Tóm tắt Luận án Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học: Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội

vụ quan trọng của giáo dục đào tạo là đổi mới PPDH. Vấn đề này được thể hiện rõ trong các chủ chương, chính sách lớn của Đảng, pháp luật của nhà nước. Luật Giáo dục 2005 được sửa đổi, bổ sung năm 2009 (điều 5 khoản 2) chỉ rõ: PPDH phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên. 1.2. Giáo dục đại học là bậc học trực tiếp tạo ra nguồn nhân lực cao cho xã hội. Ở bậc giáo dục này có nhiệm vụ đào tạo nghề nghiệp tương lai cho SV nên phải có PPDH phù hợp với cách dạy đại học. Tuy nhiên trong những năm gần đây, các PPDH đại học đã bộc lộ nhiều bất cập, việc dạy học theo kiểu “thầy giảng giải - trò ghi nhớ” không đảm bảo cho mục tiêu giáo dục đại học về nguồn nhân lực mà xã hội cần. Đổi mới PPDH đại học được Nghị quyết 02 Hội nghị BCHTƯ Đảng khóa VIII đã chỉ rõ: đổi mới mạnh mẽ PP giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thói quen nền nếp sáng tạo của người học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học. 1.3. Với PPDH các môn khoa học Mác – Lênin trong đó có Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học đang đổi mới mạnh mẽ. Thực tế dạy học đại học ở nước ta hiện nay, môn khoa học này có nhiều thay đổi cả nội dung chương trình và PPDH. Theo quyết định số 52/2008/QĐ-BGDĐT ngày 18/9/2008, việc dạy học kiến thức Triết học giúp giảm bớt thời lượng học tập lý thuyết trên lớp, hướng cho SV tự học nhiều hơn, khuyến khích GV sử dụng các PPDH tích cực nhưng cũng gây ra nhiều bất cập: một là, kiến thức triết học Mác - Lênin là khối lượng kiến thức lớn, trừu tượng nhưng lại có ý nghĩa rất quan trọng với SV, vì nó trang bị tri thức khoa học Mác – Lênin, hình thành, phát triển thế giới quan, nhân sinh quan, PP học tập, PP nghiên cứu chuyên ngành, hình thành các kĩ năng cần thiết cho nghề nghiệp của SV trong khi học tập chỉ trong khoảng thời gian rất ngắn; hai là, hình thức đào tạo đại học theo tín chỉ hiện nay nên thời lượng chương trình giảm so với trước nên ảnh hưởng đến thời lượng dạy học môn học. Hơn nữa nhiều GV còn thiên về cách dạy học bằng PP thuyết trình truyền thống mà chưa quan tâm đến dạy học hình thành các kĩ năng, năng lực cho SV. Trong khi đó, PPTLN có thể phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo cho SV trong quá trình học tập, PPDH này đáp ứng yêu cầu đổi mới cách dạy học hiện nay; ba là, thực tế, PPTLN cũng đã được GV sử dụng trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội nhưng chưa phát huy hết mặt mạnh của PP này. Để tiếp tục nghiên cứu rõ nội dung, khẳng định vai trò và đưa ra các biện pháp phù hợp khi sử dụng PPTLN nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng xu thế đổi mới PPDH hiện nay, tác giả đã chọn vấn đề: “Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết họcở các trường đại học tại Hà Nội” làm đề tài luận án tiến sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu Luận án làm sáng tỏ lý luận về PPTLN trong dạy học, nghiên cứu thực trạng của việc sử dụng thảo luận nhóm trong dạy học và đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học cho SV ở các trường đại học tại Hà Nội. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: PPDH Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội. 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Những biện pháp sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội. 4. Giả thuyết khoa học Trong quá trình dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, nếu GV sử dụng PPTLN với các biện pháp như: xây dựng các chủ đề TLN phù hợp; kết hợp TLN với PPTT; sử dụng các KTDH trong TLN; tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học TLN cho SV; kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cho SV thì kết quả học tập SV sẽ đạt kết quả tốt, đảm bảo được các mục tiêu dạy học góp phần nâng cao chất lượng dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, đề tài tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: nghiên cứu cơ sở lý luận của PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường Đại học tại Hà Nội; điều tra, đánh giá thực trạng sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội; đề xuất biện pháp để thực hiện việc dạy học bằng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường Đại học tại Hà Nội; tổ chức TN sư phạm những biện pháp để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất trong luận án. 6. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn của việc sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội; khảo sát thực trạng dạy và học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin về Triết học có sử dụng PPTLN ở các trường đại học tại Hà Nội. Các trường Đại học được khảo sát và dạy TN là: Đại học Tài nguyên và Môi trường; Đại học Sư phạm Hà Nội; Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia; Đại học Thương mại Hà Nội; Đại học Kiểm sát Hà Nội; nội dung TN là các biện pháp khi áp dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học đã nêu ở trên. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Luận án sử dụng PP luận của chủ nghĩa Mác – Lênin; Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; lý luận dạy học hiện đại; lý luận và PPDH Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin; các quan điểm đường lối của Đảng, nhà nước về đổi mới PPDH; lí luận dạy học hiện đại... 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Sử dụng PP phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa nhằm thu thập thông tin để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn PP quan sát: quan sát thái độ, sự chú ý, biểu hiện hứng thú, sự tích cực của sinh viên trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học qua các buổi dự giờ, giảng dạy; PP điều tra: sử dụng phiếu hỏi với giảng viên và sinh viên nhằm thu thập thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu; PP thực nghiệm: tổ chức TN sư phạm để phân tích, đánh giá, so sánh nhóm TN và đối chứng thông qua tác động thực nghiệm để góp phần kiểm định giả thuyết khoa học của luận án 7.2.3. Các phương pháp bổ trợ PP chuyên gia: tham khảo ý kiến của một số nhà khoa học trong xây dựng đề cương, lựa chọn PP nghiên cứu; xây dựng bộ phiếu khảo sát thực trạng; PP nghiên cứu tác động để xử lí thông tin, từ đó khẳng định biện pháp triển khai trong luận án có tính khả thi và áp dụng đại trà được không; PP xử lý số liệu bằng công thức tính toán trong thống kê và phần mềm Excell để sử lý số liệu trong luận án. 8. Những luận điểm cần bảo vệ PPTLN là một trong những PPDH tích cực có vai trò và ý nghĩa trong dạy học đại học hiện nay, căn cứ vào đặc điểm kiến thức Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học có ưu thế để sử dụng PPTLN. Thực trạng việc sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học chưa đảm bảo, chưa phát huy được thế mạnh của PPDH này. Vì vậy, GV nên sử dụng các biện pháp TLN như: xây dựng các chủ đề TLN phù hợp; kết hợp TLN với PPTT; sử dụng các KTDH trong TLN; tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học TLN; kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cho SV sẽ nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới giáo dục hiện nay ở nước ta. Kết quả TN đã khẳng định tính đúng đắn của các biện pháp đã đề xuất khi dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà nội hiện nay. 9. Đóng góp mới của đề tài Thứ nhất, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận của PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội; Thứ hai, đánh giá thực trạng việc dạy học sử dụng PPTLN ở các trường đại học tại Hà Nội, từ đó chỉ ra những nguyên nhân dẫn đến thực trạng để thấy được sự cần thiết của việc sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội. Thứ ba, đề xuất biện pháp để tiến hành PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học nhằm nâng cao chất lượng dạy học và hình thành các kĩ năng, năng lực cho SV. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài mở đầu, kết luận kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được chia làm 4 chương: Chương 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu; Chương 2. Cơ sở khoa học của PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học; Chương 3. Các nguyên tắc và biện pháp sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội; Chương 4. Thực nghiệm Sư phạm Chương 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1. 1. Các nghiên cứu lý luận về phương pháp thảo luận nhóm trên thế giới Trong lý luận dạy học, có nhiều công trình nghiên cứu bàn về PPTLN, mặc dù có nhiều ý kiến khác nhau về PPTLN nhưng các tác giả đều khẳng định: đây là một trong những cách tổ chức dạy học hiệu quả, có rất nhiều ưu điểm, khi áp dụng PPTLN trong dạy học sẽ phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo cho người học. Các công trình nghiên cứu trên thế giới đã đưa ra những khái niệm, những giải thích, hướng dẫn về quy trình, cách thức tổ chức, các kĩ thuật..., cho người dạy và người học để sử dụng PPDH này đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, một số tác giả không đồng tình việc dạy học bằng TLN vào trường học, họ cho rằng cách dạy học này không có tính khả thi. Vậy, việc hiểu nội dung, cách thức, hình thức thực hiện, đặc biệt tâm huyết của người thực hiện là một trong những yếu tố góp nên thành công khi áp dụng PPTLN vào thực tiễn dạy học ở các trường học hiện nay. 1.2. Các nghiên cứu về phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học ở nước ta Ở nước ta, các tác giả bàn đã bàn đến các nội dung liên quan đến PPTLN như: quan niệm nhóm, hình thức nhóm, mục tiêu chung, tổ chức nhóm, vai trò của người thầy trong thực hiện các nhóm học tập; cách chia nhóm... Mặc dù các nhà giáo dục ở Việt Nam đã bàn dạy học bằng PPTLN, nhưng phần lớn các công trình nghiên cứu dựa trên quan điểm chung của các nhà giáo dục thế giới dưới dạng các tài liệu dịch, các sách do một số dự án cung cấp cho GV nằm trong chương trình dự án..., chứ chưa thực sự có những đóng góp mới, đóng góp riêng phù đặc thù cho khoa học cụ thể, chưa nghiên cứu PPTLN một cách hệ thống với dạy học một khoa học cụ thể, chưa đưa ra các biện pháp để sử dụng PPTLN thành công, rất ít tác giả bàn đến PPTLN là một trong những PPDH trực tiếp không chỉ hình thành tri thức khoa học mà trực tiếp hình thành phát triển kĩ năng, năng lực cho người học. 1.3. Các nghiên cứu phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin ở các trường đại học hiện nay Sử dụng PPTLN trong dạy học khoa học Mác – Lênin có một số tác giả bàn đến và cho rằng: dạy học bằng PPTLN giúp cho SV chủ động trong nghiên cứu và tiếp thu môn học, học cách suy nghĩ về những vấn đề, những quy luật chính trị - xã hội của môn học bằng cách cho họ thực hành suy nghĩ, qua thảo luận SV hình thành thói quen làm việc có kế hoạch, nghiêm túc. Song các nghiên cứu lý luận về TLN một cách có hệ thống, nghiên cứu thực tế dạy học bộ môn, những ưu thế của môn học ra sao, hình thức TLN nào thuận lợi với đặc thù môn học, đặc thù đối tượng SV đại học từ đó đưa ra những biện pháp cơ bản trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học thì chưa được bàn đến. Luận án kế thừa có chọn lọc những giá trị các công trình đã nghiên cứu. Trên cơ sở đó, luận án sẽ tiến hành phân tích, lựa chọn, bổ sung, để xây dựng một số biện pháp sử dụng PPTLN mà theo tác giả nó sẽ mang tính khả thi cao, phù hợp với thực tiễn dạy học khoa học Mác – Lênin nói chung và Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học nói riêng để nâng cao chất lượng dạy học. 1.4. Những vấn đề luận án cần đi sâu nghiên cứu Luận án cần đi sâu nghiên cứu các vấn đề sau: 1. Luận án tiếp tục khẳng định vai trò của PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường Đại học. 2. Điều tra, đánh giá thực trạng sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học nói chung và các trường đại học tại Hà Nội nói riêng. Từ đó thấy được sự cần thiết việc áp dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội là cần thiết và có cơ sở khoa học để thực hiện. 3. Khẳng định PPTLN không chỉ áp dụng ở các bậc học dưới mà có thể áp dụng ở tất cả các bậc học trong đó việc dạy học ở đại học là có khả năng thực hiện, đồng thời, phạm vi thực hiện không chỉ ở một số trường đại học mà tất