Ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến nông thôn ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu §« thÞ hãa lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu diÔn ra kh«ng chØ ®èi víi n­íc ta mµ cßn ®èi víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc ch©u ¸. NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔn ra víi tèc ®é ngµy cµng nhanh. §« thÞ hãa gãp phÇn ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña khu vùc, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa còng ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh­: vÊn ®Ò viÖc lµm cho n«ng d©n bÞ mÊt ®Êt, ph­¬ng ph¸p ®Òn bï khi gi¶i phãng mÆt b»ng, c¸ch thøc di d©n, d·n d©n… NÕu kh«ng cã mét chiÕn l­îc vµ gi¶i ph¸p cô thÓ, chung ta sÏ gÆp nhiÒu v­íng m¾c vµ lóng tóng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt, ®«i khi lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò ngµy cµng phøc t¹p. Trong nh÷ng n¨m qua, tèc ®é ®« thÞ hãa ë n­íc ta diÔn ra kh¸ nhanh. V× vËy, viÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch c¬ b¶n lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. §ã lµ c¬ së quan träng cho viÖc nghiªn cøu ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ë n­íc ta hiÖn nay. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu, vÊn ®Ò ®« thÞ hãa theo quan ®iÓm cña triÕt häc lµ c«ng viÖc v« cïng thiÕt thùc vµ cÇn thiÕt, cã ý nghÜa to lín ®èi víi mçi nhµ nghiªn cøu ho¹ch ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi ®¹i hiÖn nay. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng ®ã nªn t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nghiªn cøu: ” ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n ë ViÖt Nam”. §©y lµ mét ®Ò tµi rÊt réng mang tÝnh kh¸i qu¸t cao, mÆc dï rÊt cè g¾ng, song bµi viÕt cña t«i sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt vÒ néi dung còng nh­ h×nh thøc. KÝnh mong c¸c thÇy c« xem xÐt vµ gãp ý ®Ó bµi viÕt cña t«i ®­îc hoµn thiÖn h¬n. I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®« thÞ hãa 1 . §« thÞ vµ vai trß cña ®« thÞ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n 1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®« thÞ hãa theo quan ®iÓm qu¶n lý §« thÞ lµ mét khu d©n c­ tËp trung cã ®ñ hai ®iÒu kiÖn: VÒ ph©n cÊp qu¶n lý, ®« thÞ lµ thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn ®­îc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn thµnh lËp. VÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn, ®« thÞ ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn sau: Lµ trung t©m tæng hîp hoÆc trung t©m chuyªn ngµnh, cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¶ n­íc hoÆc mét vïng l·nh thæ. §èi víi khu vùc néi thµnh phè, néi thÞ x·, thÞ trÊn tû lÖ lao ®éng phi n«ng nghiÖp tèi thiÓu ph¶i ®¹t 65% tæng sè lao ®éng; kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô c¸c ho¹t ®éng cña d©n c­ tèi thiÓu ph¶i ®¹t 70% møc tiªu chuÈn; quy m« d©n sè Ýt nhÊt lµ 4.000 ng­êi vµ mËt ®é d©n sè tèi thiÓu ph¶i ®¹t 2.000 ng­êi/km2. 1.2. Khi nghiªn cøu ®« thÞ cÇn chó ý nh÷ng vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, chøc n¨ng cña ®« thÞ. * VÞ trÝ cña ®« thÞ trong hÖ thèng ®« thÞ c¶ n­íc: VÞ trÝ cña mét ®« thÞ trong hÖ thèng ®« thÞ c¶ n­íc phô thuéc vµo cÊp qu¶n lý cña ®« thÞ vµ ph¹m vi ¶nh h­ëng cña ®« thÞ nh­: ®« thÞ - trung t©m quèc gia; ®« thÞ – trung t©m cÊp vïng; ®« thÞ trung t©m cÊp tØnh; ®« thÞ trung t©m cÊp huyÖn vµ ®« thÞ trung t©m cÊp tiÓu vïng. Ngoµi ra, theo tÝnh chÊt, mét ®« thÞ cã thÓ lµ trung t©m tæng hîp hoÆc trung t©m chuyªn ngµnh cña mét hÖ thèng ®« thÞ * C¸c chØ tiªu kinh tÕ – x· héi cña ®« thÞ bao gåm: Tæng thu ng©n s¸ch trªn ®Þa bµn, Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi/n¨m, Møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ trung b×nh n¨m, C©n ®èi thu, chi ng©n s¸ch… Thø hai, tû lÖ lao ®éng phi n«ng nghiÖp trong tæng sè lao ®éng: Tèi thiÓu ph¶i ®¹t 65% tæng sè lao ®éng. Thø ba, kÕt cÊu h¹ tÇng ®« thÞ. KÕt cÊu h¹ tÇng ®« thÞ gåm h¹ tÇng x· héi (nhµ ë, c¸c c«ng tr×nh th­¬ng nghiÖp, dÞch vô c«ng céng, ¨n uèng, nghØ d­ìng, y tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc…) vµ h¹ tÇng kÜ thuËt (giao th«ng, th«ng tin – liªn l¹c, cÊp tho¸t n­íc, vÖ sinh m«i tr­êng). Mçi lo¹i ph¶i ®¹t ®­îc tiªu chuÈn tèi thiÓu tõ 70% trë lªn so víi quy ®Þnh cña quy chuÈn thiÕt kÕ quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ. Thø t­, quy