Thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường trung học cơ sở tỉnh Cà Mau

thế kỷ của sự bùng nổ kỳ diệu về trí tuệ của con người, thế kỷ của đỉnh cao trí tuệ. Trí tuệ của con người đóng vai trò quyết định đối với sự tiến bộ cũng như tốc độ phát triển của nền văn minh nhân loại. Trong cuộc hành trình vào thế kỷ này, vấn đề nhân lực và nhân tài là vấn đề chiến lược đối với mỗi quốc gia. Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. GD đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển của mỗi quốc gia trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI. Đối với GD có thể nói “tương lai chính là bây giờ” phải chuẩn bị cho lớp trẻ hiện nay như thế nào để đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển. Việc đặt con người vào trung tâm của sự phát triển khiến cho GD phải rà soát lại nhận thức về mục tiêu: từ chỗ “học để biết” sang nhấn mạnh “học để làm” rồi “học để cùng chung sống”, “học để làm người” nghĩa là “khuyến khích sự phát triển đầy đủ, nhất là tiềm năng sáng tạo của mỗi con người” vì lợi ích của bản thân và tương lai của dân tộc. Trong một thế giới mà khoa học, kỹ thuật, công nghệ đem lại sự biến đổi nhanh trong đời sống kinh tế - xã hội, đồng thời tạo ra sự dịch chuyển các định hướng giá trị, thì GD không chỉ đóng vai trò truyền đạt các tri thức khoa học kỹ thuật mà đồng thời phải phát triển những cảm xúc, thái độ, hành vi đảm bảo cho người học làm chủ được và biết vận dụng hợp lý những tri thức đó. GD phải quan tâm đến sự phát triển ở người học ý thức về các giá trị đạo đức, tinh thần, thẩm mỹ… tạo nên bản sắc tồn tại độc đáo của nhân loại, vừa kế thừa, phát triển những giá trị truyền thống, vừa sáng tạo những giá trị mới, thích nghi với thời đại mới. Nghị quyết TW2 khóa VIII đã chỉ ra nguyên nhân còn thấp kém, chưa đáp ứng được yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới của chất lượng và hiệu quả giáo dục: “Giáo dục - Đào tạo nước ta còn nhiều bất cập cả về quy mô, cơ cấu và nhất là về chất lượng và hiệu quả; chưa đáp ứng đòi hỏi lớn ngày càng cao về nhân lực của công cuộc đổi mới kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, thực hiện CNH, HĐH đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, “Công tác quản lý giáo dục có những mặt yếu kém, bất cập”. Hoạt động giảng dạy là một trong những hoạt động cơ bản nhất trong nhà trường, nó quyết định vấn đề sinh tồn của nhà trường, quyết định đến chất lượng GD. Nói đến hoạt động giảng dạy trước hết phải nói đến vai trò của người GV. Đội ngũ GV là những nhà GD, bằng chính nhân cách của mình, tác động tích cực đến sự hình thành và phát triển nhân cách của HS. GV phải là một công dân gương mẫu, có ý thức trách nhiệm xã hội, hăng hái tham gia vào sự phát triển cộng đồng, là nhân vật chủ yếu góp phần hình thành bầu không khí dân chủ trong nhà trường. Do đó, muốn nâng cao chất lượng GD của nhà trường, phải quản lý tốt đội ngũ GV và công tác giảng dạy của GV. THCS là cấp học cơ sở của bậc Trung học, là cầu nối giữa Tiểu học và THPT tiếp tục thực hiện yêu cầu GD cơ sở định hướng cho HS học lên hoặc vào đời tùy theo năng lực, điều kiện hoàn cảnh của HS, đồng thời đáp ứng những đòi hỏi của xã hội. Ở cấp học này có vai trò quyết định đến chất lượng học tập và quá trình hình thành, phát triển nhân cách của HS. Trong những năm qua, chất lượng GD trong tỉnh Cà Mau từng bước được nâng lên, song vẫn chưa đáp ứng với yêu cầu đòi hỏi của xã hội, đặc biệt là cấp học THCS. Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS để đề xuất những giải pháp quản lý đạt hiệu quả cao là vấn đề cấp thiết cần phải được thực hiện nhằm nâng cao chất lượng GD cấp học và nâng dần chất lượng GD toàn diện trong nhà trường hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau” để từ đó đề xuất những giải pháp cho việc quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS góp phần nâng cao chất lượng và phát triển GD đáp ứng với yêu cầu đòi hỏi của xã hội đối với Giáo dục - Đào tạo trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu: 3.1. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau. 3.2. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giảng dạy và công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu: 4.1. Xác định cơ sở lý luận của đề tài 4.2. Tìm hiểu thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau và phân tích nguyên nhân của thực trạng trên. 4.3. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giảng dạy ở trường THCS tỉnh Cà Mau. 5. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau từ năm học 2003 - 2004 đến năm học 2005 - 2006 và đề xuất các giải pháp. - Thành phố Cà Mau: (02 trường) THCS Võ Thị Sáu và THCS Lý Văn Lâm. - Huyện Cái Nước: (04 trường) THCS Quang Trung, THCS Thị trấn Cái Nước, THCS Tân Hưng Đông và THCS Đông Hưng. - Huyện Trần Văn Thời: (03 trường) THCS Thị trấn Trần Văn Thời, THCS Khánh Bình Tây và THCS Nông Trường U Minh. 6. Giả thuyết khoa học Hoạt động giảng dạy ở các trường THCS tỉnh Cà Mau có những bước tiến bộ đáng kể, chất lượng GD được nâng lên, song vẫn còn có những hạn chế trong công tác quản lý hoạt động giảng dạy như quản lý việc nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy, quản lý đội ngũ GV, quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS, quản lý việc sử dụng các phương tiện DH, quản lý công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ của GV … Nếu nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS và đưa ra những giải pháp hợp lý sẽ tạo ra sự chuyển biến mạnh mẻ trong việc nâng cao chất lượng GD của cả nước nói chung và chất lượng GD trong tỉnh Cà Mau nói riêng. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp phân tích tổng hợp các tài liệu lý luận Thu thập các tài liệu thực tế, tìm hiểu các đặc trưng, tính chất của vấn đề nghiên cứu. Sưu tầm và đọc các loại sách, báo, tạp chí, tài liệu, nghị quyết, văn bản… liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu. Căn cứ vào các tài liệu, các báo cáo tổng kết năm học của các trường THCS, Phòng Giáo dục và Sở Giáo dục và Đào tạo Cà Mau, các số liệu để nhận định, đánh giá về thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS, tìm ra nguyên nhân và đề ra các giải pháp. 7.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu Để tìm hiểu thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy của GV, chúng tôi đã tiến hành điều tra bằng phiếu, tham khảo ý kiến của 485 CBQL trường THCS, phòng giáo dục và GV của 09 trường THCS trong tỉnh Cà Mau với những nội dung có liên quan đến các vấn đề: quản lý việc nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy; quản lý đội ngũ GV, quản lý việc sử dụng các phương tiện DH; quản lý công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS và quản lý công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ của GV. Sử dụng hệ thống bảng câu hỏi với 15 câu hỏi xung quanh những vấn đề trên cho hai đối tượng: CBQL và GV THCS nhằm thu thập số liệu đánh giá thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy. 7.3. Phương pháp quan sát Phương pháp này thực hiện bằng cách tiếp cận và xem xét để thu thập dữ liệu thực tế về công tác quản lý hoạt động giảng dạy tại một số trường THCS được tiến hành khảo sát. Nhằm tìm hiểu về thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy. 7.4. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn, trò chuyện với cán bộ chuyên môn các phòng Giáo dục, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau để nắm bắt thêm tình hình thực tế của các trường; tham khảo ý kiến các chuyên gia với mục đích tìm các kết luận thỏa đáng trong việc đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy và đề xuất những giải pháp cho việc quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS có hiệu quả. Với những nội dung có liên quan đến việc quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS như: quản lý việc nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy, quản lý đội ngũ GV, quản lý việc sử dụng phương tiện DH, quản lý công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS và quản lý việc bồi dưỡng nâng cao trình độ của GV. 7.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê Dùng toán thống kê để xử lý số liệu điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, định lượng chính xác cho từng nội dung, nâng cao tính thuyết phục của các số liệu được nêu ra trong luận văn với cách tính: - Tính tỷ lệ %. - Tính độ trung bình theo công thức: X = n 1 . Với hình thức chấm điểm từ 1 - 3 cho các mức độ thực hiện từ thấp đến cao (Yếu, trung bình, tốt). Từ đó rút ra những nhận xét phù hợp theo từng mức độ trung bình đạt được.   n i nixi 1 8. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm những phần sau: - Phần mở đầu: Khái quát về đề tài. - Phần kết quả nghiên cứu gồm có ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài. Chương 2: Thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau. Chương 3: Đề xuất những giải pháp cho việc quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS tỉnh Cà Mau. - Phần kết luận và kiến nghị KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề DH và quản lý DH được hình thành và phát triển cùng với lịch sử hình thành và phát triển các hình thái kinh tế xã hội. Lúc đầu, cơ sở lý luận về DH chỉ thể hiện dưới dạng một số ý tưởng của những nhà triết học (đồng thời cũng là nhà GD) sau đó dần dần phát triển và hoàn thiện hơn. Tuy nhiên gần đây người ta mới chú ý, bàn luận về quản lý nói chung và quản lý hoạt động DH nói riêng; nhưng hầu hết các ý tưởng và các công trình nghiên cứu về quản lý GD (trong đó có quản lý DH) đã được công bố đều nhằm mục đích nâng cao hiệu quả quản lý các hoạt động này. Chúng tôi xin được trình bày tổng quan một số vấn đề chủ yếu về DH và quản lý hoạt động DH: Ngay từ thời cổ đại, vấn đề DH đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà GD ở cả phương Tây và phương Đông đề cập đến. Có thể kể đến các tư tưởng và các công trình nghiên cứu chủ yếu sau: - Platon (427-347 trước công nguyên) ông đã khẳng định được vai trò tất yếu của GD trong xã hội, tính quyết định của chính trị đối với GD, phần nào nói lên tầm quan trọng của thể chế xã hội đối với GD nói chung và DH nói riêng. - Khổng Tử (551-479 trước công nguyên) với quan điểm DH là: “Dùng cách gợi mở, đi từ gần tới xa, từ đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ…Đòi hỏi học trò phải tập luyện, phải hình thành nền nếp, thói quen học tập” và “ học không biết chán, dạy không biết mỏi”. Quan điểm của ông muốn mang lại hiệu quả DH phải đề cao đến các quy định về nề nếp DH, nâng cao trình độ của người dạy để lựa chọn được những phương pháp DH theo hướng đề cao năng lực tự học, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của người học. - Từ cuối thế kỷ XIV vấn đề DH và quản lý hoạt động DH được nhiều nhà GD quan tâm, nổi bật nhất trong thời kỳ đó là: Cômenxki (1592-1670), ông đã đưa ra quan điểm GD phải thích ứng với tự nhiên, theo ông quá trình DH để truyền thụ và tiếp nhận tri thức là phải dựa vào sự vật, hiện tượng do HS tự quan sát, tự suy nghĩ mà hiểu biết, không nên dùng uy quyền bắt buộc, gò