Vai trò của Nhà nước đối với quá trình Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ở nước ta

Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu 4 B. Néi dung 6 Ch­¬ng 1: TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vÒ vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 6 1.1. Vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 6 1.1.1. Quan niÖm c«ng nghiÖp ho¸- Thùc chÊt c«ng nghiÖp ho¸ 6 1.1.2. V× sao hiÖn nay c«ng nghiÖp ho¸ l¹i g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ 7 1.1.3. Vai trß cña Nhµ n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 8 1.2. TÊt yÕu kh¸ch quan vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 9 1.2.1. Vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 9 1.2.2. Vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ 11 1.2.3. Nhµ n­íc víi vai trß ph¸t triÓn nguån vèn 13 1.2.4. Vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 14 Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta 16 2.1. §Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 16 2.1.1. ViÖc ®Ò ra môc tiªu chiÕn l­îc kÕ ho¹ch b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ 16 2.1.2. Thùc tr¹ng viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi b­íc ®i cña qu¸ tr×nh c«ng ngiÖp ho¸ 16 2.1.3. T¹o nguån lùc cho tiÕn tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc 17 2.1.3.1. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc n­íc ta hiÖn nay 18 2.1.4. Ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®¸p øng yªu cÇu nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc 20 2.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghÖ 21 2.2.1. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt 21 2.2.2. Ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé khoa häc 23 2.2.3. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶nlý Nhµ n­íc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ trong thêi k× c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 24 2.2.3.1. Mét sè thµnh tùu vÒ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n­íc ta trong thêi k× ®æi míi 24 2.2.3.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ 25 2.3. ChÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông nguån vèn 26 2.3.1. Thùc tr¹ng huy ®éng vèn cña Nhµ n­íc 26 2.3.2. Thùc tr¹ng vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc sö dông vµ qu¶n lý vèn 27 2.4. Qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 29 2.4.1. Thùc tr¹ng vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc 29 Ch­¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta trong thêi gian tíi 32 3.1. §Þnh h­íng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 32 3.1.1. X¸c ®Þnh mét c¸ch toµn diÖn thÝch hîp h¬n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 32 3.1.2. ChuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 32 3.1.3. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m cñng cè vµ n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc 33 3.1.4. Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®¸p øng yªu cÇu nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc 36 3.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ 39 3.2.1. C«ng nghÖ n­íc ngoµi 39 3.2.2. C«ng nghÖ vµ c¸n bé khoa häc trong n­íc 40 3.2.3. Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ KH - CN 42 3.3. Ph¸t triÓn nguån vèn 42 3.3.1. Gi¶i ph¸p huy ®éng vèn 42 3.3.2. Gi¶i ph¸p sö dông vµ qu¶n lý vèn 44 3.3.3. §æi míi tæ chøc bé m¸y tµi chÝnh quèc gia vµ c«ng t¸c kiÓm to¸n kÕ to¸n 45 3.4. Gi¶i ph¸p trong vÊn ®Ò qu¶n lý 48 3.4.1. X¸c ®Þnh ®óng ph­¬ng h­íng cña c¬ chÕ qu¶n lý 48 3.4.2. X©y dùng hÖ thèng luËt kinh tÕ 49 C. KÕt luËn 52 Tµi liÖu tham kh¶o 53 Lêi më ®Çu BÊt k× mét quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn, ®¹t ®­îc tr×nh ®é mét n­íc ph¸t triÓn ®Òu ph¶i tr¶i qua nÊc thang cã tÝnh tÊt yÕu lÞch sö. §ã lµ c«ng nghiÖp ho¸. Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu n­íc tiÕn hµnh thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn nay còng cßn nhiÒu n­íc ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. Trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña lÞch sö loµi ng­êi, c«ng nghiÖp ho¸ ë nh÷ng n­íc kh¸c nhau cã sù kh¸c nhau vÒ m« h×nh, vÒ thêi gian thùc hiÖn vµ do ®ã cã sù kh¸c nhau vÒ ¶nh h­ëng cña nã ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. N­íc ta b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ tõ n¨m 1960 theo ®­êng lèi do ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III cña ®¶ng ®Ò ra. §Õn nay sù nghiÖp ®ã vÉn tiÕp tôc. Nh­ng hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn quèc tÕ vµ trong n­íc, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay kh¸c nhiÒu so víi n¨m 1960. §iÒu ®ã ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn ph¶i gi¶i quyÕt nh­: C«ng nghiÖp ho¸ cã cßn lµ tÊt yÕu kh¸ch quan n÷a kh«ng? §¸nh gi¸ nh­ thÕ nµo vÒ thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta nh÷ng n¨m qua? Môc tiªu, m« h×nh, néi dung c«ng nghiÖp ho¸ g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay nh­ thÕ nµo? Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong h¬n m­êi n¨m kÓ tõ khi ®æi míi ®Õn nay ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng kÓ.Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn vai trß rÊt quan träng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Nhµ n­íc lµ ng­êi ho¹ch ®Þnh ra c¸c chÝnh s¸ch chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ tèi thiÓu nh÷ng mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Mµ quan träng nhÊt lµ sù ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc ®Ó kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ®· lùa chän. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta vµ c¸c n­íc kh¸c. MÆc dï Nhµ n­íc ta ®· ph¸t huy vai trß cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong sù nghiÖp nµy, nh­ng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã h¹n chÕ. §ã lµ sù cång kÒnh cña bé m¸y, ch­a xãa bá ®­îc thãi quen cña c¬ chÕ cò, ch­a thÝch nghi víi c¬ chÕ míi nªn hiÖu qu¶ ch­a cao. §Ó nhËn thøc râ h¬n vÒ vai trß cña nhµ n­íc trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ trong c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nãi riªng, trong bµi viÕt nµy, em xin chän ®Ò tµi: “Vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta”. Do tr×nh ®é cã h¹n, kh«ng thÓ bao qu¸t ®­îc hÕt mäi khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò to lín vµ khã kh¨n nµy, nªn ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi chØ xoay quanh mét sè vÊn ®Ò vÒ vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Trong bµi viÕt nµy, em xin ®­îc tr×nh bµy c¸c néi dung c¬ b¶n vÒ ®Ò tµi trªn nh­: T¹i sao c«ng nghiÖp ho¸ l¹i ph¶i cã vai trß cña nhµ n­íc? Nhµ n­íc ®ãng vai trß quan träng nh­ thÕ nµo? Thùc tr¹ng vai trß cña nhµ n­íc ra sao? Vµ cuèi cïng lµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña nhµ n­íc trong thêi gian tíi.Vµ kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi vÒ vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Néi dung Ch­¬ng 1: TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vÒ vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 1.1. Vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 1.1.1. Quan niÖm c«ng nghiÖp ho¸ - Thùc chÊt c«ng nghiÖp Quan niÖm ®¬n gi¶n nhÊt vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cho r»ng: “C«ng nghiÖp ho¸lµ t¹o ®Æc tÝnh c«ng nghiÖp cho mét ho¹t ®éng, trang bÞ (cho vïng, cho mét n­íc) c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp”. Quan niÖm nµy cã nh÷ng mÆt ch­a hîp lÝ: Tr­íc hÕt nã kh«ng cho thÊy môc tiªu cña qu¸ tr×nh cÇn thùc hiÖn Thø hai, trong néi dung tr×nh bµy, quan niÖm nµy gÇn nh­ ®ång nhÊt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Vµ còng kh«ng thÓ hiÖn ®­îc tÝnh lÞch sö cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. V× thÕ nã ®­îc sö dông rÊt h¹n chÕ trong thùc tiÔn. §Æt biÖt lµ trong s¸ch b¸o cña Liªn X« (tr­íc ®©y) tån t¹i mét ®Þnh nghÜa phæ biÕn : “C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng ®¹i c¬ khÝ cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o c¶ n«ng nghiÖp”. §ã lµ sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng víi ngµnh trung t©m lµ chÕ t¹o m¸y. Quan niÖm nµy ®­îc coi lµ hîp lÝ trong ®iÒu kiÖn cña Liªn X« thêi k× ®ã. Nh­ng sÏ lµ rÊt sai lÇm nÕu coi ®ã lµ quan niÖm phæ biÕn ®Ó ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. N¨m 1963 tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn Hîp Quèc ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa sau: “C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, trong qu¸ tr×nh nµy mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña c¶i quèc d©n ®­îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh ë trong n­íc víi kÜ thuËt hiÖn ®¹i. §Æt ®iÓm cña c¬ cÊu nµy lµ cã mét bé phËn chÕ biÕn s¶n xuÊt ra t­ liÖu s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng, cã kh¶ n¨ng b¶o ®¶m ®¹t tíi sù tiÕn bé vÒ kinh tÕ x· héi”. HiÖn nay ë n­íc ta, c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa ®­îc coi lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi k× qu¸ ®é. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh thùc chÊt cña c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa lµ: “Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸ch m¹ng kÜ thuËt, thùc hiÖn sù ph©n c«ng míi vÒ lao ®éng x· héi vµ lµ qu¸ tr×nh tÝch luü x· héi chñ nghÜa kh«ng ngõng thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng”. Tõ ®ã cho ta thÊy: “C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, do giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng thùc hiÖn d­íi sù chØ ®¹o vµ tæ chøc cña nhµ n­íc chuyªn chÝnh v« s¶n, sù l·nh ®¹o cña ®¶ng céng s¶n. C«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa cã nhiÖm vô ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ nÒn s¶n xuÊt nhá tiÕn lªn s¶n xuÊt lín trë thµnh mét n­íc c«ng n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, v¨n ho¸ vµ khoa häc tiªn tiÕn, quèc phßng v÷ng m¹nh cuéc sèng Êm no h¹nh phóc”. §­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh lµ: “­u tiªn ph¸t triÓn c«ng n«ng nghiÖp mét c¸ch hîp lÝ trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ”. §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam l¹i mét lÇn n÷a x¸c ®Þnh môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ: “X©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc cã c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Tõ nay ®Õn n¨m 2020 ra søc phÊn ®Êu ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. 1.1.2. V× sao hiÖn nay c«ng nghiÖp ho¸ l¹i g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ Cho ®Õn nay, thÕ giíi ®· tr¶i qua hai lÇn c¸ch m¹ng vÒ kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ. LÇn thø nhÊt víi tªn gäi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt, diÔn ra vµo cuèi thÕ kØ 18 ®­îc thùc hiÖn ®Çu tiªn ë n­íc Anh mµ néi dung chñ yÕu lµ thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng c¬ khÝ ho¸. LÇn thø hai víi tªn gäi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®­îc b¾t ®Çu vµo gi÷a thÕ kØ 20 mµ néi dung chñ yÕu cña nã kh«ng chØ dõng l¹i ë tÝnh chÊt hiÖn ®¹i cña c¸c yÕu tè t­ liÖu s¶n xuÊt, mµ cßn ë kÜ thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt tiªn tiÕn... HiÖn nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ cã nhiÒu néi dung phong phó, ®a d¹ng trong ®ã cã thÓ chØ ra nh÷ng néi dung næi bËt sau ®©y: M«t lµ, c¸ch m¹ng vÒ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt: §ã lµ tù ®éng ho¸. Ngoµi ph¹m vi tù ®éng tr­íc ®©y, hiÖn nay tù ®éng ho¸ cßn bao gåm c¶ viÖc sö dông réng r·i ng­êi m¸y thay thÕ cho con ng­êi ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Hai lµ, c¸ch m¹ng vÒ n¨ng l­îng: Bªn c¹nh nh÷ng n¨ng l­îng truyÒn thèng mµ con ng­êi ®· sö dông tr­íc ®©y nh­ nhiÖt ®iÖn, thuû ®iÖn, th× ngµy nay con ng­êi ngµy cµng kh¸m ph¸ ra nhiÒu n¨ng l­îng míi vµ sö dông chóng réng r·i trong s¶n xuÊt nh­: N¨ng l­îng nguyªn tö, n¨ng l­îng mÆt trêi... Ba lµ, c¸ch m¹ng vÒ vËt liÖu míi: Ngµy nay ngoµi viÖc sö dông c¸c vËt liÖu tù nhiªn, con ng­êi ngµy cµng t¹o ra nhiÒu vËt liÖu nh©n t¹o míi thay thÕ hiÖu qu¶ cho c¸c vËt liÖu tù nhiªn. Bèn lµ, c¸ch m¹ng vÒ c«ng nghÖ sinh häc: C¸c thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng nµy ®­îc ¸p dông réng r·i trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, y tÕ , ho¸ chÊt vµ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. N¨m lµ, c¸ch m¹ng vÒ ®iÖn tö tin häc: §©y lµ mét lÜnh vùc mµ hiÖn nay con ng­êi ®ang ®Æc biÖt quan t©m nhÊt lµ m¸y tÝnh ®iÖn tö. §Êt n­íc ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ®· tr¶i qua hai cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ nh­ vËy, v× thÕ nÕu chØ c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ th× sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi, kh«ng thÓ theo kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi. C«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ coi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lÇn thø nhÊt, hiÖn ®¹i ho¸ cã thÓ coi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc lÇn thø hai. Muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc ph¸t triÓn th× chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt hay thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸. Cã nh­ vËy th× sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n míi cã thÓ thµnh c«ng, ®­a ®Êt n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. 1.1.3. Vai trß cña nhµ n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Tr­íc khi nãi ®Õn vai trß cña nhµ n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i nãi ®Õn vai trß cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ. Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ASEAN trong mÊy thËp kØ qua cho ta thÊy: Nhµ n­íc cã vai trß ®Æt biÖt quan träng ®èi víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy kÕt qu¶ ®¹t ®­îc kh«ng gièng nhau nh­ng tõ thùc tiÔn cã thÓ rót ra nh÷ng vai trß c¬ b¶n sau cña nhµ n­íc trong qu¶n lÝ vÜ m«: Nhµ n­íc ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ®óng ®¾n mang tÝnh chÊt tiªn quyÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ mçi n­íc. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ tõ c¸c nguån trong vµ ngoµi n­íc, ®Æc biÖt lµ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ b»ng c¸ch cã c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®¶m b¶o vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, lËp ra c¸c khu vùc mËu dÞch tù do. Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t æn ®Þnh tiÒn tÖ. Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt thu nhËp, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. VÝ dô: chÝnh phñ Malaixia b»ng viÖc thùc hiÖn “môc tiªu lµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tiÕn tíi xo¸ bá nghÌo vµ cÊu tróc l¹i nÒn kinh tÕ x· héi ®· gi¶m tØ lÖ ng­êi sèng d­íi møc nghÌo khæ tõ 49,3% (n¨m 1970) xuèng 17% (1990) vµ 13,5% (1993). Nhµ n­íc ®iÒu chØnh kÞp thêi viÖc sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, nhÊn m¹nh viÖc sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ng c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn gi÷ vai trß chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho gi¸o dôc ®µo t¹o, sö dông hiÖu qu¶ nguån lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o. T¹i IN§¤N£XIA, chÝ phÝ cña nhµ n­íc cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o so víi tæng nguån chi t¨ng tõ 9% (1969 - 1974) lªn 17,6% (1984 - 1989) vµ 21% (1990 - 1995). Tõ ®ã cho ta thÊy vai trß hÕt søc quan träng cña nhµ n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. 1.2. TÊt yÕu kh¸ch quan vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 1.2.1. Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc víi nh÷ng néi dung, b­íc ®i thÝch hîp cho tõng thêi k×, phï hîp víi nÒn kinh tÕ. N­íc ta còng nh­ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Muèn thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× ph¶i cã mét ph­¬ng h­íng cô thÓ chiÕn l­îc ®óng ®¾n thÝch hîp. Sau khi x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu, quan ®iÓm néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ n­íc ta th× mét vÊn ®Ò kh«ng kÐm quan träng lµ ®Ò ra nh÷ng b­íc ®i ®Ó ®¹t ®Õn môc tiªu ®ã. Nh÷ng b­íc ®i trong c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ nªu ra ®¹i thÓ cho mçi thêi k× nh­ng ph¶i ®­îc mét sè chØ tiªu quan träng nh­: Thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng­êi, tØ träng cña c¸c ngµnh trong c¬ cÊu kinh tÕ, tØ träng ®Çu t­, tØ träng xuÊt khÈu trong GDP... MÆt kh¸c trong tõng lÜnh vùc còng ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i cô thÓ. Cã thÓ h×nh dung sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét “C©y môc tiªu” mµ ®Ønh cña nã ®­îc l­îng ho¸ b»ng GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi. C¸c cµnh nh¸nh cña nã lµ nh÷ng môc tiªu quan träng nh­: c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu së h÷u. Mçi môc tiªu cã vÞ trÝ quan träng kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, cã t¸c ®éng qua l¹i thóc ®Èy nhau ph¸t triÓn nh­ng bao trïm nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt lµ lµm cho d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Nhµ n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ®Þnh h­íng còng nh­ thùc hiÖn c¸c b­íc ®i cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ. Bëi v× chØ cã nhµ n­íc míi cã thÓ quyÕt ®Þnh: Môc tiªu chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n. Huy ®éng vµ ph©n bæ tËp trung c¸c nguån lùc cÇn thiÕt theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, c©n ®èi vµ ®iÒu chØnh th­êng xuyªn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt ®Ó khai th¸c mäi tiÒm n¨ng, nguån lùc trong vµ ngoµi n­íc ®Ó thùc hiÖn nhanh, ch¾c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Nhµ n­íc tæ chøc l¹i, x©y dùng l¹i bé m¸y qu¶n lý ®ñ m¹nh vÒ c¶ chÊt l­îng vµ sè l­îng ®Ó qu¶n lý cã hiÖu qu¶, kiªn quyÕt thùc hiÖn tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé c«ng chøc nhµ n­íc, lùa chän c¸c c¸n bé cã kh¶ n¨ng, tr×nh ®é kinh nghiÖm ®Ó ®­a ®Êt n­íc ta nhanh chãng tiÕn lªn hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng qu¶n lý nhµ n­íc theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸. Nhµ n­íc thøc hiÖn viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ b»ng ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. Hoµn thiÖn vµ x©y dùng míi c¸c c«ng cô cÇn thiÕt nh­ chÕ ®é thèng kª to¸n vµ kiÓm to¸n, chÕ ®é tµi chÝnh vµ bao c¸o tµi chÝnh c«ng khai chÝnh x¸c ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt. Nhµ n­íc phèi hîp, ®iÒu hoµ c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n theo môc tiªu vµ ®Þnh h­íng ®óng ®¾n ®· ®­îc x¸c ®Þnh, v× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi cã sù phèi hîp c¶ vÒ chiÒu ngang vµ chiÒu däc. Nhµ n­íc tæ chøc viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng sai sãt lÖch l¹c mÊt c©n ®èi. QuyÕt ®Þnh ®óng ®¾n viÖc ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ th­êng xuyªn ®Ó c©n ®èi l¹i hoµn chØnh n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së. Nhµ n­íc ®¶m b¶o ®ång bé c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸. Nh÷ng quan ®iÓm ph­¬ng h­íng b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ cã ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®óng ®¾n hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu cã ®­îc ®¶m b¶o hay kh«ng. NÕu kh«ng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu th× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ sÏ kh«ng thÓ thµnh c«ng. Tõ ®ã ta thÊy vai trß hÕt søc quan träng cña nhµ n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. 1.2.2. Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ Tõ tr­íc ®Õn nay ®¶ng vµ nhµ n­íc ta lu«n x¸c ®Þnh khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. NghÞ quyÕt héi nghÞ trung ­¬ng lÇn thø VII (kho¸ VII) ®· coi c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng cña c«ng nghiÖp ho¸. Theo nh÷ng ®¸nh gi¸ cña bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng th× tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n­íc ta l¹c hËu nhiÒu thÕ hÖ so víi thÕ giíi vµ khu vùc. Trang thiÕt bÞ cò n¸t, ch¾p v¸ vµ c¸c thiÕt bÞ ®o l­êng thö nghiÖm nãi chung kh«ng ®ång bé, tæ chøc s¶n xuÊt cßn nhiÒu bÊt cËp... Víi thùc tr¹ng c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh­ vËy th× chóng ta kh«ng thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸. Víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta, c«ng nghiÖp ho¸ kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp víi môc ®Ých tù th©n mµ lµ qu¸ tr×nh t¹o tÝnh chÊt c«ng nghiÖp cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lµ n©ng cao mét c¸ch m¹nh mÏ vµ nhanh chãng tr×nh ®é c«ng nghÖ nh»m sö dông vµ ph¸t huy tèi ®a mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ë n­íc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ t×nh tr¹ng c«ng nghÖ l¹c hËu víi n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ thÊp lªn tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i víi n¨ng suÊt lao ®éng cao, lµm chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ vµ cí cÊu lao ®éng, c¬ cÊu d©n c­ theo h­íng t¨ng tû träng ®èi víi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× thÕ cã thÓ thÊy c«ng nghÖ lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt khi b¾t tay vµo thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña nhµ n­íc, nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã sÏ kÝch thÝch c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch ®æi míi më cöa lµm c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. C¬ chÕ thÞ tr­êng buéc mäi c¬ së ph¶i t×m c¸ch ®Ó tån t¹i, ®Ó ph¸t triÓn. Muèn vËy chØ cã mét con ®­êng lµ ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghÖ b»ng c¸c chÝnh s¸ch: ¦u ®·i trong viÖc vay vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t­ x©y dùng, më réng c¬ së hiÖn cã, mua m¸y mãc thiÕt bÞ míi cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong xuÊt nhËp khÈu, nhÊt lµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm do c¬ së m×nh s¶n xuÊt, nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi, ®­a c¸n bé ra n­íc ngoµi ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng, nghiªn cøu häc tËp c«ng nghÖ míi. ChÝnh s¸ch më cöa víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i trong viÖc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi t×m ®Õn liªn doanh, ®em theo nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng hiÖn ®¹i, nh÷ng chuyªn gia kÜ thuËt, chuyªn gia qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi. ViÖc ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc nhanh chãng tiÕp cËn vµ tiÕp nhËn c«ng nghÖ tiªn tiÕn h¬n nhiÒu so víi c«ng nghÖ hiÖn cã trong n­íc. Nhµ n­íc còng lµ n¬i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ­u ®·i lµm ®éng lùc kÝch thÝch c¸n bé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ trong n­íc, kÝch thÝch ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o nghiªn cøu triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ míi phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 1.2.3. Nhµ n­íc víi vai trß ph¸t triÓn nguån vèn Thùc tiÔn c¸ch m¹ng ViÖt Nam cho thÊy nh©n tè hµng ®Çu, nÕu kh«ng muèn nãi lµ quan träng nhÊt ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ còng nh­ ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ lµ ph¶i cã vèn lín. VÊn ®Ò huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta. Tr­íc hÕt lµ huy ®éng vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ trong n­íc. §©y lµ nguån vèn cã tÝnh quyÕt ®Þnh, lµ nh©n tè néi lùc. Nguån vèn néi bé ®­îc t¹o ra tõ sù liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, vïng, miÒn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, th«ng qua viÖc huy ®éng tiÒn nhµn rçi cña d©n c­, cña c¸c c¬ së kinh tÕ, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c kho¶n thuÕ nép ng©n s¸ch cña nhµ n­íc. Nguån vèn néi bé cña nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nh­ng vÉn cßn h¹n hÑp. C¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi còng nh­ n­íc ta ®Òu ph¶i dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua c¸c h×nh thøc: Liªn doanh, hîp t¸c kinh doanh, vay víi l·i suÊt thÊp, viÖn trî. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ tÝch luü vèn cßn chËm th× thu hót ®­îc nhiÒu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ rÊt quan träng. Tõ nguån vèn bªn ngoµi biÕn thµnh nguån lùc trong n­íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó huy ®éng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu vµ tranh thñ cïng víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Muèn tiÕp nhËn vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× cÇn ph¶i cã mét nguån vèn t­¬ng øng trong n­íc. Cßn viÖc vay vèn th× ph¶i tÝnh ®Õn tr¶ nî. Ngoµi ra cßn ph¶i ®¶m b¶o c¸c yÕu tè kh¸c vÒ ®éc lËp, chñ quyÒn, kinh tÕ, chÝnh trÞ. V× thÕ mµ nguån vèn néi bé cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Nhµ n­íc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho tõng ®Þa ph­¬ng tõng c¬ së ph¸t triÓn m¹nh mÏ s¶n xuÊt nh»m huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong d©n phôc vô cã hiÖu qu¶ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Song song víi viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn, vÊn ®Ò b¶o toµn, sö dông vµ ph¸t triÓn vèn còng cã ý nghÜa rÊt quan träng. Yªu cÇu b¶o toµn vèn ®­îc thÓ hiÖn tr­íc hÕt trong c«ng t¸c tæ chøc tµi chÝnh. Sù cÇn thiÕt cña chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn tr­íc hÕt xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ph¶i ho¹ch to¸n kinh tÕ kinh doanh. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. V× vËy, ®Ó qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng tÊt yÕu ph¶i b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. 1.2.4. Vai trß cña nhµ n­íc trong qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi ®­îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ phøc t¹p. Nã tu©n theo quy luËt vµ tÝnh quy luËt cña c¸c quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ c¸c bé phËn cÊu thµnh: Cung cÇu, gi¸ c¶, c¹nh tranh sÏ quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, quyÕt ®Þnh c¸c ph­¬ng ¸n ph¸t triÓn lùa chän ®Çu t­... Nh­ng c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng khuyÕt tËt vµ h¹n chÕ riªng cña nã, cho nªn nÕu qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lÖ thuéc vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× sÏ kh«ng ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu c«ng b»ng x· héi, an ninh quèc gia vµ sù bÒn v÷ng cña m«i tr­êng. Thùc tÕ kh¸ch quan nµy ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña c¬ chÕ qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Nhµ n­íc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i lµ nhµ n­íc cña d©n do d©n. Nhµ n­íc thùc hiÖn quyÒn qu¶n lý cña m×nh th«ng qua c¸c c«ng cô chñ yÕu nh­: §Þnh h­íng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, hÖ thèng luËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, c¸c quü quèc gia... Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nhµ n­íc cã vai trß qu¶n lý vÜ m« sau: Mét lµ, t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi, thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p thèng nhÊt, cã hÖ thèng chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®Ó t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng nghiÖp ho¸. Hai lµ, ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, trùc tiÕp ®Çu t­ vµo mét sè lÜnh vùc ®Ó dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng x· héi chñ nghÜa, æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« nh­: Chèng l¹m ph¸t, chèng khñng ho¶ng, ng¨n ngõa nh÷ng ®ét biÕn xÊu trong nÒn kinh tÕ. Ba lµ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ®¶m b¶o yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, thùc hiÖn ®óng c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ vµ chøc n¨ng chñ së h÷u tµi s¶n c«ng cu¶ nhµ n­íc. Bèn lµ, kh¾c phôc h¹n chÕ c¸c m¾t tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ph©n phèi thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi. Ngoµi ra vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc tæ chøc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cßn thÓ hiÖn trong viÖc lùa chän sö dông nh÷ng c«ng cô qu¶n lý cã hiÖu qu¶ cao nh­ hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nh­: Gi¸o dôc, thuyÕt phôc, ®éng viªn, ph­¬ng ph¸p tæ chøc hµnh chÝnh, ph­¬ng ph¸p kinh tÕ, bè trÝ hîp lý c¸c c¸n bé ®Çu ngµnh chñ chèt trong c¸c c¬ quan qu¶n lý, tãm l¹i nhµ n­íc cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta 2.1. §Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 2.1.1. ViÖc ®Ò ra muc tiªu chiÕn l­îc kÕ ho¹ch b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ nh»m t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n vÒ kinh tÕ, trªn c¬ së ®ã gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. Nh­ng viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn nay cßn nhiÒu thiÕu xãt bÊt cËp. Tuy nhµ n­íc ®· ­u tiªn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ng ch­a gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n­íc ch­a g¾n bã h÷u c¬ víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi. ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®­îc triÓn khai nh­ng ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn ch­a h÷u hiÖu, tèc ®é cßn chËm. Ph­¬ng h­íng vµ b­íc ®i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ch­a g¾n bã chÆt chÏ víi ph­¬ng h­íng vµ b­íc ®i thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ch­a ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ nguån lùc vµ lîi thÕ cña ®Êt n­íc. §Þnh h­íng ph¸t triÓn vÉn cßn kh¸ dµn tr¶i, ch­a ®Òu cho c¸c ngµnh, ch­a khai th¸c vµ ®éng viªn cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cã s½n trong n­íc. Tuy nhµ n­íc ta ®· cè g¾ng tÝch cùc tranh thñ c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi phï hîp víi kh¶ n¨ng tiÕp thu, qu¶n lý vµ sö dông c«ng nghÖ, nh©n lùc nh­ng kh«ng cã chÝnh s¸ch kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ nªn vÉn cßn nhiÒu l·ng phÝ, kÐm hiÖu qu¶. Nhµ n­íc ch­a thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng cô lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh träng ®iÓm. ViÖc lùa chän môc tiªu c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña nhµ n­íc cßn nhiÒu thiÕu xãt, chñ quan, nãng véi, duy ý chÝ, v­ît qua kh¶ n¨ng thùc hiÖn. 2.1.2. Thùc tr¹ng viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi b­íc ®i cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ N­íc ta khi b­íc vµo thêi k× ®æi míi ®· ph¶i tiÕp nhËn thùc tr¹ng cña mét c¬ cÊu kinh tÕ mang nÆng ®Æc tr­ng cña mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. Sau nhiÒu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ lÇn l­ît c¸c m« h×nh c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh, song cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 80 nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n vÉn lµ c¬ cÊu kinh tÕ cò l¹c hËu vµ kÐm hiÖu qu¶ mµ viÖc cÊu tróc l¹i kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n. Qua h¬n 10 n¨m ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ b­íc ®Çu cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ: Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y d­ng trong GDP tõ 22,7% n¨m 1990 t¨ng lªn 30,1% n¨m 1995; tû träng ngµnh dÞch vô tõ 38,6% n¨m 1990 t¨ng lªn 42,4% n¨m 1995.N­íc ta ®· chuyÓn h¼n sang mét thêi k× míi, thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®Õn n¨m 2000 vÒ c¬ b¶n n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Tuy vËy nh­ng vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, nhµ n­íc ch­a thóc ®Èy nhanh c¸c vïng tËp chung chuyªn canh, chËm ®­a c«ng nghÖ sinh häc vµ c¸c ph­¬ng ph¸p canh t¸c tiªn tiÕn vµo n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n xuÊt khÈu ch­a ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng c¬ b¶n thiÕt yÕu cßn Ýt ái nhá bÐ. Ngµnh c¬ khÝ ch­a h­íng vµo s¶n xuÊt c«ng cô thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt n«ng l©m ng­ nghiÖp, thiÕt bÞ phôc vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n... Nhµ n­íc ch­a chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®aÞ ho¸. Tû träng GDP cña ngµnh n«ng nghiÖp vÉn cßn ë møc cao, tû suÊt hµng ho¸ n«ng l©m s¶n thÊp, tû träng hµng xuÊt khÈu nhá bÐ manh món. Tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong tæng GDP cßn thÊp. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng tiªu dïng ®Ó xuÊt khÈu ph¸t triÓn chËm 2.1.3. T¹o nguån lùc cho tiÕn tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc Chóng ta ®ang b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi rÊt quan träng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã, Héi nghÞ lÇn thø II Ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· kh¼ng ®Þnh: “Cïng víi gi¸o dôc ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. V× thÕ cÇn ph¶i “ph¸t huy nguån lùc con ng­êi, yÕu tè ph¸t triÓn m¹nh vµ bÒn v÷ng”. Kinh nghiÖm cho thÊy, hiÖn ®¹i ho._.¸ nÒn kinh tÕ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, thùc chÊt lµ thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp dùa trªn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, trong ®ã nh÷ng c«ng nghÖ cò, tiªu hao nhiÒu tµi nguyªn vµ lao ®éng, dùa trªn nÒn t¶ng ®iÖn c¬ khÝ, ®­îc thay thÕ b»ng ngµnh c«ng nghiÖp cao cÊp, dùa trªn nÒn t¶ng c¬ ®iÖn tö, gi¶m suÊt tiªu hao cña c¸c nguån lùc tÝnh trªn mét ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm néi ®Þa. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ®ßi hái mét nguån nh©n lùc míi phï hîp víi nÒn v¨n minh trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ cã tÝnh s¸ng t¹o sÏ lµ nÒn t¶ng cña sù thÞnh v­îng, giµu cã cña mçi x· héi, mçi quèc gia vµ ®­îc thÓ hiÖn qua nguån nh©n lùc cña b¶n th©n quèc ®ã. 2.1.3.1. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc n­íc ta hiÖn nay Mét trong nh÷ng nguån nh©n lùc quan träng bËc nhÊt cña ®Êt n­íc hiÖn nay lµ ®éi ngò tri thøc. Theo thèng kª n¨m 1995 cña bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng cho thÊy so víi mét sè n­íc cã thu nhËp thÊp ë møc ngang b»ng th× lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ta lµ t­¬ng ®èi lín.Lùc l­îng nµy bao gåm kho¶ng 9.300 tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ; 930.000 ng­êi cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng, trªn 3,5 triÖu c¸n bé kÜ thuËt vµ c«ng nh©n kÜ thuËt. §éi ngò tri thøc ViÖt Nam ®· cã nh÷ng c«ng hiÕn to lín trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng ph¸p vµ chèng mü, gãp phÇn tÝch cùc trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc hiÖn nay. §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ mang b¶n s¾c d©n téc: Th«ng minh, khiªm tèn, hiÕu häc, kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ øng dông c«ng nghÖ míi nhanh. §iÒu nµy ®­îc c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ rÊt cao. NhiÒu c«ng tr×nh kÜ thuËt hiÖn ®¹i, phøc t¹p cña thÕ giíi nh­ trong c¸c lÜnh vùc ®iÖn tö, viÔn th«ng, dÇu khÝ hoÆc l¾p ®Æt nh÷ng c«ng tr×nh c«ng nghÖ lín: Thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn, xi m¨ng... ThÕ nh­ng thùc tr¹ng ®éi ngò c¸n bé tri thøc ViÖt Nam, ®Æc biÖt c¸n bé tri thøc bËc cao ®ang lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m. Thø nhÊt, sù giµ ho¸ cña ®éi ngò tri thøc. Trong c¸c viÖn vµ trung t©m khoa häc, tuæi b×nh qu©n tiÕn sÜ lµ 52,8 ; phã gi¸o s­ lµ 56,4 ; cÊp viÖn tr­ëng lµ 55 ; CÊp viÖn phã lµ 50. Nh­ vËy ®Õn n¨m 2000 h¬n 80% sè ng­êi cã häc hµm, häc vÞ sÏ ®Õn tuæi vÒ h­u. Tõ ®ã g©y nªn t×nh tr¹ng hÉng hôt c¸n bé khoa häc kÕ cËn. Nh×n vµo ®é tuæi cña ®éi ngò c¸n bé gi¸o dôc t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ë n­íc ta cã thÓ thÊy mét thùc tr¹ng lµ sù giµ ho¸ qu¸ nhanh, dÉn tíi sù hôt hÉng c¸n bé gi¸o dôc vµo cuèi thÕ kØ XX, nhÊt lµ c¸n bé ®Çu ®µn. Thø hai, viÖc ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ còng nh­ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ch­a ®ñ ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc. Chóng ta muèn mau chãng trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp, muèn héi nhËp víi thÕ giíi, ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, t¹o nguån nh©n lùc, nh©n tµi, ph¶i lu«n ®­îc coi lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §¶ng vµ chÝnh phñ ta ®· cã nh÷ng cè g¾ng lín t¨ng nguån ®Çu t­ tµi chÝnh cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. TØ träng ng©n s¸ch nhµ n­íc chi cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o t¨ng hµng n¨m vµ t¨ng nhanh chãng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ 5,83% n¨m 1986 víi møc chi 120 tØ ®ång, ®Õn n¨m 1990 t¨ng lªn 8,9% víi møc chi 9186 tØ vµ n¨m 1996 lµ 10,08% víi møc chi lµ 70000 tØ. Tuy vËy tØ lÖ nµy cßn thÊp so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc. Thø ba, c¬ cÊu nguån nh©n lùc cña n­íc ta hiÖn nay ch­a hîp lý: 1 ®¹i häc/ 1,6 trung häc chuyªn nghiÖp/ 3 c«ng nh©n. TØ lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ë n­íc ta míi chØ ®¹t 10% so víi tæng sè lao ®éng lµ qu¸ thÊp. ViÖc ph©n bè c¸n bé theo ngµnh nghÒ còng cßn rÊt bÊt cËp. Theo con sè cña tæng côc thèng kª n¨m 1997 c¬ cÊu c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ theo c¸c ngµnh khoa häc nh­ sau: Tù nhiªn: 38%; x· héi vµ nh©n v¨n: 20%; c«ng nghÖ: 27%; d­îc: 8%; n«ng nghiÖp: 7%. H¬n thÕ n÷a ®éi ngò nµy n»m trong c¸c c¬ quan trung ­¬ng tíi 94,4%, ë c¸c c¬ quan ®Þa ph­¬ng chØ 5,4%. Cßn trong c¸c doanh nghiÖp, c¸n bé ®¹i häc vµ cao ®¼ng chØ chiÕm 32% so víi Hµn Quèc lµ 48%, NhËt B¶n lµ 64,4%, Th¸i Lan 58,2%. Thø t­, hiÖn t­îng ch¶y m¸u chÊt x¸m ®· vµ ®ang x¶y ra ngay trong ®éi ngò tri thøc. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét bé phËn c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ kh«ng cßn hµo høng víi c«ng viÖc cña m×nh, xin ®­îc chuyÓn sang nh÷ng ngµnh nghÒ kh«ng ph¶i ®­îc ®µo t¹o, phÇn lín lµ nh÷ng ng­êi khoÎ,trÎ vµ cã n¨ng lùc. Cßn sinh viªn ra tr­êng chØ muèn xin vµo lµm cho c¸c liªn doanh, kh«ng muèn vµo c¸c viÖn nghiªn cøu, tr­êng häc hoÆc c¸c c¬ quan cña ®¶ng vµ nhµ n­íc. Nh­ vËy, khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®éi ngò tri thøc ViÖt Nam giµu tÝnh s¸ng t¹o - mét nguån tµi nguyªn ®Æc biÖt, ®ang cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn tíi vµ t×m h­íng gi¶i quyÕt. 2.1.4. Ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®¸p øng yªu cÇu nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc Trong c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©nViÖt Nam, cÊp gi¸o dôc nµo còng cã vÞ trÝ, tÇm quan träng cña nã. Trong tõng giai ®o¹n x¸c ®Þnh, tuú thuéc vµo t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi cô thÓ mµ ®Æt ra yªu cÇu, nhiÖm vô vµ cã sù s¾p xÕp, ­u tiªn cho mçi cÊp ®µo t¹o. §Ó cã nguån nh©n lùc dåi dµo ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hiÖn nay, chóng ta ph¶i cã mét nÒn gi¸o dôc ®¹i häc ph¸t triÓn. V¨n kiÖn ®¹i héi IX cña ®¶ng ®· kh¼ng ®Þnh trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i: “Ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc, sau ®¹i häc ; tËp trung ®Çu t­ x©y dùng mét sè tr­êng ®¹i häc träng ®iÓm quèc gia ngang tÇm khu vùc, tiÕn tíi ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ” Kinh nghiÖm cña thÕ giíi cho thÊy, nh÷ng n­íc kinh tÕ l¹c hËu, tµi nguyªn thiªn nhiªn cã h¹n, vÉn cã thÓ v­¬n nhanh trªn con ®­êng hiÖn ®¹i ho¸ nÕu cã mét nÒn gi¸o dôc ®¹i häc ph¸t triÓn. Khi tØ lÖ d©n c­ cã tr×nh ®é ®¹i häc cao th× kh¶ n¨ng tiÕp thu, n¾m b¾t vµ vËn dông nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña nh©n lo¹i vÒ kÜ thuËt, c«ng nghÖ rÊt hiÖu qu¶. Trong hoµn c¶nh hiÖn nay n­íc ta cßn nghÌo, chóng ta ch­a ®ñ lùc ®Ó thùc hiÖn ®ång lo¹t nh÷ng yªu cÇu x· héi ®ßi hái, do ®ã ph¶i lùa chän sù ­u tiªn ®Ó tiÕn tõng b­íc v÷ng ch¾c. Sù ­u tiªn nµy ph¶i thÓ hiÖn trong tõng ngµnh vµ tõng cÊp. Ch¼ng h¹n, nhiªm vô cña gi¸o dôc lµ gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch, c¶ hai nhiÖm vô ®ã ®Òu quan träng, nh­ng nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ ngµy cµng xa cña ®Êt n­íc ®ßi hái gi¸o dôc ph¶i lÊy nhiÖm vô thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lµm ­u tiªn. Tõ ®ã, trong c¸c chñ tr­¬ng cña tõng cÊp häc, bËc häc, ngµnh häc, quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh häc, trong ®Çu t­, x©y dùng ®éi ngò ph¶i qu¸n triÖt sù lùa chän ­u tiªn nµy. Nh÷ng n¨m qua, chóng ta ®· nhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy vµ cã nh÷ng b­íc ®iÒu chØnh, do ®ã c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n n­íc ta ®· cã nh÷ng ®æi míi nhÊt ®Þnh. Gi¸o dôc ®¹i häc ë n­íc ta gåm hai cÊp: CÊp ®¹i häc vµ sau ®¹i häc. CÊp ®¹i häc chia lµm hai tr×nh ®é lµ tr×nh ®é cao ®¼ng vµ tr×nh ®é ®¹i häc, cÊp sau ®¹i häc cã hai tr×nh ®é lµ tr×nh ®é th¹c sÜ vµ tr×nh ®é tiÕn sÜ. CÊp sau ®¹i häc tr­íc ®©y ®µo t¹o ba tr×nh ®é: Th¹c sÜ, phã tiÕn sÜ vµ tiÕn sÜ, nh­ng c¸ch tæ chøc nµy sÏ kÐo dµi thêi gian häc tËp cña häc sinh t¹i tr­êng, thêi gian phôc vô x· héi vµ cèng hiÕn cho khoa häc sÏ rót ng¾n, do vËy, cÊp sau ®¹i häc bá bít tr×nh ®é phã tiÕn sÜ, chØ cßn hai tr×nh ®é lµ th¹c sÜ vµ tiÕn sÜ. Sù ®iÒu chØnh ®ã lµ phï hîp, t¹o ra sù thèng nhÊt vÒ hÖ thèng v¨n b»ng gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh giao l­u gi¸o dôc ®µo t¹o. Nh÷ng chuyÓn biÕn cã tÇm chiÕn l­îc ë gi¸o dôc ®¹i häc cã t¸c dông ®Çu tµu ®èi víi toµn bé hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh ë gi¸o dôc phæ th«ng, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ. Nh÷ng chuyÓn biÕn b­íc ®Çu sang mét thÕ míi, mét tr¹ng th¸i míi cña gi¸o dôc ®¹i häc cã t¸c dông to lín vÒ ®µo t¹o c¸n bé, nghiªn cøu khoa häc, lùc l­îng lao ®éng s¶n xuÊt phôc vô x· héi, gãp phÇn to lín vµo qu¸ tr×nh æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ x· héi ë n­íc ta. 2.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghÖ 2.2.1. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt §Êt n­íc ta ®ang chuyÓn h¼n sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi nÒn kinh tÕ më, ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. Chóng ta ®· thÊy ®­îc chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp cña Nhµ n­íc ®· k×m h·m viÖc ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt ë n­íc ta nh­ thÕ nµo. ChÝnh v× vËy mµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi ban hµnh nh»m kÝch thÝch ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ ®· nhanh chãng t×m ®­îc sù h­ëng øng vµ ®ãn nhËn, ®em l¹i kÕt qu¶ ban ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ míi ban hµnh cña Nhµ n­íc trong thêi gian qua nh»m t¹o quyÒn chñ ®éng cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong viÖc øng dông c¸c tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®· cã t¸c dông gióp nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt ®øng v÷ng ®­îc trong c¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ tr­êng, b­íc ®Çu lµm ¨n cã hiÖu qu¶. VÝ dô nh­ nghÞ quyÕt sè 217 - H§BT ngµy 14/11/98 vÒ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kÕ ho¹ch ho¸ vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh (ban hµnh theo nghÞ ®Þnh sè 50 - HDBT ngµy 22/3/1998) ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, lµm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®éc lËp h¬n, tù chñ h¬n trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, luËt b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp; ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ mét lo¹t c¸c th«ng t­ quyÕt ®inh cô thÓ kh¸c cña Nhµ n­íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn ban ®Çu thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Nh÷ng qui ®Þnh trong chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc ®·: - T¹o ra nhu cÇu bøc thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ - T¹o quyÒn chñ ®éng cho chñ thÓ sö dông (c¸c doanh nghiÖp) quyÕt ®Þnh lùa chän mua b¸n c«ng nghÖ kÓ c¶ viÖc trùc tiÕp quan hÖ víi b¹n hµng n­íc ngoµi. - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh chñ ®éng sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Më ra nh÷ng h×nh thøc míi kh«ng nh÷ng tiÕp cËn mµ cßn thu hót ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi. B¸o c¸o t¹i héi th¶o kinh tÕ ViÖt Nam, bé tr­ëng bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng §Æng H÷u ®· ®¸nh gi¸: “Xem xÐt l¹i trong 363 dù ¸n víi tæng sè vèn gåm 2,7 tØ USD vµ c¸c hîp ®ång chuyÒn giao c«ng nghÖ kh¸c thÊy r»ng nhiÒu c«ng nghÖ míi ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam ®· gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ chung cña s¶n xuÊt, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm”. §ång thêi bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc víi viÖc ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ còng cßn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ tån t¹i ®ã lµ: - ThiÕu sù ®Þnh h­íng râ rÖt trong ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. HiÖn nay, nhµ n­íc vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia lµm c¬ së ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghÖ .Do thiÕu ®Þnh h­íng ho¹t ®éng vµ chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, cô thÓ ho¸ ®Þnh h­íng thµnh c¸c quy ®Þnh qu¶n lý nªn ph¶i thõa nhËn r»ng hiÖn t¹i c¸c ho¹t ®éng ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®ang diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, thiÕu sù quy ho¹ch vµ phèi hîp tæng thÓ c¶ trong ngµnh lÉn ë ®Þa ph­¬ng. - ThiÕu sù quan t©m tin t­ëng tõ phÝa ng­êi ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®èi víi tÝnh æn ®Þnh nhÊt qu¸n cña c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy sù tin t­ëng an t©m tõ phÝa ng­êi ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng khi hîp t¸c. Nh÷ng ®æi míi trong nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ thêi gian qua vÉn ch­a ®­îc ®¸p øng yªu cÇu nµy. NhiÒu v¨n b¶n cña ®¶ng nhµ n­íc, quèc héi ®Òu nhËn xÐt vÒ m«i tr­êng kinh tÕ hiÖn naylµ: “Chinh s¸ch qu¶nlý vÜ m« cã nhiÒu s¬ hë vµ thiÕu sãt, kØ luËt phÐp n­íc kh«ng nghiªm”. Nhµ n­íc cÇn ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m t¹o ra niÒm tin cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. - ThiÕu sù khuyÕn khÝch ph¸t triÓn dÞch vô c«ng céng vµ kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó ®¶m b¶o tiÕp nhËn vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ míi phôc vô c«ng nghiÖp ho¸. Sù yÕu kÐm vÒ hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng vµ kÕt cÊu h¹ tÇng ë n­íc ta ®ang lµ mét trong nh÷ng c¶n trë lín nhÊt trong chuyÓn giao c«ng nghÖ. Nã ®· vµ ®ang ®Ó tuét nhiÒu dù ¸n ®Çu t­, mÆc dï ®· cã nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt so víi th«ng lÖ chung cña quèc tÕ. 2.2.2. Ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé khoa häc C¸c chÝnh s¸ch c¬ chÕ cña nhµ n­íc ch­a t¹o ra ®éng lùc kÝch thÝch ®èi víi c¸n bé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. Sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ võa lµ môc tiªu võa lµ ph­¬ng tiÖn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Con ng­êi lµ yÕu tè quan träng cña sù ph¸t triÓn Êy bëi v× con ng­êi lµ yÕu tè chñ ®éng, n¨ng ®éng cña sù ph¸t triÓn Êy. ThÕ nh­ng hiÖn t¹i lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy ®ang thiÕu sù khuyÕn khÝch, kÝch thÝch cÇn thiÕt. NhËn xÐt vÒ c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ, nghÞ quyÕt 26 cña bé chÝnh trÞ võa qua ®· chØ râ: “ChÝnh s¸ch chÕ ®é ®·i ngé trong khoa häc cßn nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý. TiÒn l­¬ng mang nÆng tÝnh chÊt b×nh qu©n chñ nghÜa. Lao ®éng chÊt x¸m nãi chung rÎ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n. §iÒu kiÖn tèi thiÕu ®Ó lµm viÖc vµ sinh ho¹t cña c¸n bé khoa häc ch­a ®­îc ®¶m b¶o”. HiÖn nay, víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ th× chÊt l­îng, tr×nh ®é kÜ thuËt vµ tay nghÒ cña lao ®éng n­íc ta cßn qu¸ thÊp. Lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam ®­îc gi¸o dôc ®µo t¹o cã hÖ thèng c¬ b¶n chØ chiÕm 11% trong tæng sè lao ®éng toµn x· héi. MÆt b»ng d©n chÝ thÊp, lao ®éng trÝ tuÖ, lao ®éng ch©n tay cã tr×nh ®é ®¹i häc, sau ®¹i häc cßn Ýt.Nh×n tæng thÓ mµ xÐt th× vÒ mÆt l­îng nguån lao ®éng cña n­íc ta lµ lín nh­ng vÒ mÆt chÊt th× ch­a ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. V× vËy ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao tr×nh ®é lao ®éng ph¸t triÓn c¸n bé khoa häc kÜ thuËt ®Ó t¹o ra mét sù biÕn ®æi vÒ chÊt lùc l­îng lao ®éng n­íc ta. 2.2.3. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 2.2.3.1. Mét sè thµnh tùu vÒ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n­íc ta trong thêi kú ®æi míi §Êt n­íc ta, sau 12 n¨m ®æi míi toµn diÖn, ®· chÊn h­ng ®­îc nÒn kinh tÕ, ®ang b­íc vµo thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang cã mÆt ë hÇu hÕt mäi lÜnh vùc ®êi sèng, sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña x· héi, cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. C«ng nghÖ sinh häc ®· vµ ®ang c¶i thiÖn chÊt l­îng c¸c gièng c©y con.C«ng nghÖ sóng b¾n gien ®· ®­îc øng dông thµnh c«ng t¹o ra gièng lóa míi. §ang thö nghiÖm trªn diÖn réng chÕ phÈm EM hay c¸c c«ng nghÖ ph©n vi sinh Biogas... trong c«ng nghiÖp. Trong y häc, nhiÒu c«ng nghÖ míi ®ang ®­îc tiÕp tôc ®­a vµo øng dông nh­: Laze phèi hîp chÊt ph¸t quang ®Ó ®iÒu trÞ ung th­, vËt liÖu c¸c bon trong phÉu thuËt ghÐp x­¬ng, thay thËn, héi chuÈn tõ xa... VÒ c«ng nghÖ vËt liÖu míi, nhiÒu lo¹i com-p«-dit, sîi c¸c bon, gåm men sø cao cÊp ®· ®­îc nghiªn cøu øng dông phôc vô s¶n xuÊt vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu. Ngµnh n¨ng l­îng ®Èy m¹nh c«ng nghÖ tiÕt kiÖm vµ s¶n xuÊt n¨ng l­îng t¸i t¹o, h×nh thµnh nhiÒu lµng ë vïng s©u, vïng xa dïng n¨ng l­îng cung cÊp bëi pin mÆt trêi. C«ng nghÖ th«ng tin ®· vµ ®ang s¶n xuÊt phÇn mÒm, h×nh thµnh m¹ng m¸y tÝnh quèc gia. C«ng nghÖ xö lý sù cè m¸y tÝnh n¨m 2000 cßn gäi lµ bµi to¸n Y2K ®ang ®­îc khÈn tr­¬ng tiÕn hµnh nhiÒu kÕt qu¶ tiªn tiÕn cña c«ng nghÖ th«ng tin nh­: NhËn d¹ng ch÷ viÕt, t¹o m· vµ gi¶i m· ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong kh«ng gian ®iÖn tö, thö nghiÖm m¹ng th«ng tin vÖ tinh toµn cÇu (nèi m¹ng trùc tiÕp tõ thuª bao qua vÖ tinh gäi ®i c¸c thuª bao kh¸c ë trªn toµn hµnh tinh)...Cã nhiÒu høa hÑn øng dông víi hiÖu qu¶ cao. Bªn c¹nh ®ã, ®· vµ ®ang h×nh thµnh c¸c c¬ së, c¸c khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕnnh­: Tæng ®µi sè cì lín, c¸p quang hay c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong thi c«ng cÇu, ®­êng, x©y dùng c«ng tr×nh nhµ cao tÇng, øng dông thµnh c«ng nhiÒu trang thiÕt bÞ c¬ khÝ ®iÒu khiÓn theo ch­¬ng tr×nh. §Æc biÖt ®· h×nh thµnh m¹ng phßng thÝ nghiÖm quèc gia tõ c¸c trung t©m nghiªn cøu, viÖn nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc, mét khu c«ng nghÖ cao cho c¶ n­íc vµ khu vùc ë Hoµ L¹c (Hµ T©y)... 