m« d©n sè ®« thÞ. Quy m« d©n sè ®« thÞ bao gåm sè d©n th­êng tró vµ sè d©n t¹m tró trªn 6 th¸ng t¹i khu vùc néi thµnh phè, néi thÞ x· vµ thÞ trÊn. Thø n¨m, mËt ®é d©n sè. MËt ®é d©n sè lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung d©n c­ cña ®« thÞ ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së quy m« d©n sè ®« thÞ vµ diÖn tÝch ®Êt ®« thÞ. MËt ®é d©n sè ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: D = N/S Trong ®ã: D: MËt ®é d©n sè (ng­êi/km2) N: d©n sè ®« thÞ (ng­êi) S: diÖn tÝch ®Êt ®« thÞ (km2) 1.3. Vai trß cña ®« thÞ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi §« thÞ t­îng tr­ng cho thµnh qu¶ kinh tÕ, v¨n hãa cña mét quèc gia lµ s¶n phÈm mang tÝnh kÕ thõa cña nhiÒu thÕ hÖ c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ v¨n hãa. §« thÞ lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¶ n­íc. §« thÞ cã vai trß to lín trong viÖc t¹o ra thu nhËp quèc d©n cña c¶ n­íc. 2. §« thÞ hãa vµ sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ míi ë ViÖt Nam 2.1. §« thÞ hãa vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa a. Kh¸i niÖm vÒ ®« thÞ hãa Trªn quan ®iÓm mét vïng, ®« thÞ hãa lµ mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc vµ ®iÒu kiÖn sèng theo kiÓu ®« thÞ. Trªn quan ®iÓm kinh tÕ quèc d©n, ®« thÞ hãa lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi vÒ ph©n bè c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, bè trÝ d©n c­ nh÷ng vïng kh«ng ph¶i ®« thÞ thµnh ®« thÞ, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ hiÖn cã theo chiÒu s©u. §« thÞ hãa lµ qu¸ ®é tõ h×nh thøc sèng n«ng th«n lªn h×nh thøc sèng ®« thÞ cña c¸c nhãm d©n c­. §« thÞ hãa n«ng th«n lµ xu h­íng bÒn v÷ng cã tÝnh quy luËt; lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n vµ phæ biÕn lèi sèng thµnh phè cho n«ng th«n. §« thÞ hãa ngo¹i vi lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh vïng ngo¹i vi cña thµnh phè do kÕt qu¶ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng… §« thÞ hãa gi¶ t¹o lµ sù ph¸t triÓn thµnh phè do t¨ng qu¸ møc d©n c­ ®« thÞ vµ do d©n c­ tõ c¸c vïng kh¸c ®Õn Tãm l¹i, ®« thÞ hãa lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi vµ ph©n bè c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, bè trÝ d©n c­, h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc vµ ®iÒu kiÖn sèng theo kiÓu ®« thÞ ®ång thêi ph¸t triÓn ®« thÞ hiÖn cã theo chiÒu s©u trªn c¬ së hiÖn ®¹i hãa khoa häc kü thuËt vµ t¨ng quy m« d©n sè. b. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa §iÒu kiÖn tù nhiªn: nh÷ng vïng cã khÝ hËu thêi tiÕt tèt, cã nhiÒu kho¸ng s¶n, giao th«ng thuËn lîi vµ nh÷ng lîi thÕ kh¸c sÏ thu hót d©n c­ m¹nh h¬n vµ do ®ã sÏ ®­îc ®« thÞ hãa sím h¬n, quy m« lín h¬n. Ng­îc l¹i nh÷ng vïng kh¸c sÏ ®« thÞ hãa chËm h¬n, quy m« nhá h¬n. §iÒu kiÖn x· héi: mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt sÏ cã mét h×nh th¸i ®« thÞ t­¬ng øng vµ do ®ã qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cña nã. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®· më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh. Sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ lµ tiÒn ®Ò cho ®« thÞ hãa. V¨n hãa d©n téc: mçi d©n téc cã mét nÒn v¨n hãa riªng cña m×nh vµ nÒn v¨n hãa ®ã cã ¶nh h­ëng ®Õn tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi… nãi chung vµ c¸c h×nh th¸i ®« thÞ nãi riªng. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ: ph¸t triÓn kinh tÕ lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. Bëi v× nãi ®Õn kinh tÕ lµ nãi ®Õn vÊn ®Ò tµi chÝnh. §Ó x©y dùng, n©ng cÊp hay c¶i t¹o ®« thÞ ®ßi hái ph¶i cã nguån tµi chÝnh lín. T×nh h×nh chÝnh trÞ: ë ViÖt Nam tõ sau 1975, tèc ®é ®« thÞ hãa ngµy cµng cao, c¸c ®« thÞ míi mäc lªn nhanh chãng… §Æc biÖt trong thêi k× ®æi míi, víi c¸c chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn th× ®« thÞ hãa ®· t¹o ra sù ph¸t triÓn kinh tÕ v­ît bËc. 2.2 .H×nh th¸i biÓu hiÖn cña ®« thÞ hãa Më réng quy m« diÖn tÝch c¸c ®« thÞ hiÖn cã trªn c¬ së h×nh thµnh c¸c khu ®« thÞ míi, c¸c quËn, ph­êng míi. HiÖn ®¹i hãa vµ n©ng cao tr×nh ®é c¸c ®« thÞ hiÖn cã. 2.3.Xu h­íng ®« thÞ hãa ë ViÖt Nam H×nh thµnh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i, dÞch vô trong c¸c ®« thÞ lín: sù h×nh thµnh trung t©m cã tÝnh chÊt chuyªn ngµnh trong c¸c ®« thÞ lín lµ xu thÕ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®« thÞ, lµ biÓu hiÖn cña tÝnh chuyªn m«n hãa cao