Thực trạng về vai trò của nhà nước trong quá trình Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa & những giải pháp …

Më §Çu Trong thêi ®¹i ngµy nay, Nhµ n­íc nµo còng cã vai trß nhÊt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia, ®Æc biÖt lµ trong sù nghiÖp c¶i tæ vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi nhiÒu thµnh phÇn cïng tham gia. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy th× vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc lµ kh¸ch quan, mét nhu cÇu néi t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ hiÖn ë viÖc Nhµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh th«ng qua viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. V× vËy, n©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa lµ vÊn ®Ò mang tÝnh thêi sù vµ lµ ®Ò tµi nghiªn cøu cña nhiÒu cÊp, ngµnh, nhiÒu c¸n bé vµ sinh viªn. Nhµ n­íc thùc hiÖn tèt vai trß kinh tÕ cña m×nh ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng, t¹o tiÒn ®Ò rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vµ ®uæi kÞp c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín cÇn ®­îc nghiªn cøu kü l­ìng, song do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, bµi bµi viÕt nµy chØ nªu lªn nh÷ng néi dung c¬ b¶n vµ mét sè thùc tr¹ng vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi c«ng nghiÖp hãa trong nh÷ng n¨m qua, ®ång thêi ®­a ra mét sè ý kiÕn nh»m n©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc trong thêi gian tíi. Bµi viÕt ®· ®­îc hoµn thµnh d­íi sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy c« gi¸o h­íng dÉn, ®ång thêi ®­îc sù gióp ®ì cña Th­ viÖn tr­êng vÒ nhiÒu tµi liÖu tham kh¶o bæ Ých. Bµi viÕt nµy ®­îc chia thµnh 2 ch­¬ng, bao gåm: Ch­¬ng 1: "TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vai trß Nhµ n­íc trong trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa". Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh CNH-H§H vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh CNH-H§H ë n­íc ta trong thêi gian tíi Em xin tr©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn vµ quan t©m cña thÇy ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Em c¶m ¬n thÇy! Néi dung Ch­¬ng 1 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. 1.1. Vai trß cña nhµ nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh CNH-H§H 1. 1. 1 Th­c chÊt CNH-H§H. m«i quan hÖ gi÷a CNH-H§H? Tr­íc ®©y chóng ta cho r»ng c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh trang bÞ kÜ thuËt hiÖn ®¹i cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®äng c¬ khÝ ho¸ biÕn mét n­íc kÐm ph¸t triÓn thµnh mét n­íc cã c¬ cÊu c«ng n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i khoa häc kÜ thuËt tiªn tiÕn. Theo quan niÖm cña Liªn hîp quèc c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã mét bé phËn nguån lùc quèc gia ngµy cµng lín ®­îc huy ®éng ®Ó x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu nghµnh víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i... C¸c quan niÖm nãi trªn dï c¸ch diÔn ®¹t cã thÓ kh¸c nh­ng ®Òu cã néi dung nãi chung ®ã lµ kÜ thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng hiÖn ®¹i, nÒn kinh tÕ ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn. KÕt