Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở nước ta

A. Lêi më ®Çu §Êt n­íc ta trong qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ loµi ng­êi tõ tr­íc ®Õn nay ®· tr¶i qua tÊt nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, næi bËt vµ râ nÐt ®ã lµ h×nh th¸i c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa. Trong tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ ®ã ch­a cã mét h×nh th¸i kinh tÕ nµo cã mét c¬ chÕ qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh tÕ mét c¸ch phï hîp vµ hîp lý nhÊt tõ viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ chØ dùa vµo kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ cho ®Õn viÖc chØ dùa vµo tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cho phï hîp, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n ViÖt Nam hiÖn nay, em lùa chän ®Ò tµi :"Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta ". NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang ë vµo giai ®o¹n ®Æc biÖt cña sù ph¸t triÓn, ®ã lµ b­íc ngoÆt trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Nh­ chóng ta ®· biÕt, trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng cã nÒn kinh tÕ nµo chÞu sù ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng mµ kh«ng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc ë nh÷ng møc ®é vµ ph¹m vi kh¸c nhau. Bëi v× bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh­: n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh c«ng nghÖ s¶n xuÊt kh«ng ngõng ®­îc c¶i tiÕn, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra nhiÒu, thu nhËp quèc d©n t¨ng…. th× c¬ chÕ thÞ tr­êng còng n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò tiªu cùc cÇn gi¶i quyÕt nh­: l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng, tÖ n¹n, x· héi… Do vËy Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp vµo kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cã hiÖu qu¶, c«ng b»ng æn ®Þnh. §Æc biÖt nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cµng kh«ng thÓ thiÕu sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. B. Néi dung I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. 1.1. Vai trß cña Nhµ n­íc trong lÞch sö. Nhµ n­íc lµ c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ ®­îc sö dông ®Ó duy tr× trËt tù x· héi cho phï hîp víi lîi Ých cña nã. Trong lÞch sö x· héi loµi ng­êi ®· cã thêi kú kh«ng cã Nhµ n­íc. §ã lµ thêi kú céng s¶n nguyªn thuû, do tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp kÐm cña lùc l­îng s¶n xuÊt, con ng­êi cïng sèng, cïng lao ®éng cïng h­ëng thµnh qu¶ chung. Mäi ng­êi ®Òu b×nh ®¼ng trong lao ®éng vµ h­ëng thô, x· héi kh«ng cã ng­êi giµu nghÌo, ng­êi nghÌo, kh«ng ph©n chia giai cÊp, kh«ng cã ®Êu tranh giai cÊp. C¬ së kinh tÕ ®· lµm xuÊt hiÖn h×nh thøc tæ chøc x· héi lµ thÞ téc. QuyÒn lùc trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ quyÒn lùc x· héi víi hÖ thèng qu¶n lý rÊt ®¬n gi¶n kh«ng mang tÝnh giai cÊp. Sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ®· lµm thay ®æi tæ chøc x· héi thÞ téc. ChÕ ®é t­ h÷u xuÊt hiÖn, ®· ph©n chia x· héi thµnh kÎ giµu, ng­êi nghÌo, h×nh thµnh giai cÊp c¬ b¶n lµ chñ n« vµ n« lÖ. Nh÷ng yÕu tè míi xuÊt hiÖn ®· lµm ®¶o lén ®êi sèng thÞ téc, lµm cho chÕ ®é thÞ téc kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®­îc. Mét x· héi míi víi sù ph©n chia giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc hái ph¶i cã mét tæ chøc míi cã kh¶ n¨ng giËp t¾t ®­îc xung ®ét giai cÊp Êy, tæ ch­c­ Êy lµ Nhµ n­íc. Nh­ vËy Nhµ n­íc xuÊt hiÖn mét c¸ch kh¸ch quan, kh«ng ph¶i lµ mét lùc l­îng tõ bªn ngoµi ®Æt vµo x· héi mµ theo M¸c vµ ¨ng ghen ®ã lµ mét lùc l­îng tõ bªn ngoµi ®Æt vµo x· héi, mét lùc l­îng tùa hå nh­ ®øng trªn x· héi cã nhiÖm vô lµm dÞu bít xung ®ét vµ gi÷ cho xung ®ét ®ã n»m trong vßng trËt tù. Do vËy, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng Nhµ n­íc chØ ra ®êi vµ tån t¹i trong x· héi cã giai cÊp, lµ mét bé m¸y c­ìng chÕ ®Æc biÖt n»m trong tay cña giai cÊp thèng trÞ, lµ c«ng cô s¾c bÐn nhÊt ®Ó duy tr× sù thèng trÞ giai cÊp. Tuy nhiªn, Nhµ n­íc kh«ng chØ lµ ng­êi b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ mµ cßn quan t©m ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c trong x· héi. Trong lÞch sö ®· chøng minh, Nhµ n­íc kh«ng chØ cã chøc n¨ng qu¶n lý l·nh thæ, qu¶n lý trËt tù x· héi mµ Nhµ n­íc cßn cã mét chøc n¨ng n÷a ®ã lµ chøc n¨ng kinh tÕ, chøc n¨ng ®ßi