ép người ta chấp nhận bất kỳ một điều gì và ông đã nêu ra một số nguyên tắc DH có giá trị rất lớn: nguyên tắc trực quan; nguyên tắc phát huy tính tự giác tích cực của HS; nguyên tắc hệ thống và liên tục; nguyên tắc củng cố kiến thức; nguyên tắc giảng dạy theo khả năng tiếp thu của HS (vừa sức); DH phải thiết thực và DH theo nguyên tắc cá biệt… - Vào thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX ở phương Tây có nhiều nhà nghiên cứu về quản lý tiêu biểu như: Robet Owen (1717-1858), Chales Babbage (1792-1871), F.Taylor (1856-1915), H.Fayob (1841-1925)… - Đến khoảng cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, khoa học GD thực sự có sự biến đổi về lượng và chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh điển của Chủ nghĩa Mác – Lê-nin đã định hướng cho hoạt động GD là các quy luật về “Sự hình thành cá nhân con người” về “ tính quy luật về kinh tế - xã hội đối với giáo dục…”. Các quy luật đó đặt ra những yêu cầu đối với quản lý GD và tính ưu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều kiện cần thiết cho GD. Ở Việt Nam khoa học quản lý tuy được nghiên cứu muộn nhưng tư tưởng về quản lý như: “trị nước an dân” đã có từ lâu đời. Điều đó đã được thể hiện trong các tác phẩm của những nhà chính trị, quân sự, nhà giáo, nhà thơ lỗi lạc dưới thời phong kiến như: Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Chu Văn An, Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm… Trong thời kỳ mới của cách mạng Việt Nam trước hết phải nói đến quan điểm phát triển GD của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890-1969). Bằng việc kế thừa những tinh hoa của các tư tưởng GD tiên tiến và việc vận dụng sáng tạo phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lê-nin, Người đã để lại cho chúng ta nền tảng lý luận về: vai trò của GD, định hướng phát triển GD, mục đích, các nguyên lý, các phương thức DH, vai trò của quản lý và CBQL GD, phương pháp lãnh đạo và quản lý… Phải khẳng định rằng: hệ thống các tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về GD có giá trị cao trong quá trình phát triển lý luận DH, lý luận GD của nền GD cách mạng Việt Nam. Gần đây, có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học quản lý của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học… viết dưới dạng giáo trình, sách tham khảo, phổ biến kinh nghiệm… đã được công bố, các tác giả: Nguyễn Đình Am, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Chân, Nguyễn Tiến Dũng, Nguyễn Bá Dương, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Gia Quý… các công trình nghiên cứu trên đã giải quyết được những vấn đề lý luận cơ bản về khoa học quản lý như: Khái niệm quản lý, bản chất của hoạt động quản lý, các thành phần cấu trúc quản lý… đồng thời chỉ ra các phương pháp và nghệ thuật quản lý. Tuy nhiên, những thành tựu đó cũng chỉ dừng lại ở mức độ lý luận là chủ yếu. Đối với khoa học quản lý GD, quản lý nhà trường có nhiều tác giả quan tâm, vận dụng những thành tựu về lý luận khoa học quản lý nói chung và đã đưa ra nhiều vần đề lý luận về quản lý GD, các giải pháp, kinh nghiệm quản lý GD xuất phát từ thực tiễn của GD Việt Nam tiêu biểu là các tác giả: Nguyễn Ngọc Bảo, Đặng Quốc Bảo, Đặng Vũ Hoạt, Trần Kiểm, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Lân, Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Cảnh Toàn… Các thành quả nghiên cứu nêu trên của các nhà khoa học là những tri thức làm tiền đề cho việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý GD, quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường học nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả GD, phục vụ cho mục tiêu phát triển triển kinh tế - xã hội của đất nước. 1.2. Những vấn đề lý luận có liên quan 1.2.1. Khái niệm quản lý 1.2.1.1. Các khái niệm về quản lý Quản lý là một hiện tượng xã hội xuất hiện rất sớm cùng lúc với con người, là một phạm trù tồn tại khách quan được ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi quốc gia, trong mọi thời đại. Nó được biểu hiện trong mối quan hệ giữa người và người. Có nhiều quan niệm khác về quản lý tùy quan điểm, tùy góc độ nghiên cứu. Sau đây là một số quan niệm tiêu biểu: - Theo quan điểm điều khiển học: quản lý là chức năng của những hệ thống có tổ chức, với bản chất khác nhau (sinh học, xã hội, kỹ thuật…) nó bảo toàn cấu trúc hệ, duy trì chế độ hoạt động. Quản lý là một tác động hợp quy luật khách quan, làm cho hệ vận động vận hành phát triển. - Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống thì: quản lý là “phương thức tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống, bao gồm hệ các quy tắc, các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt mục tiêu. - Theo lý thuyết thông tin: quản lý là sự điều hành “thông tin, xử lý, ra quyết định…”, phối hợp “trong hệ thống, ngoài hệ thống” nhằm thực hiện mục tiêu đặt ra cho đối tượng quản lý. - Theo lý thuyết hành vi: “quản lý là hoàn thành công việc thông qua con người”. - Theo F.Taylor: “quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất.” - Theo Mác: tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên qui mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động những khí quan độc lập của nó. Như vậy, Mác đã lột tả được bản chất quản lý là một hoạt động lao động, một hoạt động tất yếu vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển của loài người. - Theo Koontz và O’Donnell trong tác phẩm “Những vấn đề cốt yếu của quản lý” thì cho rằng: “Có lẽ không có lĩnh vực hoạt động nào của con người quan trọng hơn là công việc quản lý, bởi vì mọi nhà quản trị ở mọi cấp độ và trong mọi cơ sở đều có một nhiệm vụ cơ bản là thiết kế và duy trì một môi trường mà trong đó các cá nhân làm việc với nhau trong các nhóm có thể hoàn thành các nhiệm vụ và các mục tiêu đã định” [Harold Koontz - Cyril Odonnell 15, tr.19]. - Theo GS.TS Nguyễn Ngọc Quang trong “Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý GD” thì cho rằng “ Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến.” [Nguyễn Ngọc Quang 31, tr. 14]. - Theo GS. Đặng Vũ Hoạt và GS. Hà Thế Ngữ thì cho rằng: “quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu. Quản lý một hệ thống là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặt trưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong muốn” [Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt 30, tr 17]. - Theo PGS.TS Trần Kiểm: cho rằng “Quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” [Trần Kiểm 21, tr 45]. - GS. Nguyễn Văn Lê trong tác phẩm: “Khoa học quản lý nhà trường” đã định nghĩa: “Quản lý một hệ thống xã hội là khoa học và nghệ thuật tác động vào hệ thống đó mà chủ yếu là vào những con người, nhằm đạt hiệu quả tối ưu theo mục tiêu đề ra. [Nguyễn Văn Lê 24, tr 5]. Trên đây là những quan niệm khác nhau về quản lý. Tuy có cách tiếp cận và diễn đạt khác nhau nhưng chúng ta có thể nhận thấy khái niệm quản lý bao hàm những ý nghĩa chung, đó là: + Quản lý là các hoạt động thực hiện nhằm đảm bảo hoàn thành công việc qua những nỗ lực của mọi người trong tổ chức. + Quản lý là một hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. + Quản lý là phương thức tốt nhất để đạt được mục tiêu chung của một nhóm người, một tổ chức, một cơ quan hay nói rộng hơn là một nhà nước. + Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức, có mục tiêu của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả, tối ưu các nguồn lực của hệ thống như “nhân lực - vật lực - tài lực” và các cơ hội mà hệ thống có được để đạt được các mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. Như vậy, theo chúng tôi khái niệm quản lý có thể được hiểu: quản lý là một quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu chung. 1.2.1.2. Chức năng quản lý Chức năng quản lý là một hoạt động cơ bản mà thông qua đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu xác định. Chức năng quản lý chiếm giữ vị trí then chốt, nó gắn liền với nội dung của hoạt động điều hành ở mọi cấp. Quản lý có 4 chức năng: - Chức năng lập kế hoạch: Là chức năng trung tâm, kế hoạch được hiểu khái quát là một bảng ghi nhận những mục tiêu cơ bản, là một chương trình hành động cụ thể được hoạch định trước khi tiến hành thực hiện những nội dung nào đó mà chủ để quản lý đã đề ra. - Chức năng tổ chức: Tổ chức là sắp sếp, sắp đặt một cách khoa học những yếu tố, những con người, những dạng hoạt động thành một hệ toàn vẹn nhằm đảm bảo cho chúng tương tác với nhau một cách tối ưu. - Chức năng chỉ đạo: Là huy động lực lượng để thực hiện kế hoạch, là biến những mục tiêu trong dự kiến thành kết quả hiện thực. Phải giám sát các hoạt động, các trạng thái vận hành của hệ đúng tiến trình, đúng kế hoạch. Khi cần thiết phải điều chỉnh, sửa đổi, uốn nắn nhưng không làm thay đổi mục tiêu hướng vận hành của hệ nhằm giữ vững mục tiêu chiến lược đề ra. - Chức năng kiểm tra đánh giá: Nhiệm vụ của kiểm tra nhằm đánh giá trạng thái của hệ, xem mục tiêu dự kiến ban đầu và toàn bộ kế hoạch đã đạt tới mức độ nào. Kiểm tra nhằm kịp thời phát hiện những sai sót trong quá trình hoạt động, tìm ra nguyên nhân thành công, thất bại giúp cho chủ thể quản lý rút ta những bài học kinh nghiệm. Theo lý thuyết hệ thống: Kiểm tra là giữ vai trò liên hệ nghịch, là trái tim mạch máu của hoạt động quản lý. Có kiểm tra mà không đánh giá coi như không có kiểm tra, không có kiểm tra coi như không có hoạt động quản lý. SƠ ĐỒ CHỨC NĂNG QUẢN LÝ Lập kế hoạch Tổ chức Kiểm tra Chỉ đạo Thông tin 1.2.1.3. Các nguyên tắc quản lý Trong việc quản lý các tổ chức (Kinh tế, Chính trị, Văn hoá, GD...) mà yếu tố chủ yếu là con người, các nhà lãnh đạo, các nhà quản lý thường vận dụng các nguyên tắc sau: - Nguyên tắc đảm bảo tính Đảng: Đảng cộng sản Việt Nam là Đảng lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối vì thế trong quản lý chúng ta phải thường xuyên bám sát vào các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, các chủ trương, chính sách và Pháp luật của Đảng và Nhà nước. - Nguyên tắc tập trung dân chủ: Đây là nguyên tắc quan trọng đảm bảo sự thành công trong công tác quản lý. Tạo khả năng quản lý một cách khoa học, có sự kết hợp chặt chẽ của cơ quan quyền lực với sức mạnh sáng tạo của quảng đại quần chúng trong việc thực hiện mục tiêu quản lý. Tập trung trong quản lý được hiểu là toàn bộ các hoạt động của hệ thống được tập trung vào cơ quan quyền lực cao nhất, cấp này có nhiệm vụ vạch chủ trương đường lối phương hướng mục tiêu tổng quát và đề xuất các giải pháp cơ bản để thực hiện. Nguyên tắc tập trung được thông qua chế độ thủ trưởng. Dân chủ trong quản lý được hiểu là: Phát huy quyền làm chủ của mọi thành viên trong tổ chức. Huy động trí lực của họ, dân chủ được thể hiện ở chỗ các chỉ tiêu kế hoạch hoạt động đều được tập thể tham gia bàn bạc, kiến nghị các biện pháp trước khi quyết định. Trong thực tiễn người quản lý phải biết kết hợp hài hoà giữa tập trung và dân chủ, tránh tập trung dẫn đến quan liêu, độc đoán. Song cũng phải biết sử dụng quyền tập trung một cách đúng lúc, đúng chỗ, phải dám quyết đoán và dám chịu trách nhiệm. - Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và thực tiễn: Nguyên tắc này đòi hỏi người quản lý phải nắm được quy luật phát triển của bộ máy, nắm vững quy luật tâm lý của quá trình quản lý, hiểu rõ thực tế địa phương, thực tế ngành mình đảm bảo hài hoà lợi ích tập thể và lợi ích cá nhân, đảm bảo hiệu quả kinh tế, đảm bảo vai trò quần chúng tham gia quản lý với tinh thần: Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. 