hîp quan niÖm truyÒn thèng víi quan niÖm hiÖn §¹i Héi nghÞ lÇn thø VII ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ®· ®­a ra quan niÖm míi vÒ c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸. Theo t­ t­ëng nµy c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô vµ qu¶n lÝ kinh tÕ x· héi tõ s¶n xuÊt thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông phæ biÕn søc lao ®éng cïng c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn cïng ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. Quan niÖm trªn ®· g¾n c«ng nghiÖp ho¸ víi hiÖn ®¹i ho¸ ®ång thêi x¸c ®Þnh ®­îc vai trß cña c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Tr­íc ®æi míi c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc tiÕn hµnh theo c¬ chÕ cò tËp trung bao cÊp ngµy nay chóng ta tiÕn hµnh theo c¬ chÕ míi ®ã lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tr­íc ®©y c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc hiÓu lµ viÖc cña nhµ n­íc th«ng qua hai khu vùc quèc doanh vµ tËp thÓ, ngµy nay lµ sù nghiÖp cña toµn d©n víi sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. ChiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ tr­íc ®©y lµ c«ng nghiÖp ho¸ h­íng néi thay thÕ nhËp khÈu lµ chñ yÕu gÇn nh­ c« lËp víi thÞ tr­êng thÕ giíi cßn b©y giê lµ chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn më cöa víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. 1. 1. 2 Vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi sù nghiªp CNH-H§H ë n­íc ta a- X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ. C¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ kinh tÕ hay c¸c bé phËn hîp thµnh cña nÒn kinh tÕ ;g¾n víi vÞ trÝ tr×nh ®é kÜ thuËt c«ng nghÖ quy m« tØ träng t­¬ng øng víi tõnh bé phËn vµ mèi quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a c¸c bé phËn g»n víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ ®· ho¹ch ®Þnh. CÊu tróc cña c¬ cÊu kinh tÕ bao gåm : - C¬ cÊu nghµnh kinh tÕ. - C¬ cÊu vïng kinh tÕ - C¬ cÊu gi÷a thÞ x·, thÞ trÊn, thÞ tø, thµnh phè vµ ®« thÞ - C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. VÒ c¬ cÊu nghµnh kinh tÕ. Thø nhÊt, khai th¸c tèt tiÒm n¨ng n«ng l©m ng­ nghiÖp. Thø hai ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n. Thø ba ph¸t huy lîi thÕ nh©n c«ng vµ truyÒn thèng s¶n xuÊt ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng xuÊt khÈu. Thø t­ c¶i t¹o vµ n©ng cÊp hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh kinh tÕ. Thø n¨m x©y dùng cã chän läc mét sè c¬ së c«ng nghiÖp nÆng träng yÕu vµ hÕt søc cÊp thiÕt cã ®iÒu kiÖn vÒ vèn c«ng nghÖ ®Ó ph¸t huy nhanh vµ cã hiÖu qu¶ cao. Thø s¸u ph¸t triÓn dÞch vô khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ vÒ tù nhiªn. VÒ c¬ cÊu vïng kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c vïng ®Òu ph¸t triÓn trªn c¬ së khai th¸c tèt thÕ m¹nh vµ tiÒm n¨ng cña mçi vïng. VÒ c¬ cÊu thÞ tø, thÞ x·, thÞ trÊn, thµnh phè vµ ®« thÞ. Tuú ®iÒu kiÖn tõng n¬i, tÊt c¶ c¸c thÞ x· thÞ trÊn ®Òu ph¶i ®­îc ph¸t triÓn trªn c¬ së ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp dÞch vô mang ý nghÜa tiÓu vïng. h×nh thµnh c¸c thÞ tø lµm trung t©m kinh tÕ v¨n ho¸ cña mçi x· hoÆc côm x·. VÒ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. LÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt ®éng viªn tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. §Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®i ®«i víi tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi tõ n­íc ngoµi 1. 