trong s¶n xuÊt. H×nh thµnh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i, dÞch vô ë c¸c vïng ngo¹i «: sù h×nh thµnh c¸c trung t©m cña mçi vïng cã tÝnh kh¸ch quan ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng t¨ng lªn cña chÝnh vïng ®ã. §ã lµ biÓu hiÖn cña tÝnh tËp trung hãa trong s¶n xuÊt. Më réng c¸c ®« thÞ hiÖn cã: gãp phÇn t¹o sù æn ®Þnh t­¬ng ®èi vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò qu¸ t¶i do ®« thÞ hiÖn cã. ChuyÓn mét sè vïng n«ng th«n thµnh ®« thÞ: ®©y lµ mét xu h­íng hiÖn ®¹i ®­îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn cã sù ®Çu t­ lín cña Nhµ n­íc. VÊn ®Ò c¬ b¶n lµ t¹o nguån tµi chÝnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i. 3. ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n 3.1. BiÕn ®éng vÒ d©n sè NÐt næi bËt trong qu¸ tr×nh §TH ë Hµ Néi lµ qu¸ tr×nh tËp trung d©n c­ ®« thÞ. N¨m 2007, quy m« d©n sè cña Hµ Néi lµ 3.398, 9 ngh×n ng­êi, t¨ng 1, 12 lÇn so víi n¨m 2001, trong ®ã, d©n sè thµnh thÞ gia t¨ng nhanh (xÊp xØ 1, 3 lÇn so víi n¨m 2001), nh­ng d©n sè n«ng th«n l¹i cã xu h­íng gi¶m. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nµy lµ sù gia t¨ng c¬ häc tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ. Trung b×nh mçi ngµy cã hµng ngh×n ng­êi tõ c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ Hµ Néi ®Ó t×m kiÕm viÖc lµm, sinh sèng vµ thô h­ëng c¸c dÞch vô ®« thÞ. Quy m« d©n sè më réng ®· lµm cho mËt ®é d©n sè t¨ng nhanh vµ mÊt c©n ®èi. N¨m 2007, mËt ®é d©n sè toµn thµnh phè lµ 3.490 ng­êi /km2, trong ®ã mËt ®é cao nhÊt lµ ë c¸c quËn néi thµnh. 3.2 ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ®Õn lao ®éng, viÖc lµm NhiÒu ®Þa ph­¬ng, tïy theo t×nh h×nh thùc tÕ ®· cã c¸ch lµm hay ®Ó t¹o viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n bÞ mÊt ®Êt. §iÓn h×nh nh­ ë § µ N½ng, ng­êi d©n sau khi ®­îc nhËn tiÒn ®Òn bï ®· ®­îc h­íng dÉn trång hoa vµ trång rau, ®em l¹i thu nhËp cao h¬n trång lóa. Hay nh­ ë B×nh D­¬ng, ph­¬ng ¸n cÊp ®Êt dÞch vô ®· thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. B×nh D­¬ng ®· tæ chøc quy ho¹ch ngay ®Êt t¸i ®Þnh c­ n»m trong khu c«ng nghiÖp, khu th­¬ng m¹i dÞch vô t¹o ®iÒu kiÖn cho d©n lµm dÞch vô. Mçi lao ®éng t¸i ®Þnh c­ ®ñ 18 tuæi trë lªn sÏ ®­îc giao 300m2 ®Êt víi gi¸ ­u ®·i ®Ó ë vµ lµm dÞch vô. Ng­êi d©n ®· c¬ b¶n æn ®Þnh cuéc sèng nhê chuyÓn sang bu«n b¸n, lµm dÞch vô nhµ trä cho c«ng nh©n trong c¸c khu c«ng nghiÖp. . T¹i tØnh H¶i D­¬ng, dï qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ch­a diÔn ra m¹nh mÏ, nh­ng còng ®ang chÞu søc Ðp vÒ viÖc gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ do ®Êt canh t¸c bÞ thu hÑp. ¤ng NguyÔn V¨n Nam, Gi¸m ®èc Së Lao ®éng Th­¬ng bin vµ X· héi tØnh cho hay, 4 khu c«ng nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn ®· lÊy mÊt h¬n 1.000ha ®Êt n«ng nghiÖp, ®i kÌm theo ®ã lµ 8.500 n«ng d©n kh«ng cã viÖc lµm. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, Së chñ ®éng liªn hÖ víi c¸c trung t©m d¹y nghÒ miÔn phÝ cho con em n«ng d©n, ®ång thêi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. 3.3. ¶nh h­ëng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn sù ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt a) T¸c ®éng tÝch cùc - Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ hÖ thèng kinh tÕ vïng n«ng th«n ngo¹i thµnh + Thós ®Èy ®Çu tu x©y dùng c¸c tuyÕn ®­êng tõ liªn th«n, liªn x·, liªn HuyÖn vµ TØnh. Nªn thuËn lîi cho ph¸t triÓn sn¶ xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. + Ph¸t triÓn nhanh m¹ng l­íi ®iÖn . + Cung cÊp nguån n­íc s¸ch. b) Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra - Tuy c¬ së vËt chÊt kü thuËt, kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ®· ®­îc ®Çu t­ nh­ng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. - Víi ®Çu t­ cho c«ng tr×nh h¹n tÇng cña n«ng th«n hÇu hÕt lµ tõ ng©n s¸ch, viÖc huy ®éng vèn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cßn bÞ h¹n chÕ. - ViÖc quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ë c¸c x·, c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng ch­a ®­îc chó träng ®óng møc. - HÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ ®« thÞ cßn l¹c hËu 3.4. ¶nh h­ëng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i vïng n«ng th«n a) ¤ nhiÔm n­íc - Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa cïng víi viÖc h×nh thµnh nhiÒu khu c«ng nghiÖp dÉn ®Õn l­îng n­íc th¶i tõ c¸c khu c«ng nghiÖp nµy t¨ng lªn. - Ngoµi ra d©n sè t¨ng dÉn ®Õn nguån n­íc th¶i sinh ho¹t còng t¨ng, hÇu hÕt ®­îc th¶i xuèng s«ng , hå. - Do t×nh tr¹ng khai th¸c n­íc ngÇm mét c¸ch bõa b·i vµ n­íc bÈn ngÊm xuèng m¹ch n­íc ngÇm dÉn ®Õn lµm « nhiÔm nghiªm träng nguån n­íc ngÇm. b) ¤ nhiÔm kh«ng khÝ: §« thÞ ho¸ « nhiÔm kh«ng khÝ do - KhÝ th¶i tõ c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c nhµ m¸y. - T¹i c¸c khu vùc ®«ng d©n, l­îng khÝ th¶i tõ xe cé còng rÊt nhiÒu. c) R¸c th¶i: T¨ng nhanh cóng qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ II. Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p xö lý nh÷ng ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®èi víi n«ng th«n hiÖn nay 1. C¸c quan ®iÓm ®Þnh h­íng 1.1. ViÖc xö lý nh÷ng ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n ph¶i theo h­íng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔn ra thuËn lîi, bëi v×: Thø nhÊt, xuÊt ph¸t tõ vai trß cña ®« thÞ ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §« thÞ hãa cã t¸c ®éng kÝch ho¹t kinh tÕ – x· héi n«ng th«n ngo¹i thµnh ph¸t triÓn theo h­íng hiÖn ®¹i hãa: c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ngµy cµng tiªn tiÕn; tr×nh ®é th©m canh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng cao; hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng. §ång thêi, ®« thÞ hãa còng lµm thay ®æi tõng giê, tõng ngµy diÖn m¹o ®êi sèng x· héi ë n«ng th«n ngo¹i thµnh, lµm thay ®æi c¸c néi dung cña ®êi sèng x· héi n«ng th«n ngo¹i thµnh theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. Thø hai, bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ toµn diÖn cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, qu¸ tr×nh ®ã còng g©y ra mét sè t¸c ®éng tiªu cùc. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh lîi Ých do nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc ®em l¹i víi chi phÝ do nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc g©y ra, th× phÇn lîi Ých lµ to lín vµ c¬ b¶n. Do vËy, kh«ng thÓ v× mét sè khã kh¨n do t¸c ®éng tiªu cùc cña ®« thÞ hãa g©y ra mµ h¹n chÕ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. 1.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n ph¶i ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔn ra trong tÇm kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa chØ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao khi nã diÔn ra phï hîp víi quy luËt. TÝnh phï hîp nµy ph¶i ®­îc xem xÐt c¶ vÒ xu thÕ, quy m« vµ tèc ®é. C¶ ba khÝa c¹nh ®ã, th«ng th­êng ®· ®­îc nhµ n­íc nhËn thøc vµ ®­îc thÓ chÕ hãa trong c¸c v¨n b¶n. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ph¶i phï hîp víi c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña nhµ n­íc, ph¶i n»m trong tÇm kiÓm so¸t cña nhµ n­íc. 2. Ph­¬ng h­íng xö lý nh÷ng ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n 2.1. Xö lý nh÷ng vÊn ®Ò cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa HiÖn nay nÒn kinh tÕ ë n­íc ta ®· c¬ b¶n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, trong ®ã c¸c bé ph©n cÊu thµnh còng nh­ c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ ®· c¬ b¶n theo kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn mét sè ng­êi vÉn cho r»ng Nhµ n­íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt nh÷ng ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa theo ph­¬ng thøc bao cÊp, mét sè kh¸c l¹i cho r»ng cÇn gi¶i quyÕt hoµn toµn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nh­ng nÕu ®Ó cho c¸c quy luËt thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh sÏ dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén, chØ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu tr­íc m¾t mµ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu l©u dµi. Ng­îc l¹i nÕu gi¶i quyÕt theo h­íng bao cÊp, Nhµ n­íc sÏ kh«ng thÓ ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh. Do vËy, ph­¬ng h­íng ®óng ®¾n ®Ó gi¶i quyÕt ¶nh h­ëng cö ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n ngo¹i thµnh lµ ph¶i phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong ph­¬ng h­íng trªn, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®­îc thùc hiÖn tr­íc hÕt ë môc tiªu chiÕn l­îc cña viÖc gi¶i quyÕt ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa lµ kh«ng chØ ®¸p øng yªu cÇu tr­íc m¾t, mµ cßn ph¶i ®¸p øng yªu cÇu l©u dµi. Kh«ng chØ ®¸p øng yªu cÇu tõng bé phËn, mµ cßn ph¶i ®¸p øng yªu cÇu cña toµn côc. TiÕp ®ã