Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể để Phân tích quá trình xây dựng nền Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

, tự quyết định các vấn đề đối nội và đối ngoại của Việt Nam ... đã khẳng định sự lựa chọn đường lối phát triển đất nước là đúng đắn và chứng tỏ sự sáng suốt, nhạy bén của Đảng ta trong việc đề ra đường lối chiến lược xây dựng đất nước, có những quyết sách đúng đắn phù hợp với từng thời kỳ. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, chúng ta cũng cần thẳng thắn thừa nhận rằng, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN của nước ta hiện nay vẫn trong tình trạng sơ khai, chưa đạt tới trình độ của một nền kinh tế thị trường hiện đại. Chính vì thế, việc tiếp tục nghiên cứu tìm ra hướng đi đúng đắn cho nền kinh tế, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh đất nước, phù hợp với khu vực thế giới và thời đại là hết sức cần thiết trong điều kiện hiện nay. Điều đó cũng có nghĩa là phải phân tích các yếu tố kinh tế trong tổng thể các mối quan hệ, trong sự vận động, phát triển không ngừng. Nhận thức được tầm quan trọng của việc việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể của triết học Mác - Lênin vào quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, em đã chọn đề tài “Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể để phân tích quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam” làm đề tài cho tiểu luận của mình. Tuy nhiên, do vốn hiểu biết, kiến thức còn hạn hẹp nên tiểu luận không thể tránh khỏi những thiếu sót. Do vậy, em kính mong nhận được sự góp ý và hướng dẫn của cô giáo và các bạn để tiểu luận của em có kết quả tốt hơn. Em xin chân thành cám ơn. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Để có thể vận dụng tốt quan điểm lịch sử cụ thể vào việc phân tích quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, trước hết chúng ta cần hiểu rõ về quan điểm này. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin 1.1. Cơ sở lý luận của Quan điểm lịch sử cụ thể Quan điểm lịch sử cụ thể bắt nguồn từ cơ sở lý luận là 2 nguyên lý cơ bản của phép biện chứng duy vật: nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và nguyên lý về sự phát triển. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến khẳng định rằng các sự vật, hiện tượng, các quá trình khác nhau vừa tồn tại độc lập, vừa qui định, tác động qua lại, chuyển hóa lẫn nhau. Cơ sở của mối liên hệ giữa các sự vật và hiện tượng là tính thống nhất vật chất của thế giới. Các sự vật, hiện tượng trong thế giới chỉ biểu hiện sự tồn tại của mình thông qua sự vận động, sự tác động qua lại lẫn nhau. Bản chất, tính quy luật của sự vật, hiện tượng cũng chỉ bộc lộ thông qua sự tác động qua lại giữa các mặt trong bản thân chúng hay sự tác động của chúng với sự vật, hiện tượng khác. Mối liên hệ giữa các sự vật hiện tượng không chỉ có tính khách quan mà còn mang tính phổ biến. Tính phổ biến của mối liên hệ thể hiện ở việc bất cứ sự vật, hiện tượng nào cũng có mối liên hệ với sự vật, hiện tượng khác. Không có sự vật, hiện tượng nào nằm ngoài mối liên hệ. Trong thời đại hiện nay, không có một quốc gia nào không có quan hệ, không có liên hệ với các quốc gia dân tộc khác về mọi mặt của đời sống xã hội. Chính vì thế, hiện nay trên thế giới đã và đang xuất hiện xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Nhiều vấn đề đã và đang trở thành vấn đề toàn cầu như: đói nghèo, bệnh hiểm nghèo, môi trường sinh thái, dân số kế hoạch hóa gia đình, chiến tranh và hòa bình… Tính phổ biến của mối liên hệ còn được thể hiện ở chỗ: mối liên hệ biểu hiện dưới những hình thức riêng biệt, cụ thể tùy theo điều kiện nhất định nhưng dù dưới hình thức nào, chúng cũng chỉ là biểu hiện của mối liên hệ phổ biến nhất, chung nhất. Sự tác động qua lại giữa các yếu tố trong một sự vật hay giữa các sự vật làm cho sự vật vận động và phát triển. Sự tác động đó diễn ra trong hiện thực quyết định mối liên hệ hữu cơ giữa nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và nguyên lý về sự phát triển. Sự phát triển theo quan