hái ph¶i ngay tõ buæi ®Çu khi Nhµ n­íc míi xuÊt hiÖn. Trong thêi ®¹i chiÕm h÷u n« lÖ, Nhµ n­íc chñ n« - kiÓu Nhµ n­íc ®Çu tiªn trong lÞch sö ®· trùc tiÕp dïng quyÒn lùc cña m×nh can thiÖp vµo viÖc ph©n phèi cña c¶i s¶n xuÊt cña giai cÊp chñ n«, nh­ng khèi l­îng cña c¶i Êy kh«ng ®­îc ph©n phèi mµ bÞ giai cÊp chñ n« chiÕm ®o¹t b»ng b¹o lùc phi kinh tÕ. Trong thêi ®¹i phong kiÕn, Nhµ n­íc phong kiÕn kh«ng chØ can thiÖp vµo viÖc ph©n phèi cña c¶i mµ cßn ®øng ra lËp lùc l­îng nh©n c«ng x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch qua l¹i, di d©n, më ®­êng c¸c vïng kinh tÕ míi, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch ruéng ®Êt thÝch hîp víi tõng thêi kú. Cßn trong thêi ®¹i t­ b¶n chñ nghÜa, chñ nghÜa t­ b¶n ®­îc h×nh thµnh vµo thÕ kû XV, qu¸ tr×nh tÝch luü nguyªn thuû t­ b¶n ®­îc thùc hiÖn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, giai cÊp t­ s¶n cÇn cã sù hç trî cña Nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc ngµy cµng ®­îc x¸c lËp vµ n©ng cao. Nhµ n­íc t­ s¶n ®· thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, kh«ng cho tiÒn ch¹y ra n­íc ngoµi. Nhµ n­íc cña c¸c n­íc t­ b¶n trong giai ®o¹n nµy ®· ®Ò ra buéc c¸c t­ th­¬ng n­íc ngoµi kh«ng mang tiÒn ra khái n­íc hä, chØ ®­îc phÐp mang hµng mµ th«i. Trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng, hä dïng hµng rµo thuÕ quan b¶o hé ®¸nh thuÕ xuÊt nhËp khÈu cao h¬n so víi hµng ho¸ nhËp khÈu vµ thÊp ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu ë trong n­íc. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc cßn hç trî cho c¸c th­¬ng nh©n c¸c ph­¬ng tiÖn vËt chÊt vµ tµi chÝnh khi hä tham gia bu«n b¸n quèc tÕ. Nhê c¸c chÝnh s¸ch ®ã, c¸c n­íc t­ b¶n ®· tÝch luü ®­îc mét l­îng tiÒn tÖ vµ cña c¶i ®¸ng kÓ v× vËy ®Çu thÕ kû SVIII giai cÊp t­ s¶n tËp trung ph¸t triÓn m¹nh lÜnh vùc s¶n xuÊt. Nhê ¸p dông c¸c kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, nÒn s¶n xuÊt ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn rÊt nhanh. Tù do c¹nh tranh ®· trë thµnh ®ßi hái cÊp thiÕt trong ®êi sèng kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy. ChÝnh v× thÕ, c¸c nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn ®· ñng hé tù do c¹nh tranh. Tiªu biÓu nhÊt lµ Adam Smith - nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng ng­êi Anh ®· ®­a ra thuyÕt bµn tay v« h×nh vµ nguyªn lý Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. «ng cho r»ng, viÖc tæ chøc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cÇn theo nguyªn t¾c tù do. Sù ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ do c¸c quy luËt kh¸ch quan tù nhiªn chi phèi. Sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng lµ do quan hÖ cung cÇu vµ sù biÕn ®æi tù ph¸t cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi lµ quan hÖ lîi Ých kinh tÕ. «ng cßn cho r»ng, mçi ng­êi ho¹t ®éng chØ nh»m lîi nhuËn siªu ng¹ch song do bµn tay v« h×nh chi phèi buéc ng­êi ta ph¶ phôc tïng, tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ ®Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh, Nhµ n­íc kh«ng nªn can thiÖp vµo kinh tÕ thÞ tr­êng, vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc mµ Nhµ n­íc chØ nªn thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô kinh tÕ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña mét doanh nghiÖp nh­ lµm ®­êng, x©y bÕn c¶ng… §Çu nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX, nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ næ ra th­êng xuyªn, ®Æc biÖt lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi næ ra tõ n¨m 1929 ®Õn n¨m 1933. §· chøng tá bµn tay v« h×nh kh«ng thÓ ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. H¬n n÷a, tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt ph¸t triÓn ngµy cµng cao ®· chØ ra cho c¸c nhµ kinh tÕ häc thÊy r»ng: cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc häc ng­êi Anh J M Keynes ®· ®­a ra lý thuyÕt Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. «ng cho r»ng sù t¨ng lªn cña s¶n xuÊt sÏ dÉn ®Õn sù t¨ng lªn cña thu nhËp do ®ã lµm t¨ng tiªu dïng. Song dã khuynh h­íng tiªu dïng giíi h¹n nªn tiªu dïng t¨ng chËm h¬n so víi thu nhËp v× vËy cÇn gi¶m xuèng. Sù gi¶m sót cÇu tiªu dïng sÏ kÐo theo sù gi¶m sót cña gi¸ c¶ hµng ho¸ tõ ®ã lµm cho tû suÊt vay th× c¸c chñ doanh nghiÖp sÏ kh«ng cã lîi trong viÖc vay vèn ®Ó ®Çu t­. Hä sÏ kh«ng ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh n÷a. Tõ ®ã lµ cho nÒn kinh tÕ ®i ®Õn chç tr× trÖ, khñng ho¶ng vµ lµm cho n¹n thÊt nghiÖp ngµy cµng t¨ng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ, can thiÖp vµo thÞ tr­êng vµ më ra c¸c cuéc ®Çu t­ lín. Theo thuyÕt cña tr­êng ph¸i KeynÐ Nhµ n­íc can thiÖp vµo kinh tÕ ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«. Song khi thùc hiÖn theo thuyÕt tr­êng ph¸i nµy th× nh÷ng chÊn ®éng lín trong nÒn kinh tÕ vÉn diÔn ra. H¬n thÕ n÷a, t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp l¹m ph¸t vÉn x¶y ra ngµy cµng trÇm träng. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã c¸c nhµ kinh tÕ häc ®i theo xu h­íng hçn hîp. Ngµy nay ®· thõa nhËn r»ng: c¸c nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa vµo c¶ c¬ chÕ thÞ tr­êng còng nh­ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Næi bËt lµ quan ®iÓm kinh tÕ hçn hîp cña Paul Samuelra - mét nhµ kinh tÕ häc ng­êi Mü. «ng cho r»ng, ®iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ kh«ng cã c¶ chÝnh phñ lÉn thÞ tr­êng còng nh­ ®Þnh vç tay b»ng mét bµn tay. C¬ chÕ thÞ tr­êng x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n l­îng trong nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã cã c¶ chÝnh phñ ®iÒu tiÕt kinh tÕ thÞ tr­êng b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh thuÕ, chi tiªu vµ luËt lÖ. C¶ hai bªn thÞ tr­êng vµ chÝnh phñ ®Òu cã tÝnh chÊt thiÕt yÕu. 1.2. C¬ chÕ thÞ tr­êng vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. - C¬ chÕ thÞ tr­êng C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ d­íi sù t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã. C¬ chÕ thÞ tr­êng chÝnh lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ, trong ®ã nh÷ng ng­êi tiªu dïng vµ cac s nhµ kinh doanh t¸c ®éng lÉn nhau qua thÞ tr­êng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trung t©m cña s¶n xuÊt x· héi. a. ¦u ®iÓm. C¬ chÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu mÆt tÝch cùc ®Æc biÖt lµ kÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt t¨ng NSL§ t¹o ra khèi l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ ®a d¹ng dåi dµo phong phó chÊt l­îng tèt gi¸ thµnh h¹, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña x· héi vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng nhng c¬ chÕ thÞ tr­êng còng kh«ng Ýt nh÷ng mÆt khuyÕt tËt. b. KhuyÕt ®iÓm. Nãi ®Õn c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ nãi ®Õn c¹nh tranh tÊt yÕu dÉn ®Õn ®éc quyÒn, ®éc quyÒn lµm cho c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o g©y thiÖt h¹i cho ng­êi tiªu dïng vµ x· héi. - C¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ tr¸nh khái khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp l¹m ph¸t. - C¬ chÕ thÞ tr­êng nhiÒu môc ®Ých lîi nhuËn do ®ã th­êng khai th¸c bõa b·i kiÖt quÖ tµi nguyªn lµm t¨ng thªm sù « nhiÔm m«i tr­êng mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ tiÒn cho sù « nhiÔm ®ã. - C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù gi¶ dèi gian tr¸ trong kinh doanh t¹o sù bÊt b×nh ®¼ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ ph©n ho¸ x· héi. V× nh÷ng khuyÕt tËt ®ã do ®ã kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ n­íc. + Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng, trong ®ã quy luËt gi¸ trÞ ®ãng vai trß chi phèi vµ ®­îc biÓu hiÖn b»ng quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã n»m trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö kh¸ch quan vÒ kinh tÕ cña x· héi loµi ng­êi. Do vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng ­u thÕ vµ khuyÕt tËt cña nã. a. Nh÷ng ­u thÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thÓ hiÖn: Thø nhÊt, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ g¾n s¶n xuÊt víi tiªu thô - thùc hiÖn môc tiªu cña s¶n xuÊt. Do ®ã, ng­êi ta t×m mäi c¸ch rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt, thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng, ¸p dông nhanh chãng s¶n xuÊt - kho häc - c«ng nghÖ vµ quay nhanh tiÒn vèn, ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a. Thø hai,thóc ®Èy vµ ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt n¨ng ®éng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Thay ®æi mÉu m· s¶n xuÊt, t×m mÆt hµng míi vµ thÞ tr­êng tiªu thô, më réng quan hÖ trong kinh doanh, ph¸ thÕ ®éc quyÒn vµ khÐp kÝn trong mét ®¬n vÞ kinh doanh, t×m c¸ch ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a. Thø