1.2.2. Khái niệm quản lý GD Khoa học quản lý GD đã hình thành và phát triển khá sớm, trở thành yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng GD. Về mặt lịch sử, khoa học quản lý GD ra đời và phát triển sau khoa học quản lý kinh tế. Vì vậy, nó sử dụng những thành tựu tiến bộ của khoa học quản lý kinh tế. Trên thế giới tồn tại hai xu hướng phát triển về khoa học quản lý GD. Ở các nước tư bản người ta thực hiện quá trình quản lý GD trên cơ sở của quản lý kinh tế. Coi quản lý cơ sở GD (trường học) như quản lý một loại xí nghiệp đặc thù. Ở các nước XHCN, quá trình quản lý GD bắt nguồn từ lý luận quản lý xã hội, theo xu hướng này, xã hội được chia ra ba lĩnh vực riêng biệt, đó là: “Chính trị-xã hội”, “Văn hóa-tư tưởng”, và “Kinh tế”. Quản lý xã hội là quản lý ba lĩnh vực đó, bao gồm: quản lý chính trị-xã hội, quản lý văn hóa-tư tưởng, quản lý kinh tế. Quản lý GD nằm trong lĩnh vực quản lý văn hóa-tư tưởng. Quản lý GD, theo nghĩa rộng là quản lý mọi hoạt động GD trong xã hội. Quá trình đó bao gồm các hoạt động GD và có tính GD của bộ máy nhà nước, của các tổ chức xã hội, của hệ thống GD quốc dân… Quản lý GD theo nghĩa hẹp bao gồm “Quản lý hệ thống GD” là quản lý các hoạt động giáo dục - đào tạo diễn ra trong các đơn vị hành chính (xã, huyện, tỉnh, toàn quốc) và “Quản lý nhà trường” là quản lý các hoạt động GD đào tạo diễn ra trong các cơ sở GD. Quản lý GD (quản lý nhà trường) trong chế độ XHCN của nước ta là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch hợp theo qui luật chủ thể quản lý (hệ thống GD) làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý GD của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường XHCN, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình DH và GD thế hệ trẻ đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Có thể khái quát: Quản lý GD là những tác động có chủ định của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt đến những mục tiêu đã xác định. Quản lý GD là yếu tố rất quan trọng tác động đến chất lượng đào tạo, là nhân tố quan trọng để phát triển sự nghiệp GD. Quản lý GD là hoạt động có ý thức của con người nhằm mong muốn đạt được mục đích của mình. Giống như khái niệm “Quản lý” trình bày ở trên, khái niệm “Quản lý GD” cũng được xem xét ở các cấp độ khác nhau. Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu về lĩnh vực quản lý GD còn có những khái niệm khác như: - Theo Từ điển GD học, quản lý GD theo nghĩa rộng là thực hiện việc quản lý trong lĩnh vực GD. Quản lý GD theo nghĩa hẹp là quản lý GD thế hệ trẻ, GD nhà trường, GD trong hệ thống GD quốc dân. - Theo GS.TS Nguyễn Ngọc quang: “Quản lý GD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ GD) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý GD của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình DH, GD thế hệ trẻ, đưa hệ GD tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [Nguyễn Ngọc Quang 32, tr 35]. Nhự vậy, từ những khái niệm trên chúng ta có thể khái quát rằng: quản lý GD được hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt động GD ở từng cơ sở và của toàn bộ hệ thống GD đạt tới mục tiêu đã định. 1.2.3. Khái niệm hoạt động giảng dạy 1.2.3.1. Khái niệm hoạt động Hoạt động là sự tương tác tích cực giữa chủ thể và đối tượng, nhằm biến đổi đối tượng theo mục tiêu mà chủ thể đặt ra. Quá trình chủ thể tác động vào đối tượng nhằm tạo ra sản phẩm. [Nguyễn Ngọc Quang 32, tr 6]. 1.2.3.2. Khái niệm hoạt động giảng dạy (hoạt động dạy): Hoạt động giảng dạy là quá trình người GV truyền thụ tri thức, kinh nghiệm cho người học. Vì vậy người GV phải nắm vững kiến thức một cách khoa học và hệ thống, phải am hiểu và tinh thông kiến thức thực tiễn cùng với việc sử dụng phương pháp giảng dạy phù hợp, khoa học. Hoạt động giảng dạy là hoạt động tổ chức, điều khiển của GV đối với hoạt động nhận thức của HS. Hoạt động giảng dạy của GV không chỉ là truyền thụ tri thức, mà điều quan trọng là tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của HS nhằm hình thành ở mỗi HS tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ, hành vi. Hoạt động giảng dạy của GV giữ vai trò chủ đạo: tổ chức, lãnh đạo, điều khiển quá trình DH. Mọi hoạt động giảng dạy, tổ chức, điều khiển của GV đều nhằm mục đích duy nhất là thúc đẩy sự nhận thức của người học. GD được thực hiện bằng nhiều con đường, trong đó con đường quan trọng nhất là tổ chức giảng dạy và chỉ đạo giảng dạy. Thông qua hoạt động giảng dạy, nhằm cung cấp cho HS hệ thống kiến thức khoa học, bồi dưỡng phương pháp tư duy sáng tạo và kỹ năng thực tiễn, nhằm nâng cao trình độ học vấn, hình thành lối sống văn hóa. Mục đích cuối cùng là làm cho mỗi HS trở thành những người tự chủ, năng động, sáng tạo. Như vậy, Hoạt động giảng dạy là một trong những con đường cơ bản nhất để đạt tới mục đích GD tổng thể. Hoạt động giảng dạy được thực hiện thông qua các thành tố cấu trúc sau: - Mục tiêu giảng dạy: đó là nhân cách người học đáp ứng yêu cầu của xã hội. - Nội dung giảng dạy: những kiến thức cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại thể hiện ở nội dung chương trình và kế hoạch giảng dạy. - Phương pháp giảng dạy: việc sử dụng phương pháp giảng dạy phù hợp sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động giảng dạy. - Phương tiện giảng dạy: CSVS, Các phương tiện DH, nguồn tài chính phục vụ DH. - Hình thức tổ chức giảng dạy: hình thức tổ chức giảng dạy phong phú, phù hợp sẽ tăng hiệu quả của hoạt động giảng dạy. - Kết quả: là chất lượng học tập, tu dưỡng của HS do mục tiêu đề ra. 1.2.4. Quản lý hoạt động giảng dạy Quản lý hoạt động giảng dạy là quá trình tạo điều kiện và tác động cho sự cộng tác tối ưu giữa GV và HS, nhằm xác định đúng mục tiêu, lựa chọn nội dung chương trình thích hợp, thực hiện đúng kế hoạch, áp dụng hài hòa các phương pháp, tận dụng các phương tiện và điều kiện DH hiện có, tổ chức linh hoạt các hình thức DH, tìm ra phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả DH đáng tin cậy để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, chất lượng GD. 1.2.5. Khái quát về trường THCS 1.2.5.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của trường THCS Điều 3, Điều lệ trường trung học có quy định: “Trường trung học có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: 1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo chương trình giáo dục trung học do Bộ trưởng Bộ Gíao dục và Đào tạo ban hành; 2. Tiếp nhận học sinh, vận động học sinh bỏ học đến trường, thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục THCS trong phạm vi cộng đồng theo quy định của nhà nước._.; 3. Quản lý giáo viên, nhân viên và học sinh; 4. Quản lý, sử dụng đất đai, trường sở, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật; 5. Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực hiện các hoạt động giáo dục; 6. Tổ chức cho giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các hoạt động xã hội trong phạm vi cộng đồng; 7. Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật”. 1.2.5.2. Mục tiêu GD THCS Điều 27 - Luật GD - Năm 2005, có quy định về mục tiêu GD THCS, là: “Giáo dục trung học cơ sở nhằm giúp cho học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.” 1.2.3.3. Nội dung GD THCS Điều 28-Luật GD - Năm 2005, có quy định về nội dung của GD THCS: “Giáo dục trung học cơ sở phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở tiểu học, đảm bảo cho học sinh có những hiểu biết phổ thông cơ bản về tiếng Việt, toán, lịch sử dân tộc; kiến thức khác về khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, pháp luật, tin học, ngoại ngữ; có những hiểu biết cần thiết tối thiểu về kỹ thuật và hướng nghiệp.” 1.2.5.4. Phương pháp GD THCS: GD THCS là một bậc học trong GD phổ thông, do vậy phương pháp GD THCS không tách rời với phương pháp GD phổ thông nói chung. Điều 28 - Luật GD - Năm 2005, có quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.” 1.2.6. Hoạt động giảng dạy ở trường THCS 1.2.6.1. Nội dung giảng dạy của người GV ở trường THCS Nội giảng dạy của người GV trường THCS bao gồm những nội dung cơ bản sau: việc nghiên cứu tài liệu giảng dạy; việc soạn giáo án chuẩn bị lên lớp; việc lên lớp, thực hiện các phương pháp giảng dạy, chỉ đạo việc học tập của HS, việc tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn… 1.2.6.2. Nét đặc trưng của hoạt động giảng dạy ở trường THCS Hoạt động giảng dạy ở trường THCS là một trong hai mặt cơ bản của hoạt động DH trong đó GV giữ vai trò chủ đạo, có tác động qua lại với hoạt động học tập của HS. Hoạt động giảng dạy mang một số đặc điểm sau: + Hoạt động giảng dạy ở trường THCS góp phần thực hiện mục tiêu GD phổ thông trung học nói chung và GD THCS nói riêng, cụ thể là: - Giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và kĩ năng lao động cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam XHCN. - Xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân. - Củng cố và phát triển những kết quả GD Tiểu học bằng cách giúp họ có trình độ học vấn THCS và những hiểu biết ban dầu về kĩ thuật và hướng nghiệp. - Chuẩn bị cho một bộ phận HS ra đời trực tiếp tham gia lao động và học nghề kĩ thuật theo nhiều con đường khác nhau. - Đảm bảo cho HS những điều kiện thuận lợi vào học các trường THPT phù hợp với năng lực và nguyện vọng của mình. + Hoạt động giảng dạy ở trường THCS tạo điều kiện cho HS nghiên cứu cơ sở của những khoa học với sự phong phú và đa dạng của các bộ môn với khối lượng nội dung lớn và phức tạp hơn, hệ thống hơn ở bậc Tiểu học, đáp ứng nhu cầu GD toàn diện. + Hoạt động giảng dạy theo từng môn học được sự chỉ đạo, hướng dẫn trực tiếp của GV bộ môn tương ứng. Nhờ vậy mà HS được tiếp xúc, giao lưu, tham gia hoạt động với nhiều GV, với những cách dạy và phong cách giao tiếp khác nhau. Điều đó góp phần mở rộng nhãn quan, tầm hiểu biết của HS. Đồng thời GV cũng đòi hỏi HS phải nhanh nhạy, khéo léo cải tiến phương pháp học tập, cải tiến hoạt động của mình để thích ứng với hoàn cảnh DH luôn luôn biến đổi. Trong trường hợp đó, HS THCS, đặc biệt là HS đầu bậc học sẽ gặp những khó khăn nhất định đòi hỏi người GV phải tính đến để giúp HS tìm cách khắc phục. + Lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi thiếu niên. Đó là lứa tuổi có những chuyển biến đột ngột, độc đáo, từ tình trạng trẻ con sang tình trạng người lớn. Điều đó có liên quan đến việc xây dựng lại một cách cơ bản các quá trình, các hoạt động tâm lý của học sinh. Vì vậy đòi hỏi phải có những biến đổi có tính chất quyết định trong các hình thức quan hệ qua lại trong cách tổ chức hoạt động, trong sự lãnh đạo mọi mặt của người lớn, đặc biệt là giáo viên. Do đó nếu vẫn áp dụng những hình thức và phương giảng dạy như ở bậc Tiểu học cho bậc học này sẽ dẫn đến việc trẻ tỏ ra không bằng