điểm biện chứng là một quá trình tiến lên từ thấp đến cao. Quá trình đó diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy vọt, đưa tới sự ra đời của cái mới thay thế cái cũ. Dù trong hiện thực khách quan hay trong tư duy, sự phát triển không phải lúc nào cũng theo đường thẳng mà rất quanh co, phức tạp, thậm chí có thể có những bước lùi tạm thời. Theo quan điểm biện chứng, sự phát triển là kết quả của quá trình thay đổi dần dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là quá trình diễn ra theo đường xoáy ốc. Điều đó có nghĩa là, quá trình phát triển dường như sự vật ấy quay trở về điểm khởi đầu song trên cơ sở mới cao hơn. Trên cơ sở khái quát sự phát triển của mọi sự vật hiện tượng tồn tại trong hiện thực, quan điểm duy vật biện chứng khẳng định, sự phát triển là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật. Theo quan điểm này, sự phát triển không bao quát toàn bộ sự vận động nói chung. Nó chỉ khái quát xu hướng chung của sự vận động – xu hướng vận động đi lên của sự vật, sự vật mới ra đời thay thế sự vật cũ. Sự phát triển chỉ là một trường hợp đặc biệt của sự vận động. Trong quá trình phát triển của mình, trong sự vật sẽ hình thành dần dần những quy định mới cao hơn về chất, sẽ làm thay đổi mối liên hệ, cơ cấu, phương thức tồn tại và vận động, chức năng vốn có theo chiều hướng ngày càng hoàn thiện hơn. Quan điểm duy vật khẳng định nguồn gốc sự phát triển nằm trong bản thân sự vật. Đó là do mâu thuẫn trong chính sự vật quy định. Nói cách khác, đó là quá trình giải quyết liên tục mâu thuẫn trong bản thân sự vật, do đó cũng là quá trình tự thân của mọi sự vật. Như vậy, sự phát triển bao giờ cũng mang tính khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn, nguyện vọng, ý chí hay ý thức của con người. Dù con người muốn hay không, sự vật vẫn luôn luôn phát triển theo khuynh hướng chung của thế giới vật chất. Sự phát triển cũng mang tính phổ biến. Tính phổ biến của sự phát triển được hiểu là nó diễn ra ở mọi lĩnh vực: tự nhiên, xã hội và tư duy; ở bất cứ sự vật hiện tượng nào của thế giới khách quan. Ngay cả các khái niệm, phạm trù phản ánh hiện thực cũng nằm trong quá trình vận động và phát triển, hoặc đúng hơn, mọi hình thức của tư duy cũng luôn phát triển. Ngoài tính khách quan và tính phổ biến, sự phát triển còn có tính đa dạng và phong phú. Khuynh hướng phát triển là khuynh hướng chung của mọi sự vật, mọi hiện tượng. Song mỗi sự vật, mỗi hiện tượng lại có quá trình phát triển không giống nhau. Tồn tại ở không gian khác nhau, ở thời gian khác nhau, sự vật phát triển sẽ khác nhau. Đồng thời trong quá trình phát triển của mình, sự vật còn chịu tác động của các sự vật hiện tượng khác, của rất nhiều yếu tố điều kiện. Sự tác động đó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của sự vật, đôi khi có thể làm thay đổi chiều hướng phát triển của sự vật, thậm chí có thể làm cho sự vật thụt lùi. 1.2. Yêu cầu của quan điểm lịch sử cụ thể Xuất phát từ cơ sở lý luận là nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và nguyên lý về sự phát triển, quan điểm lịch sử cụ thể đòi hỏi chúng ta khi nhận thức về sự vật và tác động vào sự vật phải chú ý đến điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể, môi trường cụ thể trong đó sự vật sinh ra, tồn tại và phát triển, từ đó phân tích xem những điều kiện không gian ấy có ảnh hưởng như thế nào đến tính chất, đặc điểm của sự vật, hiện tượng. Ngoài ra, quan điểm lịch sử cụ thể cũng đặt ra yêu cầu: khi nghiên cứu một lý luận, một luận điểm khoa học nào đó cần phải phân tích nguồn gốc xuất xứ, hoàn cảnh làm nảy sinh lý luận đó. Một luận điểm nào đó có thể là luận điểm khoa học trong điều kiện này nhưng sẽ không là luận điểm khoa học trong điều kiện khác. Có như vậy mới đánh giá đúng giá trị và hạn chế của lý luận đó. Việc tìm ra điểm mạnh và điểm yếu có tác dụng trực tiếp đến quá trình vận dụng sau này. Đồng thời, khi vận dụng một lý luận nào đó vào thực tiễn phải tính đến điều kiện cụ thể của nơi được vận dụng. Điều kiện này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả của sự vận dụng đó. 2. Thực trạng việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.1. Sự cần thiết vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào quá trình xây dựng nền KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam Trước tiên cần phải khẳng định rằng KTTT định hướng XHCN cũng là một dạng vật chất. Nền kinh tế Việt Nam là một dạng vật chất xã hội theo sự phân loại của triết học Mác-Lênin. Chính vì thế nền KTTT định hướng XHCN Việt Nam cũng tồn tại, vận động và phát triển theo những nguyên lý, quy luật của triết học Mác-Lênin, mà cụ thể là trong những điều kiện không gian thời gian theo quan điểm lịch sử cụ thể. Hơn 20 năm qua, kể từ khi Việt Nam bước vào thực hiện mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả và thành tựu đáng mừng, làm thay đổi khá rõ tình hình đất nước. Kinh tế ra khỏi tình trạng khủng hoảng, hoạt động ngày càng năng động và có hiệu quả. Của cải xã hội ngày càng nhiều, hàng hóa ngày càng phong phú. Đời sống nhân dân từng bước được cải thiện. Đất nước chẳng những giữ vững được ổn định chính trị trước những chấn động lớn trên thế giới mà còn có bước phát triển đi lên… Tuy nhiên đó chưa phải là cái đích cuối cùng của Đảng ta và nhân dân ta, bởi nhìn chung, so với thế giới, nền kinh tế nước ta vẫn còn chậm phát triển. Khi chúng ta vừa chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường, từ một nền kinh tế yếu kém lạc hậu với hệ thống sản xuất, hệ thống quản lý kinh tế với những cán bộ mang nặng tư tưởng ỷ lại sang nền kinh tế thị trường năng động, do đó khó có thể tránh khỏi những vấp váp sai lầm. Thêm nữa, thời điểm chúng ta bắt đầu đổi mới, chuyển sang nền kinh tế thị trường là quá muộn so với các nước trên thế giới và khu vực khi mà các nước tư bản như Mỹ, Nhật, Tây Âu... đã tiến hành cơ chế thị trường và phát triển vượt xa ta mấy trăm năm. Nhờ biết lợi dụng tối đa ưu thế của kinh tế thị trường, CNTB đã đạt được những thành tựu về kinh tế - xã hội, phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao năng suất lao động, quản lý xã hội đã đạt được những thành tựu về văn minh hành chính, văn minh công cộng, con người nhậy cảm tinh tế với khả năng sáng tạo... và có cả những tiêu cực: sự gay gắt dẫn đến tình trạng “cá lớn nuốt cá bé” sự phân cách giàu nghèo ngày càng lớn, ô nhiễm môi trường, tài nguyên cạn kiệt, tệ nạn xã hội... Tuy nhiên, là nước đi sau và theo CNXH, chúng ta có cơ hội kế thừa và phát triển những thành tựu của nhân loại mà trước hết là sử dụng văn minh của kinh tế thị trường, loại bỏ những khuyết tật của nó để xây dựng CNXH có hiệu quả hơn. Việc Việt Nam lựa chọn con đường phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là sự lựa chọn vừa phù hợp với xu hướng phát triển khách quan của thời đại, vừa là sự tiếp thu các giá trị truyền thống của đất nước và những yếu tố tích cực trong giai đoạn phát triển đó qua của chủ nghĩa xã hội kiểu cũ. Đây cũng là sự trùng hợp giữa quy luật khách quan với mong muốn chủ quan, giữa tính tất yếu thời đại với lôgic tiến hoá nội sinh của dân tộc, khi chúng ta chủ trương sử dụng hình thái kinh tế thị trường để thực hiện mục tiêu phát triển, từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nó cũng là con đường để thực hiện chiến lược phát triển rút ngắn, để thu hẹp khoảng cách tụt hậu và nhanh chóng hội nhập, phát triển. Chính vì những lẽ đó, chúng ta cần phải vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào việc nghiên cứu quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. 2.2. Quá trình xây dựng nền KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam dưới góc nhìn của quan điểm lịch sử cụ thể * Giai đoạn 1986-1991 Đầu tiên chúng ta cần tìm hiểu xuất phát điểm về kinh tế của nước ta khi bắt đầu đổi mới. Bức tranh chung của kinh tế Việt Nam năm trước đổi mới là tăng trưởng thấp 3,7%/năm, làm không đủ ăn và dựa vào nguồn viện trợ bên ngoài rất lớn. Thu nhập quốc dân trong nước, sản xuất chỉ đáp ứng được 80-90% thu nhập quốc dân sử dụng. Sự tàn phá của chiến tranh và nền kinh tế bao cấp yếu kém kéo dài đã để lại nhiều hậu quả nặng nề: cơ sở vật chất thấp kém với nền KH - CN, kỹ thuật lạc hậu, hầu hết các hệ thống máy móc trong các xí nghiệp đều do Liên Xô cũ giúp đỡ từ trong chiến tranh nên năng suất thấp, chất lượng kém… Sau khi miền Bắc giải phóng và từ sau năm 1975 thống nhất đất nước, cả nước ta đã kiên quyết đi theo con đường XHCN - đây là lựa chọn tất yếu và đúng đắn. Tuy nhiên, vì không qua giai đoạn TBCN, chúng ta đã gặp nhiều khó khăn và bỡ ngỡ trong công cuộc xây dựng một hệ thống chính trị vững mạnh. Thêm vào đó, khi ta đang trong tình trạng ban đầu của công cuộc đổi mới, một giai đoạn quan trọng mà chính trị là yếu tố định hướng dẫn đường thì CNXH ở Liên Xô cũ và các nước Đông Âu sụp đổ hàng loạt đã gây nhiều hoang mang cho Đảng và nhân dân ta. Điều này cũng chứng tỏ rằng đang có rất nhiều thế lực phản động không ngừng tìm cách phá hoại, lật đổ chế độ CNXH ở nước ta. Trước tình hình đó, trên cơ sở nhận thức đúng đắn và đầy đủ hơn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 12-1986) đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước nhằm thực hiện có hiệu quả hơn công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đại hội đưa ra những quan niệm mới về con đường, phương pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội, đặc biệt là quan niệm về công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ quá độ, về cơ cấu kinh tế, thừa nhận sự tồn tại khách quan của sản xuất hàng hóa và thị trường, phê phán triệt để cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, và khẳng định chuyển hẳn sang hạch toán kinh doanh. Đại hội chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều thành phần với những hình thức kinh doanh phù hợp; coi trọng việc kết hợp lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội; chăm lo toàn diện và phát huy nhân tố con người, có nhận thức mới về chính sách xã hội… Tuy nhiên, do chưa nhận thức được đầy đủ những yếu tố cụ thể ảnh hưởng đến nền kinh tế nên ta đã có một số chính sách chưa thực sự hợp lý. Một chính sách sai lầm trong giai đoạn này là tập trung công nghiệp hoá - hiện đại hoá theo hướng ưu tiên cho công nghiệp nặng. Đây là một sai lầm nghiêm trọng đã làm mất rất nhiều thời gian, tốn rất nhiều tiền bạc bởi lúc này với xuất phát điểm và kinh tế rất thấp, cơ sở vật chất, công nghệ còn quá lạc hậu thêm vào đó là thiếu vốn và thiếu đội ngũ các nhà khoa học tài giỏi. Trong khi đó ta có đầy đủ điều kiện để phát triển công nghiệp nhẹ. Sự khéo léo cần cù của người dân Việt Nam, sự ưu đãi của thiên nhiên khí hậu tạo nên một danh mục nông sản đa dạng phong phú và nhiều loại hình sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ. Với những điều kiện đó ta hoàn toàn có thể phát triển những ngành công nghiệp nhẹ mà chỉ cần ít vốn như công nghiệp chế biến thực phẩm, đồ mỹ nghệ... Chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần nhưng trong giai đoạn này lượng hàng hoá của chúng ta còn ít và chất lượng còn chưa tốt. Chính vì thế, hàng hoá sản xuất ra không có sức cạnh tranh trên thị trường vì số lượng hàng hoá ít nên phần lớn vẫn phải nhập khẩu và chưa xuất khẩu được hàng hoá ra thị trường thế giới. Với điều kiện địa lý địa hình phức tạp, hệ thống giao thông vận tải yếu kém như trên chưa có những chính sách phát triển kinh tế phù hợp với từng vùng, từng miền, chúng ta đã rơi vào tình trạng đầu tư phát triển kinh tế tràn lan, không tập trung, gây nên sự bất hợp lý giữa các vùng. Cơ cấu giữa các thành phần kinh tế cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Trong giai đoạn này các thành phần kinh tế mới như kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế tư bản Nhà nước chưa phát triển, chủ yếu vẫn là thành phần kinh tế Nhà nước. Nguyên nhân của vấn đề này là do ta vẫn còn chậm đổi mới các hình thức sở hữu tư liệu sản xuất đã có trong nền kinh tế bao cấp cũ và chưa có được những chính sách phù hợp để kinh tế tư bản tư nhân và tư bản Nhà nước phát triển. Tóm lại, trong giai đoạn này mặc dù nền kinh tế Việt Nam vẫn chưa bước hẳn ra sự khủng hoảng của những năm trước