc hµi hoµ theo c¸c nguyªn t¾c: râ rµng, thèng nhÊt, thóc ®Èy tÝnh hiÖu qu¶ vµ ®¬n gi¶n trong qu¶n lý h¶i quan. H¶i quan c¸c n­íc ASEAN ®· thèng nhÊt trong viÖc thiÕt lËp c¸c “Hµnh lang xanh” (Green lanes) - cöa gi¶i quyÕt thñ tôc h¶i quan dµnh riªng cho c¸c s¶n phÈm ®­îc nhËp khÈu theo Ch­¬ng tr×nh CEPT - t¹i h¶i quan cöa khÈu cña tõng n­íc thµnh viªn. Theo Malaixia, viÖc thiÕt lËp Hµnh lang xanh gi¶m ®­îc thêi gian hoµn thµnh c¸c thñ tôc h¶i quan trung b×nh tõ 9 giê 30 phót xuèng cßn 3 giê 45 phót. - Thùc hiÖn ¸p dông mét danh môc biÓu thuÕ hµi hoµ thèng nhÊt cña ASEAN. Trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, viÖc hµi hoµ ho¸ vµ chi tiÕt ho¸ danh môc biÓu thuÕ nhËp khÈu lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh ®óng tªn gäi cña hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó ¸p dông ®óng thuÕ suÊt. HiÖn nay, ASEAN ®· x©y dùng mét Danh môc biÓu thuÕ hµi hoµ chung ASEAN (AHTN). Danh môc biÓu thuÕ nµy dùa trªn phiªn b¶n míi nhÊt cña HÖ thèng hµi hoµ miªu t¶ vµ m· sè hµng ho¸ do Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi (WCO) ban hµnh. Danh môc AHTN cã kho¶ng 7000 dßng thuÕ vµ b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông vµo n¨m 2002. Sù tham gia cña ViÖt Nam vµo AFTA. Ngµy 15-12-1995, t¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø V tæ chøc t¹i Bangkok (Th¸i Lan), ViÖt Nam ®· ký kÕt NghÞ ®Þnh th­ gia nhËp HiÖp ®Þnh vÒ Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó thùc hiÖn AFTA vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy 15 ngµy sau khi ký kÕt. Cã thÓ tãm t¾t nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña viÖc thùc hiÖn AFTA t¹i ViÖt Nam nh­ sau: 1. VÒ c¬ quan tæ chøc thùc hiÖn AFTA. Ngay sau khi ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, ViÖt Nam ®· lËp ra Uû ban quèc gia §iÒu phèi ho¹t ®éng cña ViÖt Nam trong ASEAN (hay cßn gäi lµ Uû ban quèc gia vÒ ASEAN) theo quyÕt ®Þnh sè 96-TTG cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 8-2-1996. Uû ban nµy cã nhiÖm vô phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan, tæ chøc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng cña ViÖt Nam trong ASEAN. Còng theo quy ®Þnh cña ASEAN, mçi n­íc thµnh viªn ph¶i thµnh lËp mét AFTA Unit. ë ViÖt Nam, c¬ quan nµy ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 96-TTG cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 8-2-1996 vµ ®­îc ®Æt t¹i tæng côc thuÕ. AFTA Unit cña ViÖt Nam lµ ®Çu mèi chÝnh vÒ thùc hiÖn AFTA cña n­íc ta vµ cã nh÷ng nhiÖm vô x©y dùng, h­íng dÉn vµ gi¸m s¸t thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ theo CEPT, gi¶i ®¸p c¸c th¾c m¾c cã liªn quan ®Õn AFTA, chuÈn bÞ nh÷ng b¸o c¸o vÒ viÖc thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam cho Uû ban quèc gia vÒ ASEAN vµ lµ ®Çu mèi liªn l¹c trùc tiÕp víi c¬ quan AFTA cña Ban th­ ký ASEAN vµ c¸c AFTA Unit cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. 2. VÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan cña AFTA. Ngµy 28-7-1995, ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña ASEAN. TiÕp theo ®ã, t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø 5 tæ chøc t¹i Bangkok (Th¸i Lan) vµo ngµy 15/12/1995, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc tham gia thùc hiÖn AFTA b»ng viÖc ký NghÞ ®Þnh th­ gia nhËp HiÖp ®Þnh vÒ Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). Theo NghÞ ®Þnh th­ nµy, ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ tõ n¨m 1996 vµ sÏ kÕt thóc vµo n¨m 2006, chËm h¬n c¸c n­íc ASEAN-6 3 n¨m. T¹i phiªn häp Héi ®ång AFTA lÇn thø 8, ViÖt Nam ®· c«ng bè c¸c danh môc hµng ho¸ thùc hiÖn CEPT, cô thÓ nh­ sau: Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL): gåm 213 nhãm mÆt hµng thuéc nh÷ng nhãm hµng nh­: c¸c lo¹i ®éng vËt sèng, s÷a, r­îu, bia, thuèc l¸, thuèc phiÖn, thuèc næ, vò khÝ, x¨ng dÇu, « t« chë kh¸ch d­íi 15 chç ngåi, chiÕm 6,2% tæng sè nhãm mÆt hµng cña BiÓu thuÕ nhËp khÈu. Danh môc nµy ®­îc x©y dùng phï hîp víi §iÒu 9 cña HiÖp ®Þnh CEPT vÒ lo¹i trõ chung, gåm c¸c mÆt hµng cã ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia, cuéc sèng vµ søc khoÎ cña con ng­êi, ®éng, thùc vËt, ¶nh h­ëng ®Õn c¸c gi¸ trÞ lÞch sö, nghÖ thuËt, kh¶o cæ, vµ c¶ mét sè mÆt hµng mµ hiÖn ta ®ang nhËp khÈu nhiÒu tõ c¸c n­íc ASEAN mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vµ ®ang cã thuÕ suÊt cao trong biÓu thuÕ. Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL): ®­îc x©y dùng c¨n cø vµo quy ®Þnh cña CEPT vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010 cña c¸c ngµnh kinh tÕ trong n­íc nh»m kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu ng©n s¸ch vµ vÉn b¶o hé ®­îc mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. Danh môc nµy gåm 1345 nhãm mÆt hµng, chiÕm 39,2% tæng sè dßng thuÕ trong BiÓu thuÕ nhËp khÈu, chñ yÕu gåm c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt trªn 20% vµ mét sè mÆt hµng tuy cã thuÕ suÊt cao h¬n 20% nh­ng tr­íc m¾t cÇn thiÕt ph¶i b¶o hé b»ng thuÕ nhËp khÈu, hoÆc c¸c mÆt hµng ®ang ®­îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ. Danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan (IL): 3 th¸ng sau khi gia nhËp ASEAN, ViÖt Nam ®· c«ng bè chÝnh thøc danh môc gi¶m thuÕ nhËp khÈu gåm 1633 dßng thuÕ, chiÕm 53% tæng sè dßng thuÕ trong BiÓu thuÕ nhËp khÈu. Danh môc nµy chñ yÕu bao gåm c¸c mÆt hµng hiÖn ®ang cã thuÕ suÊt d­íi 20%, tøc lµ c¸c mÆt hµng thuéc diÖn cã thÓ ¸p dông ­u ®·i ngay theo HiÖp ®Þnh CEPT. Danh môc n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m: gåm 23 dßng thuÕ, chñ yÕu bao gåm c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn cã yªu cÇu b¶o hé cao nh­: c¸c lo¹i thÞt, trøng gia cÇm, ®éng vËt sèng, thãc, g¹o løc, ®­êng mÝa... C¸c mÆt hµng nµy hiÖn ®ang ®­îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ h¹n ng¹ch, qu¶n lý cña Bé chuyªn ngµnh... N¨m 1996 lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ theo Ch­¬ng tr×nh CEPT. T¹i NghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 18-12-1995 cña ChÝnh phñ, 875 mÆt hµng ®· ®­îc ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m theo CEPT cña ViÖt Nam. N¨m 1997, t¹i NghÞ ®Þnh 82/CP ngµy 13-12-1996 cña ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· ®­a 1496 mÆt hµng vµo thùc hiÖn CEPT, trong ®ã cã 621 mÆt hµng míi bæ sung cho danh môc cña n¨m 1996, nh­ng chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt thÊp. N¨m 1998, t¹i NghÞ ®Þnh sè 15/1998/N§/CP ngµy 12-3-1998 cña ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· c«ng bè Danh môc CEPT n¨m 1998 gåm 1633 mÆt hµng, trong ®ã cã 1496 mÆt hµng ®· ®­îc ®­a vµo n¨m 1997 vµ 137 mÆt hµng míi. C¸c mÆt hµng thuéc Danh môc c¾t gi¶m ngay chiÕm kho¶ng 53%. Kh¸c so víi c¸c ch­¬ng tr×nh tr­íc ®ã, trong ch­¬ng tr×nh nµy ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nh÷ng b­íc c¾t gi¶m thùc sù ®Çu tiªn. C¸c mÆt hµng c¾t gi¶m thuÕ ®ît nµy chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ASEAN víi sè l­îng Ýt nh­ mét sè lo¹i c¸, rau qu¶ t­¬i, cµ phª, chÌ, c¸c lo¹i th¶m, mét sè s¶n phÈm giÊy trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc vµ mét sè s¶n phÈm may mÆc. Møc c¾t gi¶m thuÕ cao nhÊt trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ n¨m 1998 lµ 5% vµ kh«ng cã mÆt hµng nµo ®­íc c¾t gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0%. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ quan nµy lµm cho møc thuÕ quan trung b×nh tÝnh theo b×nh qu©n gia quyÒn cña ViÖt Nam gi¶m xuèng cßn kho¶ng 15% so víi 19% n¨m 1995 (IMF cßn ®­a ra ®¸nh gi¸ thÊp h¬n lµ kho¶ng 10%). C¨n cø vµo LÞch tr×nh gi¶m thuÕ cña m×nh, trong n¨m 1998, ViÖt Nam ®· c«ng bè danh môc thuÕ suÊt theo quy ®Þnh CEPT cho tíi n¨m 2006. Cho ®Õn hÕt n¨m 1998, sè l­îng s¶n phÈm ®­îc ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m thuÕ theo CEPT cña ViÖt Nam lµ qu¸ Ýt so víi møc cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c ®­a ra n¨m 1994. Lý do lµ v× ë thêi ®iÓm ®ã, ViÖt Nam vÉn ®ang ¸p dông danh môc thuÕ theo hÖ 6 ch÷ sè, trong khi c¸c n­íc kh¸c ¸p dông danh môc thuÕ theo hÖ 8 ch÷ sè. N¨m 1999, Danh môc hµng ho¸ cña ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT ®­îc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 14/1999/N§-CP ngµy 23-3-1999 cña ChÝnh phñ. Danh môc CEPT n¨m 1999 gåm 3582 mÆt hµng, t¨ng 1949 mÆt hµng so víi Danh môc CEPT n¨m 1998. Sè mÆt hµng t¨ng lªn nµy bao gåm c¶ c¸c mÆt hµng ®­îc chuyÓn vµo tõ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) theo cam kÕt cña ViÖt Nam b¾t ®Çu tõ n¨m 1999 vµ c¶ nh÷ng mÆt hµng t¨ng lªn do viÖc chi tiÕt ho¸ nhiÒu mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 2000, Danh môc hµng ho¸ thùc hiÖn CEPT ®­îc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 09/2000 N§-CP ngµy 21-3-2000. Danh môc hµng ho¸ nµy gåm 4233 mÆt hµng, t¨ng 642 mÆt hµng so víi Danh môc n¨m 1999. Nh­ vËy, danh môc thuÕ CEPT n¨m 2000 chiÕm kho¶ng 67% trong tæng sè 6332 mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i (MFN). N¨m 2001, Danh môc hµng ho¸ thùc hiÖn CEPT ®­îc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 28/N§-CP, bao gåm 4984 mÆt hµng, chiÕm trªn 80% trong tæng sè trªn 6200 mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i. §Õn hÕt n¨m 2002, ViÖt Nam ®· ®­a 5505 dßng thuÕ trªn tæng sè 6391 dßng thuÕ cña biÓu thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i vµo Danh môc c¾t gi¶m, t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 86% tæng sè dßng thuÕ. Theo Ban th­ ký ASEAN, ®©y lµ tû lÖ cao nhÊt so víi c¸c thµnh viªn míi kh¸c cña ASEAN. Còng c¨n cø vµo sè liÖu do Ban th­ ký ASEAN cung cÊp, trong n¨m 2002, møc thuÕ quan b×nh qu©n thùc hiÖn CEPT cña ViÖt Nam ®¹t 2,7% tõ møc 3,9% n¨m 1999. §©y lµ mét sù c¾t gi¶m ®¸ng kÓ. So víi møc thuÕ quan b×nh qu©n tÝnh gia quyÒn theo kim ng¹ch th­¬ng m¹i cho tÊt c¶ c¸c dßng thuÕ (kÓ c¶ dßng cã thuÕ suÊt b»ng 0) lµ trªn 11% th× chóng ta ®· thùc hiÖn thuÕ theo CEPT chØ thÊp b»ng cña møc thuÕ suÊt b×nh qu©n hiÖn hµnh ¸p dông chung cho c¸c n­íc cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. B¾t ®Çu tõ 1/7/2003,ViÖt Nam ®· chuyÓn 775 mÆt hµng cuèi cïng trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi cña n¨m 2002 sang danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay. §©y lµ ®ît c¾t gi¶m thuÕ m¹nh mÏ nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. ThuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cña c¸c mÆt hµng nµy phæ biÕn tõ møc 40-50%, thËm chÝ cã mÆt hµng lµ 100%, gi¶m xuèng chØ cßn tèi ®a 20%. §iÒu ®Æc biÖt lµ tiÕn ®é gi¶m thuÕ sÏ rÊt nhanh, ®Ó ®Õn 1/1/2006 tÊt c¶ c¸c dßng thuÕ trong danh môc nµy chØ cßn ë møc 0-5%. Nh÷ng mÆt hµng nµy chñ yÕu bao gåm giÊy, xi m¨ng. s¾t thÐp, g¹ch èp l¸t, ®å ®iÖn tö vµ ®iÖn l¹nh, qu¹t ®iÖn, v¶i, thùc phÈm chÕ biÕn nh­ s÷a, dÇu thùc vËt, rau qu¶ chÕ biÕn… 3. VÒ thùc hiÖn c¾t gi¶m hµng rµo phi quan thuÕ Dì bá c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c lµ mét yªu cÇu cña AFTA ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn sau khi thùc hiÖn c¸c nghÜa vô gi¶m thuÕ cña m×nh. Tõ khi gia nhËp ASEAN, nh×n chung ViÖt Nam ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc gì bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ mµ chñ yÕu lµ giÊy phÐp vµ h¹n ng¹ch. NÕu nh­ tr­íc ®©y, c¸c doanh nghiÖp muèn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i héi tô mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, ®ång thêi ph¶i xin giÊy phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Bé th­¬ng m¹i th× tõ khi cã nghÞ ®Þnh 57-1998/ N§-CP ngµy 31-7-1998 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt Th­¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ thµnh lËp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Òu ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo ngµnh nghÒ ®· ®¨ng ký trong giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh. §©y lµ mét b­íc tiÕn lín, gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Ngoµi ra, nÕu nh­ n¨m 1996 cã 15 danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã giÊy phÐp hoÆc h¹n ng¹ch, n¨m 1997 cã 2 danh môc hµng ho¸ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, 7 danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo qu¶n lý chuyªn ngµnh, 2 danh môc hµng hãa cã liªn quan ®Õn c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n th× ®Õn n¨m 2000, chØ cßn 9 danh môc hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i cã giÊy phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i, ®Õn n¨m 2002 chØ cßn 4 nhãm mÆt hµng cã h¹n chÕ ®Þnh l­îng nhËp khÈu (quota, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu) lµ x¨ng dÇu, ®­êng tinh luyÖn, « t« vµ xe m¸y cïng linh kiÖn phô tïng. Sang n¨m 2003, cïng víi viÖc c¾t gi¶m thÕ quan réng r·i cho 775 mÆt hµng, quyÕt ®Þnh vÒ giÊy phÐp nhËp khÈu chØ cßn ¸p dông ®èi víi mÆt hµng ®­êng ¨n vµ mét sè mÆt hµng thuéc diÖn qu¶n lý cña Bé chuyªn ngµnh. 4. VÒ ho¹t ®éng hîp t¸c H¶i quan trong AFTA. Cã thÓ nãi ViÖt Nam tham gia rÊt tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c h¶i quan trong ASEAN. Ngay tõ khi cßn lµ quan s¸t viªn, vµo th¸ng 1-1995, h¶i quan ViÖt Nam ®· tham gia vµo héi nghÞ Tæng côc tr­ëng h¶i quan ASEAN lÇn thø nhÊt tæ chøc t¹i Bali (Indonesia); vµ chØ bèn th¸ng sau khi ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn ASEAN, h¶i quan ViÖt Nam ®· ®¨ng cai vµ tæ chøc thµnh c«ng héi nghÞ Tæng côc tr­ëng h¶i quan ASEAN lÇn thø 3 tæ chøc t¹i Hµ Néi. Th¸ng 3 n¨m 1997, H¶i quan ViÖt Nam ký kÕt HiÖp ®Þnh h¶i quan ASEAN. Cho ®Õn nay, chóng ta ®· tham gia vµo hÇu hÕt c¸c ®Þnh chÕ hîp t¸c h¶i quan cña ASEAN, tÝch cùc tham gia c¸c kú häp chuyªn m«n, kü thuËt cña ASEAN còng nh­ c¸c héi th¶o chuyªn ngµnh ®­îc tæ chøc trong khu«n khæ ASEAN, ®ãng gãp phÇn m×nh vµo viÖc ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c h¶i quan nãi riªng vµ hîp t¸c kinh tÕ nãi chung. ViÖt Nam còng ®· rÊt tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt hîp t¸c h¶i quan ASEAN trªn c¬ së HiÖp ®Þnh h¶i quan ASEAN. Ba néi dung chÝnh cña hîp t¸c h¶i quan ASEAN lµ hµi hoµ vµ thèng nhÊt danh môc biÓu thuÕ, hµi hoµ vµ tiÕn tíi thèng nhÊt thñ tôc h¶i quan, thèng nhÊt ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan. Trªn c¶ ba lÜnh vùc nµy, ViÖt Nam hiÖn ®ang tÝch cùc tham gia cïng c¸c n­íc ASEAN t×m c¸c biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn c¸c cam kÕt trªn c¬ së cïng cã lîi. VÒ thñ tôc h¶i quan: H¶i quan ViÖt Nam, trong khu«n khæ ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· vµ ®ang rµ so¸t l¹i c¸c quy tr×nh nghiÖp vô ®Ó c¶i tiÕn c¬ cÊu tæ chøc còng nh­ quy tr×nh thñ tôc h¶i quan nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho c¸c ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu vµ xuÊt, nhËp c¶nh. NhiÒu quy chÕ míi ®· ®­îc ®­a vµo thùc hiÖn nh­ viÖc quy ®Þnh Hµnh lang xanh cho c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu víi c¸c n­íc ASEAN, quy ®Þnh hÖ thèng cöa xanh ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp c¶nh, c«ng khai hãa c¸c quy ®Þnh vÒ h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu còng nh­ ®èi víi hµnh lý cña hµnh kh¸ch xuÊt, nhËp c¶nh, thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan mét cöa vµ gi¶i quyÕt nhanh. Sau héi nghÞ lÇn thø 3 Tæng côc tr­ëng h¶i quan c¸c n­íc ASEAN ®­îc tæ chøc t¹i Hµ Néi vµo th¸ng 11/1995, h¶i quan ViÖt Nam ®· x©y dùng b¶n quy ®Þnh vÒ Hµnh lang xanh vµ göi cho ban th­ ký ASEAN kÞp phæ biÕn réng r·i vµ cam kÕt thùc hiÖn thö tõ 1/1/1996. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 18/12/1995 vÒ viÖc ban hµnh danh môc hµng ho¸ theo CEPT. Bé Tµi chÝnh cã th«ng t­ sè 16/TC-TCT ngµy 5/3/1996 h­íng dÉn chi tiÕt ¸p dông thuÕ nhËp khÈu theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 91/CP. Bé th­¬ng m¹i ®· ph¸t hµnh giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng ho¸ mÉu D. Tæng côc h¶i quan quy ®Þnh Hµnh lang xanh cña ViÖt Nam ®­îc tæ chøc thµnh mét bé phËn tiÕp nhËn, lµm thñ tôc dµnh riªng cho hµng ho¸ t¹i c¸c cöa khÈu vµ cho hµnh kh¸ch t¹i c¸c s©n bay quèc tÕ. §Ó ph©n biÖt, trªn c¸c tê khai ®Òu cã ký hiÖu "hµng CEPT". Tæng côc h¶i quan ®· cã c«ng v¨n sè 1884/TCHQ-GSQ2 ngµy 26/6/1996 vµ c«ng v¨n sè 2599/TCHQ-KTTT ngµy 13/8/1996 h­íng dÉn cho c¸c ®¬n vÞ h¶i quan ®Þa ph­¬ng nh»m thùc hiÖn tèt cam kÕt cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c vÒ ¸p dông Hµnh lang xanh… N¨m 1997, h¶i quan ViÖt Nam tham gia c«ng ­íc KYOTO vµ hiÖn nay ®ang chuÈn bÞ tham gia c«ng ­íc KYOTO söa ®æi. Bªn c¹nh ®ã, quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®· ®­îc ®¬n gi¶n hãa, ®Æc biÖt tõ khi LuËt H¶i quan cã hiÖu lùc vµo ngµy 1/01/2002. Tõ chç hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ph¶i kiÓm tra 100%, ®Õn nay cã thÓ ®­îc ¸p dông mét trong 3 h×nh thøc kiÓm tra tïy thuéc vµo tÝnh chÊt hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vµ møc ®é chÊp hµnh cña doanh nghiÖp. C«ng t¸c kiÓm tra hµng hãa chuyÓn tõ tiÒn kiÓm sang hËu kiÓm. C¸c lo¹i giÊy tê, thñ tôc, quy tr×nh ®Òu ®­îc ®æi míi, ®¬n gi¶n h¬n so víi tr­íc vµ phï hîp c¸c nguyªn t¾c cña C«ng ­íc Kyoto vÒ ®¬n gi¶n hãa hµi hßa thñ tôc h¶i quan. §Çu 2003, nh»m ®¬n gi¶n hãa thñ tôc h¶i quan h¬n n÷a, ngµnh H¶i quan ®· ¸p dông thÝ ®iÓm quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®iÖn tö t¹i 4 côc h¶i quan: TP. Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §ång Nai, B×nh D­¬ng. Trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2005, ngµnh H¶i quan ViÖt Nam sÏ tiÕn hµnh ¸p dông m« h×nh nµy trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu nh»m t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ vÒ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña h¶i quan. VÒ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan: HiÖn nay cã 3 ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ h¶i quan ®­îc c¸c n­íc ASEAN ¸p dông. Mét lµ ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ quèc gia cã nguyªn t¾c x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tuú theo quy ®Þnh riªng cña mçi n­íc. Hai lµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ theo ®Þnh nghÜa Brucsel (BDV), theo ®ã gi¸ trÞ tÝnh thuÕ ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ th«ng th­êng cã thÓ mua b¸n vµo thêi ®iÓm nhËp khÈu. Ba lµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan theo HiÖp ®Þnh vÒ thùc hiÖn ®iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i (gäi t¾t lµ HiÖp ®Þnh GATT). X¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan theo GATT hiÖn nay lµ ph­¬ng ph¸p tiÕn bé nhÊt, ®­îc dùa trªn trÞ gi¸ giao dÞch gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, kh«ng sö dông b¶ng gi¸ tèi thiÓu vµ trÞ gi¸ ¸p ®Æt, ®ång thêi c¬ quan h¶i quan cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o trÞ gi¸ giao dÞch lµ chÝnh x¸c. ë ViÖt Nam, hiÖn ®ang ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ quèc gia, trong ®ã ngoµi nh÷ng nhãm mÆt hµng Nhµ n­íc qu¶n lý gi¸ tÝnh thuÕ ph¶i ¸p theo B¶ng gi¸ tèi thiÓu cña Bé Tµi chÝnh, nh÷ng mÆt hµng ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh th× ®­îc tÝnh thuÕ theo gi¸ hîp ®ång. Tuy nhiªn, nÕu gi¸ hîp ®ång qu¸ thÊp so víi gi¸ mua b¸n thùc tÕ tèi thiÓu t¹i cöa khÈu; cã ph­¬ng thøc nhËp khÈu kh¸c hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn tÝnh thuÕ theo gi¸ hîp ®ång th× ®­îc tÝnh dùa trªn B¶ng gi¸ tèi thiÓu cña Bé Tµi chÝnh. H¶i quan ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn quy ®Þnh míi vÒ qu¶n lý gi¸ tÝnh thuÕ tõ th¸ng 7 n¨m 2003 vµ chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn tÝnh thuÕ nhËp khÈu theo GATT. VÒ danh môc biÓu thuÕ: ViÖc thèng nhÊt Danh môc ph©n lo¹i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu n¨m 1992 cña ViÖt Nam (hÖ 6 ch÷ sè) víi biÓu 8 ch÷ sè ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1995 vµ ®­îc thùc hiÖn vµo n¨m 1996. Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu kh¸c biÖt lín gi÷a hÖ thèng ph©n lo¹i thuÕ nµy cña ViÖt Nam vµ BiÓu thuÕ quan ®iÒu hoµ ASEAN 8 ch÷ sè. §iÒu nµy lµ do viÖc ph©n lo¹i mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam dùa trªn viÖc sö dông chø kh«ng ph¶i kiÓu mÆt hµng. Ngµy 11/12/1998, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh BiÓu thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 1803/1998/Q§-BTC víi trªn 6300 dßng thuÕ (so víi trªn 3200 dßng thuÕ cña biÓu thuÕ cò), m· vµ m« t¶ hµng hãa theo HS quèc tÕ 96 vµ phï hîp ë cÊp ®é 6 ch÷ sè. VÒ tªn hµng hãa vµ cÊu tróc cña Danh môc biÓu thuÕ nµy vÉn cã mét sè tån t¹i nh­ ch­a hoµn toµn tu©n thñ Danh môc hµi hßa m« t¶ vµ c¸c chó gi¶i vÒ ph©n lo¹i hµng hãa cña Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi (HS 2K) vµ Danh môc BiÓu thuÕ hµi hßa ASEAN (AHTN) trong khi thêi ®iÓm b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn c¸c danh môc nµy theo cam kÕt ®· ®Õn. VÒ møc thuÕ nhËp khÈu ban hµnh cña mét sè mÆt hµng còng cßn bÊt hîp lý. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, c¨n cø khung thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu míi ®­îc Uû ban Quèc héi ban hµnh kÌm theo NghÞ quyÕt sè 399/2003/NQ-UBTVQH11 ngµy 19/6/2003 (Danh môc nµy ®­îc x©y dùng dùa trªn AHTN 2002), Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh BiÓu thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i míi víi trªn 10.000 dßng thuÕ. BiÓu thuÕ nµy cã hiÖu lùc thi hµnh vµ ¸p dông cho tê khai hµng nhËp khÈu nép cho c¬ quan h¶i quan b¾t ®Çu tõ ngµy 1/9/2003. So víi biÓu thuÕ cò, biÓu thuÕ nµy cã sù söa ®æi lín vÒ danh môc. Theo ®ã, biÓu thuÕ míi ®· ®¶m b¶o thèng nhÊt vµ phï hîp víi Danh môc hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam, HS2K, AHTN 2002. Do vËy, viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn biÓu thuÕ míi ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng thuËn lîi h¬n tr­íc. CH¦¥NG II ¶NH H­ëng cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i Trong Asean ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc Ngoµi t¹i ViÖt Nam. I. t×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam tr­íc khi gia nhËp asean. Hai n¨m sau ngµy thèng nhÊt ®Êt n­íc, ngµy 18/4/1977, ChÝnh phñ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ban hµnh “§iÒu lÖ vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi ë n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam”. §©y lµ v¨n b¶n ®Çu tiªn cña Nhµ n­íc ta vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. V¨n b¶n nµy ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn míi trong quan ®iÓm chÝnh cña ViÖt Nam ®èi víi t­ b¶n n­íc ngoµi: nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chÊp nhËn thªm mét lo¹i h×nh míi - c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Víi môc ®Ých “®Ó phôc vô tèt c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc ViÖt Nam”, trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn vµ hai bªn cïng cã lîi, “Nhµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam hoan nghªnh viÖc ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ë ViÖt Nam”. Tuy nhiªn, c«ng viÖc triÓn khai b¶n ®iÒu lÖ nµy tiÕn hµnh ch­a ®­îc bao l©u th× ®Êt n­íc l¹i ph¶i ®­¬ng ®Çu víi chiÕn tranh biªn giíi nªn chñ tr­¬ng nµy ®· kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn. Sau 10 n¨m ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i t¹m dõng l¹i, trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn, th¸ng 12 n¨m 1987, Quèc héi ViÖt Nam ®· th«ng qua “LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam”. Cã thÓ nãi r»ng, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi (1987) ®· tiÕn mét b­íc rÊt dµi vÒ mäi ph­¬ng diÖn so víi §iÒu lÖ vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977, ®­îc c¸c nhµ kinh doanh trªn thÕ giíi ®ãn nhËn vµ ®¸nh gi¸ lµ mét bé luËt tho¸ng, cã søc hÊp dÉn. Do ®ã, kÓ tõ khi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ chøng tá vai trß ngµy cµng quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù kiÖn ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ - ASEAN vµo ngµy 28/7/1995 vµ tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA lµ mét mèc quan träng trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ®ång thêi cã tÇm ¶nh h­ëng quan träng ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. §Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, chóng ta sÏ xem xÐt t×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam qua 2 giai ®o¹n: tr­íc khi ViÖt Nam tham gia AFTA vµ tõ khi ViÖt Nam tham gia AFTA ®Õn nay cïng víi viÖc ph©n tÝch, dù ®o¸n xu h­íng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong thêi gian tíi khi ViÖt Nam hoµn thµnh AFTA. 1. T×nh h×nh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. 1.1. Quy m« vµ nhÞp ®é thu hót vèn ®Çu t­. Trong giai ®o¹n 8 n¨m ®Çu thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (1988-1995), vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam t¨ng lªn m¹nh mÏ qua c¸c n¨m. B¶ng I.1 sau ®©y thÓ hiÖn sè dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ sè vèn ®¨ng ký cña tõng n¨m cô thÓ nh­ sau: B¶ng II.1: Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thêi kú 1988-1995 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 C¶ kú 1. Sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp 37 71 111 149 197 277 367 408 1617 2. Tæng vèn ®¨ng ký (triÖu USD) 366 539 677 1249 2036 2652 4071 6616 18206 3. Quy m« dù ¸n (triÖu USD) 9,9 7,6 6,1 8,4 10,3 9,6 11,1 16,2 11,3 4. Sè dù ¸n t¨ng vèn 0 0 1 6 10 51 73 122 263 5. Sè vèn ®­îc bæ sung(triÖu USD) 0 0 0,3 7,7 49 222 504 1247 2030 Nguån: Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ - B¸o ViÖt Nam ®Çu t­ n­íc ngoµi, Sè 2, 1996. N¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (1988) ®· cã 37 dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊy phÐp víi tæng sè vèn ®Çu t­ 366 triÖu USD. Vµ cho ®Õn hÕt n¨m 1995, ®· cã 1617 dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 18.206 triÖu USD. Riªng n¨m 1995 cã 408 dù ¸n ®­îc cÊp phÐp víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 6.616 triÖu USD, gÊp 11 lÇn n¨m 1988 vÒ sè dù ¸n vµ 18 lÇn vÒ vèn ®¨ng ký. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ®· cã 263 dù ¸n ®­îc bæ xung víi tæng sè vèn t¨ng thªm 2.030 triÖu USD vèn ®Çu t­, n©ng tæng sè vèn ®Çu t­ ®­îc cÊp phÐp lªn 20.036 triÖu USD. Nh­ vËy, trong giai ®o¹n nµy, b×nh qu©n mçi n¨m chóng ta ®· thu hót ®­îc 2275,8 triÖu USD vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. NÕu so s¸nh víi mét sè n­íc trong khu vùc cã c¸c ®iÒu kiÖn t­¬ng tù ViÖt Nam nh­ Malaixia , thêi kú 1970-1980 trung b×nh mçi n¨m thu hót kho¶ng 400 triÖu USD vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ thêi kú 1981-1987 lµ 840 triÖu USD mçi n¨m; In®«nªxia, tõ n¨m 1967 (n¨m ®Çu tiªn thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi) ®Õn n¨m 1990, tæng sè vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®¹t ®­îc lµ 29,5 tû ®« la Mü, trung b×nh mçi n¨m thu hót ®­îc 1.229 triÖu USD th× møc ®é thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam trong thêi kú ®Çu nh­ vËy lµ t­¬ng ®èi cao. NhÞp ®é thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¨ng nhanh. N¨m 1988, sè l­îng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký míi chØ ®¹t 366 triÖu USD, n¨m 1995 t¨ng lªn 7863 triÖu USD (tÝnh c¶ vèn bæ xung), møc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t xÊp xØ 50%. Trong ®ã, c¸c dù ¸n cã quy m« nhá (d­íi 5 triÖu USD) chiÕm mét tû lÖ lín vÒ sè dù ¸n (77%). Bªn c¹nh ®ã, mét sè dù ¸n cã quy m« lín ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. C¸c dù ¸n nµy chñ yÕu thuéc c¸c lÜnh vùc th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, l¾p r¸p « t«, kh¸ch s¹n, du lÞch vµ b­u chÝnh viÔn th«ng ...nh»m t¹o nªn søc bËt m¹nh mÏ cho mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. §ång thêi giai ®o¹n nµy cã 5 khu chÕ xuÊt (KCX) vµ nhiÒu khu c«ng nghiÖp (KCN) do c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊy phÐp x©y dùng. §ã lµ c¸c KCX T©n ThuËn - thµnh phè Hå ChÝ Minh víi tæng vèn ®Çu t­ 98 triÖu USD, KCX Sµi Gßn - Linh Trung (14 triÖu USD), KCX H¶i Phßng (150 triÖu USD, nh­ng ph¶i gi¶i thÓ v× bªn ®èi t¸c n­íc ngoµi kh«ng cã kh¶ n¨ng cung cÊp tµi chÝnh), KCX t¹i An §ån (24 triÖu USD), KCX Néi Bµi - Hµ Néi (30 triÖu USD) vµ c¸c KCN Sµi §ång - Hµ Néi, KCN Nomura - H¶i Phßng (120,5 triÖu USD), c¸c KCN Biªn Hoµ1, Biªn Hoµ2, KCN Long B×nh vµ KCN Loteco, KCN ViÖt Nam - Singapo ë S«ng BÐ... Nh×n chung, trong giai ®o¹n nµy, phÇn lín c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ c¸c dù ¸n cã quy m« nhá, sè l­îng c¸c dù ¸n quy m« lín ch­a nhiÒu, ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn cña mét sè ngµnh kinh tÕ quan träng. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do m«i tr­êng ®Çu t­ cßn míi mÎ, ho¹t ®éng cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mang tÝnh chÊt th¨m dß tõng b­íc, thËn träng t×m kiÕm nh÷ng c¬ héi kinh doanh Ýt rñi ro vµ nhanh thu håi vèn. 1.2. C¬ cÊu ®Çu t­. 1.2.1. C¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo c¸c ngµnh: dÇu khÝ - 32,2% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, kh¸ch s¹n - 20,6% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §Õn n¨m 1992, tû träng ®Çu t­ vµo ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®¹t kho¶ng 38% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ ®Õn n¨m 1995 t¨ng lªn 43% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tû träng ®Çu t­ vµo ngµnh n«ng - l©m nghiÖp chØ ®¹t møc 6% vµ ®Çu t­ vµo ngµnh ng­ nghiÖp chØ chiÕm 1,7% cña tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (n¨m 1995). B¶ng II.2. Dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ph©n theo ngµnh kinh tÕ thêi kú 1988-1995. §¬n vÞ tÝnh vèn ®Çu t­: triÖu USD. STT Ngµnh TÝnh ®Õn th¸ng 8/1993 TÝnh ®Õn hÕt 1995 Sè dù ¸n Tæng vèn Tû lÖ % vèn Sè dù ¸n Tæng vèn Tû lÖ % vèn 1 C«ng nghiÖp 285 2.328 39,6 7887 8158,2 43,0 2 DÇu khÝ 25 1.124 19,1 21 1.125,4 6,0 3 N«ng-L©m nghiÖp 81 239 4,1 34 305,2 1,7 4 Ng­ nghiÖp 32 90 1,5 23 61 0,4 5 Giao th«ng vËn t¶i vµ B­u ®iÖn 34 456 7,8 45 1.066 5,5 6 Kh¸ch s¹n vµ du lÞch 86 1.276 21,8 239 6.343,6 33,4 7 DÞch vô 42 169 2,9 63 101,6 0,6 8 Tµi chÝnh-Ng©n hµng 13 151 2,6 18 250,2 1,3 9 X©y dùng 14 16 0,3 27 86,5 0,5 10 C¸c ngµnh kh¸c 13 16 0,3 90 744,1 3,9 11 Tæng céng 625 5.865 100 1348 18.242 96,3v *: PhÇn cßn l¹i lµ cña c¸c xÝ nghiÖp KCX. Nguån: B¸o c¸o cña Bé KÕ ho¹ch-§Çu t­ vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi , n¨m 1993 vµ 1995. 1.2.2. C¬ cÊu ®Çu t­ theo l·nh thæ. Sù ph©n bæ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi theo vïng l·nh thæ biÕn ®æi theo h­íng ngµy cµng c©n ®èi. NÕu nh­ trong vßng 5 n¨m ®Çu tiªn (1988-1992), vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chñ yÕu ch¶y vµo c¸c tØnh phia Nam (80%) mµ tËp trung nhiÒu nhÊt vµo thµnh phè Hå ChÝ Minh th× tõ n¨m 1993 vèn ®Çu t­ cã xu h­íng chuyÓn dÞch dÇn ra c¸c tØnh phÝa B¾c. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1995, c¸c tØnh phÝa B¾c thu hót ®­îc 31% sè dù ¸n víi 36% vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ cã 51 trong sè 53 tØnh, thµnh phè ®· cã dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Trong toµn bé c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊy phÐp, 1 bé phËn lín c¸c dù ¸n tËp trung vµo c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. 10 ®Þa ph­¬ng dÉn ®Çu vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chiÕm 82,07% vÒ sè dù ¸n vµ 90% vÒ sè vèn ®Çu t­. B¶ng II.3: M­êi ®Þa ph­¬ng dÉn ®Çu thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1995). STT §Þa ph­¬ng Dù ¸n ®Çu t­ Vèn ®Çu t­ Sè l­îng Tû lÖ (%) Sè l­îng (triÖu USD) Tû lÖ (%) 1 TP. Hå ChÝ Minh 506 38,27 5820,8 34,23 2 Hµ Néi 222 16,79 3674,0 21,60 3 §ång Nai 145 10,96 2379,6 13,99 4 H¶i Phßng 45 3,4 788,3 4,63 5 Bµ RÞa-Vòng Tµu 46 3,41 761,2 4,47 6 Qu¶ng Nam -§µ N½ng 36 2,7 496,8 2,92 7 Thanh Ho¸ 6 0,4 420,1 2,47 8 S«ng BÐ 58 4,38 419,1 2,46 9 Kiªn Giang 4 0,3 337,6 1,98 10 H¶i H­ng 17 1,28 206,8 1,21 Tæng 1085 82,07 15304 90,0* Tæng sè 48 tØnh, thµnh phè Tæng sè dù ¸n:1322 Tæng vèn ®Çu t­: 17003 triÖu USD. * Kh«ng kÓ c¸c dù ¸n dÇu khÝ vµ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. (Riªng dÇu khÝ cã 21 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ 1125 triÖu USD) Nguån: Bé KÕ ho¹ch-§Çu t­ 12/1995. 1.3. H×nh thøc vµ c¸c ®èi t¸c ®Çu t­. 1.3.1. VÒ h×nh thøc ®Çu t­. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh cã 3 h×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu lµ xÝ nghiÖp liªn doanh, xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi vµ h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Ngoµi ra cßn cã h×nh thøc ký hîp ®ång x©y dùng-kinh doanh-chuyÓn giao (built-operation-transfer-BOT) víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1995, h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh chiÕm 64,6% sè dù ¸n vµ 65% sè vèn ®Çu t­, xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi chiÕm 27,1% sè dù ¸n vµ 18% sè vèn ®Çu t­ vµ h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh chiÕm 8,3% sè dù ¸n vµ 17% sè vèn ®Çu t­ (theo ViÖt Nam Investment Review 1/1996). Trong sè c¸c dù ¸n ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp, ch­a cã dù ¸n nµo ®­îc thùc hiÖn theo h×nh thøc BOT. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 1988-1995 ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu ®å sau: Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi - Bé KÕ ho¹ch-§Çu t­, 1995. BiÓu ®å trªn cho thÊy xÝ nghiÖp liªn doanh lµ h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ sö dông nhiÒu nhÊt trong giai ®o¹n nµy. Tæng sè c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cho ®Õn thêi ®iÓm cuèi n¨m 1995 lµ 815 xÝ nghiÖp, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 11.580 triÖu USD (B¸o c¸o tæng kÕt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi - Bé KÕ ho¹ch-§Çu t­, 1995). H×nh thøc hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh Ýt ®­îc ­a chuéng nhÊt bëi h×nh thøc nµy kh«ng cho ra ®êi 1 ph¸p nh©n míi nªn c¸c ._.®Ó hoµ nhËp vµo nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn cña thÕ giíi, muèn gi÷ ®­îc lîi thÕ vÒ nguån lao ®éng th× ViÖt Nam ph¶i sím ®Ò ra chiÕn l­îc gi¸o dôc, ®µo t¹o ®óng vµ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. 1.3. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vµ nguån tµi nguyªn phong phó. ViÖt Nam n»m ë phÝa §«ng b¸n ®¶o §«ng D­¬ng, gÇn trung t©m §«ng Nam ¸, n»m trªn con ®­êng giao th­¬ng gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Víi trªn 1 triÖu km2, biÓn ViÖt Nam kh¸ thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®¸nh b¾t h¶i s¶n, nu«i trång thuû s¶n, du lÞch biÓn, khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn ë thÒm lôc ®Þa, cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®ång thêi cho phÐp ph¸t triÓn giao th«ng biÓn víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Víi khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, n¾ng Êm, m­a nhiÒu phï hîp víi viÖc ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c lo¹i c©y con víi n¨ng suÊt cao, t¹o nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Tuy nhiªn, do khÝ hËu diÔn biÕn thÊt th­êng, nhiÒu thiªn tai (b·o lín, lò lôt, h¹n h¸n...) nªn cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ngµnh kinh tÕ. ViÖt Nam cã nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n chñ yÕu cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸ ®an d¹ng vµ phong phó víi gÇn 100 lo¹i. Mét sè kho¸ng s¶n cã tr÷ l­îng lín cho phÐp khai th¸c vµ sö dông l©u dµi nh­ than ®¸, dÇu má, ®¸ v«i, c¸t thuû tinh, b«xit... Tuy nhiªn trong thêi gian qua, ViÖt Nam míi chØ khai th¸c vµ chÕ biÕn s¬ qua råi ®em xuÊt khÈu nguyªn liÖu th« nh­ng l¹i ph¶i nhËp c¸c nguyªn liÖu ®· qua chÕ biÕn ®Ó phôc vô cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc nªn hiÖu qu¶ ch­a cao. ViÖt nam cÇn ph¶i ®Çu t­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn nguyªn liÖu trong n­íc ®Ó phôc vô c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. II- Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam khi thùc hiÖn afta. 1. §Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn cam kÕt ë c¸c n­íc thµnh viªn ®Ó sím hoµn thµnh AFTA. HiÖn nay, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®ang chi phèi luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trªn thÕ giíi. C¸c n­íc nµy võa lµ nh÷ng n­íc cung cÊp phÇn lín l­îng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña thÕ giíi võa lµ nh÷ng n­íc tiÕp nhËn nhiÒu vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ c¸c n­íc kh¸c. L­îng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ch¶y vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng thu hÑp. Do vËy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang ph¶i c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. ë khu vùc §«ng Nam ¸, ViÖt Nam kh«ng chØ ph¶i c¹nh tranh víi c¸c n­íc ASEAN mµ ViÖt Nam cïng víi c¸c n­íc ASEAN cßn ph¶i c¹nh tranh víi mét ®èi thñ lín lµ Trung Quèc trong thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Trung Quèc næi lªn lµ mét trong nh÷ng n­íc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nhiÒu nhÊt thÕ giíi. ViÖc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµo n¨m 2001 cµng t¹o cho Trung Quèc cã thªm ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. N¨m 2000, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo Trung Quèc ®¹t 47 tû USD trong khi vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ASEAN 10 míi chØ cã 12,9 tû USD (theo B¸o c¸o cña Cè vÊn Bé KÕ ho¹ch §Çu t­ - Lª §¨ng Doanh - t¹i Héi nghÞ vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi do Quü TiÒn TÖ thÕ giíi tæ chøc t¹i Hµ Néi 16-17/8/2002). V× thÕ, c¸c n­íc ASEAN cÇn hîp t¸c tÝch cùc h¬n n÷a ®Ó sím hoµn thµnh Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN, thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu c¬ b¶n cña AFTA lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong néi bé khèi, t¹o dùng mét khèi thÞ tr­êng thèng nhÊt ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, hiÖn t¹i, Khu vùc mËu dÞch tù do AFTA ®ang cã nguy c¬ kh«ng thùc hiÖn ®­îc ®óng thêi h¹n cam kÕt do sù chËm ch¹p trong viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuÈn bÞ héi nhËp ë mét sè n­íc. C¸c cam kÕt vÒ th­¬ng m¹i vµ më cöa thÞ tr­êng ch­a ®­îc tu©n thñ mét c¸ch nghiªm tóc ë nhiÒu n­íc. Tr¸i víi cam kÕt theo khu«n khæ cña AFTA, In®«nªxia ®ang ®Ò nghÞ n©ng thuÕ hµng may mÆc tõ kho¶ng 15-20% lªn ®Õn 40%. Philipin sÏ ph¶i h¹ møc thuÕ nhËp ®­êng xuèng cßn 5% trong n¨m 2003 theo lé tr×nh AFTA, nh­ng tuyªn bè sÏ duy tr× møc thuÕ kho¶ng 50-60% cho tíi 2010 vµ lo¹i dÇu ra khái danh môc hµng ®­îc gi¶m thuÕ. Malaixia th× tiÕp tôc ¸p ®Æt møc thuÕ cao ®èi víi nhËp khÈu xe h¬i ®Ó b¶o hé cho c¸c lo¹i xe néi ®Þa cña n­íc nµy. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trªn, c¸c n­íc ph¶i tæ chøc häp, bµn b¹c ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh thùc hiÖn, sím hoµn thµnh AFTA, cã biÖn ph¸p trõng ph¹t thÝch hîp vÒ kinh tÕ ®Ó c¸c bªn buéc ph¶i tu©n thñ cam kÕt cña m×nh. 2. CÇn x©y dùng vµ c«ng bè sím danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t­ tiÒn kh¶ thi trong tõng thêi kú theo h­íng khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo c¸c ngµnh nghÒ mµ n­íc ta cã thÕ m¹nh vÒ tµi nguyªn, nguyªn liÖu, lao ®éng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng Trong thêi gian qua, ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam nãi chung vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nãi riªng tuy ®· gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ nh­ng vÉn cßn nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý. §ã lµ viÖc tËp trung mét l­îng vèn lín vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ cã møc b¶o hé cao nh­ ngµnh chÕ t¹o « t«, xe m¸y, s¶n xuÊt xi m¨ng… C¸c ngµnh nµy ®Òu cã chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña c¸c n­íc trong khu vùc. V× vËy, khi ViÖt Nam tham gia hoµn toµn vµo AFTA, c¸c ngµnh hµng nµy cã nguy c¬ bÞ ®¸nh bËt khái thÞ tr­êng do kh«ng c¹nh tranh næi víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi theo ®ã còng rót khái dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh nµy. Tham gia vµo qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong khu vùc ASEAN, ViÖt Nam cÇn ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ dùa trªn lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc trong n­íc ®ång thêi tËn dông triÖt ®Ó c¸c nguån lùc bªn ngoµi mµ quan träng nhÊt lµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Do ®ã, trong thêi gian tíi, ViÖt Nam cÇn x©y dùng vµ c«ng bè sím danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t­ tiÒn kh¶ thi trong tõng thêi kú theo h­íng khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo c¸c ngµnh nghÒ mµ n­íc ta cã thÕ m¹nh vÒ tµi nguyªn, nguyªn liÖu, lao ®éng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng, cô thÓ lµ theo thø tù ­u tiªn c¸c ngµnh: C«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng tiªu dïng thay thÕ hµng nhËp khÈu. C«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ th«ng tin, viÔn th«ng. C«ng nghiÖp dÇu khÝ, ®iÖn lùc. C«ng nghiÖp c¬ khÝ C«ng nghiÖp hµng ®iÖn tö X©y dùng, dÞch vô xuÊt nhËp khÈu, dÞch vô ph©n phèi, gi¶i trÝ… C¸c dù ¸n khi ®­îc lùa chän ®­a vµo danh môc kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i ®­îc thèng nhÊt vÒ chñ tr­¬ng vµ quy ho¹ch. C¸c c¬ quan h÷u quan cÇn cô thÓ ho¸ thªm c¸c môc tiªu, néi dung cña dù ¸n, ®Þa ®iÓm vµ h×nh thøc ®Çu t­. Danh môc nµy ph¶i ®Þnh kú ®­îc cËp nhËt vµ më réng cho nh÷ng lÜnh vùc mµ thêi gian quan c¸c chñ tr­¬ng kh«ng cÊp phÐp hoÆc h¹n chÕ cÊp phÐp. 3. C¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn, th«ng tho¸ng, râ rµng, æn ®Þnh vµ mang tÝnh c¹nh tranh cao. MÆc dï LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam ®· ®­îc söa ®æi nhiÒu lÇn song vÉn cßn kÐm tÝnh c¹nh tranh so víi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña mét sè n­íc kh¸c trong khu vùc: - H¹n chÕ vÒ h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi : H×nh thøc s¸p nhËp vµ mua l¹i vÉn bÞ h¹n chÕ ®èi víi c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Mét nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc quyÒn mua tèi ®a 30% gi¸ trÞ cæ phÇn trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸, thËm chÝ ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc cïng mét ngµnh nghÒ kinh doanh mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã quyÒn së h÷u toµn bé mét doanh nghiÖp. - LuËt ph¸p cña ViÖt Nam thay ®æi nhanh, khã dù ®o¸n vµ kÐm nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ lao ®éng, vÒ tû gi¸ vµ vÒ thuÕ… H¬n n÷a, tham nhòng, quan liªu vµ sù kÐm minh b¹ch lµ nh÷ng ®iÓm yÕu næi bËt cña m«i tr­êng kinh doanh ë ViÖt Nam: c«ng t¸c thi hµnh luËt kh«ng thèng nhÊt ë c¸c ®Þa ph­¬ng, viÖc gi¶i thÝch vµ ¸p dông luËt cßn phô thuéc qua nhiÒu vµo c¸c quan chøc ë ®Þa ph­¬ng. V× vËy cÇn c¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ sau: Tr­íc tiªn, cÇn tiÕp tôc x©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn LuËt söa ®æi §Çu t­ n­íc ngoµi theo h­íng æn ®Þnh, b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô gi÷a ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc. §¬n gi¶n ho¸ c«ng t¸c hµnh chÝnh, thùc hiÖn c«ng t¸c “hoµn thiÖn thñ tôc t¹i mét ®Çu mèi”, rót ng¾n thêi gian lµm c¸c thñ tôc h¶i quan, thñ tôc thuÕ. Më réng thªm mét sè lÜnh vùc cho phÐp ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®èi víi c¸c dù ¸n c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ míi, cho phÐp linh ho¹t chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ liªn doanh thµnh 100% vèn n­íc ngoµi. Nhanh chãng ban hµnh v¨n b¶n h­íng dÉn vµo viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt (sæ ®á) cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. CÇn nhanh chãng söa ®æi LuËt ®Êt ®ai cho phï hîp víi nh÷ng cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i theo h­íng cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ViÖt KiÒu vÒ ®Çu t­ l©u dµi ë ViÖt Nam cã thÓ mua nhµ ë g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt ë. TiÕp tôc ®¶m b¶o thùc hiÖn chÝnh s¸ch mét gi¸ dÞch vô ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, so¸t xÐt l¹i gi¸ cho thuª ®Êt vµ bæ sung c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i cã søc hÊp dÉn cao ®èi víi nh÷ng lÜnh vùc, khu chÕ xuÊt , khu c«ng nghiÖp cÇn thu hót ®Çu t­. TiÕp tôc nghiªn cøu n©ng møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp thùc hiÖn chÝnh s¸ch thay thÕ dÇn nh©n viªn ng­êi n­íc ngoµi b»ng ng­êi ViÖt Nam. Rµ so¸t, lo¹i bá c¸c lo¹i giÊy phÐp, quy ®Þnh kh«ng cÇn thiÕt liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi 4. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn ®Çu t­, xóc tiÕn th­¬ng m¹i. ViÖc ViÖt Nam tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN t¹o c¬ héi cho ViÖt Nam ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi c¸c n­íc thuéc c¸c khèi kinh tÕ kh¸c. ViÖt Nam cÇn ph¶i tËn dông triÖt ®Ó c¬ héi nµy ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ®Ó tõ ®ã ph¸t triÓn quan hÖ ®Çu t­, t¨ng c­êng thu hót thªm vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong thêi gian tíi, c«ng t¸c vËn ®éng xóc tiÕn ®Çu t­, xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn ®­îc nghiªn cøu ®æi míi c¶ vÒ néi dung vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn, coi träng c«ng t¸c x©y dùng kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng mét c¸ch cô thÓ, hiÖu qu¶ h¬n, coi viÖc xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ nhiÖm vô trung t©m cña c¸c c¬ quan Trung ¦¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. V× vËy: Nhµ n­íc cÇn thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn ®Çu t­, xóc tiÕn th­¬ng m¹i t¹i c¸c Bé Ngo¹i giao, Bé Th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch ®Çu t­, Bé C«ng nghiÖp, Bé Tµi ChÝnh, Uû ban nh©n d©n tØnh thµnh, c¸c §¹i sø qu¸n ®Ó chñ ®éng qu¶ng b¸ vËn ®éng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. §èi víi danh môc c¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t­ ®· ®­îc phª duyÖt, quy ho¹ch th× cÇn cã ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch chñ ®éng vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­ mét c¸ch cô thÓ ®èi víi tõng dù ¸n, trùc tiÕp víi tõng tËp ®oµn, c«ng ty ®a quèc gia. C¸c chÝnh s¸ch vËn ®éng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i hÕt søc linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng n­íc, tõng c«ng ty ®a quèc gia. Do vËy, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu kü t×nh h×nh kinh tÕ, thÞ tr­êng ®Çu t­, luËt ph¸p c¸c n­íc, chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ cña c¸c n­íc ®Ó kÞp thêi cã ®èi s¸ch thÝch hîp. §Þnh kú 6 th¸ng, 1 n¨m, ChÝnh phñ, c¸c Bé, ngµnh, Uû ban nh©n d©n tØnh thµnh liªn quan tæ chøc häp víi c¸c nhµ ®Çu t­ ®ang cã dù ¸n ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ®Ó l¾ng nghe ý kiÕn, trao ®æi, th¸o gì v­íng m¾c, hç trî vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh. §©y còng lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Ó vËn ®éng ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµ cã søc thuyÕt phôc ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ míi. 5. Thùc hiÖn chiÕn l­îc khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, c«ng ty xuyªn quèc gia, c«ng ty toµn cÇu ®Ó tiÕp nhËn chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Th«ng qua nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, c¸c c«ng ty ®a quèc gia, xuyªn quèc gia, c«ng ty toµn cÇu, víi c¸c ­u thÕ cña m×nh ®· t¹o nªn nh÷ng ¶nh h­ëng to lín ®Õn c¸c n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. Nguån vèn cña c¸c c«ng ty nµy tham gia ®ãng gãp, bæ xung nguån vèn thiÕu hôt trong n­íc, c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n t¹i c¸c n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. Ngoµi ra, c¸c n­íc tiÕp nhËn kü thuËt ®Çu t­ cã nhiÒu c¬ héi tiÕp sù chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý kinh doanh, ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ cã nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy, mÆc dï NhËt B¶n chØ ®øng thø 3, Mü chØ ®øng thø 11 trong sè 15 n­íc ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt Nam nh­ng ph¶i thõa nhËn r»ng Mü vµ NhËt lµ n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh ®Çu t­ kh¾p thÕ giíi (chiÕm 25% dßng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña toµn thÕ giíi). Chóng ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch cëi më nh»m khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty ®a quèc gia, c«ng ty xuyªn quèc gia, c«ng ty toµn cÇu cña Mü vµ NhËt ®Çu t­ m¹nh vµo ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n ViÖt Nam tõng b­íc tham gia hoµn toµn vµo AFTA hiÖn nay, chóng ta ph¶i quan t©m ®Æc biÖt ®Õn viÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty nµy ®Ó nhËp khÈu ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. 6. C¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi kÕt cÊu h¹ tÇng. MÆc dï nhiÒu n¨m qua, c¬ së h¹ tÇng ë ViÖt Nam ®· ®­îc n©ng cÊp lªn rÊt nhiÒu nh­ng nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn ®¸nh gi¸ c¬ së h¹ tÇng cña ta cßn thua kÐm c¸c n­íc trong khu vùc. ChÊt l­îng cña c¸c hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng cßn thÊp. Sù kÐm æn ®Þnh, c­êng ®é biÕn ®æi vµ hay bÞ cóp ®iÖn bÊt ngê trong cung cÊp ®iÖn th­êng lµm ph¸t sinh thªm nh÷ng kho¶n chi phÝ tèn kÐm ®¸ng kÓ cho c¸c nhµ ®Çu t­. §iÒu nµy còng ng¨n c¶n c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn c«ng nghÖ cao ®Õn ViÖt Nam. C¬ së h¹ tÇng kÐm ph¸t triÓn lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ cña ViÖt Nam trong viÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. N©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng tr­íc tiªn ph¶i ­u tiªn c¸c lÜnh vùc: ®iÖn, cung cÊp n­íc s¹ch, kÕt nèi internet. ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕp tôc gi¶m gi¸ vµ phÝ cho c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng nh­ ®iÖn tho¹i quèc tÕ, internet, phÝ c¶ng biÓn vµ phÝ c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c xuèng tíi møc gi¸ trung b×nh cña khu vùc. §©y lµ c«ng viÖc kh«ng dÔ thùc hiÖn ngay ®­îc trong ®iÒu kiÖn tiÒm lùc kinh tÕ cña ViÖt nam cßn nhá bÐ, nhÊt lµ nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn h¹n chÕ. V× vËy, mét mÆt chóng ta cÇn huy ®éng tèi ®a kh¶ n¨ng cña m×nh, mÆt kh¸c cÇn tranh thñ sù ñng hé cña c¸c tæ chøc vµ chÝnh phñ c¸c n­íc. Khi ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®ång bé hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ th× nªn tËp trung x©y dùng døt ®iÓm nh÷ng c«ng tr×nh then chèt cña nÒn kinh tÕ. §Ó ®Çu t­ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hîp lý nh»m thu hót nhiÒu h¬n c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng. Cô thÓ: + Gi¶m hoÆc miÔn thuÕ trong mét thêi gian, ®ñ lùc hÊp dÉn c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng . + Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c chñ ®Çu t­ b»ng c¸ch khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh, cÊp tÝn dông... lÊy tõ nguån tµi chÝnh theo ch­¬ng tr×nh ODA tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng. + §Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng tËp trung ë nh÷ng vïng träng ®iÓm, c¸c khu c«ng nghiÖp t¹o ra nh÷ng n¬i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. CÇn c©n nh¾c tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña c¸c dù ¸n x©y