cả các trường đại học tại Hà Nội và trên cả nước. 4. Quá trình thực hiện luận án, tác giả nghiên cứu tình hình dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học, từ đó lựa chọn những nội dung kiến thức triết học, đưa ra các biện pháp phù hợp cho từng dạng kiến thức để tiến hành dạy học bằng PPTLN đạt kết quả tốt, đạt được mục tiêu dạy học. 5. Tổ chức TN sư phạm những biện pháp để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất trong luận án. Chương 2 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN VỀ TRIẾT HỌC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC 2.1. Cơ sở lý luận của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về Triết học ở các trường đại học 2.1.1. Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học đại học 2.1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài Các khái niệm liên quan đến đề tài như: PP; PPDH; đổi mới PPDH; PPDH đại học; PPTLN. Hệ thống các PPDH đại học gồm: nhóm các PPDH dùng lời: thuyết trình; đàm thoại; giảng giải. Nhóm các PPDH nhằm kích thích SV tích cực học tập như: PPTLN; nghiên cứu điển hình (nghiên cứu trường hợp, nghiên cứu tình huống); dự án; đóng vai. Nhóm các PP trình bày và nắm các thông tin mới như: giảng giải; nêu vấn đề; minh họa; đọc sách; tự học...; Nhóm các PP thực hành rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo: luyện tập; ôn tập; làm thí nghiệm. Nhóm các PP trực quan: quan sát; trình bày các tài liệu trực quan; các phim và phim đèn chiếu. Các PP kiểm tra, đánh giá, tổ chức sát hạch, thi, bảo vệ khóa luận, luận văn. 2.1.1.2. Nội dung của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Nội dung cơ bản của PPTLN trong dạy học ở đại học biểu hiện: GV tổ chức cho SV học tập để hình thành tri thức của bài học với những biểu hiện như: tổ chức cho SV hoạt động học tập để cùng trao đổi, TL, suy nghĩ, quan điểm, quyết định, và giải quyết một vấn đề gì đó trong những nhóm nhỏ, người học cùng thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong một thời gian nhất định. Trong nhóm, dưới sự chỉ đạo của nhóm trưởng, người học chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác cùng nhau để giải quyết nhiệm vụ được giao hình thành tri thức khoa học, các kĩ năng, các năng lực cho người học. Sử dụng PPTLN trong dạy học có đặc điểm nổi bật là sự hợp tác nhóm, trong việc hợp tác nhóm có nhiều dấu hiệu cơ bản để xác định như: có sự tương tác trực diện; có sự phụ thuộc tích cực; trách nhiệm cá nhân cao; có sử dụng hợp lý các kĩ năng xã hội...Có sự nhận xét tương tác nhóm. Với việc dạy học bằng PPTLN sẽ đảm bảo được rất nhiều tiềm năng giáo dục kĩ năng nghề nghiệp, kĩ năng sống cho SV, năng lực nghề nghiệp cho SV. Luận án nêu rõ các hình thức chia nhómvàcác hình thức TLN, cách tiến hành TLN, các giai đoạn khi tiến hành TLN, những ưu điểm và hạn chế của PPTLN trong dạy học hiện nay. 2.1.2. Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học 2.1.2.1. Đặc thù môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học với việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm ở các trường đại học Về mục tiêu môn học Mục tiêu dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học trực tiếp trang bị tri thức triết học cho SV, đồng thời từng bước xác lập thế giới quan, nhân sinh quan và phương pháp luận chung nhất để tiếp cận các khoa học chuyên ngành được đào tạo của SV. Đặc biệt, việc học tập tri thức khoa học Mác – Lênin không chỉ trang bị cho SV phương pháp luận chung mà sau khi học tập tri thức triết học sẽ hình thành phương pháp học tập chuyên ngành, hình thành các năng lực nghề nghiệp cho SV. Nội dung dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học Đặc điểm nội dung cơ bản Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học bao gồm: những khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật chung, khái quát nhất, phổ biến nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy, biểu hiện xuyên suốt trong toàn bộ chương trình môn học. Do đặc thù của các tri thức triết học có tính trừu tượng, tính khái quát hóa; tính hệ thống, lôgic, chính xác chặt chẽ; tính