đổi mới nhưng Đại hội VI đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong nhận thức, tư duy của Đảng Cộng sản Việt Nam về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đó là kết quả của cả một quá trình tìm tòi, thử nghiệm, suy tư, đấu tranh tư tưởng rất gian khổ, kết tinh trí tuệ và công sức của toàn Đảng, toàn dân trong nhiều năm. * Giai đoạn sau năm 1991 Giai đoạn này, do đã dần điều chỉnh phù hợp với những điều kiện, nhân tố cụ thể ảnh hưởng đến nền KTTT nên kinh tế Việt Nam đã đạt được một số thành tựu đáng kể. Điều đầu tiên cần nói đến là tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và phát triển tương đối toàn diện. Hàng loạt các công ty, doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong mọi lĩnh vực đã ra đời. Dịch vụ thương mại phát triển tương đối mạnh đã tạo điều kiện cho việc sản xuất hàng hoá, làm cho số lượng hàng hoá phong phú hơn và chất lượng không ngừng được cải tiến. Giao thông vận tải được chú trọng sửa chữa và xây mới nên hàng hoá đã đến được các vùng sâu, vùng xa và miền núi. Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa bước đầu được xây dựng. Thị trường hàng hoá phát triển tương đối nhanh; một số loại thị trường mới đã hình thành. Cơ cấu giữa các thành phần kinh tế và các ngành cũng hợp lý hơn. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đến năm 2005, tỉ trọng giá trị nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp trong GDP còn 20,9% (kế hoạch 20 - 21%), công nghiệp và xây dựng 41% (kế hoạch 38 - 39%), dịch vụ 38,1% (kế hoạch 41 - 42%). Các thành phần kinh tế đều phát triển. Hoạt động kinh tế đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế có bước tiến mới rất quan trọng. Một số sản phẩm đã có sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Xuất khẩu, nhập khẩu có tốc độ tăng trưởng khá, tổng kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 50% GDP. Vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) liên tục tăng qua các năm. Đã có một số dự án đầu tư ra nước ngoài. Một thành tựu quan trọng nữa là trong điều kiện nền kinh tế thế giới với sự cạnh tranh rất khốc liệt gây ra sự phân cực giàu nghèo mạnh mẽ với nhiều cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, Đảng ta kịp thời rút kinh nghiệm và đã có những đường lối, chính sách định hướng cho nền kinh tế phát triển theo đúng định hướng XHCN, hướng thị trường hàng hoá vào ưũy đạo cạnh tranh lành mạnh cùng phát triển. Chính vì vậy nền KTTT của ta chẳng những không xảy ra khủng hoảng mà còn tránh được ảnh hưởng tiêu cực từ những cuộc khủng hoảng kinh tế ở các nước trong khu vực và thế giới mà cụ thể là cuộc khủng hoảng tiền tệ vào năm 1997. 2.3. Hạn chế và thách thức Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của chúng ta vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Tăng trưởng kinh tế chưa tương xứng với khả năng; chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế còn kém; cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm… Các cân đối vĩ mô trong nền kinh tế chưa thật vững chắc, dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động từ bên ngoài. Trình độ khoa học, công nghệ, năng suất lao động thấp; giá thành nhiều sản phẩm còn cao so với khu vực và thế giới. Nhiều nguồn lực và tiềm năng trong nước chưa được huy động và khai thác tốt. Đầu tư của Nhà nước dàn trải, hiệu quả chưa cao, thất thoát nhiều. Lãng phí trong chi tiêu ngân sách nhà nước và tiêu dùng xã hội còn nghiêm trọng. Môi trường tự nhiên ở nhiều nơi bị huỷ hoại, ô nhiễm nặng. Lĩnh vực dịch vụ phát triển chậm. Nội dung và các biện pháp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn chưa cụ thể. Sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước, nhất là cổ phần hoá, còn nhiều vướng mắc. Chất lượng nguồn nhân lực thấp, lao động chưa qua đào tạo vẫn là phổ biến, lao động nông nghiệp còn chiếm tỉ lệ cao. Hoạt động kinh tế đối ngoại còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp chưa đủ sức vượt qua những khó khăn về cạnh tranh và thị trường. Từ những thành công bước đầu làm