2 – Véi dung vai trß cña nhµ n­íc ®«Ý víi qu¸ tr×nh CNH_H§H 1.2.1.Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸: Vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ n­íc b¾t ®Çu tõ sù cÇn thiÕt ph¶i phèi hîp lao ®éng chung vµ do tÝnh chÊt x· héi ho¸ cao cña s¶n xuÊt quy ®Þnh Lùc l­îng s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn tr×nh ®é x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt cµng cao th× ph¹m vi thùc hiÖn vai trß nµy cµng cÇn thiÕt vµ møc ®é ®ßi hái cña nã cµng chÆt chÏ vµ nghiªm ngÆt. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ víi c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu cña kinh tÕ tù cÊp tù tóc, mét tr×nh ®é x· héi ho¸ cao cña s¶n xuÊt. Tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, møc ®é ®¹t ®­îc cña sù x· héi ho¸ s¶n xuÊt trong mçi n­íc vµ trong mçi thêi k× mµ gi÷a chóng cã nh÷ng quan hÖ tØ lÖ nhÊt ®Þnh ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn c©n ®èi, khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc bªn trong còng nh­ bªn ngoµi. Sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l­îng s¶n xuÊt, sù t¸c ®éng th­êng xuyªn cña c¸c nh©n tè tù nhiªn x· héi, kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ ®èi ngo¹i lµm cho c¸c tØ lÖ ®ã lu«n lu«n thay ®æi. C¸c quan hÖ tØ lÖ ®ã cã thÓ phï hîp víi yªu cÇu cña quy luËt vµ tÝnh quy luËt ho¹t ®éng kh¸ch quan ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ t¨ng tr­ëng. Ng­îc l¹i c¸c quan hÖ tØ lÖ ®ã cã thÓ kh«ng phï hîp vµ lµm cho nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng yÕu kÐm. §Æc biÖt khi c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th× c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc x©m nhËp, t¸c ®éng lÉn nhau :c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi cã thÓ di chuyÓn phï hîp hoÆc kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc :quy m« vµ c¬ cÊu kinh tÕ cã thÓ di chuyÓn theo h­íng tiÕn bé, hîp lÝ tèi ­u hoÆc l¹c hËu bÊt hîp lÝ nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia lµ mét m¾t xÝch trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. T×nh h×nh ®ã ®· ®Æt lªn vai c¸c nhµ n­íc kh«ng chØ lµ ng­êi b¶o vÖ trËt tù x· héi vµ an ninh quèc gia mµ cßn lµ ng­êi hiÓu biÕt quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, n¾m v÷ng vµ dù b¸o ®­îc diÕn biÕn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc, cã kh¶ n¨ng sö dông c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ, thÓ chÕ ho¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ thµnh hÖ thèng c¸c luËt lÖ c¸c quy chÕ ®ång bé ®Ó trùc tiÕt t¸c ®éng khèng chÕ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, c¸c vïng vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu c©n ®èi trong sù ph¸t triÓn do chÝnh c¸c quy luËt vµ tÝnh quy luËt kh¸ch quan cña ®êi sèng kinh tÕ quyÕt ®Þnh. Cã thÓ kh¼ng ®Þng r»ng, yªu cÇu c©n ®èi trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ c¬ së kh¸ch quan, s©u