2.2.3.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ Cuèi th¸ng 1-1999, héi nghÞ khoa häc vµ c«ng nghÖ toµn quèc ®· ®­îc tæ chøc nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, tån t¹i vµ kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh thùc hiÖn môc tiªu nhiÖm vô khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ nghÞ quyÕt lÇn thø 2 Ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng kho¸ VIII ®· ®Ò ra. VÒ kÕt qu¶ ®¹t ®¹t ®­îc: TiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cã b­íc tiÕn míi, bao gåm: Nh©nlùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ®­îc bæ xung, t¨ng c­êng mçi n¨m kho¶ng 180 ngh×n ng­êi. Tr×nh ®é c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n ®­îc n©ng lªn. H×nh thµnh ®­îc mét sè khu c«ng nghiÖp víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c nhau. C¸c ho¹t ®éng khoa häc x· héi nh©n v¨n ®· nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n, cÊp b¸ch, phôc vô sù nghiÖp ®æi míi cña ®¶ng. Héi ®ång lý luËn trung ­¬ng ®­îc thµnh lËp. NhiÒu ®Ò tµi khoa häc trong lÜnh vùc nµy võa c¬ b¶n, chiÕn l­îc, võa b­íc ®Çu ®i vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ cña nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Khoa häc tù nhiªn, c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng ®· thùc hiÖn ®óng tiÕn bé víi 145 ®Ò tµi trong 11 ch­¬ng tr×nh nghiªn c­ó khoa häc cÊp Nhµ n­íc. NhiÒu ®Ò tµi cÊp bé, tØnh, thµnh phè trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, y häc, tµi nguyªn vµ m«i tr­êng...§· ®­îc x©y dùng nhiÒu ch­¬ng tr×nh ®Ò tµi øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc: Qu¶n lý Nhµ n­íc trong kh©u thÈm ®Þnh, gi¸m ®Þnh cßn nhiÒu s¬ hë vµ lóng tóng nªn nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt ®· nhËp mét sè c«ng nghÖ l¹c hËu g©y tèn kÐm kh«ng Ýt tiÒn cña nh­: Xi m¨ng lß ®øng, mét sè d©y chuyÒn mÝa ®­êng... Trong lÜnh vùc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, quyÒn së h÷u c«ng nghÖ cßn nhiÒu kÏ hë nªn ®· cã c¸c vô kiÖn vÒ quyÒn t¸c gi¶ trong xuÊt b¶n hay ¨n c¾p kiÓu d¸ng s¶n phÈm, hiÖn t­îng hµng gi¶, hµng nh¸i vÉn cã chiÒu h­íng gia t¨ng...NhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc ë mét sè c¬ së kh«ng thiÕt thùc, trong thùc hiÖn thiÕu tÝnh khoa häc, khi nghiÖm thu thiÕu kh¸ch quan, ®«i khi ®­îc ®¸nh gi¸ lµ “xuÊt s¾c” nh­ng l¹i ph¶i xÕp vµo “l­u tr÷” v× kh«ng øng dông ®­îc vµo thùc tÕ. ViÖc ®µo t¹o, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn mÊt c©n ®èi, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®ßi hái c«ng nghÖ cao, lùc l­îng khoa häc trong lao ®éng trùc tiÕp thiÕu trÇm träng nªn viÖc phæ biÕn, ®­a khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, ®Õn c¸c vïng s©u, vïng xa cßn rÊt h¹n chÕ vµ cßn nhiÒu khã kh¨n. 2.3. ChÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông nguån vèn 2.3.1. Thùc tr¹ng huy ®éng vèn cña nhµ n­íc N­íc ta còng nh­ bÊt kú mét n­íc nµo trªn thÕ giíi muèn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× cÇn ph¶i cã vèn. Tõ n¨m 1992 trë l¹i, nhê thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh th¾t chÆt, Nhµ n­íc ®· chÊm døt ®­îc t×nh tr¹ng ph¸t hµnh tiÒn cho tiªu dïng cña ng©n s¸ch, sè thu kh«ng nh÷ng ®· bï ®¾p sè chi th­êng xuyªn mµ cßn dµnh ra mét phÇn ®Ó tÝch luü ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Nh­ng nÕu chØ dïng sè tiÒn tÝch luü ®ã th× sÏ kh«ng ®ñ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã Nhµ n­íc ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó huy ®éng vèn trong vµ ngoµi n­íc. ViÖc huy ®éng vèn trong n­íc b»ng c¸c h×nh thøc tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu tuy cã ph¸t triÓn song sè vèn huy ®éng ®­îc cßn rÊt h¹n chÕ vµ chñ yÕu vÉn lµ nguån vèn ng¾n h¹n (chiÕm 90% doanh sè ph¸t hµnh). H×nh thøc huy ®éng vèn cßn ®¬n ®iÖu. H×nh thøc tÝn phiÕu kho b¹c víi thêi h¹n dµi (3 n¨m) hÇu nh­ ch­a nhËn ®­îc sù h­ëng øng nhiÖt t×nh cña d©n c­, vµ chñ yÕu lµ dïng biÖn ph¸p b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i mua. Tuy Nhµ n­íc ®· thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp: Ng©n hµng Nhµ n­íc qu¶nlý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ tÝn dông vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i lµm nhiÖm vô kinh doanh tiÒn tÖ trªn nguyªn t¾c ®i vay ®Ó cho vay. Nh­ng tæng sè vèn huy ®éng trong d©n c­ b»ng c¸c h×nh thøc qua kªnh ng©n hµng vµ ng©n hµng nh­ tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c, tiÒn tiÕt kiÖm...GÇn ®©y míi chØ ®¹t 8000 tØ ®ång/n¨m, chiÕm kho¶ng 5% GDP vµ chñ yÕu lµ nguån vèn ng¾n h¹n. Nh­ vËy, nÕu so víi c¸c n­íc cïng khu vùc §«ng Nam ¸ th× tû lÖ vèn trong n­íc ®Ó ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña n­íc ta cßn thÊp. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do mét sè chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ hiÖn nay ch­a t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng c¸c doanh nghiÖp tù ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh nh­ chÝnh s¸ch thuÕ, chÕ ®é thu khÊu hao. C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn ch­a ®­îc më réng. Ng­êi d©n ch­a thËt tin t­ëng vµo sù æn ®Þnh kinh tÕ, cßn sù l¹m ph¸t khñng ho¶ng. KÕ ®Õn lµ Nhµ n­íc ch­a cã nhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn linh ho¹t, cã l·i suÊt hÊp dÉn còng nh­ ch­a t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ph¸t lý, m«i tr­êng kinh tÕ vµ bé m¸y nh©n sù ®¸p øng yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr­êng. 2.3.2. Thùc tr¹ng vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc sö dông vµ qu¶n lý vèn Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Çu t­ cña Nhµ n­íc b­íc ®Çu ®· cã mét sè thay ®æi theo chiÒu h­íng tèt, mét sè c«ng tr×nh ®· ph¸t huy t¸c dông lµm t¨ng thªm c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho b­íc míi thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.Tuy nhiªn nh×n chung viÖc sö dông vèn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc ®Õn nay vÉn cßn rÊt l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶. Quan niÖm cña Nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ cßn ®¬n gi¶n, chØ chó träng vµo ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ®Ó lµm t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh, ch­a quan t©m thÝch ®¸ng vµ g¾n bã víi ®Çu t­ x©y dùng c¬ së nguyªn liÖu, ®Çu t­ vµo con ng­êi vµ ph¸t triÓn khoa häc kÜ thuËt. §èi víi c¬ cÊu ®Çu t­ còng cßn nhiÒu bÊt hîp lý: Nhµ n­íc ch­a chó ý thÝch ®¸ng ®Õn ®Çu t­ cho kÕt cÊu h¹ tÇng, hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ thÊp do kh«ng Ýt tr­êng hîp ®Çu t­ sai, c¬ chÕ cÊp ph¸t vèn cña Nhµ n­íc vÉn cßn mang tÝnh chÊt bao cÊp, thÊt tho¸t, t¨ng phÝ nhiÒu.KÕt qu¶ tÝnh to¸n cho thÊy hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ hiÖn nay lµ rÊt thÊp thÓ hiÖn qua sù so s¸nh gi÷a tæng sè vèn ®Çu t­ vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng thªm nh­ sau: Thêi k× 1986 - 1990 cø bá ra 100 ®ång vèn ®Çu t­ th× chØ thu ®­îc kho¶ng 50 ®éng gi¸ trÞ tµi s¶n t¨ng thªm, n¨m 1991 lµ 51,5 ®ång vµ n¨m 1992 lµ 48,2 ®ång, tØ lÖ thÊt tho¸t lªn ®Õn 30%. Së dÜ cã sù thÊt tho¸t lín nh­ thÕ lµ do c¬ chÕ cÊp ph¸t, thanh to¸n ®Õn giao nhËn thÊu, nghiÖm thu, quyÕt to¸n c«ng tr×nh cã nhiÒu c¬ quan qu¶n lý nh­ng l¹i thiÕu sù quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cô thÓ, kh«ng c¬ quan nµo chÞu tr¸ch nhiÖm tõ ®Çu ®Õn cuèi vÒ sè vèn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. T×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng cßn nhiÒu ®iÒu cÇn ph¶i xem xÐt l¹i. Nh÷ng n¨m qua vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi vµo n­íc ta tuy t¨ng nhanh qua c¸c n¨m, song vÉn cßn cã sù mÊt c©n ®èi vÒ c¬ cÊu ®Çu t­, viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµo ViÖt Nam cßn bÞ h¹n chÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt ®Çu t­ vµ triÓn khai c¸c d­ ¸n ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn nh÷ng tiªu cùc trong viÖc lîi dông s¬ hë trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. Cã thùc tr¹ng trªn lµ do: LuËt ®Çu t­ cña Nhµ n­íc dï ®· x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc ­u tiªn ph¸t triÓn nh­ng l¹i chËm ®­a ra danh môc c¸c dù ¸n gäi vèn vµ cßn bÞ ®éng trong gäi vèn. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh ch­a râ rµng trong x¸c ®Þnh ­u ®·i theo vïng l·nh thæ còng nh­ ch­a ®ñ hÊp dÉn ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ bá vèn kinh doanh vµo lÜnh vùc thuéc c¬ së h¹ tÇng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Mét sè n¨m do béi chi nªn Nhµ n­íc ®· ph¶i dïng c¶ vèn vay cña n­íc ngoµi ®Ó tiªu dïng cho ng©n s¸ch, lµm ®ång vèn vay kh«ng ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶. Nhµ n­íc kh¸ chó träng vay nî nh­ng xem nhÑ hiÖu qu¶ sö dông vèn vay vµ nghÜa vô tr¶ nî. TÝnh chÊt bao cÊp trong viÖc vay vµ sö dông vèn cßn kh¸ phæ biÕn vµ nghiªm träng. Nhµ n­íc ch­a cã mét chiÕn l­îc vay nî, tiÕp nhËn vµ sö dông vèn vay n­íc ngoµi mét c¸ch chñ ®éng, cã tÝnh ®Õn nhu cÇu, kh¶ n¨ng hÊp thô vµ tr¶ nî cña ®Êt n­íc nªn viÖc vay nî cßn diÔn ra rÊt tuú tiÖn. T×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu ®Çu t­ vÉn cßn tån t¹i, ng­êi d©n ch­a thËt tin t­ëng vµo ®­êng lèi ®æi míi cña Nhµ n­íc. Trong mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh, nhµ n­íc ch­a cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch m¹nh mÏ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc vµo c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ mòi nhän cÇn ph¸t triÓn nhanh chãng ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ó qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao Nhµ n­íc tÊt yÕu ph¶i b¶o toµn ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn h¬n n÷a. 2.4. Qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 2.4.1. Thùc tr¹ng vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ chñ yÕu nh»m vµo nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu hµnh chØ ®¹o viÖc h×nh thµnh vµ triÓn khai thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý cña Nhµ n­íc ta trong thêi gian qua ®· cã nhiÒu thay ®æi tiÕn bé. Trong nhËn thøc vÒ c«ng nghiÖp ho¸ ®· cã nh÷ng nh×n nhËn míi c¶ vÒ môc tiªu, néi dung, quy m« lÉn biÖn ph¸p qu¶n lý. Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt vµ tr×nh ®é c«ng nghiÖp, n©ng cao tr×nh ®é hiÖn ®¹i ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Chñ tr­¬ng ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®· ®­îc x¸c ®Þnh toµn diÖn thÝch hîp h¬n. §ã lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ toµn diÖn trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, cã träng ®iÓm lµ c«ng nghiÖp, ­u tiªn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng trong ®ã ph¶i ­u tiªn cho c¸c vïng träng ®iÓm. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ víi sù ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn diÖn nh­ng trong ®ã chó träng nhÊt vÒ c«ng nghÖ vµ tri thøc c«ng nghÖ. BiÖn ph¸p thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ còng ®­îc Nhµ n­íc ®iÒu chØnh trong ®ã râ nhÊt lµ: Thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ x· héi theo tõng cÊp, c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ so s¸nh cô thÓ mµ x¸c ®Þnh quy ho¹ch x¸c ®inh c¸c c«ng tr×nh theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸. §iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ theo h­íng tËp trung vµ sím døt ®iÓm ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­, c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé ®­îc t¨ng c­êng m¹nh ë nh÷ng ngµnh chuyªn m«n ®ang rÊt thiÕu nh­: C«ng nghÖ, marketing qu¶n trÞ kinh doanh vµ nh÷ng lÜnh vùc kh«ng thÓ thiÕu khi thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò ch­a thèng nhÊt trong biÖn ph¸p qu¶n lý thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Cô thÓ lµ: Ph­¬ng h­íng khai th¸c tiÒm n¨ng ch­a râ rµng chÝnh x¸c. Nh×n chung c¸c ®Þa ph­¬ng ®Òu ®· x©y dùng qui ho¹ch ph¸t triÓn, trong ®ã ph©n tÝch kh¸ râ nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ cña ®Þa ph­¬ng m×nh, nh­ng ph©n tÝch ®Ó lµm râ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trong xu thÕ ph¸t triÓn chung cña n­íc ta vµ thÕ giíi cßn cã nh÷ng ®iÓm kh¸c xa nhau. TiÕn tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ch­a ®­îc nhµ n­íc dÞch ra cô thÓ. VÒ tæng qu¸t, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ sÏ ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian tõ nay ®Õn n¨m 2020 nh­ng c¸c b­íc cô thÓ ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng. Do ®ã trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ®· n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò. VÝ dô nh­ vÊn ®Ò thùc hiÖn ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn nh­ thÕ nµo vµ vµo lóc nµo khi nguån nguyªn liÖu ch­a ®­îc ph¸t triÓn...Gi¶i ph¸p vay vèn vµ sö dông vèn vay ch­a thËt thuyÕt phôc trong c©n nh¾c vÒ hËu qu¶. Nhu cÇu vèn cho thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ rÊt lín ph¶i cã sù hç trî tõ bªn ngoµi.Nh­ng Nhµ n­íc vÉn ch­a tÝnh to¸n kÜ trong viÖc thanh to¸n tr¶ nî sau nµy. ViÖc ph¸t triÓn hiÖn nay víi søc ®Ì nÆng cña c¸c mãn nî trong 20-25 n¨m n÷a. Ph­¬ng h­íng chØ ®¹o nhËp c«ng nghÖ ch­a cô thÓ. NhiÒu vÊn ®Ò trong chñ tr­¬ng nhËp c«ng nghÖ kh«ng ®­îc chØ ®¹o døt kho¸t vµ thùc hiÖn thèng nhÊt nh­: X¸c ®Þnh tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn ë møc nµo, c¬ cÊu c«ng nghÖ cÇn nhËp ra sao, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng nghÖ truyÒn thèng nh­ thÕ nµo.ViÖc kiÓm so¸t nhËp c«ng nghÖ qua c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña n­íc ngoµi còng kh«ng chÆt chÏ, diÔn ra t×nh tr¹ng nhËp c¸c c«ng nghÖ thÊp c«ng nghÖ lo¹i th¶i vµo n­íc ta. Chóng ta l¹i qu¸ thiÕu c¸c th«ng tin vÒ c«ng nghÖ. Do vËy khi ®­îc n­íc ngoµi giíi thiÖu vÒ mét c«ng nghÖ nµo ®ã th× kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó so s¸nh nhËn biÕt ®­îc tr×nh ®é c«ng nghÖ ®ã tiªn tiÕn møc nµo, ­u ®iÓm nh­îc ®iÓm so víi c«ng nghÖ cïng lo¹i kh¸c lµm Nhµ n­íc rÊt khã kh¨n trong qu¸ tr×nh qu¶n lý, ¶nh h­ëng lín tíi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta. Ch­¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta trong thêi gian tíi 3.1. §Þnh h­íng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 3.1.1. X¸c ®Þnh mét c¸ch toµn diÖn thÝch hîp h¬n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ §Ó n©ng cao vai trß cña m×nh trong viÖc ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, Nhµ n­íc cÇn ph¶i: Ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nhÊt lµ kinh tÕ Nhµ n­íc, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh»m ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, hç trî vµ thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. Nhµ n­íc ph¶i sím chñ ®éng n¾m b¾t sù t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó ®Þnh h­íng ®óng ®¾n chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, x©y dùng thèng nhÊt chÆt chÏ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®Þnh h­íng ®óng ®¾n kÕ ho¹ch thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Nhµ n­íc ph¶i n¾m v÷ng nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, tËp trung ®óng møc vµo nh÷ng ngµnh, ®Þa ph­¬ng, lÜnh vùc quan träng nhÊt ®Ó cã thÓ t¹o ra sù t¨ng tr­ëng nhanh víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao 3.1.2. ChuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ë n­íc ta sÏ ®­îc x¸c ®Þnh lµ c¬ cÊu c«ng n«ng nghiÖp dÞch vô. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh trong c¬ cÊu Êy ph¶i ®¸p øng ®­îc m« h×nh chiÕn l­îc cña c«ng nghiÖp ho¸. Cô thÓ lµ: - Nhµ n­íc ®Èy m¹nh khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng ®a d¹ng vÒ n«ng l©m ng­ nghiÖp, thóc ®Èy nhanh viÖc h×nh thµnh c¸c vïng tËp trung, chuyªn canh, ®a c«ng nghÖ sinh häc vµ c¸c ph­¬ng ph¸p canh t¸c tiªn tiÕn vµo n«ng nghiÖp thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. KÕt hîp ph¸t triÓn n«ng l©m ng­ nghiÖp víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n. - Ph¸t triÓn m¹nh mÏ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng th«ng th­êng ®Ó tho¶ m·n tiªu dïng c¬ b¶n, thiÕt yÕu vµ phæ th«ng cña d©n c­, h¹n chÕ tèi ®a nhËp khÈu mÆt hµng nµy ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸. - X©y dùng, c¶i t¹o vµ n©ng cÊp hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sè._.