lòng dưới nhiều biểu hiện khác nhau. + Hoạt động giảng dạy ở trường THCS nói riêng và ở trường học thuộc các bậc học khác nhau diễn ra trong hoàn cảnh cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển như vũ bão đã dẫn tới sự bùng nổ thông tin. Điều đó đòi hỏi hoạt động giảng dạy ở trường THCS phải đổi mới nội dung giảng dạy, hiện đại hóa phương pháp giảng dạy và phương tiện giảng dạy theo hướng phát huy cao độ tính tích cực, sáng tạo và kích thích hứng thú nhận thức, lòng ham hiểu biết của HS. - Nét đặc trưng của hoạt động giảng dạy THCS cần chú ý đến những đặc điểm hoạt động học tập của HS. Đây là hoạt động tự giác, chủ đạo của HS nhằm lãnh hội những kiến, hình thành kỷ năng và thái độ tương ứng, tạo lập những phẩm chất nhân cách. Hoạt động học tập của HS THCS diễn ra ở trình độ cao hơn, phong phú hơn, hoàn thiện hơn, biểu hiện ở những nội dung sau: + Động cơ học tập của học sinh THCS rất phong phú, đa dạng, nhưng chưa bền vững, nhiều khi còn thể hiện mâu thuẩn. Đối với các em ý nghĩa của hoạt động học tập được xem như là hoạt động độc lập, hướng vào sự thỏa mãn nhu cầu nhận thức (động cơ nhận thức) bên cạnh đó là những động cơ riêng. + Thái độ đối với học tập của HS THCS cũng rất khác nhau. Các em đều ý thức được tầm quan trọng và sự cần thiết của học tập, nhưng thái độ rất khác nhau: có em tích cực, có trách nhiệm cao, có em rất lười biếng, thờ ơ thiếu trách nhiệm… + Phương thức học tập của HS THCS có những nét khác biệt so với HS tiểu học. THCS hoạt động học tập diễn ra theo phương thức học và hành, học - hành gắn với nhau qua đó để hình thành các kỷ năng cần thiết. + Nội dung học tập ở THCS được mở rộng và chuyên sâu hơn. THCS là cấp học có tính lý luận gắn với thực hành theo từng môn học, có tính chuyên sâu, từng bước HS nắm được những khái niệm khoa học và nhận thức được các quy luật về tự nhiên, xã hội và con người. Tóm lại, từ những đặc điểm nêu trên cho thấy hoạt động học tập ở THCS có những nét riêng do vậy hoạt động giảng dạy ở THCS cũng phải chú ý đến những nét riêng đó và mang nét đặc trưng của cấp học trong giảng dạy. 1.2.6.3. Mối quan hệ giữa hoạt động dạy và học ở trường THCS Hoạt động DH là hoạt động nhận thức diễn ra với tính chủ động của HS và vai trò chủ đạo của GV. Trong hoạt động DH bao gồm hai hoạt động cơ bản đó là hoạt động dạy và hoạt động học. Hai hoạt động này có mối liên hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau, cùng tồn tại song song. Hoạt động DH còn là sự tự vận động của người học, là sự tự học một cách chủ động của HS mà cách thức là do người thầy giáo truyền cho. Thực tế cho thấy, dù điều kiện bên ngoài đưa vào tốt đến mấy nhưng nếu HS không đủ nổ lực bản thân để tự học, tự biến đổi mình đến mức cần thiết thì mục tiêu GD đào tạo mong muốn không thể trở thành hiện thực được. Ngược lại, nếu có sự nổ lực, cố gắng tự học bền bỉ thì dù điều kiện còn thiếu thốn, giá trị nhận thức gia tăng ở bản thân HS do GD mang lại vẫn sẽ hình thành, HS chiếm lĩnh giá trị đó biến thành của mình và từng bước tự tạo thành năng lực mới. Mối quan hệ giữa dạy và học trong quá trình DH THCS mang tính thống nhất biện chứng. Hoạt động dạy và học là một quá trình GD theo nghĩa hẹp. Dạy và học trong quá trình DH THCS được thực hiện trong nhà trường theo phương thức nhà trường. Do vậy, dạy và học theo phương thức nhà trường là sự thống nhất biện chứng qua các đặc điểm sau: - Có mục đích (mục tiêu) chương trình, kế hoạch khoa học, cụ thể… - Có nội dung dạy và học qua sách giáo khoa, tài liệu tham khảo… - Có các thiết bị, kỹ thuật… hiện đại phục vụ dạy và học theo trình độ khoa học kỹ thuật của xã hội đương thời. - Có CSVC lớp học, bàn ghế… không gian, ánh sáng, nhiệt độ đảm bảo phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của HS THCS; đảm bảo cho HS có cảm giác an toàn, thoải mái, bình yên khi học. - Nhất thiết phải có GV (thầy, cô) được đào tạo vững vàng, chuyên sâu về chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm. Họ là nhà GD mẫu mực của xã hội đương thời, là điểm sáng văn hóa cho HS noi theo về mẫu hình nhân cách. - Có phương pháp dạy, học hiện đại phát huy tối đa tiềm năng trí tuệ, khơi gợi được những hứng thú, cảm xúc tích cực ở HS để HS tìm tòi, khám phá cái mới trong bài học để hiểu bài và vận dụng được những tri thức khoa học vào thực tiễn cuộc sống; có phương pháp kiểm định chất lượng khoa học theo logic tri thức khoa học thực tiễn. - Về phía HS có động cơ học tập trong sáng, chủ động tích cực, hứng thú học tập. Bảy đặc điểm dạy và học trong quá trình GD ở bậc THCS theo phương thức nhà trường thống nhất tác động qua lại lẫn nhau, tạo thành một quá trình trọn vẹn hoàn chỉnh, đảm bảo chất lượng cao của quá trình dạy và học ở bậc THCS. 1.2.7. Công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS 1.2.7.1. Vai trò, nhiệm vụ của người hiệu trưởng trường THCS Trường THCS là cơ quan sự nghiệp, đơn vị GD cơ sở của Nhà nước. Hiệu trưởng là thủ trưởng cơ quan GD của Nhà nước nên Hiệu trưởng quản lý nhà trường, quản lý GD theo nguyên tắc: thủ trưởng chịu trách nhiệm đối với cấp trên và cấp dưới, có quyền xử lý và ra quyết định trên một quyền hạn nhất định trong phạm vi nhà trường và theo phân cấp quản lý của Nhà nước. Người Hiệu trưởng trước hết là người có phẩm chất chính trị tốt, biết vận động quần chúng tự giác thực hiện nhiệm vụ của nhà trường, đồng thời phải có chuyên môn vững vàng, biết phát huy tinh thần dân chủ sáng tạo đoàn kết đưa nhà trường đi đến mục tiêu DH và GD. 1.2.7.2. Đặc điểm công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS Công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS có đặc điểm sau: + Quản lý hoạt động giảng dạy phải chú ý đến đặc trưng riêng của cấp học: THCS là cấp học đầu trong bậc học trung học, HS đã biết cách học sau khi học xong bậc tiểu học, nhưng chương trình học ở THCS đòi hỏi GV phải sử dụng nhiều phương pháp mới phù hợp hơn, nhằm giúp cho HS tiếp thu hệ thống tri thức của nhiều môn khoa học cơ bản. + Quá trình quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS phải chú ý tính toàn diện và tính định hướng. HS tốt nghiệp THCS sẽ trực tiếp chịu sự phân luồng tự nhiên theo các hướng: Tiếp tục học ở THPT; tiếp tục học ở Trung học chuyên nghiệp; tiếp tục học ở trường dạy nghề hoặc vào đời, trực tiếp lao động trong các lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế xã hội. Vì vậy, quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS phải chú ý tính toàn diện và hướng nghiệp trong khi thực hiện chương trình. Quá trình DH phải trang bị cho HS trình độ văn hóa tương đối hoàn chỉnh, có năng lực lao động phổ thông, có ý thức chọn lựa nghề nghiệp, sẵn sàng đi vào học nghề và tham gia sản xuất, tham gia công tác trong xã hội, hoặc tiếp tục học lên bằng nhiều con đường khác nhau. + Quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS phải chú ý đến tâm sinh lý HS: HS THCS chủ yếu trong độ tuổi thiếu niên từ 11 đến 15 tuổi, đây là độ tuổi đang có sự chuyển hóa mạnh mẽ về tâm, sinh lý, chịu ảnh hướng lớn bởi nhân cách của người GV. Vai trò người GV trong trường THCS càng có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển nhân cách của HS. Trên đây là những đặc điểm có ý nghĩa rất quan trọng, cần phải quan tâm để có biện pháp phù hợp trong công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS. 1.2.7.3. Nội dung công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS: Công tác quản lý hoạt động giảng dạy là mặt công tác trọng tâm trong công tác quản lý nhà trường THCS, gồm những nội dung cơ bản sau: * Quản lý mục tiêu giảng dạy Nhiệm vụ của GD là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần tạo ra động lực thúc đẩy và điều kiện cơ bản để đảm bảo việc thực hiện công cuộc CNH, HĐH đất nước nhằm thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Quản lý mục tiêu GD là quản lý việc đào tạo con người, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đào tạo ra những con người lao động phát triển toàn diện, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức, có sức khỏe, học vấn và nghề nghiệp, có ý thức cộng đồng, năng động và sáng tạo, có ý thức giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc và tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, có tính tổ chức kỷ luật, tác phong công nghiệp, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. * Quản lý việc thực hiện chương trình giảng dạy Chương trình giảng dạy qui định nội dung, phương pháp, hình thức giảng dạy các môn, thời lượng giảng dạy cho từng môn học, nhằm thực hiện những nhu cầu mục tiêu cấp học. Thực hiện chương trình giảng dạy là thực hiện kế hoạch đào tạo theo đúng mục tiêu GD của nhà trường. Việc quản lý hoạt động giảng dạy phải dựa vào mục tiêu, nội dung chương trình và kế hoạch giảng dạy. Vì vậy, nắm vững chương trình giảng dạy là tiền đề đảm bảo cho việc quản lý hoạt động giảng dạy đạt hiệu quả. Quản lý việc thực hiện chương trình giảng dạy của GV ở trường THCS là quản lý việc dạy đúng, dạy đủ các môn học theo theo phân phối chương trình đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định. Có như vậy thì những cơ sở khoa học, tính chất GD toàn diện ở trong nhà trường, mục tiêu GD của chương trình giảng dạy mới trở thành hiện thực. Những yêu cầu cần thiết của việc quản lý thực hiện chương trình giảng dạy: - Yêu cầu GV xây dựng kế hoạch DH môn học do mình phục trách, trong đó chương trình nội dung DH phải được thể hiện rõ. - Xây dựng kế hoạch và phân công việc kiểm tra thực hiện chương trình, kế hoạch. Sử dụng các loại biểu bảng, sổ sách như: Sổ báo giảng, sổ đầu bài, lịch kiểm tra, sổ dự giờ… - Xây dựng và sử dụng thời khóa biểu để điều khiển và kiểm soát tiến độ thực hiện chương trình môn học. * Quản lý việc sử dụng phương pháp giảng dạy và thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy ở trường THCS Phương pháp giảng dạy là cách thức hoạt động có trình tự, phối hợp, tương tác với nhau của GV và HS nhằm đạt được mục đích DH. Hay nói cách khác phương pháp giảng dạy là hệ thống những hành động có chủ đích, theo một trình tự nhất định của GV và HS nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và hoạt động thực hành của HS, đảm bảo cho họ lãnh hội nội dung DH và chính vì vậy mà đạt được những mục đích DH. Thực hiện các phương pháp giảng dạy là một khâu rất quan trọng trong quá trình DH, do vậy muốn quản lý tốt hoạt động giảng dạy cần phải quản lý việc sử dụng các phương pháp giảng dạy. Vấn đề thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy ở trường THCS phải theo những quan điểm chỉ đạo và nội dung cơ bản sau: + Những quan điểm chỉ đạo về đổi mới GD THCS: - Quán triệt Nghị quyết TW 2, đổi mới GD THCS phải gắng chặt yêu cầu phát triển GD với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước, của từng vùng, từng địa phương, đáp ứng được những nhu cầu mới về GD của xã hội và của cá nhân trong hoàn cảnh đất nước đổi mới; góp phần phục vụ đắc lực cho công cuộc CNH, HĐH đất nước. - Quán triệt Luật GD, đổi mới GD THCS gắn chặt với đổi mới GD Tiểu học và THPT nhằm hình thành một nền GD phổ thông, đảm bảo tính thống nhất, liên tục và liên