xa cña vai trß qu¶n lÝ Nhµ n­íc vÒ kinh tÕ. Nhµ n­íc t¹o nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn céng nghiÖp ho¸: 1.2.2.1.ChÝnh s¸ch vÒ vèn: Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi chÝnh s¸ch vÒ vèn lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Sau hai cuéc chiÕn tranh khèc liÖt n­íc ta b­íc vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc. Thêi k× tr­íc 1986 n­íc ta häc tËp m« h×nh c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa cò x©y dùng mét nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Vµ hËu qu¶ lµ n­íc ta l©m vµo khñng ho¶ng trÇm träng l¹m ph¸t phi m·, nÒn kinh tÕ tr× trÖ. B¾t ®Çu tõ n¨m 1986 n­íc ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Sau h¬n m­êi n¨m ®æi míi n­íc ta ®· tho¸t khái khñng ho¶ng vµ cã møc t¨ng tr­ëng kh¸. Tuy nhiªn thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ cßn rÊt nhiÒu ®iÒu bÊt cËp nguy c¬ tôt hËu vÉn cßn ®ã nh­ mét th¸ch thøc. D©n sè ®«ng, lao ®éng nhiÒu nh­ng tr×nh ®é kÜ thuËt chuyªn m«n thÊp, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, c¬ së h¹ tÇng cho ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp kÐm. Nh÷ng ®iÒu trªn kh«ng thÓ mét doanh nghiÖp hay mét c¸ nh©n cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc mµ ph¶i lµ nhµ n­íc. Do ®ã ph¶i n©ng cao vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ®­a ®Êt n­íc ®i lªn, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng, h¹n chÕ nh÷ng nh­îc ®iÓm cña thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan 1.2.2.2. ChÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn céng nghÖ: Sau hai cuéc chiÕn tranh kÐo dµi VIÖT NAM b­íc vµo c«ng cuéc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ víi xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp vÒ mÆt c«ng nghÖ. Tr×nh ®é c«ng nghÖ n­íc ta nãi chung rÊt thÊp so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu tõ 2-4 thÕ hÖ vµ ®­îc h×nh thµnh ch¾p v¸ tõ nhiÒu nguån. C¸c chØ tiªu chñ yÕu nh­ møc tiªu hao nguyªn nhiªn vËt liÖu th­êng gÊp tõ 1, 5 ®Õn 2 lÇn møc trung b×nh chung cña thÕ giíi, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao do nhiÒu yÕu tè nh­ng tr­íc hÕt lµ do c«ng nghÖ l¹c hËu. Tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng. Trong mét cuéc ®iÒu tra vÒ t×nh tr¹ng c«ng nghÖ cho thÊy chØ cã kho¶ng 45% lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ trung ­¬ng vµ 25% lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ ®Þa ph­¬ng ®· ®­îc c¬ khÝ ho¸ tù ®éng ho¸. C«ng nghÖ l¹c hËu ®Én ®Õn hao phÝ lín n¨ng l­îng vµ nguyªn liÖu hiÖu qu¶ sö dông thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ thÊp. ChÝnh nh÷ng ®iÒu nµy ®· t¹o mét søc Ðp lín ®èi víi nhiÖm vô ®æi míi c«ng nghÖ trong ®ã chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ n­íc ngoµi cã ý nghÜa v« cïng quan träng. §Ó kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ trong n­íc thóc ®Èy sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy 5-12-1988 Héi ®ång Nhµ n­íc ®· th«ng qua ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ. §iÒu 1 cña ph¸p lÖnh quy ®Þnh râ: “ Nhµ n­íc ViÖt Nam khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ë n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, hai