lµ sù thùc hiÖn vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ph¶i ®¶m b¶o ®Ó qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa n»m trong tÇm kiÓm so¸t cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn. 2.2. Xö lý ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n mét c¸ch ®ång bé, cã träng ®iÓm, cã tr¹t tù §« thÞ hãa lµ qu¸ tr×nh ¶nh h­ëng toµn diÖn ®Õn tÊt c¶ c¸c mÆt, c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n ngo¹i thµnh. Do vËy, khi ®Ò xuÊt vµ thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµo ®ã, cÇn ph¶i ®Æt nã trong tæng thÓ c¸c vÊn ®Ò cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®Ó gi¶i quyÕt. Tuy vËy, còng cÇn l­u ý r»ng, tÝnh ®ång bé ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ tiÕn hµnh song song nhÊt lo¹t ngang nhau b»ng mäi gi¶i ph¸p, mµ cÇn thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã theo mét trËt tù tr­íc sau nhÊt ®Þnh vµ cã träng ®iÓm. 2.3.Xö lý nh÷ng ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n theo h­íng huy ®éng tæng hîp mäi nguån lùc cña x· héi §Ó huy ®éng mäi nguån lùc cña x· héi trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt nh÷ng ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa, tr­íc hÕt cÇn t¹o ra ®­îc c¬ chÕ ®Ó huy ®éng c¸c nguån lùc tµi chÝnh cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Do vËy cÇn huy ®éng c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan tham gia vµo qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ngo¹i thµnh. §iÒu ®ã cho phÐp ph¸t huy tèt nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña qu¸ tr×nh ®ã ®Õn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 3. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu xö lý ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n 3.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi c¸c huyÖn ngo¹i thµnh §¶m b¶o tÝnh ®ång bé trong ph¸t triÓn vïng ngo¹i thµnh: §« thÞ hãa dÉn ®Õn mÊt ®Êt n«ng nghiÖp mµ ch­a cã kÕ ho¹ch thÝch øng ®Ó ®iÒu chØnh ®ång bé l¹i c¬ cÊu sö dông ®Êt, c¬ cÊu s¶n xuÊt cho phï hîp. CÇn tæ chøc mét c¸ch ®ång bé, cã quy ho¹ch, kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó t¸i ®Þnh c­ cho n«ng d©n khi bÞ lÊy ®Êt n«ng nghiÖp. Ph¶i cã kÕ ho¹ch hîp lý gi¶i quyªt viÖc lµm míi vµ ®µo t¹o ngµnh nghÒ cho n«ng d©n khi bÞ lÊy ®Êt n«ng nghiÖp. N©ng cao sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng nguån thùc phÈm cung cÊp tõ ngo¹i thµnh cho ®« thÞ. Ph¶i cã gi¶i ph¸p xö lý kh¾c phôc kÞp thêi theo xu h­íng t¸i chÕ thµnh c¸c thµnh c¸c s¶n phÈm phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ph¶i cã gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao d©n trÝ vµ gi¸o dôc céng ®ång ë n«ng th«n phï hîp víi ®iÒu kiÖn sèng míi. §« thÞ hãa còng ®· t¹o ra dßng di d©n n«ng th«n - ®« thÞ ngµy cµng t¨ng. 3.2. Ph¸t triÓn kh«ng gian l·nh thæ ngo¹i thµnh cÇn ®¶m b¶o c¬ cÊu kinh tÕ vïng hîp lý Ph©n bè hîp lý søc s¶n xuÊt trªn toµn ®Þa bµn thµnh phè ®­îc h×nh thµnh theo c¸c m« h×nh kh¸c nhau: khu c«ng nghiÖp, khu chÕ suÊt, c¸c khu ®« thÞ th­¬ng m¹i, c¸c c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc – gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, khu dÞch vô… cho phï hîp víi ®Þa bµn ho¹t ®éng cña mçi cÊu thµnh nãi trªn. KÕt hîp ph©n bè lùc l­îng s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý víi c¸c lo¹i trung t©m dÞch vô c«ng céng hîp lý cho toµn thµnh phè. Tæ chøc chÆt chÏ qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c m« h×nh ®« thÞ hãa ngay trong khu vùc n«ng th«n: ph¸t triÓn ®« thÞ cÇn g¾n víi c¬ cÊu l¹i lao ®éng vµ ph¸t triÓn c¸c ®iÓm d©n c­ kiÓu ®« thÞ ë khu vùc n«ng th«n ngo¹i thµnh. X©y dùng n«ng th«n míi phï hîp víi quy ho¹ch ®« thÞ: ®©y lµ vÊn ®Ò míi vµ hÕt søc phøc t¹p, ®ßi hái sù phèi hîp chÆt chÏ cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp. ViÖc x©y dùng c¸c vïng n«ng th«n míi ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu c¬ b¶n lµ: v¨n minh, hiÖn ®¹i, ®ång bé, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa tõng vïng. §« thÞ hãa g¾n víi b¶o vÖ thiªn nhiªn m«i tr­êng vµ b¶n s¾c lµng xãm n«ng th«n ngo¹i thµnh víi hÖ thèng du lÞch nghØ ng¬i ng¾n ngµy. Hßa nhËp vµ hiÖn ®¹i hãa hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ gi÷a néi vµ ngo¹i thµnh, h¹n chÕ dÇn sù c¸ch biÖt gi÷a ®« thÞ vµ n«ng th«n, t¹o ra mèi giao l­u liªn kÕt trong m«i tr­êng céng sinh vµ cïng ph¸t triÓn. §« thÞ hãa g¾n víi tæ chøc kh«ng