thông. Đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp, tăng cường phương tiện DH nhằm tạo điều kiện tối ưu góp phần hình thành và phát triển ở HS các yếu tố cơ bản của phẩm chất và năng lực của người lao động mới, đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển mới của cá nhân và đất nước. - Đổi mới GD THCS được tiến hành theo nguyên tắc hòa nhập với xu thế phát triển GD thế giới; kế thừa những ưu điểm, khắc phục những nhược điểm của cuộc cải cách GD vừa qua; thực hiện đổi mới đồng bộ và nhất quán; coi trọng việc tổ chức bồi dưỡng, đào tạo GV, cán bộ quản lý; nâng cao CSVC của nhà trường. + Nội dung đổi mới phương pháp DH gồm: - Đổi mới hướng hoạt động của thầy và trò, đổi mới quan hệ thầy - trò, phát huy năng lực nội sinh của người học, đưa công nghệ hiện đại vào nhà trường. - Đổi mới về tính chất hoạt động của HS, rèn luyện năng lực tư duy, khả năng tưởng tượng, sáng tạo… - Tăng cường sự hoạt động tư duy của HS. - Tăng cường thí nghiệm thực hành, kỹ năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Tóm lại, để đảm bảo về nội dung đổi mới phương pháp giảng dạy cần quán triệt sâu sắc quan điểm: Đổi mới PPDH là dạy theo phương pháp tích cực dựa trên các phương pháp đã có, tìm cách khắc phục những nhược điểm, phát huy những ưu điểm, tạo điều kiện cho HS tư duy, chủ động tích cực, độc lập và sáng tạo. * Quản lý đội ngũ GV Vai trò của GV quyết định chất lượng của hoạt động giảng dạy, thông qua việc sử dụng nhiều biện pháp, phối hợp với cả đội ngũ GV của nhà trường, để từng bước hình thành nhân cách cho HS, trang bị cho HS những tri thức khoa học hiện đại, đáp ứng những yêu cầu tiến bộ của xã hội. Việc nâng cao hiệu quả hoạt động giảng dạy đòi hỏi ở đội ngũ GV ngoài những tri thức khoa học đã được chuẩn hóa theo mục tiêu GD còn phải đảm bảo về nhân cách, đó là phẩm chất chính trị, lòng yêu người, yêu nghề, trình độ học vấn, sự thông tinh nghề nghiệp, là phong cách ứng xử, kỹ năng giao tiếp… của người GV. Công tác quản lý đội ngũ GV là một trong những nội dung trọng tâm của việc quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS nói riêng và trong các trường học nói chung. Công tác quản lý đội ngũ GV thực chất là công tác tổ chức, là việc đào tạo và sử dụng con người. Công tác quản lý đội ngũ GV gồm những nội dung cơ bản sau: quản lý về số lượng GV hiện hữu, về trình độ đào tạo, việc phân công giảng dạy, việc sinh hoạt chuyên môn, hoạt động giảng dạy, quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần và điều kiện lao động sư phạm của GV. * Quản lý việc sử dụng các phương tiện DH Phương tiện DH là công cụ cần thiết phục vụ đắc lực cho việc giảng dạy của GV, quyết định sự thành công cũng như chất lượng của giờ dạy, đặc biệt là việc thực hiện các phương pháp DH mới. Do đó quản lý tốt việc sử dụng các phương tiện DH của GV sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy. Quản lý việc sử dụng các phương tiện DH của GV là quan tâm đến việc đầu tư mua sắm các phương tiện DH hiện đại, hướng dẫn sử dụng và bảo quản các phương tiện… * Quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS Kiểm tra và đánh giá những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo là khâu quan trọng của quá trình DH. Nó có tác dụng phát hiện và điều chỉnh thực trạng hoạt động học và hoạt động dạy, củng cố và phát triển trí tuệ của HS cũng như GD phẩm chất và nhân cách cho các em. Việc GV kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS có vai trò quan trọng trong công tác quản lý hoạt động giảng dạy do đó cần phải nắm tình hình GV thực hiện vấn đề này ở những nội dung như: - Thực hiện đúng chế độ kiểm tra, chế độ cho điểm theo quy định. - Chấm bài và trả bài đúng thời hạn, có nhận xét chung và lời phê cụ thể cho từng bài để HS rút kinh nghiệm. - Vận dụng đúng tiêu chuẩn cho điểm. - Báo cáo tình hình kiểm tra theo quy định của nhà trường và lưu trữ kết quả kiểm tra, thi đầy đủ. * Quản lý việc bồi dưỡng nâng cao trình độ của GV Bồi dưỡng đội ngũ GV về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ là yêu cầu thường xuyên, liên tục đối với nghề DH. Nó có ý nghĩa quyết định đối với chất lượng giảng dạy của nhà trường và đối với bản thân GV. Nghị quyết 4 của Ban chấp hành TW Đảng khoá VIII đã khẳng định: “Khâu then chốt để thực hiện chiến lược phát triển giáo dục là phải đặc biệt chăm lo đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn hoá đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và nâng cao năng lực chuyên môn”. Để công tác quản lý bồi dưỡng GV có hiệu quả, cần phải đánh giá đúng thực trạng về năng lực của đội ngũ GV, đồng thời GV phải xác định được yêu cầu bồi dưỡng của bản thân về nội dung cũng như mức độ cần đạt. Kết luận chương 1 Quản lý nhà trường vừa là khoa học vừa là nghệ thuật đòi hỏi người CBQL cần phải nắm vững những vấn đề cơ bản về khoa học quản lý và quản lý GD. Vận dụng một cách sáng tạo, linh hoạt trong điều kiện thực tế của nhà trường nhằm đạt được mục tiêu GD đề ra. Trong công tác quản lý GD nói chung thì quản lý hoạt động giảng dạy trong nhà trường là một trong những hoạt động trọng tâm, quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả GD của nhà trường. Những nội dung về lý luận DH và quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS cũng là những công cụ quan trọng cho việc đánh giá thực trạng hoạt động giảng dạy ở trường THCS. Những nội dung cơ bản: quản lý việc nhận thức của đội ngũ GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy; quản lý đội ngũ GV, quản lý việc sử dụng các phương tiện DH; quản lý công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS và quản lý công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ của GV. Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở MỘT SỐ TRƯỜNG THCS TỈNH CÀ MAU 2.1. Khái quát chung 2.1.1. Khái quát về vị trí địa lý, tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Cà Mau - Diện tích tự nhiên: 5.211 km2. - Số hộ: 245.048 hộ. - Dân số: 1.205.116 người.: + Thành thị: 239.257 người. + Nông thôn: 965.859 người. - Mật độ dân số: 231 người/km2. - Có 8 huyện và Thành phố Cà Mau; 73 xã, 8 phường, 8 thị trấn Cà Mau là vùng đất tận cùng cực nam của Tổ quốc, thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long; phía Bắc giáp tỉnh Kiên Giang, phía Đông Bắc giáp tỉnh Bạc Liêu, phía Đông giáp biển Đông và phía Tây giáp Vịnh Thái Lan, có bờ biển dài 252 Km theo hình chữ V ôm mũi Cà Mau và có thảm rừng U Minh Hạ và rừng đước Năm Căn bạc ngàn, nối liền từ U Minh Thượng (Kiên Giang) chạy dọc theo eo biển đến cửa sông Gành Hào giáp tỉnh Bạc Liêu với hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt và nhiều cửa sông lớn đổ ra biển. Tỉnh Cà Mau có 09 huyện, thành phố, có dân số 1.133.747 người, chủ yếu là ba dân tộc: Kinh - Hoa - Khơme sống hòa quyện với nhau. Cà Mau là vùng đất trẻ, trù phú, giàu tiềm năng kinh tế. Trong những năm qua, Cà Mau thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế mạnh mẽ, kinh tế phát triển bền vững theo hướng tăng tỷ trọng khu vực công nghiệp dịch vụ, giảm tỷ trọng khu vực nông nghiệp, tỷ lệ tăng trưởng kinh tế ở mức cao khoảng 11%/năm. Kinh tế phát triển mạnh ở các lĩnh vực nông - lâm - ngư nghiệp. 2.1.2. Khái quát về tình hình Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cà Mau Cùng với việc thực hiện cuộc vận động: “Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục”, quán triệt và thực hiện các nhiệm vụ theo tinh thần của Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, nhằm tạo ra sự chuyển biến cơ bản và toàn diện trong phát triển GD. Giáo dục và đào tạo Cà Mau tiếp tục ổn định và có bước phát triển vững chắc. Các mặt công tác hoàn thành tốt. Trong những năm học qua, Sở Giáo dục và Đào tạo Cà Mau đều được công nhận hoàn thành đạt và vượt mức 11/11 chỉ tiêu công tác. * Về qui mô GD: - GD - đào tạo phát triển nhanh và từng bước ổn định. Đặc biệt tăng nhanh về số lượng HS, số lượng trường lớp và loại hình trường học. Hệ thống GD, trường lớp hoàn thiện từ mầm non đến trung học chuyên nghiệp và cao đẳng với 458 trường (trong đó có 03 trường trung cấp chuyên nghiệp, 01 trường cao đẳng sư phạm và 01 trường nuôi dạy trẻ khuyềt tật) với 827 lớp, 250.411 HS, sinh viên và 13.665 cán bộ, GV, nhân viên. Hiện nay ngành Giáo dục và Đào tạo Cà Mau đang đẩy mạnh công tác xã hội hóa GD và đa dạng hóa các hình thức học tập, đã thành lập được 62 trung tâm học tập cộng đồng cấp xã, phường, thị trấn. - Đội ngũ GV ngày càng được tăng cường đủ về số lượng, đồng bộ về chất lượng và tiến dần theo hướng chuẩn hóa. Hiện nay, tỉnh Cà Mau cơ bản đã khắc phục được tình trạng thiếu GV, đội ngũ GV đều đáp ứng tương đối tốt cho yêu cầu đổi mới sách giáo khoa và chương trình GD, chất lượng đội ngũ GV ở tất cả các cấp học nâng lên khá rõ rệt, tính đến tháng 9 năm 2006 tỉ lệ GV có trình độ đào tạo đạt chuẩn và trên chuẩn ở ngành học mầm non là 93,46%; tiểu học 86,63%; THCS 74,03%; THPT 97,71%. - Việc đào tạo, bồi dưỡng trình độ quản lý GD cho đội ngũ CBQL luôn được quan tâm, toàn ngành hiện nay có 18 CBQL có trình độ thạc sỹ, 01 tiến sỹ và trên 100 cán bộ, GV đang theo học chương trình thạc sỹ. - CSVC và phương tiện DH luôn được tăng cường khá mạnh mẽ; bằng các nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản, vốn sự nghiệp xã hội hóa GD, hệ thống trường, lớp của tỉnh Cà Mau ngày càng được thay đổi theo hướng kiên cố hóa, chuẩn hóa, hiện đại hóa. Thực hiện chương trình kiên cố hóa trường lớp toàn tỉnh đã triển khai xây dựng 1.641 phòng học theo danh mục được duyệt của chính phủ. Hiện nay, toàn tỉnh có 5.729 phòng học, trong đó có 1.249 phòng kiên cố đạt 21,8%; 4.079 phòng học bán kiên cố đạt 71,19%. Việc xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia được quan tâm đặc biệt, toàn tỉnh có 11 trường đạt chuẩn quốc gia (03 trường Mầm non, 07 trường Tiểu học, 01 trường THCS). * Về chất lượng GD: - Chất lượng học tập của HS phổ thông các cấp có chuyển biến tích cực, các trường đã có những biện pháp tăng cường quản lý các hoạt động GD toàn diện. Việc bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS yếu kém được coi trọng và chủ động thực hiện. Kết quả thi và xét tốt nghiệp các cấp năm học 2005 - 2006: Tiểu học đạt 99,46%; THCS đạt: 97,94%; THPT thông đạt: 82,42%; Bổ túc THCS đạt: 87,80%; Bổ túc THPT đạt: 47,47%. - Thi HS giỏi khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đạt kết quả tốt, có 19 em đạt huy chương (6 huy chương vàng, 10 huy chương bạc, 03 huy chương đồng). Thành lập 8 đội tuyển của 8 môn học với 62 em dự thi HS giỏi vòng quốc gia, có 24 em đạt giải (01 giải nhì, 13 giải ba, 10 giải khuyến khích). - Công tác phổ cập GD được coi trọng, có 89/89 xã, phường, trị trấn đạt chuẩn phổ cập GD Tiểu học và 77/89 xã, phường, trị trấn đạt chuẩn phổ cập GD THCS, đạt tỉ lệ 86,5%. * Đánh giá chung - Triển khai thực hiện khá tốt việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Việc dạy và học chương trình, sách giáo khoa mới ở Tiểu học và THCS về cơ bản đã đi vào nề nếp, có bước chuyển biến tích cực về chất lượng và các mặt GD trong nhà trường có nhiều tiến bộ. - Việc phối hợp với các lực lượng làm công