dùng trong thêi gian tíi. Trong khi ®ang rÊt thiÕu vèn, nhiÒu c¬ së h¹ tÇng quan träng ë vïng träng ®iÓm ch­a ®­îc x©y dùng, kh«ng nªn r¶i vèn ra nh÷ng níi xa c¸c trung t©m, x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng hiÖn ch­a sö dông ®¸ng kÓ. Nguyªn t¾c chung lµ c¸c khu kinh tÕ tËp trung ë ®©u th× tËp trung x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë ®ã tr­íc sau ®ã míi ®Õn c¸c n¬i kh¸c. 7. Quan t©m ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. - HiÖn nay c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lu«n t×m kiÕm nh÷ng n¬i ®Çu t­ cã nguån nh©n lùc dåi dµo ®­îc ®µo t¹o tèt víi tiÒn l­¬ng h¹. Nguån nh©n lùc ë n­íc ta t­¬ng ®èi dåi dµo, tiÒn l­¬ng h¹ vµ ®­îc ®µo t¹o, tuy ch­a tèt. Song ®Ó cho nguån nh©n lùc nµy cã søc hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi h¬n vµ ®­îc tËn dông tèt h¬n, cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp, cô thÓ nh­ sau: + Thùc hiÖn gi¸o dôc ®µo t¹o kh«ng ngõng, suèt ®êi. Trong ®iÒu kiÖn tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ, xu h­íng lao ®éng trÝ tuÖ ph¸t triÓn vµ giao l­u quèc tÕ ngµy cµng më réng, th× sù ®ßi hái ng­êi lao ®éng ph¶i th­êng xuyªn häc tËp, th­êng xuyªn ®­îc ®µo t¹o l¹i ®Ó bæ sung, n©ng cao kiÕn thøc v¨n ho¸, c¸c kh¶ n¨ng phô trî (ngo¹i ng÷, tin häc...) vµ nghÒ nghiÖp kü thuËt cña m×nh cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n bao giê hÕt. + G¾n liÒn gi¸o dôc ®µo t¹o víi lao ®éng s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu khoa häc. Sù liªn kÕt gi÷a c¸c tr­êng häc (tr­êng chuyªn nghiÖp, tr­êng ®¹i häc, tr­êng phæ th«ng) víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu khoa häc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu häc tËp g¾n liÒn víi ®êi sèng. viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c tr­êng ®¹i häc víi c¸c ngµnh vµ c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc cã liªn quan sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho tr­êng ®µo t¹o c¸n bé khoa häc kü thuËt cã kh¶ n¨ng ®¸p øng kÞp thêi ®ßi hái cña thùc tiÔn. Sù liªn kÕt gi÷a c¸c tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp vµ c«ng nh©n häc nghÒ víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë ®Þa ph­¬ng mµ nhµ tr­êng cã nhiÖm vô gióp ®µo t¹o, cung cÊp nh©n lùc kü thuËt cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch phæ biÕn. + Ph¸t triÓn ®a d¹ng vµ phong phó c¸c h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o lao ®éng kü thuËt, ch¼ng h¹n më réng m¹ng l­íi c¸c tr­êng ®µo t¹o c¸n bé kinh tÕ kü thuËt vµ d¹y nghÒ cña Nhµ n­íc, t­ nh©n, d©n lËp..., ®µo t¹o nh÷ng nghÒ nghiÖp thÝch øng víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng, chó träng viÖc dËy ngo¹i ng÷, ®Æc biÖt lµ tiÕng Anh, nh»m t¹o sù linh ho¹t vµ s¸ng t¹o trong c«ng t¸c gi¸o dôc - ®µo t¹o. §µo t¹o, båi d­ìng vµ ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña ®éi ngò lao ®éng trÝ thøc cã sù tiÕp cËn nhanh, thÝch øng kÞp thêi víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc-kü thuËt hiÖn ®¹i ë n­íc ta sÏ lµ nh©n tè rÊt quan träng ®Ó thu hót FDI. Tõ ®ã còng thóc ®Èy hä chuyÓn giao nh÷ng kü thuËt hiÖn ®¹i, nh÷ng ph­¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn th«ng qua ho¹t ®éng FDI vµo ViÖt Nam. §ång thêi, viÖc chó träng ®µo t¹o vµ båi d­ìng kiÕn thøc cho lao ®éng ViÖt Nam cßn gióp chÝnh nh÷ng ng­êi lao ®éng ViÖt Nam tù tin h¬n, nhanh chãng tiÕp thu n¾m b¾t c¸i míi, kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn tån t¹i cña m×nh ®Ó tõ ®ã cËp nhËt víi chÊt l­îng ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt cao. + Ph¸t triÓn c¸c trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm, më réng thÞ tr­êng lao ®éng. C¸c trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ tr­êng lao ®éng gióp cho c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cã ®Þnh h­íng ®óng. + Ph¸t triÓn c¸c c¬ së, tæ chøc xuÊt khÈu lao ®éng. HiÖn Nhµ n­íc míi cho phÐp mét sè c«ng ty ®­îc tham gia xuÊt khÈu lao ®éng, ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ, do vËy sè l­îng lao ®éng ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi hiÖn qu¸ nhá bÐ so víi c¸c quèc gia trong khu vùc. ChÝnh phñ ph¶i sím thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng ph¸t triÓn, më réng, qu¶n lý, kiÓm so¸t lùc l­îng lao ®éng xuÊt ra n­íc ngoµi c¶ vÒ chÊt l­îng lÉn sè l­îng. + Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch khai th«ng thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam víi thÞ tr­êng lao ®éng khu vùc vµ thÕ giíi. HiÖn cã kh«ng Ýt n­íc thiÕu lao ®éng nh­ Hµn Quèc, §µi Loan, Malaixia, Trung §«ng, Ch©u ¢u... §Ó cho thÞ tr­êng lao ®éng n­íc ta khai th«ng víi thÞ tr­êng lao ®éng khu vùc vµ thÕ giíi, chÝnh phñ cÇn nghiªn cøu ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, cã thÓ nh­ sau: - Cho phÐp mäi c«ng d©n ®­îc quyÒn tù t×m kiÕm viÖc lµm ë n­íc ngoµi. Thµnh lËp mét Quü hç trî cho ng­êi ®i xuÊt khÈu lao ®éng, nh»m cho ng­êi lao ®éng vay tiÒn cho c¸c dÞch vô cÇn thiÕt. - Ký c¸c HiÖp ®Þnh cÊp chÝnh phñ víi c¸c n­íc cÇn lao ®éng ViÖt Nam ®Ó cã thÓ cã nh÷ng ­u ®·i vµ nh÷ng khung luËt ph¸p cÇn thiÕt. - Cho phÐp c¸c tæ chøc xuÊt khÈu lao ®éng cña n­íc ta ®­îc phÐp ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi. NÕu thÞ tr­êng lao ®éng n­íc ta th«ng tho¸ng ®­îc víi thÞ tr­êng lao ®éng thÕ giíi, th× c¸c chuÈn mùc cña thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ dÇn dÇn ®­îc thùc hiÖn ë n­íc ta, n©ng cao ®­îc tr×nh ®é lao ®éng n­íc ta, sÏ cã søc hÊp dÉn h¬n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Song cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó tr¸nh vµ h¹n chÕ viÖc ch¶y m¸u chÊt x¸m. - VÒ c«ng t¸c c¸n bé: + Tæ chøc båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é vÒ luËt ph¸p chÝnh s¸ch, chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ ®èi víi c¸n bé qu¶n lý Nhµ n­íc vµ qu¶n lý doanh nghiÖp trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. + ThÝ ®iÓm thi tuyÓn hoÆc c¬ chÕ bæ nhiÖm c¸n bé ®ñ phÈm chÊt, n¨ng lùc ®¶m nhiÖm chøc vô quan träng trong liªn doanh. + Cã ®Þnh h­íng chØ ®¹o c¸n bé trong viÖc häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý, bÝ quyÕt c«ng nghÖ vµ kü thuËt trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. + Rµ so¸t, sµng läc n©ng cao chÊt l­îng c¸n bé trong c¸c liªn doanh ®¶m b¶o lîi Ých cña ViÖt Nam, hiÖu qu¶ cña dù ¸n. Kiªn quyÕt thay thÕ nh÷ng tr­êng hîp kh«ng ®ñ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt. 8. Mét sè gi¶i ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam Khu vùc doanh nghiÖp lµ khu vùc chÞu nhiÒu t¸c ®éng khi ViÖt Nam tham gia AFTA vµ c¸c liªn kÕt kinh tÕ kh¸c trong t­¬ng lai. ChÝnh v× vËy, khu vùc nµy cÇn cã sù chuÈn bÞ tèt cho qu¸ tr×nh héi nhËp. §Ó cã sù chuÈn bÞ tèt ®ã cÇn cã c¸c biÖn ph¸p: - NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ yªu cÇu trong héi nhËp. §©y lµ mét ®iÓm quan träng cho doanh nghiÖp ®Ó cã thÓ cã søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Do ®Æc ®iÓm bao cÊp trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam - nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn cã t­ t­ëng b¶o hé. CÇn nhËn thøc r»ng, nhµ n­íc chØ cã thÓ b¶o hé mét phÇn, b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®èi ®Çu víi th¸ch thøc khi cã sù c¾t gi¶m thuÕ quan cña AFTA vµ sù di chuyÓn tù do vèn, lao ®éng cña khu vùc ®Çu t­ ASEAN - AIA. - X©y dùng chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh hîp lý. C¸c doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi, tr¸nh hiÖn t­îng lµm ¨n chôp giËt, x¸c ®Þnh s¶n phÈm lîi thÕ vµ thÞ tr­êng ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp. - §æi míi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã chiÕn l­îc vÒ c«ng nghÖ nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. §Æc biÖt khi ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc trong khu vùc khi tiÕn tr×nh AFTA vµ CEPT ®­îc hoµn thµnh. H¬n n÷a, hµng ho¸ muèn cã søc c¹nh tranh cÇn ®¸p øng ®ñ c¸c tiªu chuÈn, v× vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i coi ®æi míi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ lµ mét môc tiªu quan träng. ViÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ hiÖu qu¶ cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c dù ¸n liªn doanh víi n­íc ngoµi phô thuéc rÊt lín vµo kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Sù yÕu kÐm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t­ còng nh­ h¹n chÕ vai trß cña phÝa ViÖt Nam trong ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §Ó cã thÓ t×m ®­îc nh÷ng ®èi t¸c tèt vµ s½n sµng ®Çu t­ th× vÊn ®Ò ®Æt ra lµ doanh nghiÖp ph¶i thÓ hiÖn m×nh nh­ lµ mét ®èi t¸c trong n­íc ®¸ng tin cËy. Trong qu¸ tr×nh thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng hîp t¸c liªn doanh, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p nh­ sau: - Thø nhÊt, chuÈn bÞ cho m×nh mét ®éi ngò lao ®éng am hiÓu vÒ c¸c ho¹t ®éng cña hîp t¸c kinh doanh quèc tÕ, s½n sµng vµ cã ®ñ tù tin còng nh­ n¨ng lùc trong hîp t¸c víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. - Thø hai, c¸c doanh nghiÖp khi tiÕp xóc vµ t×m ®èi t¸c, kªu gäi ®Çu t­ th× cÇn nghiªn cøu vµ chuÈn bÞ s½n c¸c ph­¬ng ¸n hîp t¸c. Nhê vËy, doanh nghiÖp cã thÓ t¹o ®­îc lßng tin cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, ®Èy nhanh tiÕn ®é hîp t¸c, gãp vèn hîp t¸c cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Thø ba, trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA, khi mµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh doanh vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong ph¹m vi khu vùc ASEAN ®­îc t¹o thuËn lîi th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã sù t×m hiÓu kü l­ìng vÒ c¸c doanh nghiÖp trong c¸c n­íc ASEAN nh»m thu hót thªm nguån vèn ®Çu t­ tõ c¸c doanh nghiÖp nµy. Bëi thêi gian qua cho thÊy c¸c doanh nghiÖp ASEAN lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã nhiÒu dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ ®æ vµo ViÖt Nam. MÆc dï mét vµi n¨m gÇn ®©y, do nh÷ng khã kh¨n mµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - kinh tÕ trong khu vùc g©y ra cho nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN nªn nguån FDI tõ c¸c n­íc nµy ®æ vµo ViÖt Nam cã phÇn gi¶m sót song trong t­¬ng lai th× nguån FDI tõ khu vùc ASEAN vÉn lµ quan träng ®èi víi ViÖt Nam. MÆt kh¸c, khi hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi thµnh c«ng h¬n nhê nh÷ng thuËn lîi ë tÇm vÜ m« ®­îc t¹o ra do qu¸ tr×nh héi nhËp trong khu vùc ®em l¹i. C¸c chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc xóc tiÕn hîp t¸c nh­ chi phÝ giao th«ng, liªn l¹c… còng sÏ rÎ h¬n so víi viÖc t×m kiÕm ®èi t¸c t¹i c¸c thÞ tr­êng xa x«i. Mét lîi thÕ n÷a cã thÓ kÓ ®Õn ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp ASSEAN dÔ héi nhËp víi m«i tr­êng kinh doanh t¹i ViÖt Nam h¬n nhê sù gÇn gòi vÒ v¨n ho¸ - x· héi. §©y còng cã thÓ ®­îc xem nmh­ mét yÕu tè thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tÝnh ®Õn trong viÖc t×m kiÕm ®èi t¸c thu hót FDI. KÕt luËn HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN), cho ®Õn nay, cã thÓ coi lµ tæ chøc hîp t¸c khu vùc ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã hiÖu qu¶ vµ thµnh c«ng trªn thÕ giíi kÓ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ASEAN ®· ph¸t huy tÝnh ®éc lËp, tù chñ vµ tù c­êng khu vùc thÓ hiÖn qua viÖc gi÷ c©n b»ng gi÷a c¸c n­íc lín, lîi dông ®­îc m©u thuÉn gi÷a hä víi nhau ®Ó t¹o thÕ cho m×nh, gi÷ ®éc lËp, tr¸nh nguy c¬ can thiÖp cña c¸c n­íc lín. Qua qu¸ tr×nh hîp t¸c kh¸ dµi (h¬n 30 n¨m), c¸c n­íc ASEAN ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi hîp t¸c cña ASEAN lµ ®óng. ASEAN lµ mét khèi thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ, ®­îc c¸c n­íc quan t©m tham kh¶o ý kiÕn, cã quan hÖ ®èi tho¹i víi nhiÒu n­íc lín vµ ®­îc nhiÒu n­íc ®ang chó ý, muèn ®­îc trë thµnh ®èi t¸c cña ASEAN. MÆc dï cßn ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n trong bèi c¶nh thÕ giíi vµ khu vùc nh­ hiÖn nay, nh­ng chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc tiÒm n¨ng kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ASEAN vÒ l©u dµi trong mét trËt tù chÝnh trÞ vµ kinh tÕ thÕ giíi míi ®ang h×nh thµnh lµ v« cïng to lín. ChÝnh v× vËy, trong thËp niªn tíi còng nh­ nh÷ng n¨m tiÕp sau ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc héi nhËp h¬n n÷a, më réng quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ h¬n n÷a víi c¸c n­íc ASEAN, trªn c¬ së cñng cè vµ t¨ng c­êng vÞ trÝ víi c¸c ®èi t¸c truyÒn thèng, lÊy ®ã lµm ®iÓm tùa, lµm cÇu nèi ®Ó h×nh thµnh c¸c quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ míi víi c¸c ®èi t¸c kh¸c trªn thÕ giíi. Cïng víi sù håi phôc kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ nÒn kinh tÕ c¸c n­íc Ch©u ¸ nãi riªng sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tõ c¸c n­íc ASEAN còng nh­ tõ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi vµo ViÖt Nam cã triÓn väng sÏ gia t¨ng trong t­¬ng lai. Víi thiÖn chÝ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi tiÒm n¨ng to lín cña ViÖt Nam, cïng víi nh÷ng thµnh tùu næi bËt trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ viÖc ViÖt Nam tÝch cùc tham gia Khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ hoµn thiÖn m«i tr­êng kinh doanh, cã thÓ tin t­ëng r»ng quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn tèt ®Ñp vµ hiÖu qu¶. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Gi¸o tr×nh “§Çu t­ n­íc ngoµi” - GSP.TS Vò ChÝ Léc - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng. Tù do ho¸ th­¬ng m¹i quèc tÕ - Nh÷ng xu h­íng vµ chÝnh s¸ch, Th«ng tin chuyªn ®Ò, ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi, 1993. C¸c liªn kÕt kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ - NguyÔn Vò Hoµng - Nhµ xuÊt b¶n Thanh Niªn 2003. ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ - Uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2002. Tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ASEAN - NguyÔn ThÞ Hång Nhung - Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, 2003. ASEAN vµ sù héi nhËp cña ViÖt Nam - §µo Huy Ngäc, NguyÔn Ph­¬ng B×nh, Hoµng Anh TuÊn - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 1997. Héi nhËp víi AFTA - C¬ héi vµ th¸ch thøc - T« Xu©n D©n, §ç §øc B×nh - Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª, 1997. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA, Nhµ xuÊt b¶n Tµi ChÝnh, 1998. TiÕn tr×nh héi nhËp ViÖt Nam - ASEAN - §inh Xu©n Lý - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2000. TiÕn tíi mét ASEAN hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng - NguyÔn Duy Quý - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2002. ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ - Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª, 2003. C¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2005 - Bé Th­¬ng m¹i - Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª, 2002. BiÓu thuÕ xuÊt khÈu - nhËp khÈu trong ASEAN 2003 - 2006 - Bé Th­¬ng m¹i - Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª, 2003. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ cña mét sè hµng ho¸ s¶n xuÊt trng n­íc víi hµng cïng lo¹i nhËp khÈu tõ ASEAN khi thùc hgiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan tham gia héi nhËp AFTA/ASEAN - Nhµ xuÊt b¶n Tµi ChÝnh, 2003. T­ liÖu kinh tÕ 7 n­íc thµnh viªn ASEAN - Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª, 1996. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam - NguyÔn Träng Xu©n - Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, 2002. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1988 - 2005 - LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ - §ç ThÞ Thuû, 2001. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi ë ViÖt Nam - Mai Ngäc C­êng - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2000. C¶i c¸ch thuÕ quan trong qua tr×nh thùc hiÖn AFTA ë ViÖt Nam - Kho¸ luËn t«t nghiÖp §ç ThÞ Ngäc Trang - §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, 1999. Hîp t¸c H¶i quan trong ASEAN - Kho¸ luËn t«t nghiÖp Kim ThÞ Th Hµ - §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, 2000. ASEAN statistical yearbook, Edition 2003 - ASEAN Secretariat. Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m tõ 1996 ®Õn 2002. B¸o Vietnam Investment Review. T¹p chÝ Vietnam Economic Review. Thêi b¸o Vietnam Economic Times. T¹p chÝ H¶i Quan. B¸o c¸o “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë ViÖt Nam : KÕt qu¶, thµnh tùu, th¸ch thøc vµ triÓn väng” t¹i Héi th¶o vÒ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, Hµ Néi, 16,17-8-2002 - Lª §¨ng Doanh - Bé KÕ Ho¹ch §Çu t­. T¹p chÝ “Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi” - sè 6/1996. T¹p chÝ Ngiªn cøu kinh tÕ - sè 216, th¸ng 5/1996. T¹p chÝ “Kinh tÕ vµ dù b¸o” - sè 6/1997. T¹p chÝ “Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng” - sè 3(32), 6/2001. T¹p chÝ “Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn” - sè 66/2002. C¸c trang web: www. aseansec.org www. mofa.org.vn www. mpi.org.vn www. mof.org.vn www. undp.org.vn www. vneconomy.vn Môc lôc Lêi nãi ®Çu ._.