bªn cïng cã lîi. Nhµ n­íc ViÖt Nam b¶o ®¶m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc ë n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuyÓn giao ®ã ”. ChuyÓn giao cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu con ®­êng kh¸c nhau, ë n­íc ta trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao b»ng c¸c kªnh th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi, liªn doanh, hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp tù bá vèn mua thiÕt bÞ. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ban hµnh ngµy 29-12-1987 cho phÐp bªn n­íc ngoµi tham gia xÝ nghiÖp liªn doanh gãp vèn. C¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc phÐp chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc hoÆc sang n­íc thø ba. KÓ tõ khi thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ viÖc ®æi míi b»ng chuyÓn giao c«ng nghÖ ®· ®­îc thùc hiÖn víi quy m« lín, tèc ®é nhanh h¬n c¸c thêi k× tr­íc kh¸ nhiÒu. Tr×nh ®é c«ng nghÖ trong nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt ®· cã sù c¶i thiÖn râ rÖt. ViÖt Nam nhËn ®­îc nhiÒu c«ng nghÖ h¬n ®· cã h¬n 700 c«ng ty tõ h¬n 50 quèc gia vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Nguån c«ng nghÖ s«i ®éng ch¶y vµo ViÖt Nam ®· cã t¸c dông kÝch thÝch lµm s«i ®éng ®êi sèng c«ng nghÖ ViÖt Nam. Qua thÈm ®Þnh dù ¸n cho thÊy mét sè dù ¸n trong c¸c lÜnh vùc dÇu khÝ viÔn th«ng..c«ng nghÖ chuyÓn giao vµo ViÖt Nam thuéc lo¹i hiÖn ®¹i nhÊt thÕ giíi. Trong c¸c c¬ së thùc hiÖn c¸c dù ¸n nµy ®iÒu kiÖn lao ®éng ®­îc n©ng lªn râ rÖt, ng­êi lao ®éng ®­îc gi¶m nhÑ c¸c c«ng viÖc thñ c«ng, bít tiÕp xóc víi c¸c yÕu tè nguy hiÓm ®éc h¹i. M«i tr­êng lao ®éng còng ®­îc c¶i thiÖn Ýt « nhiÔm m«i tr­êng h¬n tr­íc. Ngµnh v« tuyÕn viÔn th«ng lµ ngµnh ®­îc ®¸nh gi¸ thùc hiÖn cã kÕt qu¶ viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ®i th¼ng vµo sè ho¸, tù ®éng ho¸ vµ ®a dÞch vô, sö dông vÖ tinh viÔn th«ng m¹ng truyÒn dÉn b»ng c¸p quang vµ vi ba b¨ng réng, tæng ®µi tù ®éng trªn c¶ n­íc, hÖ thèng th«ng tin di ®éng vµ m¹ng chuyÓn m¹ng gãi d÷ liÖu. M¹ng l­íi b­u chÝnh viÔn th«ng tuy cãn Ýt vÒ sè l­îng nh­ng hiÖn ®¹i t­¬ng thÝch víi m¹ng l­íi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Thùc tÕ qua ngµnh v« tuyÕn viÔn th«ng ®· chøng minh c¸c c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ cña chóng ta hoµn toµn cã thÓ lµm chñ c«ng nghÖ nhËp ho¹t ®éng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ kinh tÕ kÜ thuËt cao. Ngµnh c¬ khÝ kÓ tõ sau khi thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam ®· vµ ®ang dÇn ®­îc phÞc håi vµ cã sù t¨ng tr­ëng kh¸. Víi c¸c thiÕt bÞ gia c«ng khu«n mÉu hiÖn ®¹i cña NhËt, Anh, §øc ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam ®· chÕ t¹o ra ®­îc c¸c s¶n phÈm dïng cho nh÷ng c«ng viÖc chÕ biÕn th«. C¸c ph©n ngµnh c¬ khÝ n«ng nghiÖp, m¸y c«ng cô, m¸y phôc vô c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ cã gi¸ trÞ s¶n l­îng t¨ng gÊp ®«i n¨m 1990. C«ng nghÖ trong ngµnh ®iÖn vµ thiÕt bÞ ®iÖn thuéc lo¹i tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. T¹i c«ng ty ®o ®iÖn nhê hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ víi Thôy SÜ chÊt l­îng c«ng t¬ ®iÖn cña c«ng ty ®¹t chÊt l­îng cao ®é chÝnh x¸c tõ 0, 1 