gian ngo¹i thµnh mét c¸ch hîp lý. CÊu tróc kh«ng gian ngo¹i thµnh sÏ bao gåm c¸c cÊu thµnh c¬ b¶n sau: + HÖ thèng d©n c­ thèng nhÊt gåm c¸c côm ®« thÞ ph¸t triÓn ë néi thµnh vµ c¸c ®« thÞ vÖ tinh lµ c¸c thÞ x·, thÞ trÊn, c¸c ®iÓm ®« thÞ c«ng nghiÖp, nghØ ng¬i – du lÞch, c¸c khu v¨n hãa, gi¸o dôc - ®µo t¹o. + C¸c kh«ng gian xanh,sinh th¸i ®a d¹ng phong phó cña c¸c khu rõng tù nhiªn, khu c¶nh quan thiªn nhiªn xung quanh, t¹o thµnh c¸c khu nghØ ng¬i du lÞch cuèi tuÇn. 3.3. Gi¶i ph¸p vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n Tr­íc hÕt, hiÖn nay sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c huyÖn ngo¹i thµnh sang s¶n xuÊt hµng hãa theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®ang cã tèc ®é chËm nÕu xÐt trong mèi t­¬ng quan víi kinh tÕ néi thµnh. Nguyªn nh©n lµ do t­¬ng quan trong ®Çu t­ néi thµnh cao h¬n nhiÒu so víi ngo¹i thµnh (70% so víi 30%) vµ do ngo¹i thµnh b¾t ®Çu ph¸t triÓn tõ mét ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp h¬n. V× vËy cÇn thay ®æi t­¬ng quan ®Çu t­ gi÷a néi thµnh vµ ngo¹i thµnh. Thø hai, sù thay ®æi vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ®« thÞ hãa lµ nguyªn nh©n lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh cã sù kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é ®« thÞ hãa, mét mÆt do vÞ trÝ thuËn lîi cña c¸c huyÖn kh¸c nhau, mÆt kh¸c do chÝnh s¸ch ®« thÞ hãa cã nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý. Do vËy, cÇn chñ ®éng ®iÒu tiÕt tèc ®é ®« thÞ hãa ë c¸c huyÖn th«ng qua ®iÒu tiÕt bëi chÝnh s¸ch ®Êt ®ai. Thø ba, sù t¸c ®éng tiªu cùc cña ®« thÞ hãa lµm chia c¾t, c¶n trë ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nhÊt lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. V× vËy ph¶i tiÕn hµnh quy ho¹ch kinh tÕ – x· héi, coi ®« thÞ hãa lµ mét néi dung cña quy ho¹ch, tr­íc hÕt lµ quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kh«ng gian kinh tÕ – v¨n hãa. Thø t­, kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t trong viÖc h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa th«ng qua viÖc triÓn khai thùc hiÖn quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ x©y dùng c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn chuyªn ngµnh theo tõng vïng. Thø n¨m, cÇn cã kÕ ho¹ch dæi míi, thay thÕ c¸c thiÕt bÞ ë c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c nhµ m¸y cò ®Ó mét mÆt n©ng cao søc c¹nh tranh, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, mÆt kh¸c gi¶m nhÑ sù « nhiÔm m«i tr­êng cña c¸c nhµ m¸y khi ho¹t ®éng. Thø s¸u, ®èi víi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cÇn cã quy ho¹ch ph¸t triÓn theo h­íng tËp trung hiÖn ®¹i ë c¸c khu c«ng nghiÖp, tËp trung ë c¸c trung t©m luyÖn, kÕt hîp víi sù ph¸t triÓn ë c¸c x· trong huyÖn. 3.4. Gi¶i ph¸p vÒ d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm Gi¶i quyÕt viÖc lµm th«ng qua ®a d¹ng hãa s¶n xuÊt n«ng – l©m – ng­ nghiÖp b»ng viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ míi vµ c¸c dÞch vô s¶n xuÊt. CÇn n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thñy lîi, ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng hãa, thÞ tr­êng tÝn dông vµ c¸c dÞch vô hç trî cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c nghµnh nghÒ, lang nghÒ truyÒn thèng trong n«ng th«n sö dông nhiÒu, Ýt vèn ®Ó gi¶i quyÕt lao ®éng n«ng nghiÖp d«i d­ do ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa. Gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o nghÒ: viÖc chuyÓn mét bé phËn lín lao ®éng n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ rÊt cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu trong giai ®o¹n míi. Ph¶i cã chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng n«ng nghiÖp bÞ mÊt ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3.5. Gi¶i ph¸p vÒ h¹ tÇng kinh tÕ CÇn ®Çu t­ x©y dùng c¸c dù ¸n chi tiÕt cho c¸c khu kinh tÕ tËp trung, c¸c ®« thÞ n«ng th«n hiÖn ®¹i trªn c¬ së quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ kinh tÕ – x· héi cña tõng huyÖn. ThiÕt kÕ h¹ tÇng kinh tÕ theo tiªu chuÈn ho¹t ®éng ®ång bé, an toµn vµ tiÖn nghi cho tõng khu vùc nh­: nh÷ng tiªu chÝ cô thÓ vÒ hÖ thèng giao th«ng, m¹ng l­íi ®iÖn, cÊp tho¸t n­íc, t­íi tiªu… §¶m b¶o tÝnh héi nhËp cña hÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ n«ng th«n khi ®« thÞ hãa n«ng th«n. 3.6. Gi¶i ph¸p vÒ m«i tr­êng sinh th¸i Gi¶i ph¸p ®èi víi « nhiÔm m«i tr­êng n­íc: * §èi víi