tác GD có sự tiến triển mạnh mẽ; công tác xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL GD, bước đầu tạo sự chuyển biến tích cực trong đội ngũ. - Ngành Giáo dục và Đào tạo Cà Mau đã từng bước lập lại trật tự, kỷ cương, đánh giá thi cử nghiêm túc, trung thực, thu ngắn khoảng cách về chất lượng GD ở thành thị và nông thôn. - CSVC và phương tiện DH còn nhiều khó khăn bất cập so với yêu cầu đổi mới chương trình, nội dung phương pháp GD. - Đội ngũ GV vừa thiếu lại vừa thừa, chưa đồng bộ về cơ cấu, chất lượng còn hạn chế chưa đáp ứng với yêu cầu đổi mới GD. - Công tác phổ cập GD thực hiện chậm, thiếu bền vững; công tác quy hoạch và thực hiện quy hoạch mạng lưới trường lớp và đội ngũ CBQL còn nhiều lúng túng. - Chất lượng GD vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn, nhất là những huyện mới chia tách. 2.2. Thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau 2.2.1. Thực trạng việc nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy Kết quả nghiên cứu việc nhận thức trong GV và CBQL về mục tiêu và thực hiện chương trình giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau được trình bày trong bảng 2.1 sau đây: Bảng 2.1. Sự nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy Mức độ thực hiện Tốt T.Bình Yếu T T Nội dung Tần số Tỷ lệ % Tần số Tỷ lệ % Tần số Tỷ lệ % X 1 GV nắm vững mục tiêu giảng dạy 465 95,9 20 4,1 0 0 2.9588 2 GV thực hiện chương trình giảng dạy 481 99,2 4 0,8 0 0 2.9918 3 Cung cấp cho GV bộ tài liệu phân phối chương trình môn học 437 90,1 47 9,7 1 0,2 2.899 4 Tổ chuyên môn lập kế hoạch giảng dạy theo học kỳ 446 92 39 8 0 0 2.9196 5 Kiểm tra việc thực hiện chương trình hàng tuần, tháng, học kỳ 450 92,8 34 7 1 0,2 2.9258 6 Tổ chức cho GV học tập các hướng dẫn giảng dạy mới 417 86 61 12,6 7 1,4 2.8454 7 Thường xuyên kiểm tra kế hoạch giảng dạy của GV 454 93,6 29 6 2 0.4 2.932 * Nhận xét bảng 2.1: - Có 95,9% nhận xét thực hiện ở mức độ tốt đối với nội dung: GV nắm vững mục tiêu giảng dạy, còn lại 4,1% nhận xét ở mức độ trung bình. Với X  2,9 cho thấy rằng GV đã quán triệt rất tốt việc nhận thức mục tiêu giảng dạy. - Việc thực hiện chương trình giảng dạy, có 99,2% CBQL, GV nhận xét thực hiện tốt, còn lại 0,8% nhận xét thực hiện ở mức độ trung bình. Với X  2,9 cho thấy GV đã thực hiện chương trình giảng dạy rất tốt. - Việc cung cấp cho GV bộ tài liệu phân phối chương trình môn học, được nhận xét: 90,1% nhận xét thực hiện ở mức độ tốt, 9,7 trung bình và 0,2% ở mức độ yếu. Với X = 2,9 chứng tỏ rằng việc cung cấp cho GV bộ tài liệu phân phối chương trình môn học được các trường thực hiện tốt. - Việc lập kế hoạch giảng dạy theo học kỳ của tổ chuyên môn, có 92% nhận xét thực hiện tốt và chỉ còn lại 8% nhận xét thực hiện ở mức độ trung bình. Việc lập kế hoạch giảng dạy theo học kỳ của tổ chuyên môn hiện nay được thực hiện tốt với X = 2,9. - Công tác kiểm tra việc thực hiện chương trình hàng tuần, tháng, học kỳ, có 92,8% nhận xét thực hiện tốt, 7% nhận xét thực hiện ở mức độ trung bình và chỉ có 0,2% nhận xét thực hiện ở mức độ yếu. Với X = 2,9 cho thấy các trường đã thực hiện tốt công tác kiểm tra thực hiện chương trình hàng tuần, tháng, học kỳ. - Vi._.kinh tế và sáng tạo. - Tuyển chọn, phân công cán bộ và GV có kiến thức chuyên môn, có ý thức trách nhiệm cao vào việc quản lý các phòng thí nghiệm và phải thường xuyên kiểm tra, chuẩn bị sẵn các dụng cụ thí nghiệm phục vụ cho các tiết dạy trên lớp của GV. - Xây dựng thư viện đạt chuẩn (có phòng đọc cho GV và HS) tăng cường các loại sách báo, tài liệu tham khảo phát động GV và HS ủng hộ sách thư viện, làm phong phú thêm tủ sách nhà trường. Chú ý trang bị các phương tiện thông tin cần thiết: Internet, nghe nhìn, xây dựng thư viện điện tử. - Có kế hoạch kiểm tra tài sản (thường xuyên và định kỳ), kịp thời tu sửa và trang bị mới những phương tiện cần thiết phục vụ cho DH. - Thường xuyên trưng cầu ý kiến các tổ chuyên môn, GV về việc mua thêm sách tham khảo, đồ dùng, phương tiện DH cần thiết cho từng môn học. Đồng thời phải tổ chức giới thiệu, hướng dẫn cho GV những tài liệu và những đồ dùng DH có trong danh mục, trong phòng thí nghiệm, thư viện để GV nghiên cứu lập kế hoạch giảng dạy. - Chỉ đạo việc sử dụng phương tiện DH hiện có một cách có hiệu quả đảm bảo nguyên tắc: sử dụng đúng mục đích, sử dụng đúng lúc, sử dụng đúng mực, đúng cường độ. Tích cực nghiên cứu ứng dụng đưa công nghệ thông tin và phần mềm DH vào giờ dạy. - Luôn tạo cảnh quan môi trường “Xanh - Sạch - Đẹp” giáo dục ý thức giữ gìn và bảo vệ của công cho HS. - Xây dựng, duy trì phát huy có hiệu quả hoạt động của phòng y tế học đường, giúp cho việc chăm sóc sức khỏe của GV và HS. 3.2.4. Giải pháp thứ tư: Tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác giảng dạy của GV 3.2.4.1. Mục đích Kiểm tra, đánh giá là một chức năng quan trọng trong công tác quản lý. Kiểm tra có mục đích là phát hiện, đánh giá, điều chỉnh việc thực hiện kế hoạch của GV. Kiểm tra có mục đích tác động vào hành vi của con người nâng cao tinh thần trách nhiệm của họ, qua kiểm tra, đánh giá để khen thưởng động viên khích lệ tính sáng tạo, động viên tính tích cực của con người đưa hệ vận hành đạt được mục tiêu dự kiến tốt hơn. Tăng cường công tác kiểm tra để hoạt động giảng dạy đi vào kỷ cương, nề nếp, chất lượng nhằm đánh giá được chất lượng giảng dạy và giáo dục của GV. Kiểm tra đánh giá chính xác sẽ tìm ra nguyên nhân và giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của GV. Sau kiểm tra có nhận xét đánh giá, phân tích nguyên nhân ưu, khuyết điểm của đối tượng được kiểm tra, động viên, khích lệ, nhắc nhở để đối tượng được kiểm tra tự giác tìm tòi giải pháp khắc phục khuyết điểm, phát huy ưu điểm. 3.2.4.2. Nội dung Để đảm bảo cho công tác kiểm tra, đánh giá công tác giảng dạy của GV trường THCS được tốt cần chú ý một số nội dung: - Xây dựng kế hoạch kiểm tra cụ thể: Có mục đích yêu cầu của từng đợt kiểm tra, có thời gian kiểm tra, có phương pháp kiểm tra (gián tiếp hoặc trực tiếp), kiểm tra toàn diện hoặc theo chuyên đề, định kỳ hoặc đột xuất (tuy nhiên đột xuất cũng trong kế hoạch - không báo trước người được kiểm tra với thời gian dài để tránh sự chuẩn bị có tính chất đối phó, thiếu tính khách quan). - Quy định rõ trách nhiệm và quyền hạn của người kiểm tra và đối tượng được kiểm tra; xây dựng chuẩn đánh giá cho từng hoạt động chuyên môn cụ thể của GV. - Nội dung kiểm tra công tác giảng dạy gồm: việc tham gia sinh hoạt Tổ chuyên môn, thực hiện nề nếp chuyên môn, nề nếp DH, hồ sơ chuyên môn, việc đánh giá kết quả học tập của HS, việc dự giờ, thao giảng, hội thi…, việc xây dựng kế hoạch và thực hiện chương trình giảng dạy, việc tự học tự bồi dưỡng, việc sử dụng các phương tiện DH… - Quy định GV soạn giáo án đầy đủ các tiết thực hành (nhằm phát huy giá trị tích cực của đồ dùng DH), các tiết ôn tập (hoặc theo biểu bảng hệ thống, theo chủ đề chốt lại những vấn đề trọng tâm), tiết kiểm tra, tiết trả bài (đề, đáp án, nhận xét kết quả thi, kiểm tra). - Quy định tiêu chuẩn xếp loại hồ sơ chuyên môn. Đây phải là một căn cứ cơ bản để đánh giá thi đua đối với GV. - Chú ý việc kiểm tra đánh giá giờ dạy trên lớp của GV: việc soạn bài, chuẩn bị phương tiện giảng dạy cần thiết, việc thực hiện các phương pháp giảng dạy, việc xử lý các tình huống xảy ra… Người trực tiếp quyết định và chịu trách nhiệm về chất lượng của giờ lên lớp. Muốn quản lý giờ lên lớp tốt cần phổ biến, triển khai tiêu chuẩn đánh giá giờ dạy của Bộ giáo dục - Đào tạo đồng thời động viên GV sáng tạo trong quá trình truyền đạt kiến thức thu hút sự say mê tìm tòi của HS. - Kiểm tra quản lý giờ lên lớp của GV thông qua ý kiến đánh giá của đồng nghiệp, qua những giờ dự và thông qua kết quả kiểm tra chuyên đề chung cuối học kỳ, cuối năm, thi tốt nghiệp… Tóm lại, qua công tác kiểm tra, đánh giá nhằm phân loại đúng năng lực của GV, xác định yêu cầu bồi dưỡng đối với từng GV để phát huy những mặt mạnh và khắc phục những hạn chế bằng việc bồi dưỡng năng lực cho họ. 3.2.5. Giải pháp thứ năm: Nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ CBQL trường THCS 3.2.5.1. Mục đích - Quản lý vừa là một khoa học vừa là một nghệ thuật. Khoa học và nghệ thuật trong quản lý giúp cho CBQL có được những quyết định đúng đắn về chủ trương, định hướng hoạt động và sử dụng cán bộ nhằm tổ chức thực hiện tốt nhất hoạt động giảng dạy cũng như mọi hoạt động khác của nhà trường. Vì vậy bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho CBQL là mục tiêu cần đạt tới của các nhà quản lý GD nói chung, các nhà quản lý trường THCS nói riêng để đáp ứng được yêu cầu quản lý GD trong giai đoạn hiện nay. 3.2.5.2. Nội dung - Bồi dưỡng về lý luận chính trị, về quản lý Nhà nước, quản lý GD, quản lý hoạt động giảng dạy, nâng cao lý luận quản lý, chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ CBQL các trường THCS thông qua các lớp học. - Nghiên cứu đầy đủ các văn bản, chỉ thị, những quy định hướng dẫn của Đảng, Nhà nước và của ngành Giáo dục và Đào tạo về vấn đề quản lý, tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động giảng dạy trong nhà trường. Không ngừng bổ sung, hoàn thiện các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy. - Nghiên cứu nắm vững một số cách tiếp cận trong quản lý để tùy theo điều kiện cụ thể, người CBQL có thể vận dụng linh hoạt vào công tác quản lý của mình. Tham quan, tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm quản lý của các trường tốt, tổng kết kinh nghiệm để vận dụng một cách phù hợp vào công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở đơn vị mình. - Thông qua thực tiễn hoạt động quản lý phải xây dựng cho người CBQL có được những kỷ năng quản lý cần thiết đáp ứng tốt như cầu công tác. Thực tiễn hoạt động quản lý là thước đo mức độ hình thành, phát triển trình độ và năng lực quản lý của mỗi cá nhân người làm công tác quản lý. Đối với lĩnh vực GD thì trình độ và năng lực quản lý hoạt động giảng dạy của người CBQL được hình thành và phát triển trong thực tiễn hoạt động quản lý tích cực, năng động ở trong Nhà trường. - Phải xây dựng cho người CBQL ý thức không ngừng nâng cao trình độ, năng lực quản lý hoạt động giảng dạy, tích cực học tập, bồi dưỡng thường xuyên. Có như vậy mới đáp ứng được yêu cầu của quản lý hoạt động giảng dạy hiện nay. 3.2.6. Giải pháp thứ sáu: Tăng cường việc chỉ đạo đổi mới phương pháp DH 3.2.6.1. Mục đích Nhằn thực hiện hiệu quả hơn việc đổi mới phương pháp DH ở trong nhà trường hiện nay. Với yêu cầu đổi mới phương pháp DH: “theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học. Bồi dưỡng phương pháp dạy học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. - HS là nhân vật trung tâm trong giờ học tập, vui chơi, rèn luyện. hoạt động theo sự hướng dẫn của GV. Phải phát huy tính tích cực, độc lập chủ động của từng HS, của tập thể HS trong quá trình DH. - GV chủ động, sáng tạo lựa chọn và phối hợp các phương pháp phù hợp với đặc điểm từng môn, từng hoạt động vui chơi với từng độ tuổi HS, từng vùng. Coi trọng tác động tình cảm, biết kích động, nêu gương đúng mức và kịp thời, tạo cho HS thường xuyên có niềm vui và hứng thú học tập và rèn luyện, biết