ba, thóc ®Èy sù tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ ®­a nhanh vµo s¶n xuÊt, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, ®¸p øng yªu cÇu nhiÒu mÆt cña kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng. Thø t­, thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng dåi dµo s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng ®åi dµo s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña nhµ kinh doanh víi kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi. Thø n¨m, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt lµ hai con ®­êng ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt. Mét mÆt, c¸c ®¬n vÞ chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh lµm ¨n giái, cã hiÖu qu¶ cao cho phÐp tÝch tô, më réng quy m« s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, do qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµm cho s¶n xuÊt ®­îc tËp trung vµo c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thùc sù ®øng ®­îc trªn thÞ tr­êng, lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cao, ®ång thêi lo¹i bá nh÷ng ®¬n vÞ lµm ¨n thua kÐm hiÖu qu¶. ChÝnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh kinh tÕ lµ ®éng lùc thóc ®Èy tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. b. Nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn Kinh tÕ thÞ tr­êng thÓ hiÖn: Thø nhÊt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mang tÝnh tù ph¸t, t×m kiÕm lîi nhuËn b»ng bÊt kú gi¸ nµo, kh«ng ®i ®óng h­íng cña kÕ ho¹ch Nhµ n­íc, môc tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. TÝnh tù ph¸t cña thÞ tr­êng cßn dÉn ®Õn tËp trung ho¸ cao ®é, sinh ra ®éc quyÒn, thñ tiªu c¹nh tranh, lµm gi¶m hiÖu qu¶ chung vµ tÝnh tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ. Thø hai, x· héi ph¸t sinh tiªu cùc, tÖ n¹n g¾n liÒn víi hiÖn tr¹ng kinh tÕ sa sót, g©y rèi lo¹n x· héi. Nhµ kinh doanh th­êng t×m mäi thñ ®o¹n, m¸nh khoÐ lµm hµng gi¶, bu«n lËu, trèn thuÕ, lõa ®¶o… kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo, dï lµ d¬ bÈn nhÊt ®Ó thu lîi nhuËn tèi ®a. Thø ba, v× lîi Ých vµ lîi nhuËn riªng biÖt, dÉn ®Õn sù sö dông bõa b·i, tµn ph¸ tµi nguyªn vµ huû diÖt m«i tr­êng sinh th¸i. 1.3. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Vai trß cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc v× nã dÉn d¾t thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo h­íng tÝch cùc vµ kh¾c phôc, söa ch÷a nh÷ng giµ mµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a ®¹t ®­îc còng nh­ hËu qu¶ mµ nã g©y ra ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ mét c¸ch tèt nhÊt. Nh­ vËy ai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: a. Nhµ n­íc ®ãng vai trß ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ cña chóng ta hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ®­îc quyÒn tù lùa chän ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp vµo quyÕt ®Þnh cña hä vÒ viÖc s¶n xuÊt c¸i g×? B»ng c¸ch nµo ? Tiªu thô ë ®©u ? Trong khi lùa chän c¸c ph­¬ng ¸n cña s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp lÊy lîi nhuËn cña m×nh lµm th­íc ®o hiÖu qu¶, ®ång thêi lµm môc tiªu ®Þnh h­íng cho hµnh vi cña hä. HiÖn nay rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ho¹t ®éng c¹nh tranh víi nhau. Sù ho¹t ®éng cña quy luËt c¹nh tranh võa thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, võa cã thÓ dÉn ®Õn sù khai th¸c bõa b·i c¸c nguån lùc, huû ho¹i m«i tr­êng. Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp, vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc lµ ë chç Nhµ n­íc theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn nh­ mét doanh nghiÖp c¸ biÖt mµ theo ®uæi môc tiªu chung cña d©n téc lµ lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng mét c¸ch æn ®Þnh, v÷ng ch¾c trong ®iÒu kiÖn c«ng b»ng x· héi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc chÊt cña viÖc ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ thèng nhÊt c¸c lîi Ých kh¸c nhau, quy tô c¸c lîi Ých kh¸c nhau vÒ cïng mét lîi Ých ®Ó sao cho trong khi mçi ng­êi theo ®uæi lîi Ých c¸ nh©n cña m×nh còng ®ång thêi gãp phÇn vµo viÖc theo ®uæi lîi Ých d©n téc. ChÝnh v× vËy ®Ó cã thÓ hoµn thµnh chøc n¨ng ®Þnh h­íng nÒn kinh tÕ ChÝnh phñ ph¶i t¹o ra ®­îc c«ng cô ®Þnh h­íng ®Ó quy tô hµnh ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng c¸ biÖt theo chiÒu h­íng vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ Nhµ n­íc ta ®· cã hai ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®ã lµ: - ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi dµi h¹n. - KÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh h­íng. b. T¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn. Mçi c¬ chÕ kinh tÕ chØ cã thÓ ho¹t ®éng khi cã m«i tr­êng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cÇn vµ ®ñ. Thùc tiÔn lÞch sö cho thÊy r»ng: con ®­êng lÞch sö tù nhiªn cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn rÊt l©u dµi. KÓ tõ khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng truyÒn thèng béc lé ra c¸c khuyÕt tËt cña nã ®Õn khi ChÝnh phñ c¸c n­íc nµy tù nhËn thøc ®­îc vai trß ®iÒu khiÓn qu¶n lý kinh tÕ cña m×nh ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m . Ngµy nay khi kinh nghiÖm lÞch sö cña c¸c n­íc nµy ®· trë thµnh lý luËn, c¸c n­íc ®i sau cã thÓ rót ng¾n chÆng ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh b»ng c¸ch:chñ ®éng sö dông kiÕn tróc th­îng tÇng vµ quyÒn lùc Nhµ n­íc ®Ó t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp yªn t©m ®Çu t­ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Ó hoµn thµnh vai trß ®ã Nhµ n­íc ta ®· ph¶i thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc sau: - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ gi¸ c¶, th­¬ng m¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. - B¶o ®¶m c¸c quyÒn cña ng­êi chñ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. - §a d¹ng ho¸ chÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt - X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng - æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ c. Ph©n phèi thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng - hiÖu qu¶ t¹o ra ®éng lùc s¶n xuÊt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÞ tr­êng cµng më réng sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ cµng dÉn ®Õn viÖc ph©n ho¸ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­, chia rÏ d©n c­ thµnh c¸c tÇng líp kh¸c nhau trong quan hÖ cña hä ®èi víi quyÒn lùc kinh tÕ vµ quyÒn lùc chÝnh trÞ. T×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng khi v­ît qu¸ khu«n khæ cho phÐp dÉn ®Õn sù ph¶n øng cña d©n c­ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi, m©u thuÉn g¾t gay vÒ lîi Ých gi÷a c¸c giai cÊp cã thÓ dÉn ®Õn sù ®e do¹ æn ®Þnh chÕ ®é. ChÝnh v× vËy ®Ó æn ®Þnh vÒ mÆt chÝnh trÞ t¹o ra m«i tr­êng x· héi lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n, Nhµ n­íc ph¶i hoµn thµnh c¸c ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c­ sao cho tháa m·n yªu cÇu c«ng b»ng, hiÖu qu¶. MÆt kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng sù kh¸c nhau vÒ së h÷u cña c¶i, vÒ n¨ng lùc së tr­êng, vÒ tr×nh ®é tay nghÒ vµ sù may m¾n dÉn ®Õn sù kh¸c nhau lµ lÏ ®­¬ng nhiªn. Do vËy, Nhµ n­íc ph¶i biÕt lùa chän ph­¬ng ¸n ph©n phèi l¹i nh­ thÕ naß ®ã cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cã hiÖu qu¶ trong sù b×nh ®¼ng cho phÐp. d. Can thiÖp vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ mçi khi cã chÊn ®éng. §Þnh h­íng vµ t¹o m«i tr­êng ph©n phèi thu nhËp lµ nh÷ng c«ng viÖc cÇn thiÕt thÓ hiÖn vai trß cña Nhµ n­íc trong mét chiÕn l­îc dµi h¹n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc ®ã, d­íi ¶nh h­ëng cña c¸c c¬ chÕ cung cÇu gi¸ c¶ trong thÞ tr­êng néi ®Þa, ®ång thêi d­íi ¶nh h­ëng cña quan hÖ kinh tÕ quèc d©n, viÖc thùc hiÖn ho¸ môc tiªu ®Þnh h­íng cña c¸c ch­¬ng tr×nh dµi h¹n bÞ nh÷ng "có sèc" lµm chÖch h­íng lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Trong tr­êng hîp ®ã Nhµ n­íc cÇn ph¶i sö dông nh÷ng c«ng cô nh­ l·i xuÊt, thuÕ, quü dù tr÷ quèc gia vµ chØ tiªu ng©n s¸ch ®Ó lµm gi¶m nh÷ng chÊn ®éng do có sèc g©y nªn, ®­a nÒn kinh tÕ ®i theo ®Þnh h­íng. e. Qu¶n lý tµi s¶n quèc gia, ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta Nhµ n­íc cïng mét lóc ph¶i hoµn thµnh hai nhiÖm vô lín trong lÜnh vùc kinh tÕ. Thø nhÊt, Nhµ n­íc ®iÒu khiÓn sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi dµi h¹n vµ ng¾n h¹n, quyÕt ®Þnh c¸c ph­¬ng ¸n ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n sao cho b×nh ®¼ng, c«ng b»ng, hiÖu qu¶, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi, h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n, can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ mçi khi cã "có sèc" ®Ó lµm gi¶m c¸c chÊn ®éng trªn con ®­êng ®i ®Õn môc tiªu. Thø hai, cïng víi chøc n¨ng ®iÒu khiÓn kinh tÕ, Nhµ n­íc cßn ph¶i ®ãng vai trß ng­êi qu¶n lý tµi s¶n quèc gia. VÒ mÆt ®èi ngo¹i, Nhµ n­íc cßn cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ c¸c nguån lùc, ng¨n chÆn mäi ©m m­u tõ bªn ngoµi ®Õn c¸c vïng ®Æc quyÒn ®Æc lîi trong lßng ®Êt, vïng trêi vµ vïng biÓn. VÒ mÆt ®èi néi, Nhµ n­íc lµ ng­êi chñ së h÷u c¸c nguån lùc nµy lµ ph©n bè sö dông sao cho hîp lý. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc cßn lµ chñ së h÷u cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc, Nhµ n­íc qu¶n lý trùc tiÕp vµ ®ãng vai trß ®éc quyÒn ë c¸c thÞ tr­êng quan träng, quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña ®Õ chÕ. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi chñ qu¶n lý ®Êt n­íc, Nhµ n­íc lµ ng­êi träng tµi, lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng l¹i vai trß gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ sao cho lîi Ých riªng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng lµm triÖt tiªu lîi Ých chung cña toµn bé x· héi. g. Nhµ n­íc sö dông quyÒn lùc kinh tÕ chÝnh trÞ cña m×nh ®Ó tiÕp tôc qu¸ tr×nh tù do gi¸ c¶, th­¬ng m¹i ho¸ nÒn kinh tÕ víi nh÷ng néi dung c¬ b¶n. Xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, x©y dùng c¸c ®¹o luËt chèng ®éc quyÒn b»ng c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c tiÒn ®Ò kinh tÕ, ph¸p lý cho sù ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr­êng cÇn biÕt nh­ thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng lao ®éng… h. Nhµ n­íc ®¶m nhËn vai trß thiÕt lËp, duy tr× quyÒn së h÷u c¸c quyÒn lùc kinh tÕ theo h­íng x¸c ®Þnh sè chñ së h÷u ®Ých thùc cña c«ng nh©n, cña c¸c doanh nghiÖp tËp thÓ, t­ nh©n vµ Nhµ n­íc, cô thÓ lµ: Giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi cho n«ng d©n víi c¸c quyÒn cô thÓ nh­ thõa kÕ, thÕ chÊp, cho thuª… Cho thuª hoÆc ®Êu thÇ tµi s¶n s¶n xuÊt Cho n­íc ngoµi thuª ®Êt vµ c¸c tµi s¶n phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh II. Môc tiªu vµ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña nhµ n­íc. 2.1. C¸c môc tiªu. Trong ¶nh h­ëng nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã ®Þnh h­íng XHCN ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n vµ kh«ng Ýt khã kh¨n. §Ó ®¹t ®­îc tíi ®Ých cuèi cïng th× ta ph¶i ra ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu cô thÓ. - §ã lµ ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, kh«ng gÆp ph¶i nh÷ng biÕn ®éng xÊu, tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m tõ 9 - 10%. §­a ®Êt n­íc c¬ b¶n tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu t¹o ®µ m¹nh mÏ cho b­íc ph¸t triÓn míi vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. Tr¸nh nh÷ng cuéc khñng ho¶ng thiÕu hoÆc thõa, l¹m ph¸t, duy tr× møc l¹m ph¸t ë møc mét con sè. §ång thêi t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh phè xuèng 5%. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã, Nhµ n­íc ph¶i chó träng: thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ n¨ng ®éng. æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, tÝch luü tõ néi bé kinh tÕ k×m h·m l¹m ph¸t, tÝch cùc huy ®éng c¸c nguån vèn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn. T¨ng nhanh xuÊt khÈu, gi¶m nhËp siªu vµ ®¶m b¶o c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. T¹o lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn v÷ng ch¾c vÒ nh©n lùc, tµi chÝnh vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt. - Nhµ n­íc ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Nhµ n­íc s÷a ch÷a nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thÞ tr­êng ®Ó thÞ tr­êng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh­: h¹n chÕ ¶nh h­ëng cña ®éc quyÒn, t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, « nhiÔm m«i tr­êng.. cô thÓ ®èi víi c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, lîi dông ­u thÕ cña m×nh cã thÓ quy ®Þnh gi¸ c¶ ®Ó thu lîi nhuËn vµ do ®ã ph¸ vì ­u thÕ c¹nh tranh hoµn h¶o. V× vËy cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc ®Ó h¹n chÕ ®éc quyÒn, ®¶m b¶o t×nh tr¹ng hiÖu qu¶ cña c¹nh tranh thÞ tr­êng. Cßn ®èi víi nh÷ng ho¹t ®éng tiªu cùc bªn ngoµi còng dÉn ®Õn kh«ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng nh­ « nhiÔm ngu«n n­íc vµ kh«ng khÝ, khai th¸c ®Õn c¹n kiÖt tµi nguyªn kho¸ng s¶n.. vµ ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp. V× vËy Nhµ n­íc ph¶i sö dông ®Õn