viÖc xö lý n­íc th¶i vµ n­íc mÆt: C¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cÇn cã biÖn ph¸p b¾t buéc vÒ xö lý n­íc th¶i tr­íc khi ®æ ra c¸c con s«ng. HÖ thèng tho¸t n­íc ë c¸c khu d©n c­, khu ®« thÞ sau khi ®­îc tËp trung xö lý t¹i c¸c tr¹m xö lý theo tiªu chuÈn x¶ n­íc th¶i míi ®­îc th¶i vµo s«ng hå. T¹i c¸c khu vùc tËp trung ph¸t triÓn ë n«ng th«n cã thÓ thiÕt kÕ hÖ thèng xö lý n­íc th¶i tËp trung cho c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, c¸c nhµ ë. * §èi víi nguån n­íc ngÇm: Gi¶m tèi ®a nguån n­íc th¶i « nhiÔm ngÊm xuèng lßng ®Êt. ViÖc khai th¸c nguån n­íc còng ph¶i tõng b­íc ®­a vµo qu¶n lý vµ thùc hiÖn theo quy ho¹ch, tr¸nh t×nh tr¹ng khai th¸c n­íc ngÇm trµn lan, g©y c¹n kiÖt nguån n­íc. - Gi¶i ph¸p ®èi víi vÊn ®Ò « nhiÔm r¸c th¶i: CÇn tiÕn hµnh x©y dùng thªm vµ n©ng cao c«ng suÊt cña c¸c nhµ m¸y xö lý r¸c th¶i b»ng ph­¬ng ph¸p ®èt vµ vi sinh §èi víi r¸c th¶i bÖnh viÖn: ph©n lo¹i riªng r¸c th¶i bÖnh viÖn vµ r¸c th¶i th«ng th­êng. Sau ®ã r¸c th¶i bÖnh viÖn sÏ ®­îc chuyÓn vµ xö lý riªng theo ph­¬ng ph¸p hîp vÖ sinh, triÖt tiªu ®­îc c¸c mÇm bÖnh nguy hiÓm. §èi víi khu vùc n«ng th«n cã thÓ: Xö lý t¹i chç, xö lý tËp trung. - Bè trÝ ®Êt trång c©y xanh vµ c«ng viªn. 3.7. Gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh Tæ chøc l¹i hÖ thèng ®¬n vÞ hµnh chÝnh x·, thÞ trÊn thµnh ph­êng; th«n, lµng thµnh tæ d©n phè. C¬ cÊu l¹i chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý cña nhµ n­íc, cña chÝnh quyÒn cÊp huyÖn, x·, thÞ trÊn cho thÝch hîp víi ®èi t­îng qu¶n lý. Chuyªn nghiÖp hãa ®éi ngò c¸n bé cÊp c¬ së. Chuyªn nghiÖp hãa lùc l­îng b¶o vÖ an ninh trËt tù an toµn x· héi. ChuyÓn hãa lèi sèng cña d©n c­, tõ lèi sèng cña n«ng d©n sang lèi sèng cña thÞ d©n. 3.8. Mét sè chÝnh s¸ch kh¸c ®èi víi n«ng th«n ngo¹i thµnh VÒ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai: CÇn triÓn khai viÖc thùc hiÖn c¬ së ph¸p lý vÒ quyÒn sö dông ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña n«ng d©n ngo¹i thµnh. VÒ chÝnh s¸ch gi¸o dôc - ®µo t¹o: vÒ dµi h¹n, cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî gi¸o dôc ®µo t¹o ë khu vùc n«ng th«n ngo¹i thµnh. VÒ chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng, c«ng: cÇn tiÕp tôc chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng víi nh÷ng ng­êi kh«ng cã ®iÒu kiÖn thÝch hîp, triÓn khai chÝnh s¸ch khuyÕn c«ng ®Ó t¹o thªm viÖc lµm míi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. 4. Mét sè gi¶i ph¸p thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Òn bï khi thu håi ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ngo¹i thµnh: * ChÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt: §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp: khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp th× ng­êi bÞ thu håi ®Êt ®­îc ®Òn bï b»ng ®Êt theo diÖn tÝch vµ h¹ng ®Êt cña ®Êt bÞ thu håi. NÕu kh«ng cã ®Êt ®Òn bï th× ng­êi bÞ thu håi ®Êt ®­îc ®Òn bï b»ng tiÒn theo gi¸ ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp. §èi víi ®Êt ®« thÞ: hé gia ®×nh cã khu«n viªn ®Êt trong ®ã cã ®Êt ®ang ë, ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp ®ang sö dông æn ®Þnh kh«ng tranh chÊp mµ kh«ng cã giÊy tê x¸c ®Þnh diÖn tÝch ®Êt dïng ®Ó ë; khi thu håi ®Êt gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc ®Òn bï nh­ sau: Tr­êng hîp diÖn tÝch ®Êt ®ang sö dông nhá h¬n 120m2 ®èi víi néi thµnh, 180m2 ®èi víi néi thÞ x·, thi trÊn: diÖn tÝch ®Êt thùc tÕ bÞ thu håi ®­îc ®Òn bï b»ng tiÒn theo gi¸ ®Êt ë t¹i ®« thÞ. Tr­êng hîp diÖn tÝch ®Êt dang sö dông lín h¬n 120m2 ®èi víi néi thµnh, 180m2 ®èi víi néi thÞ x·, thÞ trÊn: diÖn tÝch ®Êt tèi ®a ®­îc ®Òn bï theo gi¸ ®Êt ë t¹i ®« thÞ lµ 120m2 ®èi víi néi thµnh, 180m2 ®èi víi néi thÞ x·, thÞ trÊn. PhÇn diÖn tÝch cãn l¹i ®­îc ®Òn bï theo gi¸ ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp nh©n hÖ sè ®iÒu chØnh k theo quy ®Þnh cña ñy ban nh©n d©n thµnh phè. * ChÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n: §èi víi c¸c c¸ nh©n: BiÖt thù cÊp 1, 2, 3 ®Òn bï theo gi¸ trÞ cßn l¹i vµ ngoµi phÇn ®­îc ®Òn bï theo gi¸ trÞ cßn l¹i, chñ së h÷u tµi s¶n cßn ®­îc trî cÊp thªm 50% gi¸ trÞ khÊu hao ®­îc x¸c ®Þnh t¹i ph­¬ng ¸n ®Òn bï. Nhµ cÊp 4, nhµ t¹m d­íi cÊp 4, c¸c c«ng tr×nh phô ®Òn bï theo ®¬n gi¸ x©y dùng míi. C¸c c«ng tr×nh x©y dùng kh¸c ®­îc ®Òn bï theo ®¬n gi¸ dù to¸n do c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh quy ®Þnh. §èi víi c¸c c¬ quan