nền tảng, chúng ta cần nghiên cứu, dự báo môi trường kinh tế xã hội trong những năm sắp tới để có thể tận dụng thời cơ, phát huy ưu thế, giải quyết những vấn đề còn tồn tại. Nhìn chung, theo tình hình thế giới hiện nay thì hoà bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn. Tuy nhiên, mặc dù kinh tế thế giới và khu vực tiếp tục phục hồi và phát triển nhưng vẫn tiềm ẩn những yếu tố bất trắc khó lường. Toàn cầu hoá kinh tế tạo ra cơ hội phát triển nhưng cũng chứa đựng nhiều yếu tố bất bình đẳng, gây khó khăn, thách thức lớn cho các quốc gia, nhất là các nước đang phát triển. Cạnh tranh kinh tế - thương mại, giành giật các nguồn tài nguyên, năng lượng, thị trường, nguồn vốn, công nghệ... giữa các nước ngày càng gay gắt. Khoa học và công nghệ sẽ có bước tiến nhảy vọt và những đột phá lớn. Ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung và Đông Nam Á nói riêng, xu thế hoà bình, hợp tác và phát triển tiếp tục gia tăng, nhưng luôn tiềm ẩn những nhân tố gây mất ổn định như: tranh chấp về ảnh hưởng và quyền lực, về biên giới, lãnh thổ, biển đảo, tài nguyên giữa các nước; những bất ổn về kinh tế, chính trị, xã hội ở một số nước... Trong nước, những thành tựu sau hơn 20 năm đổi mới làm cho thế và lực nước ta lớn mạnh lên nhiều so với trước. Việc mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, giữ vững môi trường hoà bình tạo thêm nhiều thuận lợi cho nhân dân ta đổi mới, phát triển kinh tế - xã hội với tốc độ nhanh hơn. Tuy nhiên, nước ta đang đứng trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp, không thể coi thường bất cứ thách thức nào. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí là nghiêm trọng. Những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội chưa được khắc phục. Các thế lực thù địch vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu "diễn biến hoà bình", gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài "dân chủ", "nhân quyền" hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Những năm tới, đất nước ta có cơ hội lớn để tiến lên, tuy khó khăn còn nhiều. Đòi hỏi bức bách của toàn dân tộc lúc này là phải tranh thủ cơ hội, vượt qua thách thức, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện và đồng bộ, phát triển nhanh và bền vững hơn. 3. Một số giải pháp nhằm xây dựng nền KTTT theo định hướng XHCN trong bối cảnh lịch sử cụ thể hiện nay 3.1. Mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế Xu hướng hội nhập, toàn cầu hóa kinh tế đã trở thành xu hướng chung của nhân loại. Là một quốc gia đi sau trong việc xây dựng nền KTTT nhưng cũng có đặc trưng riêng “định hướng xã hội chủ nghĩa”, chúng ta cần tích cực tham gia vào kinh tế quốc tế, tiếp thu kinh nghiệm, thành tựu mà các quốc gia khác đã đạt được và vận dụng phù hợp với điều kiện đất nước. Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển; chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế. Đưa các quan hệ quốc tế đã được thiết lập vào chiều sâu, ổn định, bền vững. Phát triển quan hệ với tất cả các nước, các vùng lãnh thổ trên thế giới và các tổ chức quốc tế theo các nguyên tắc: tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; không dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực; giải quyết các bất đồng và tranh chấp thông qua thương lượng hòa bình; tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng và cùng có lợi. Phát huy vai trò chủ thể và tính năng động của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong hội nhập kinh tế quốc tế. Xúc tiến mạnh thương mại và đầu tư, phát triển thị trường mới, sản phẩm mới và thương hiệu mới. Khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam hợp tác liên doanh với doanh nghiệp nước ngoài và mạnh dạn đầu tư ra nước ngoài. Đẩy mạnh việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Trước mắt cần tiếp tục cải tiến hành chính trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài với những qui định rõ ràng thông suốt và đơn giản. Về lâu dài cần tiến tới xây dựng một hành lang pháp lý chung cho các nhà đầu tư nước ngoài cũng như trong nước