luËt ph¸p ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®ã. - Cïng víi c¸c môc tiªu trªn th× Nhµ cßn cã môc tiªu quan träng kh¸c ®Ó gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh ®ã lµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh­ ®· nãi c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®Ó ®iÒu tiÕt mét nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã mét lo¹t nh÷ng khuyÕt tËt v× vËy ë n­íc ta nÒn kinh tÕ do c¬ chÕ thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo kinh tÕ nh»m söa ch÷a nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, hiÖu qu¶ vµ ®¹t ®­îc c«ng b»ng x· héi. ë n­íc ta, ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®ã th× kh«ng ph¶i lµ viÖc nãi mµ lµm ngay ®­îc, mµ nã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh. Qu¸ tr×nh ®ã kh«ng chØ ®ßi hái kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc mµ nã cßn ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp vµ cña mçi thµnh viªn trong x· héi. V× môc ®Ých cuèi cïng kh«ng chØ cã lîi cho Nhµ n­íc, cho nÒn kinh tÕ mµ cßn cã lîi cho mçi gia ®inh, mçi thµnh viªn trong x· héi. 2.2. C¸c chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Nhµ n­íc ®­îc quan niÖm víi t­ c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc chÝnh trÞ b¶o vÖ lîi Ých cña toµn d©n vµ lµ chñ së h÷u ®¹i diÖn cho toµn d©n ®èi víi tµi s¶n quèc gia. Do ®ã, Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn ®óng c¸c chøc n¨ng chñ yÕu trong lÜnh vùc qu¶n lý vÒ kinh tÕ. a. §Þnh ra khu«n khæ ph¸p luËt, ®Ò ra hÖ thèng ph¸p lý, trªn c¬ së ®ã ®Æt ra nh÷ng ®iÒuluËt c¬ b¶n vÒ quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, quy ®Þnh ho¹t ®éng kinh tÕ mµ c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i tu©n theo. C¸c khung ph¸p luËt ®ã ph¶i ®¶m b¶o ®­îc tÝnh d©n chñ sù b×nh ®¼ng c¸c c¬ may ®Ó mäi c«ng d©n cã thÓ tham gia c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng mµ kh«ng ai bÞ ng¨n c¶n. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng nh­ chÝnh quyÒn c¸c cÊp cßn lËp nªn mét hÖ thèng c¸c quy ®Þnh chi tiÕt nh»m t¹o nªn mét m«i tr­êng thuËn lîi, lµnh m¹nh vµ t¹o nªn hµnh lang an toµn cho sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. §èi víi ViÖt Nam, do hÖ thèng ho¹t ®éng kinh tÕ cßn ®¬n s¬, ch­a t¹o ®­îc m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh nÒn chøc n¨ng nµy ch­a ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Do ®ã, chóng ta cÇn ®æi míi viÖc x©y dùng, ban hµnh vµ thùc thi luËt ph¸p ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ x· héi. §èi víi ViÖt Nam, do hÖ thèng ho¹t ®éng kinh tÕ cßn ®¬n s¬, ch­a t¹o ®­îc m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh nªn chøc n¨ng nµy ch­a ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Do ®ã, chóng ta cÇn ®æi míi viÖc x©y dùng, ban hµnh vµ thùc thi luËt ph¸p ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ x· héi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, b¶o ®¶m tÝnh hÖ thèng cña luËt vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt, chó ý ®Õn luËt ph¸p vµ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ, khÈn tr­¬ng x©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng luËt kinh tÕ, luËt b¶o vÖ m«i tr­êng … vµ phæ cËp cho toµn d©n. b. æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Bµn tay v« h×nh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cã thÓ t¹o ra nhiÒu yÕu tè cho nÒn kinh tÕ nh­ng nã còng kh«ng tr¸nh khái chu kú kinh doanh dÉn tíi l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp. NÕu Nhµ n­íc bu«ng láng cho thÞ tr­êng vËn ®éng th× biÕn ®éng ®ã rÊt râ, ch¼ng h¹n thêi kú siªu l¹m ph¸t ë §øc n¨m 20 hay thêi ®¹i suy tho¸i cña Mü nh÷ng n¨m 30. Nh÷ng kinh nghiÖm ®ã ®· gióp chóng ta nhËn ra mét ®iÒu bæ Ých r»ng Nhµ n­íc XHCN cÇn ph¶i t×m ra mäi c¸ch ®Ó kiÓm so¸t vµ ng¨n chÆn nh÷ng th¨ng trÇm cña chu kú kinh doanh th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh­ chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó gi¶m biªn ®é dao ®éng cña chu kú kinh doanh, h¹n chÕ thÊt nghiÖp l¹m ph¸t. ë n­íc ta ChÝnh phñ cÇn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng cã lîi ®Õn s¶n l­îng, viÖc lµm, thu nhËp vµ gi¸ c¶, t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhÞp nhµng, n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ. c. Chøc n¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. C¬ chÕ thÞ tr­êng cã thÓ dÉn tíi