nhµ n­íc: C¸c tæ chøc cña Nhµ n­íc cã tµi s¶n lµ nhµ cöa vËt kiÕn tróc ph¶i ph¸ dì gi¶i phãng mÆt b»ng mµ tµi s¶n ®ã ®­îc ®Çu t­ b»ng nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc th× kh«ng ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n. Tr­êng hîp tµi s¶n n»m trong chØ giíi gi¶i phãng mÆt b»ng lµ t­êng rµo, nhµ b¶o vÖ th× ®­îc ®Òn bï ®Ó c¸c c¬ quan, tæ chøc trªn x©y dùng l¹i. §èi víi khu vùc n«ng nghiÖp, viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ hoa mµu, vËt un«i thùc hiÖn theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 23 NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP. * ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­ Ng­êi sö dông nhµ, ®Êt ë t¹i khu vùc néi thµnh, néi thÞ x·, thÞ trÊn khi bÞ thu håi, chñ yÕu ®­îc ®Òn bï b»ng nhµ ë hoÆc b»ng tiÒn. Khi ch­a cã quü nhµ th× ng­êi cã ®Êt bÞ thu håi ®­îc xÐt giao ®Êt. * ChÝnh s¸ch hç trî: §èi víi ng­êi sö dông ®Êt hîp ph¸p: hç trî ®µo t¹o chuyÓn nghÒ cho nh÷ng lao ®éng ph¶i chuyÓn lµm nghÒ kh¸c do bÞ thu håi ®Êt. §èi víi ng­êi sö dông ®Êt kh«ng hîp ph¸p: NÕu ng­êi ®ang sö dông ®Êt do nhËn chuyÓn nh­îng, chuyÓn ®æi, cho tÆng cña ng­êi sö dông ®Êt do nhËn chuyÓn nh­îng, chuyÓn ®æi, cho nhËn cña ng­êi sö dông ®Êt tr­íc mµ ng­êi sö dông ®Êt tr­íc cã ®ñ diÒu kiÖn ®­îc ®Òn bï theo quy ®Þnh th× ng­êi ®ang sö dông ®Êt ®­îc hç trî 80% gi¸ ®Êt quy ®Þnh cña lo¹i ®©t ®ang sö dông. Ng­êi bÞ thu håi ®Êt nÕu ®­îc ñy ban nh©n d©n ph­êng x·, thÞ trÊn x¸c nhËn ®Êt ®ã ®· ®­îc sö dông æn ®Þnh th× cã thÓ ®­îc ®Òn bï tõ 30% ®Õn 50% gi¸ ®Êt quy ®Þnh cña lo¹i ®Êt ®ang sö dông. KÕt luËn: §« thÞ hãa lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu trong ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ vai trß cña ®« thÞ vµ ®« thÞ hãa trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ viÖc hÖ thèng hãa l¹i nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ®« thÞ vµ ®« thÞ hãa, còng nh­ tõ nghiªn cøu thùc tiÔn ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n ®· cho ta thÊy nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. §ã lµ sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tiÕn bé: gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ngµy cµng chiÕm tû träng cao trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt; gi¸ trÞ s¶n xuÊt tÝnh trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt ngµy cµng t¨ng trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa; kh¶ n¨ng t¹o thªm viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch t¨ng; ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n c­ ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa còng ph¸t sinh nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc, mµ trong ®ã nhiÒu tr­êng hîp nÕu kh«ng ®­îc l­êng ®Þnh tr­íc vµ kh«ng cã gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt, sÏ lµ gi¶m lîi Ých cña ®« thÞ hãa, sÏ ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ l©u dµi vÒ kinh tÕ – x· héi: n«ng d©n bÞ mÊt ®Êt, t¹m thêi hä bÞ ®¶o lén cuéc sèng; ®ång thêi cã nh÷ng bøc xóc trong qu¸ tr×nh ®Òn bï khi nhµ n­íc thu håi ®Êt trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. V× vËy, t­ t­ëng xuyªn suèt trong khi ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn n«ng th«n lµ: lµm sao ®Ó ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔn ra víi tèc ®é ngµy cµng nhanh vµ ngµy cµng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao. Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy gãp phÇn bæ sung thªm l­îng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ x· héi, c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®« thÞ cña nhµ n­íc ta. §Æc biÖt, nã rÊt cã ý nghÜa víi t«i, gióp t«i cã thªm nhiÒu th«ng tin, kiÕn thøc bæ Ých phôc vô cho chuyªn nghanh kinh tÕ m«i tr­êng mµ t«i ®ang theo häc T«i xin kÕt thóc tiÓu luËn nghiªn cøu cña m×nh t¹i ®©y. Mét lÇn n÷a xin c¶m ¬n PGS. TS §oµn Quang Thä vµ c¸c thÇy c« gi¸o gi¶ng d¹y bé m«n TriÕt häc M¸c lª Nin ®· gióp ®ì t«i hoµn thµnh tiÓu luËn nµy. Tµi liÖu tham kh¶o: §« thÞ hãa vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®« thÞ trong c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam, nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998. §Þnh h­íng sö dông ®Êt ®ai Hµ Néi ®Õn 2010, T8 – 2000. N«ng nghiÖp, n«ng th«n trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®« thÞ hãa 2 1 . §« thÞ vµ vai trß cña ®« thÞ trong qu¸ tr×nh ph¸t tri._.