tự giác thực hiện nghiêm túc những yêu cầu GD. 3.2.9.2. Nội dung Tăng cường việc chỉ đạo đổi mới phương pháp DH cần phải thực hiện các nội dung sau:: - Tác động chuyển hóa nhận thức về đổi mới phương pháp DH cho CBQL và đội ngũ GV trong nhà trường: + Về sự cần thiết phải đổi mới phương pháp DH. + Về cơ sở khoa học của phương pháp DH. + Loại bỏ các chướng ngại về tâm lý. Đây là một quá trình vận động đầy khó khăn, phức tạp. Có những cơ hội thuận lợi nhưng cũng có nhiều thách thức cần phải vượt qua. Vì thế cần phải thực hiện theo một quy trình khoa học, cụ thể, chắc chắn mới đem lại được kết quả mong muốn. - Thực hiện nghiêm túc nội dung đổi mới phương pháp DH: Lựa chọn các nội dung DH cơ bản, hiện đại, thiết thực, tinh giảm, tích hợp nhiều lĩnh vực nội dung trong từng bài, từng chủ đề, tăng các hoạt động thực hành, vận dụng theo điều kiện của từng địa trường phù hợp với thực tế của HS. - Luôn đổi mới hình thức tổ chức DH: phối hợp hợp lý DH cá nhân, DH theo nhóm nhỏ, DH cả lớp, DH ở hiện trường (ở cơ sở sản xuất, bảo tàng, vườn trường…). - Tăng cường đổi mới môi trường GD: trước hết là môi trường lớp học (phòng học), xây dựng mỗi phòng học là một môi trường GD (sử dụng các bức tường và không gian lớp học để tổ chức các hoạt động GD gắn với các tư liệu, phương tiện GD…) - Đầu tư xây dựng CSVC và phương tiện DH: đầu tư mạnh CSVC, tài chính, xây dựng môi trường DH phục vụ đổi mới phương pháp DH… với những nội dung như: + Khuyến khích sử dụng hợp lý các đồ dùng DH; sử dụng phiếu học tập (vở thực hành…) + Động viên và tạo điều kiện cho GV và cha mẹ HS tự làm lấy một số đồ dùng DH. + Tăng dần việc sử dụng các băng tiếng, đĩa CD, đĩa VCD… trong DH. + Từng bước tổ chức các phòng chuyên dụng phục vụ cho các hoạt động GD và DH bộ môn ở trường THCS. - Tăng cường quản lý đánh giá kết quả học tập của HS. - Tác động nhận thức, tạo dựng tâm thế, loại bỏ các chướng ngại về tâm lý gây trở ngại cho việc đổi mới phương pháp DH. - Xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động. - Tổ chức các cuộc hội thảo, trao đổi thống nhất về nhận thức và chương trình hành động; trao đổi về một kiểu giáo án mẫu theo tinh thần đổi mới; xây dựng chuẩn đánh giá tiết dạy theo tiêu chuẩn về đổi mới, chọn đối tượng thực nghiệm ( người dạy, tiết dạy, môn dạy, lớp dạy…); tổ chức cho đối tượng được thực nghiệm chuẩn bị tiết dạy; tổ chức dự giờ đánh giá các tiết dạy; tổ chức rút kinh nghiệm riêng và chung cho các tiết thực nghiệm. - Tiến hành chỉ đạo đổi mới phương pháp DH theo từng bước, vững chắc liên tục từ năm này qua năm khác, có đánh giá, tổng kết hàng năm. - Tổng kết, rút ra bài học quản lý, điều chỉnh các biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp DH. 3.2.7. Giải pháp thứ bảy: Tăng cường quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy của GV 3.2.7.1. Mục đích Nâng cao ý thức thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của GV như điều lệ trường trung học đã quy định. Đưa hoạt động chuyên môn vào nề nếp, kỷ cương. GV nhận thức được việc thực hiện đầy đủ, nghiên túc chương trình, kế hoạch giảng dạy bộ môn là yêu cầu bắt buộc đối với các trường học. Việc đầu tư soạn giáo án có chất lượng là một trong những điều kiện cơ bản để thực hiện mục tiêu GD đã đề ra. 3.2.7.2. Nội dung - Tổ chức cho GV học tập, nghiên cứu nhiệm vụ năm học, các văn bản, chỉ thị, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học, quy chế chuyên môn, những yêu cầu về thực hiện chương trình môn, về phương pháp giảng dạy… - Hướng dẫn cho GV quy trình xây dựng kế hoạch năm học. Căn cứ vào hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học, cá nhân xây dựng kế hoạch hành động cho phù họp có tính đến đặc điểm của trường, của lớp mình dạy để tổ chức hoạt động giảng dạy có hiệu quả nhất. - Hướng dẫn cho GV quy trình xây dựng kế hoạch giảng dạy của mình theo tuần, học kỳ, năm. Kế hoạch của cá nhân phải xác định được phương hướng nhiệm vụ mục tiêu, chỉ tiêu phấn đấu về các mặt hoạt động: giảng dạy lý thuyết, tổ chức thực hành thí nghiệm, tổ chức tham quan thực tế, ngoại khóa, bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS yếu kém, GD đạo đức, tinh thần học tập bộ môn, chỉ tiêu phấn đấu tỷ lệ lên lớp, tốt nghiệp, HS giỏi… - Hướng dẫn cho GV cần xác định trọng tâm của từng chương, từng bài, đặc biệt cần chú ý các phương tiện DH: bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh, các thí nghiệm thực hành… GV phải chuẩn bị trước cho chu đáo; hoặc các tiết dạy lồng phép, các tiết kiểm tra (đề bài kiểm tra, thi, đáp án - biểu điểm rõ ràng). - GV phải nắm được nội dung, chương trình, những thay đổi về nội dung, phương pháp giảng dạy bộ môn, những sửa đổi trong chương trình theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Kế hoạch giảng dạy của GV phải được góp ý và thống nhất chung của nhóm hoặc tổ bộ môn đối với từng khối lớp và phải được ký duyệt. - Quản lý và chỉ đạo tốt việc soạn bài, chuẩn bị các phương tiện DH cần thiết của GV. GV làm tốt hai công việc chủ yếu đó thì tâm thế của GV khi lên lớp vững vàng và tự tin hơn. Việc soạn bài của GV không chỉ dừng lại ở hình thức mà phải đầu tư suy nghĩ, trăn trở tìm phương pháp tối ưu để tổ chức điều khiển HS phát huy trí lực đạt hiệu quả của giờ lên lớp. - Yêu cầu nhóm, tổ chuyên môn trao đổi đi đến thống nhất về mục đích, yêu cầu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức của từng tiết học đặc biệt là những bài dạy khó. Chú ý đổi mới phương pháp giảng dạy phải được thể hiện qua bài soạn, phải kiểm tra việc soạn của GV để nắm thông tin việc thực hiện phân phối chương trình, nội dung, tính chính xác khoa học của bài giảng, công việc của thầy và trò, sự phù hợp với đối tượng HS và việc phát huy được tính tích cực học tập của HS... - Tăng cường quản lý việc thực hiện chương trình, kế hoạch giảng dạy của GV thông qua từng tiết dạy trên lớp, việc tuyền đạt những kiến thức từng bài dạy của GV thông qua hoạt động dự giờ thăm lớp thường xuyên. 3.2.8. Giải pháp thứ tám: Tổ chức tốt công tác thi đua khen thưởng trong giảng dạy 3.2.8.1. Mục đích Thông qua các hoạt động thi đua trong giảng dạy nhằm phát hiện những cá nhân, tập thể phấn đấu tốt và những cá nhân, tập thể yếu kém để có hình thức khen chê đúng mức, khắc phục những tồn tại, phát huy những ưu điểm. Tạo nên không khí hăng hái, phấn đấu trong nhà trường; kích thích động viên tính tích cực hoạt động của cá nhân, tập thể, góp phần nâng cao chất lượng công tác giảng dạy. 3.2.8.2. Nội dung Công tác thi đua trong hoạt động giảng dạy của GV bao gồm nhiều nội dung. Để thực hiện tốt giải pháp này cần quan tâm một số nội dung cơ bản: - Phải quan tâm đúng mức tới các hoạt động trong công tác quản lý của mình, đó cũng chính là nhiệm vụ và yêu cầu của việc thực hiện đổi mới GD, đổi mới phương pháp DH trong giai đoạn hiện nay. - Tổ chức tốt phong trào thi đua: thao giảng chọn GV giỏi, viết sáng kiến kinh nghiệm, tự bồi dưỡng, làm đồ dùng DH, sử dụng phương tiện DH. - Lập kế hoạch chi tiết, khoa học các hoạt động thi đua của GV, đề ra những công việc cần thực hiện và có biện pháp rõ ràng. Tổ chức chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch đề ra, cụ thể như sau: + Thao giảng chọn giáo viên giỏi: triển khai kế hoạch ngay từ đầu năm học trong các tổ chuyên môn. Mọi GV đều phải dạy thao giảng, quy định thời gian thao giảng gắn với những thời điểm nhất định trong năm học. Việc thao giảng phải được quy định chặt chẽ, có tổ chức rút kinh nghiệm để đánh giá giờ dạy một cách khách quan với những yêu cầu cần đặt ra của giờ dạy, để xếp loại giờ dạy một cách chính xác. + Viết sáng kiến kinh nghiệm: tạo điều kiện và hướng dẫn cho GV nghiên cứu những nội dung về đổi mới phương pháp DH, về nâng cao chất lượng GD của trường THCS. Bên cạnh đó phải hướng dẫn GV cách trình bày một sáng kiến kinh nghiệm, tổ chức hội đồng khoa học nhà trường để nghiệm thu những sáng kiến kinh nghiệm, xếp loại các sáng kiến kinh nghiệm và tổ chức thử nghiệm những sáng kiến kinh nghiệm được đánh giá chất lượng tốt. + Việc làm đồ dùng DH và sử dụng các phương tiện DH: khuyến khích, tạo điều kiện cho giáo viên làm những đồ dùng DH bằng những dụng cụ dễ kiếm, dễ tìm có tác dụng trực quan tốt trong giờ dạy. Yêu cầu các tổ chuyên môn phân chia nhóm và cá nhân trong tổ triển khai thực hiện tốt công tác này. - Các hoạt động thi đua về hoạt động giảng dạy trong nhà trường phải được thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện của các tổ chuyên môn, của cá nhân để bổ sung điều chỉnh những hạn chế trong công tác quản lý, đồng thời uốn nắn những lệch lạc thiếu sót trong việc thực hiện của GV. - Tổ chức công tác thi đua phải dân chủ, công khai: trong từng đợt thi đua cần phải có sơ kết, tổng kết rõ ràng, có khen thưởng và phê bình kịp thời những cá nhân và tập thể xuất sắc hay vi phạm. 3.2.9. Giải pháp thứ chín: Tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS 3.2.9.1. Mục đích Đánh giá đúng chất lượng học tập của HS cũng như chất lượng GD trong nhà trường. 3.2.9.2. Nội dung - Triển khai và quán triệt đến GV và HS qui chế kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS. - Có kế hoạch quản lý chặt chẽ điểm, kết quả học tập của HS đặc biệt là trang bị và sử dụng các phần vi tính để quản lý nhằm đảm bảo tính chính xác và khoa học. - Thường xuyên kiểm tra việc thực qui chế kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS đối với GV để kịp thời chấn chỉnh những hạn chế nhất là về chế độ kiểm tra thường kỳ và cho điểm, đồng thời xử lý nghiêm túc những trường hợp vi phạm. - Đánh giá xếp loại kết quả học tập của HS hàng tháng, học kỳ nhằm kịp thời đề ra những giải pháp hiệu quả hơn cho hoạt động giảng dạy. 2.3. Khảo sát tính khả thi của các giải pháp Kết quả khảo sát tính khả thi của những giải pháp đề xuất trình bày ở bảng 2.17 như sau: Bảng 2.17. Tính khả thi của các giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy T T Những biện pháp quản lý góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giảng dạy của GV ở trường THCS Ý kiến % 1 Tăng cường quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần và điều kiện lao động sư phạm của đội ngũ GV 458 94.4 2 Nâng cao trình độ đội ngũ GV đảm bảo năng lực và phẩm chất đạo đức 448 92.4 3 Tăng cường xây dựng và sử dụng có hiệu quả CSVC và phương tiện DH 442 91.1 4 Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giảng dạy của GV 431 88.9 5 Nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ CBQL 421 86.8 6 Tăng cường việc chỉ đạo đổi mới phương pháp DH 420 86.6 7 Tăng cường quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy 415 85.6 8 Tổ chức tốt công tác thi đua khen thưởng trong giảng dạy 408 84.1 9 Tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS 367 75.7 Qua khảo sát ý kiến của 485 GV và CBQL trường THCS tỉnh Cà Mau cho thấy đa số các ý kiến đều đồng tình với những giải pháp đã nêu ra với kết quả khá cao, với 75,7% trở lên, đặc biệt là giải pháp: tăng cường quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần và điều kiện lao động sư phạm của đội ngũ GV, nâng cao trình độ đội ngũ GV đảm bảo năng lực và phẩm chất đạo đức và giải