mét sè thÊt b¹i, lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Do ®ã Nhµ n­íc cÇn ph©n bæ tµi nguyªn vµ nguån lùc sao cho ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh ®éng bÊt chÊp luËt lÖ, nh÷ng t­ t­ëng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®ång thêi cã c¸c chÝnh s¸ch vµ kÕt ho¹ch dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ®Ó gióp nhµ doanh nghiÖp lùa chän s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ ph©n phèi cho ai ®Ó s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. d. Chøc n¨ng c«ng b»ng x· héi. Ph©n phèi lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu dïng, phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt, nã ph¶n ¸nh quan hÖ gi÷a lîi Ých cña mçi thµnh viªn vµ lîi Ých cña toµn x· héi. C¬ chÕ thÞ tr­êng cã thÓ gióp chóng ta sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn, vËt t­, søc lao ®éng gióp c¸c nhµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ phï hîp víi yªu cÇu thÞ tr­êng. Nh­ng ngay c¶ trong tr­êng hîp hoµn h¶o nh­ ng­êi ta m« t¶ th× nã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ bëi v× hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô theo tiÕng gäi cña lîi nhuËn chø kh«ng ph¶i theo ­íc nguyÖn cña mäi tÇng líp. Do ®ã trong x· héi sÏ n¶y sinh rÊt nhiÒu nh÷ng sù bÊt b×nh ®¼ng lín trong nÒn kinh tÕ vÒ thu nhËp, c¬ may…, nhiÒu nghÞch c¶nh cßn tån t¹i. Trong nh÷ng tr­êng hîp nµy, thÞ tr­êng vÉn lµm ®óng chøc n¨ng cña nã lµ ®Æt hµng vµo tay ng­êi cã thÓ tr¶ tiÒn nhiÒu nhÊt. V× vËy Nhµ n­í cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt ®Ó ®¹t ®­îc c«ng b»ng x· héi th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch nh÷ng c«ng cô ph¸p luËt. III. C¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p ®æi míi, t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay. §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII kh¼ng ®Þnh sau h¬n t¸m n¨m thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi VI, c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng. NÒn kinh tÕ cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, b­íc ®Çu h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Nguån lùc s¶n xuÊt cña x· héi ®­îc huy ®éng tèt h¬n, tèc ®é l¹m ph¸t ®­îc kÒm chÕ, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo trong n­íc t¨ng, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®­îc n©ng cao… Tuy nhiªn, nh­ng kÕt qu¶ do ®æi míi ®em l¹i cßn h¹n chÕ vµ ch­a v÷ng ch¾c. Do nh÷ng thiÕu sãt chñ quan vµ nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña yÕu tè kh¸ch quan, bªn c¹nh nh÷ng nh©n tè tÝch cùc ®­îc ph¸t huy, t×nh h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, thÓ chÕ, bé m¸y vµ c¸n bé qu¶n lý ch­a theo kÞp, cßn nhiÒu lóng tóng. Tr­íc t×nh h×nh khã kh¨n vµ phøc t¹p ®ã, Nhµ n­íc cÇn ph¶i sö dông nh÷ng c«ng cô g×, cã nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý, ph¸t huy vai trß cña m×n trong viÖc æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, ®­a ®Êt n­íc v­ît qua mäi khã kh¨n, thö th¸ch. 3.1. C¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ Nhµ n­íc. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu va thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng cña m×nh, Nhµ n­íc ph¶i sö dông nh÷ng c«ng cô sau: a. Ph¸p luËt LuËt ph¸p t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng trong an toµn vµ trong trËt tù. Sù tån t¹i cña ph¸p luËt lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan b¾t nguån tõ chÝnh nh÷ng ®ßi hái cña c¸c quan hÖ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ph¸p luËt hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ph­¬ng tiÖn s¸ng t¹o ra c¸c quan hÖ kinh tÕ mµ nã lµ "ph­¬n tiÖn ho¸" c¸c gi¸ trÞ x· héi vãiÖt nam cã cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ, ph¸p luËt kinh tÕ lµ c¸c hµnh lang, c¸c khung ph¸p lý æn ®Þnh, chÝnh thøc mµ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®­îc tù do tån t¹i vµ ph¸t triÓn phï hîp víi gi¸ trÞ vèn cã cña nã, ®­îc x· héi thõa nhËn. Nh×n chung, hÖ thèng ph¸p luËt cña n­íc ta hiÖn nay cßn ch­a ®Çy ®ñ vµ ch­a ®ång bé, do ®ã tr­íc m¾t Nhµ n­íc cÇn ban hµnh sím c¸c bé luËt cßn thiÕt ®Ó lµm nÒn t¶ng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi hÖ thèng ph¸p luËt ë n­íc ta lµ ph¶i ®¶m b¶o kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn b¶o vÖ lîi Ých c«ng d©n, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· hé._.