lý luận và tính thực tiễn nên yêu cầu người học phải tìm hiểu, suy ngẫm, hợp tác, tranh luận sáng tỏ các vấn đề triết học, nếu GV chỉ sử dụng PPDH truyền thống thì tính trừu tượng của kiến thức triết học sẽ không sáng tỏ.Việc sử dụng PPTLN để dạy họckiến thức triết học sẽ đảm bảo mục tiêu dạy học. Vì, đặc điểm cơ bản của TLN là sự hợp tác, sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, sự tranh luận nếu một trong các vấn đề chưa rõ. Hơn nữa, PP này có nhiều hình thức TLN khác nhau, có nhiều tiềm năng hình thành, rèn luyện, phát triển kĩ năng, năng lực xã hội cho SV nên GV lựa chọn những nội dung kiến thức triết học phù hợp PPTLN sẽ đảm bảo mục tiêu giáo dục, nâng cao chất lượng dạy học môn học. 2.1.2.2. Vai trò của việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học hiện nay Đối với GV, GV được trang bị thêm lí luận về PPTLN, giúp GV có cơ hội thực hành, áp dụng vào thực tiễn dạy học triết học. Đồng thời, giúp GV hiểu rõ các biện pháp của TLN có thể phù hợp với từng nội dung kiến thức nhất định, GV biết cách thiết kế giáo án dạy học theo các dạng khác nhau tùy vào nội dung kiến thức của bài học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về Triết học. Sử dụng PPTLN sẽ tạo nhiều cơ hội cho GV có thông tin phản hồi về người học, thu được tri thức và kinh nghiệm từ phía người học, qua các phát biểu có suy nghĩ và sáng tạo của SV. Đối với SV, họ sẽ tạo được môi trường học tập thuận lợi, hiểu được bản chất của kiến thức triết học, sự hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập, tính kiên trì, nhẫn nại của SV được hình thành khi học tập bằng PPDH này Đối với chủ trương đổi mới của Đảng, Nhà nước và Bộ giáo dục và Đào tạo, dạy học bằng PPTLN sẽ góp phần nâng cao chất lượng đổi mới PPDH, đáp ứng được cách đào tạo tín chỉ trong giáo dục đại học hiện nay ở nước ta. PPTLN trực tiếp hướng đến người học. PPTLN có ý nghĩa về giáo dục các kĩ năng, năng lực cho SV. 2.2. Cơ sở thực tiễn của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội 2.2.1. Một số đặc điểm sinh viên các trường đại học tại Hà Nội Khi tìm hiểu thực trạng và đưa ra biện pháp, GV cần quan tâm đến một số đặc điểm của SV như: về tâm lý lứa tuổi; về mặt nhận thức của SV; đặc điểm SV vùng miền, địa bàn mà SV đang sinh sống, học tập. Từ những đặc điểm của SV nói chung và SV trên địa bàn Hà Nội nói riêng để tìm ra con đường, PPDH có hiệu quả. Việc áp dụng PPTLN trong dạy học là biện pháp quan trọng nhằm tích cực hoạt động học tập của người học, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học, hình thành kĩ năng, năng lực cho SV ở trường đại học tại Hà Nội nói riêng và các trường đại học trên cả nước nói chung. 2.2.2. Thực trạng việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội 2.2.2.1. Nhận thức của giảng viên và việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội Khi điều tra thực trạng tác giả thấy rằng: sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về triết học, GV có vai trò quan trọng, là người tổ chức, điều khiển, là “trọng tài” khoa học khi TLN. Tuy nhiên, nhiều GV sử dụng PPDH này chỉ mang tính hình thức, chưa có biện pháp khoa học phù hợp với đặc thù tri thức môn học...dẫn đến chưa phát huy hết thế mạnh của PPTLN, kết quả học tập của SV còn thấp, những mặt đạt được chưa thực sự vững chắc. 2.2.2.2. Nhận thức và kết quả học tập của sinh viên khi giảng viên sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Khảo sát 520 SV với những tiêu chí khác nhau để thấy được việc nhận thức của SV với môn học và cách thức tiến hành dạy học của GV trong giờ học. Đồng thời, tác giả tiến hành kiểm tra đánh giá SV từ kết quả học tập của SV tác giả thấy rõ: PPDH có ảnh hưởng quan trọng đến kết quả học tập của SV, nên cần thay đổi cách dạy học mới đáp ứng mục tiêu dạy học đại học hiện nay. Bên cạnh đó, tác giả đánh giá chung thực trạng để thấy rõ hơn các nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả dạy học của phương pháp này. 2.2.2.3. Các nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội Về phía GV: nguyên nhân cơ bản chưa có cách thức dạy học bằng PPTLN phù hợp; về phía SV: các em chưa sử dụng PPTLN thường xuyên nên SV chưa quen cách dạy học này; nguyên nhân khác như: cơ sở vật chất, sự chỉ đạo chuyên môn của cấp trên, chương trình đào tạo đặc thù từng trường...cũng là những nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng PPTLN không hiệu quả hiện nay ở nước ta. 2.2.2.4. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết thực trạng Từ kết quả của việc điều tra, khảo sát thực trạng việc sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội, luận án nêu rõ các vấn đề cơ bản đặt ra cần phải giải quyết, việc giải quyết những vấn đề đó chính là GV sử dụng các biện pháp đề xuất khi sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của nghĩa Mác – Lênin về Triết học sẽ hình thành vững chắc kiến thức Triết học Mác – Lênin. Hơn nữa, thông qua học tập bằng TLN, các kĩ năng, năng lực của SV được hình thành và phát triển, đáp ứng được mục tiêu giáo dục đại học hiện nay ở nước ta, từ đó thấy rõ muốn nâng cao chất lượng học tập bộ môn cần có sự tác động đồng bộ, toàn diện, trong đó tìm ra các biện phápTLN khoa học, hợp lý, dễ sử dụng là vấn đề cấp thiết để phát huy hết tiềm năng vốn có của PPDH tích cực này. Chương 3 NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN VỀ TRIẾT HỌC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TẠI HÀ NỘI 3.1. Các nguyên tắc khi xây dựng biện pháp Khi xây dựng các biện pháp TLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về triết học, ngoài việc căn cứ vào cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn đã trình bày trong luận án, các biện pháp đưa ra còn phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản sau: 3.1.1. Đảm bảo định hướng phát triển năng lực cho người học Mục tiêu của đổi mới giáo dục nói chung và dạy học đại học nói riêng hiện nay đã và đang hướng đến việc định hướng phát triển năng lực cho người học. Chính vì vậy, khi sử dụng PPTLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học phải đảm bảo nguyên tắc định hướng phát triển năng lực cho SV. Năng lực là một thuộc tính tâm lý phức hợp, là điểm hội tụ của nhiều yếu tố như tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm, sự sẵn sàng hành động và trách nhiệm. Sử dụng PPTLN để dạy học Triết học sẽ đảm bảo được sự hình thành và phát triển cả về năng lực chung và năng lực đặc thù cho SV đại học. Các năng lực chung như: năng lực tự học, năng lực thuyết trình, năng lực sáng tạo trong học tập, năng lực thảo luận nhóm và hợp tác nhóm...Các năng lực đặc thù như: năng lực chịu trách nhiệm công dân, năng lực nêu và giải quyết vấn đề, năng lực tư duy khái quát... 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học và tính đặc thù môn học Tính khoa học trong một bài giảng được thể hiện thông qua hệ thống lý luận, xây dựng, kết cấu rất chặt chẽ, phản ánh lôgic bản chất của sự vật. Tính đặc thù của môn học biểu hiện là hệ thống tri thức khoa học Triết học Mác - Lênin, bao gồm những khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật được rút ra từ thực tiễn và được xây dựng thành hệ thống lý luận, hình thành thế giới quan và PP luận chung nhất cho SV. Việc đảm bảo nguyên tắc trên khi sử dụng PPTLN mới đáp ứng mục tiêu dạy học bộ môn, phát huy tốt cách thức dạy học này. 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn trong dạy học Đây là nguyên tắc quan trọng vì nó gắn liền với nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Trong lý luận nhận thức triết học mácxít đã chỉ rõ: lý luận được rút ra từ thực tiễn và nó quay trở về phục vụ cho thực tiễn. Thực tiễn có vai trò quan trọng đối với lý luận, là nguồn gốc, là cơ sở, là động lực để phát triển nhận thức lý luận. Thực tiễn còn là thước đo, là tiêu chuẩn của chân lý, cho nên lý luận phải gắn với thực tiễn. Vì vậy, việc xây dựng các biện pháp TLN trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về Triết học phải dựa trên thực tiễn dạy học ở bậc đại học nói chung và tính đặc thù môn học nói riêng, để vừa phù hợp với những đặc điểm, nội dung, điều kiện, yêu cầu của giáo dục đại học nói chung, vừa có tác dụng nâng cao hiệu quả của môn học nói riêng. 