pháp tăng cường xây dựng và sử dụng có hiệu quả CSVC và phương tiện DH có sự tán thành rất cao với trên 90% ý kiến khảo sát. Ngoài ra, còn có những giải pháp khác nhưng chưa nhận được sự đồng tình của GV và CBQL hoặc là ý kiến của một số cá nhân nên không đề xuất. Như vậy, với kết quả khảo sát ý kiến bước đầu cho thấy tính khả thi rất cao của những giải pháp đã đề xuất và cũng hy vọng rằng đây sẽ là những giải pháp quản lý hữu hiệu góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giảng dạy ở trường THCS tỉnh Cà Mau. Kết luận chương 3 Từ những cơ sở lý luận, thực tiễn công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường THCS tỉnh Cà Mau và khảo sát ý kiến ban đầu, đề xuất chín giải pháp quản lý nhằm nâng hiệu quả hoạt động giảng dạy ở trường THCS: - Nâng cao trình độ đội ngũ GV đảm bảo năng lực và phẩm chất đạo đức; - Tăng cường quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần và điều kiện lao động sư phạm của đội ngũ GV; - Tăng cường xây dựng và sử dụng có hiệu quả CSVC và phương tiện DH; - Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giảng dạy của GV; - Nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ CBQL; - Tăng cường việc chỉ đạo đổi mới phương pháp DH; - Tăng cường quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy của GV; - Tổ chức tốt công tác thi đua khen thưởng trong giảng dạy; - Tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Qua thực tế khảo sát thực trạng và nghiên cứu những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài chúng tôi rút ra được một số kết luận sau: + Xác định được những vấn đề cốt lõi của quản lý, quản lý giáo dục và những vấn đề có liên quan đến việc quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS. Đặc biệt là khái quát được những nét đặc trưng của hoạt động giảng dạy, đặc điểm cơ bản về công tác quản lý hoạt động giảng dạy và những nội dung của công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS. Đây là những vấn đề lý luận cơ bản, là cơ sở để soi rọi cho công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS tỉnh Cà Mau. + Tìm hiểu được những nét cơ bản về thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường trường THCS tỉnh Cà Mau hiện nay với những ưu điểm và hạn chế nhất định, đồng thời đánh giá được những nguyên nhân cơ bản nhất. Đây là tiền đề là cơ sở cho việc đề xuất những giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS tỉnh Cà Mau. * Những ưu điểm: - Đội ngũ GV và CBQL đã quán triệt rất tốt việc nhận thức mục tiêu và chương trình giảng dạy, hiểu rõ tầm quan trọng của việc nắm vững mục tiêu và chương trình giảng dạy. - Các trường THCS cũng có sự quan tâm đến đời sống của GV. - Phân công giảng dạy cho GV về cơ bản theo đúng với chuyên môn được đào tạo và dựa vào năng lực chuyên môn. - Các trường THCS đều đã xây dựng và thực hiện khá tốt những quy định về sinh hoạt chuyên. - Kiểm tra công tác chuyên môn được thực hiện rất tốt ở khâu kiểm hồ sơ chuyên môn, thực hiện nề nếp chuyên môn và dự giờ, thao giảng, hội thi… - Các trường THCS đều triển khai thực hiện việc đổi mới phương pháp giảng dạy. - Có sự quan tâm khá nhiều vào việc sử dụng có hiệu quả CSVC và phương tiện giảng dạy hiện có, việc đầu tư xây dựng CSVC, kiểm tra việc sử dụng phương tiện DH… - Các trường THCS đã thực hiện rất tốt việc hướng dẫn cho GV quy chế cũng như những quy định cụ thể và hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS. - GV tham gia đầy đủ các lớp bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ. * Những hạn chế: - Về quản lý việc nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu và chương trình giảng dạy còn có những nhược điểm nhỏ trong việc tổ chức cho GV học tập các hướng dẫn giảng dạy mới. - Có trường THCS chưa đảm bảo tốt về số lượng GV, chưa cân đối về số lượng, còn thiếu GV ở một số bộ môn: Âm nhạc, Mỹ thuật, Thể dục, Kỹ thuật nhưng lại thừa GV ở những bộ môn như: Văn, Toán, Anh văn… - Trình độ chuyên môn được đào tạo của đội ngũ GV hiện nay chưa đáp ứng tốt với nhu cầu giảng dạy ở các trường THCS. - Đời sống của đội ngũ GV dù đã có sự quan tâm đúng nhưng GV vẫn gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. - Việc phân công giảng dạy cho GV không dựa vào năng lực chuyên môn mà còn chú ý đến tiêu chí khác và đáng chú ý là việc phải phân công GV dạy trái môn vẫn còn. - Về sinh hoạt chuyên môn còn hạn chế trong tổ chức hội nghị báo cáo sáng kiến kinh nghiệm, hướng dẫn sử dụng tài liệu tham khảo, phương tiện DH, quy định GV được sử dụng giáo án cũ có bổ sung… - Phong trào thi đua dạy tốt, học tốt ở các trường THCS hiện nay chưa thực sự đi vào chiều sâu còn mang tính hình thức và việc xếp thời khóa biểu cho GV chưa thực sự khoa học, có những nhựợc điểm. - Về kiểm tra công tác giảng dạy còn những hạn chế trong kiểm tra việc tự học tự bồi dưỡng, việc tham gia các hoạt động chuyên môn khác, việc sử dụng các phương tiện DH và việc tham gia sinh hoạt Tổ chuyên môn. - Việc phân cấp quản lý trong kiểm tra công tác giảng dạy chưa tốt, hiệu trưởng còn phụ trách cả việc quản lý chuyên môn và việc kiểm tra hoạt động giảng dạy của GV. Công tác này vẫn còn mang tính hình thức. - Chưa quán triệt nhất quán trong toàn thể GV và CBQL thực hiện việc đổi mới phương pháp giảng dạy ở trường THCS. - Việc trang bị đầy đủ các phương tiện DH cần thiết và việc xây dựng thư viện đạt chuẩn chưa được đầu thích đáng. - Nhiều trường chưa sử dụng các phần mềm máy tính để quản lý kết quả học tập của HS mà việc quản lý kết quả học tập chỉ sử dụng sổ sách viết tay và việc xử lý các trường hợp vi phạm quy chế kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS chưa thực sự nghiêm túc. - Việc quy định cụ thể về nội dung tự bồi dưỡng và tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho GV và giúp đỡ GV còn hạn chế năng lực chuyên môn còn có những hạn chế. + Khảo sát được tính khả thi và đề xuất được những biện pháp quản lý nhằm nâng hiệu quả hoạt động giảng dạy trong nhà trường: - Nâng cao trình độ đội ngũ GV đảm bảo năng lực và phẩm chất đạo đức; - Tăng cường quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần và điều kiện lao động sư phạm của đội ngũ GV; - Tăng cường xây dựng và sử dụng có hiệu quả CSVC và phương tiện DH; - Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giảng dạy của GV; - Nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ CBQL; - Tăng cường việc chỉ đạo đổi mới phương pháp DH; - Tăng cường quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy của GV; - Tổ chức tốt công tác thi đua khen thưởng trong công tác giảng dạy; - Tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS. 2. Kiến nghị Xuất phát từ thực tiễn và điều tra thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy của một số trường THCS tỉnh Cà Mau hiện nay, trên cơ sở lý luận về quản lý, quản lý GD, để quản lý tốt hơn nữa hoạt động giảng dạy ở trường THCS chúng tôi xin kiến nghị với các cấp quản lý một số nội dung sau: * Ủy Ban Nhân dân tỉnh Cà Mau - Có kế hoạch chỉ đạo các cơ quan hữu quan cũng như ủy ban nhân các huyện, thành phố đảm bảo nguồn kinh phí hoạt động thường xuyên cho các trường THCS; quan tâm đến việc đầu tư xây dựng CSVC và phương tiện DH cho các trường THCS. - Có chế độ thu hút và đãi ngộ đối với GV, CBQL các trường THCS, đặc biệt các trường ở vùng sâu, vùng xa cả về vật chất lẫn tinh thần để giúp họ an tâm công tác, phục vụ. * Sở Giáo dục & Đào tạo tỉnh Cà Mau - Tăng cường, thường xuyên đổi mới việc chỉ đạo công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở trường THCS đi vào chiều sâu chất lượng chuyên môn; tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về phương pháp giảng dạy và tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra chuyên môn. - Quan tâm đầu tư CSVC, phương tiện DH hiện đại theo hướng đồng bộ, tạo điều kiện cho các trường THCS thực hiện tốt việc đổi mới phương pháp giảng dạy và thực hiện GD toàn diện một cách tích cực. - Tổ chức và tạo điều kiện cho CBQL các trường THCS được tham gia học tập nâng cao trình độ về mọi mặt. - Có kế hoạch đào tạo và điều tiết đảm bảo chỉ tiêu biên chế GV THCS cho các huyện, đảm bảo cân đối và đầy đủ các bộ môn, đặc biệt là GV Âm nhạc, Mĩ thuật, Công nghệ; có kế hoạch bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho GV THCS, đảm bảo trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn. * Phòng Giáo dục các huyện, thành phố trong tỉnh Cà Mau - Có kế hoạch tăng cường công tác kiểm tra việc quản lý hoạt động giảng dạy ở các trường THCS; duy trì mạng lưới thanh tra chuyên môn thường xuyên từ Phòng đến trường thông qua đội ngũ thanh tra viên, GV giỏi. - Quan tâm và chỉ đạo thường xuyên công tác giảng dạy và đổi mới phương pháp giảng dạy ở các trường THCS; tăng cường thanh tra, kiểm tra công tác giảng dạy của GV ở các trường để điều chỉnh nắn kịp thời. - Thường xuyên tổ chức cho CBQL trường THCS đi tham quan học hỏi kinh nghiệm tiên tiến, điển hình về công tác quản lý trường học, đặc biệt là quản lý hoạt động giảng dạy; tạo điều kiện cho CBQL tham gia học tập nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ quản lý, lý luận chính trị và quản lý nhà nước, chú ý việc nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học để từng bước đi vào thực hiện công tác quản lý trên máy tính. - Tăng cường hỗ trợ các trường trong việc đầu tư, sử dụng có hiệu quả CSVC và phương tiện phục vụ cho việc DH; có kế hoạch cụ thể kiểm tra việc sử dụng CSVC và phương tiện DH. - Quan tâm hơn nữa đến công tác quy hoạch, dào tạo, bổ nhiệm CBQL, chú ý việc đào tạo nguồn CBQL trẻ, có năng lực chuyên môn giỏi, có phẩm chất đạo đức tốt, đồng thời rà soát, sắp xếp lại CBQL theo Chỉ thị 40 của Ban Bí thư, thực hiện việc luân chuyển CBQL GD trên địa bàn huyện, thành phố. * Ban Giám hiệu các trường THCS tỉnh Cà Mau - Tạo điều kiện cho GV tham gia các lớp chuyên đề về đổi mới phương pháp giảng dạy và các lớp bồi dưỡng kiến thức về nghiệp vụ chuyên môn. - Nghiên cứu vận dụng linh hoạt các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trên cơ sở phân tích đúng thực trạng công tác quản lý của nhà trường, kiến thức lý luận của khoa học quản lý và khoa học GD; thường xuyên nghiên cứu và cập nhật đưa vào áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp để đảm bảo nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt động giảng dạy. - Phải xác định rõ trách nhiệm từng cá nhân CBQL, không ngừng tự học, tự bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học, nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý, tích cực vận dụng các tri thức về khoa học quản lý GD vào công tác quản lý của mình. - Quan tâm đến đội ngũ GV cả về vật chất lẫn tinh thần; có chế độ khen thưởng kịp thời đối với những GV thực hiện tốt quy chế chuyên môn và đạt thành tích cao trong giảng dạy. Đồng thời phải có những biện pháp tích cực nhằm chấn chỉnh những GV vi phạm quy chế chuyên môn và quy định của nhà trường. - Tham mưu cho các cấp lãnh đạo và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan, các lực lượng xã hội làm tốt hơn nữa công tác xã hội hóa GD nhằm đầu tư nâng cấp CSVC và phương tiện DH hiện đại cho nhà trường. ._.