để tạo một sân chơi bình đẳng. 3.2. Tiếp tục thực hiện một cách nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần Thực tế hơn 20 năm đổi mới đã cho thấy vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, tạo môi trường và điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế cùng phát triển. Tuy nhiên cần nhìn nhận khách quan những đóng góp không nhỏ của các thành phần kinh tế phi quốc doanh vào sự phát triển và ổn định chung của nền kinh tế Việt Nam. Vì vậy, cần xoá bỏ mọi sự phân biệt đối xử theo hình thức sở hữu; Nhà nước chỉ thực hiện sự ưu đãi hoặc hỗ trợ phát triển đối với một số ngành, lĩnh vực, sản phẩm; một số mục tiêu như xuất khẩu, tạo việc làm, xoá đói giảm nghèo, khắc phục rủi ro; một số địa bàn, các doanh nghiệp nhỏ và vừa…, không nên có thái độ định kiến và kỳ thị đối với bất cứ thành phần kinh tế nào, tạo môi trường thuận lợi để các thành phần kinh tế cạnh tranh bình đẳng và đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng nền KTTT định hướng XHCN. 3.3. Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức Tranh thủ cơ hội thuận lợi do bối cảnh quốc tế tạo ra và tiềm năng, lợi thế của nước ta để rút ngắn quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa gắn với phát triển kinh tế tri thức, coi kinh tế tri thức là yếu tố quan trọng của nền kinh tế và công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Phát triển mạnh các ngành và sản phẩm kinh tế có giá trị gia tăng cao dựa nhiều vào tri thức; kết hợp việc sử dụng nguồn vốn tri thức của con người Việt Nam với tri thức mới nhất của nhân loại. Coi trọng cả số lượng và chất lượng tăng trưởng kinh tế trong mỗi bước phát triển của đất nước, ở từng vùng, từng địa phương, trong từng dự án kinh tế - xã hội. Xây dựng cơ cấu kinh tế hiện đại và hợp lý theo ngành, lĩnh vực và lãnh thổ. Giảm chi phí trung gian, nâng cao năng suất lao động của tất cả các ngành, lĩnh vực, nhất là các ngành, lĩnh vực có sức cạnh tranh cao. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn, giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân. Chuyển dịch mạnh cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo hướng tạo ra giá trị gia tăng ngày càng cao, gắn với công nghiệp chế biến và thị trường; thực hiện cơ khí hoá, điện khí hoá, thuỷ lợi hoá, đưa nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ sinh học vào sản xuất..., tăng nhanh tỉ trọng giá trị sản phẩm và lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ; giảm dần tỉ trọng sản phẩm và lao động nông nghiệp… KẾT LUẬN Sự hình thành tư duy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không chỉ đơn thuần là sự tìm tòi và phát kiến về mặt lý luận của chủ nghĩa xã hội, mà còn là sự lựa chọn và khẳng định con đường và mô hình phát triển trong thực tiễn mang tính cách mạng và sáng tạo của Việt Nam. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một quá trình tất yếu phù hợp với quy luật phát triển của thời đại và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Tuy nhiên, đây là sự nghiệp vô cùng khó khăn, phức tạp, lâu dài, bởi lẽ nó rất mới mẻ, chưa có tiền lệ, phải vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Hơn nữa, xây dựng kinh tế thị trường định hướng XHCN trong điều kiện hiện nay với vô vàn khó khăn thách thức đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực hết sức, kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại để có thể ổn định kinh tế và nhanh chóng đuổi kịp trình độ của thế giới. Từng bước thực hiện các giải pháp đã đề ra, vận dụng thành công quan điểm lịch sử cụ thể trong hoạch định chiến lược phát triển kinh tế, chúng ta tin tưởng sẽ đưa nền KTTT định hướng XHCN Việt Nam ngày càng phát triển và nhanh chóng đuổi kịp trình độ của thế giới, trở thành một nước công nghiệp phát triển trong tương lai không xa. TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia, 2005. Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia, 2006. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006. Tạp chí Triết học Tạp chí nghiên cứu lý luận Tạp chí Đảng cộng sản … ._.