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả trong dạy học Mục đích cuối cùng trong quá trình dạy học là đảm bảo tính hiệu quả trong dạy học. Bởi vì, khi những biện pháp được đề xuất vừa có thể được ứng dụng rộng rãi, vừa đảm bảo sự tích cực nhận thức, tính cực học tập của SV, nâng cao chất lượng dạy và học. Khi tổ chức dạy học bằng PPTLN, SV phải lĩnh hội tri thức khoa học đầy đủ với chất lượng cao, kết qủa học tập vững chắc, hình thành, phát triển kĩ năng, năng lực nghề nghiệp cho SV, vì vậy, khi đề xuất các biện pháp của luận án phải đảm bảo tính hiệu quả trong quá trình dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học cho SV. 3.2. Những biện pháp khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học ở các trường đại học tại Hà Nội 3.2.1. Biện pháp 1: xây dụng các chủ đề thảo luận nhóm phù hợp Căn cứ nội dung kiến thức và mục tiêu bài học, GV xác định nhiệm vụ để SV tiến hành học tập bằng PPTLN. Với việc sử dụng PPTLN, GV chỉ tiến hành dạy học bằng PPTLN đối với những nhiệm vụ học tập tương đối phức tạp, khó đối với đa số SV trong lớp, những nhiệm vụ đòi hỏi sự huy động vốn kinh nghiệm, hiểu biết của nhiều người, hoặc cần tổ chức cho SV tranh luận, TL về một vấn đề mà SV còn có nhiều cách hiểu khác nhau, đa dạng các ý kiến. Để xác định đúng nhiệm vụ của SV khi tiến hành TLN, GV cần: căn cứ vào kiến thức, mục tiêu của từng bài học triết học cụ thể; căn cứ theo chuẩn kiến thức, kỹ năng; căn cứ vào nội dung chương trình của sách giáo trình. Trên cơ sở xác định đúng mục tiêu của bài học, mục tiêu khi tiến hành TLN, GV xây dựng các chủ đề TLN phù hợp và lựa chọn nhiệm vụ nhóm, cách thức chia nhóm, hình thức TLN hợp lí tạo cơ sở để thiết kế biện pháp TLN tương ứng. 3.2.2. Biện pháp 2: kết hợp thảo luận nhóm với phương pháp thuyết trình Sự kết hợp giữa PPTLN với PP thuyết trình tạo sự liên kết, hỗ trợ, "cộng hưởng" lẫn nhau, phát huy những điểm mạnh và khắc phục những hạn chế của từng PP. Khi dạy học bằng PPTLN, tùy theo đơn vị kiến thức cụ thể của từng chương, từng bài và từng tiết học, với những điều kiện cụ thể để mỗi GV tổ chức hợp lý hoạt động TLN của SV kết hợp một cách khoa học, linh hoạt với PP thuyết trình GV lợi dụng triệt những ưu điểm của các PP, các thủ thuật, các hình thức giảng dạy nhằm chuyển tải kiến thức một cách tối ưu, bài giảng thêm sinh động, phong phú đạt được mục tiêu bài học. 3.2.3. Biện pháp 3: sử dụng các kĩ thuật dạy học trong thảo luận nhóm Ở biện pháp này, tác giả nêu bản chất của kĩ thuật dạy học; các kĩ thuật thường dùng trong TLN đem lại kết quả tốt như: kĩ thuật khăn trải bàn; kĩ thuật mảnh ghép; kĩ thuật sử dụng phiếu học tập...các kĩ thuật trên đều có tiềm năng giáo dục kĩ năng sống cho họ. Trong các kĩ thuật dạy học, tác giả nêu rõ cách tiến hành kĩ thuật “khăn trải bàn”,“các mảnh ghép”, “phiếu học tập” trong TLN khi dạy học một số bài môn Những nguyên lú cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về Triết học nhằm hình thành kiến thức mới và kiểm tra, ôn tập, củng cố kiến thức cho SV, đảm bảo tốt hình thành tri thức cùng với hình thành kĩ năng, năng lực trong quá trình học tập của SV. 3.2.4. Biện pháp 4: tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học có thảo luận nhóm cho sinh viên Để hình thành và phát triển các kĩ năng học tập, kĩ năng nghiên cứu, kĩ năng phân tích, tổng hợp, các kĩ năng nghề nghiệp tương lai cho SV, tổ chức học tập trải nghiệm có sử dụng TLN cho SV là cần thiết. Trong luận án của mình, tác giả trình bày những nội dung cơ bản của tổ chức học tập trải nghiệm cho SV, vai trò của hoạt động trải nghiệm khi dạy học Những nguyên lý cơ bản của chỉ nghĩa Mác – Lênin về Triết học, các giai đoạn, các bước tổ chức dạy học thực tế, từ đó GV lựa chọn các chủ đề kiến thức phù hợp để sử dụng biện pháp dạy học này nhằm đảm bảo mục tiêu các nội dạy học cụ thể của môn học. 3.2.5. Biện pháp 5: tổ chức kiểm tra, đánh giá học tập của sinh viên Kiểm tra, đánh giá SV là khâu quan trọng của quá trình dạy học, từ kết quả của kiểm tra, đánh giá giúp GV có thể phân loại được SV và đánh giá