trë lªn c«ng t¬ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ IEC®­îc kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n­íc ®Æt mua víi sè l­îng lín. Nh×n chung c¸c nguån c«ng nghÖ nhËp ®· c¶i thiÖn c«ng nghÖ trong n­íc n©ng cao chÊt l­îng, ®a d¹ng mÉu m·, gãp phÇn n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §¸ng gi¸ tr×nh ®é c«ng nghÖ kh«ng chØ dùa trªn phÇn cøng lµ thiÕt bÞ v× thiÕt bÞ chØ lµ mét trong bèn yÕu tè cÊu thµnh kh¸i niÖm c«ng nghÖ ®ã lµ thiÕt bÞ, con ng­êi, th«ng tin, qu¶n lÝ. BiÕt ph¸t triÓn ®ång bé 3 yÕu tè cßn l¹i th× dï thiÕt bÞ ch­a ph¶i lµ tiªn tiÕn nhÊt vÉn cã thÓ t¹o ra ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nh­ NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 7 nªu râ “ ph¸t huy nguån lùc con ng­êi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng ”. B½ng nhiÒu nguån kh¸c nhau chïng ta ®· cã trong tay l­îng thiÕt bÞ c«ng nghÖ trÞ gi¸ hµng chôc ngµn tØ ®ång. Tuy vËy thêi gian ®Çu ®i vµo hîp t¸c vµ ®Çu t­ viÖc ®æi míi c«ng nghÖ cßn ch­a kh¶ quan, yÕu tè chuyÓn giao c«ng nghÖ trong c¸c liªn doanh cßn thÊp, thËm chÝ kh«ng tr­êng hîp nhËp c¶ c¸c thiÕt bÞ l¹c hËu th¶i lo¹i g©y ¶nh h­ëng m«i tr­êng lµm viÖc vµ søc khÎo c«ng nh©n. Mét cuéc kh¶o s¸t víi h¬n 700 thiÕt bÞ, 3 d©y chuyÒn nhËp t¹i 42 nhµ m¸y 76% sè m¸y míi nhËp thuéc thÕ hÖ nh÷ng n¨m 1950-1960 70% sè m¸y nhËp ®· hÕt khÊu hao 50% lµ m¸y cò t©n trang. Do sö dông nhiÒu m¸y mãc qu¸ l¹c hËu ­íc tÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay cã kho¶ng 300-400 th­¬ng tËt dÉn ®Õn chÕt ng­êi vµ h¬n 20000 tai n¹n nghÒ nghiÖp x¶y ra mçi n¨m. NhiÒu c¬ së kh«ng xö lÝ chÊt th¶i trong s¶n xuÊt còng g©y nguy h¹i trùc tiÕp cho ng­êi lao ®éng vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng xung quanh. VÝ dô c«ng ty bét ngät Vª®an do trùc tiÕp th¶i n­íc th¶i c«ng nghiÖp cã chøa chÊt ®éc kh«ng qua xö lÝ vµo s«ng ThÞ V¶i g©y « nhiÔm nÆng, lóa ë ven s«ng bÞ óa vµng vµ lµm chÕt t«m c¸ hµng lo¹t cña bµ con ng­ d©n trªn diÖn tÝch hµng tr¨m ha. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh h×nh trªn lµ phÝa ViÖt Nam thiÕu th«ng tin vÒ c¸c lo¹i c«ng nghÖ cÇn thiÕt cã thÓ chuyÓn giao vµ nh÷ng tiªu cùc n¶y sinh trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thùc hµnh chuyÓn giao c«ng nghÖ. Ngoµi ra cßn nhiÒu nh©n tè kh¸c t¹o søc c¶n nhÊt ®Þnh ®èi víi chuyÓn giao c«ng nghÖ ë ViÖt Nam - C¬ së vËt chÊt phôc vô cho qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ ch­a ®­îc n©ng cÊp ®Õn møc cÇn thiÕt. - C¸c ho¹t ®éng hç trî chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®µo t¹o båi d­ìng lao ®éng còng ch­a ®­îc t¨ng c­êng. - ChuyÓn giao c«ng nghÖ kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò kÜ thuËt ®¬n thuÇn mµ nã cßn liªn quan ®Õn vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm, thu nhËp cña c«ng nh©n viªn nªn th«ng th­êng c¸c doanh nghiÖp Ýt d¸m ®æi míi triÖt ®Ó. - Sù h¹n chÕ vÒ vèn còng lµm gi¶m tèc ®é, gi¶m quy m« vµ hiÖu qu¶ cña chuyÓn giao c«ng nghÖ. V× Nhµ n­íc h¹n chÕ cÊp vèn, nªn doanh nghiÖp chØ cßn liªn doanh víi n­íc ngoµi vµ vay vèn cña chÝnh ®èi t¸c liªn doanh nh»m chuyÓn giao c«ng nghÖ. Trong tr­êng hîp nµy phÝa VIÖT NAM th­êng ph¶i chÊp nhËn nh÷ng c«ng nghÖ cã tr×nh ®é kÜ thuËt kh«ng cao do chÝnh ®èi t¸c chuyÓn giao hoÆc giíi thiÖu. - Thùc lùc c¸n bé khoa häc kh«ng Ýt nh­ng ch­a m¹nh. ViÖt Nam cã kho¶ng 10000 c¸n bé ®¹i häc trªn 1 triÖu d©n. Sè c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ vÒ c¸c nghµnh khoa häc kÜ thuËt chØ chiÕm 15, 4% trªn tæng sè. ChÊt l­îng ®µo t¹o c¸n bé khoa häc thÊp, ch­a ®­îc cËp nhËt tri thøc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, thiÕu c¸n bé chñ chèt thùc hiÖn nh÷ng ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cã t×nh ®ét ph¸ cao. Lùc l­îng chuyªn gia th­êng chØ n¾m lÝ thuyÕt mµ thiÕu thùc hµnh. NghÞ quyÕt 26-NQ/TW ngµy 30/3/1991cña Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng vÒ khoa häc ®· chØ râ : ®éi ngò c¸n bé khoa häc ®«ng nh­ng kh«ng ®ång bé thiÕu nh÷ng c¸n bé khoa häc th¹o c«ng nghÖ giái qu¶n lÝ. ViÖc ®µo t¹o, b«× d­ìng vµ sù dông c¸n bé khoa häc cßn nhiÕu thiÕu sãt. §Çu t­ tµi chÝnh cho c«ng nghÖ cña Nhµ n­íc thÊp. NghÞ quyÕt 26/NQ-TW ngµy 30/3/1991 c¶u bé chinhd trÞ ®· nªu râ : “t¨ng m¹nh ®Çu t­ cho cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ tõ nhiÒu nguån..”. Ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ lÇn 7 ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VII, Tæng bÝ th­ §ç M­êi nhÊn m¹nh “ ph¶i cã ®Çu t­ tho¶ ®¸ng vÒ ph­¬ng diÖn tµi chÝnh th× míi cã thÓ t¹o ra tiÒm lùc m¹nh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ”. Chi phÝ b×nh qu©n cho mét hµng n¨m cho mçi c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ tõ ng©n s¸ch ë VIÖT NAM chØ ®¹t 1000 USD so víi møc b×nh qu©n trªn thÕ giíi lµ 55324 USD. §iÒu ®ã cã nhiÒu nguyªn nh©n do khã kh¨n chung cña nÒn kinh tÕ, do sù eo hÑp cña ng©n s¸ch. Song cÇn nhÊn m¹nh lµ c¬ chÕ qu¶n lÝ huy ®éng cßn mang nÆng tÝnh tËp trung quan liªu, kÐm hiÖu qu¶. §Ó cã thÓ tr¸nh ®­îc nguy c¬ trë thµnh b¶i th¶i c«ng nghÖ VIÖT NAM cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®­îc ho¹ch ®Þnh mét c¸ch cô thÓ thÝch hîp víi nh÷ng yªu cÇu míi hoµn c¶nh míi. Tr­íc thùc tr¹ng trªn viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch ®Ó t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ®æi míi vµ qu¶n lÝ c«ng nhÖ nhËp cµng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Ngoµi c¸c luËt vµ ph¸p lÖnh ®· cã nh­ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸p lÖnh b¶o hé së h÷u quyÒn c«ng nghiÖp ®· cã mét sè v¨n b¶n cña ChÝnh phñ. Nh­ng vÉn cßn thiÕu nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ vµ ®iÒu quan träng lµ c¸c v¨n b¶n ®· cã ch­a ®­îc chÊp hµnh nghiªm tóc. Tr­íc hÕt Nhµ n­íc ph¶i gi÷ ®­îc vai trß kiÓm so¸t chÆt chÏ ®èi víi viÖc ®æi míi thiÕt bÞ b»ng con ®­êng nhËp. Nhµ n­íc cÇn chñ ®éng ®Çu t­ hoÆc khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®Ó cã nh÷ng doanh nghiÖp ®ñ m¹nh thùc hiÖn c«ng viÖc ph©n biÖt thËt gi¶ tèt xÊu, tËp hîp ph©n tÝch, tæng hîp th«ng tin vÒ thiÕt bÞ c«ng nghÖ thÕ giíi tõ c¸c kªnh cã thÓ cã. ViÖc kiÓm so¸t lµ cÊp b¸ch nh­ng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan vµ chÆt chÏ. Trong giai ®o¹n ®Çu viÖc chuyÓn giao vÉn lµ nhËp vµ thÝch nghi víi c«ng nghÖ nhËp. V× vËy c«ng t¸c nghiªn cøu triÓn khai vµ ®µo t¹o c¸n bé còng tËp trung theo h­íng nµy, ¸p dông cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp còng lµ thµnh qu¶ khoa häc ®¸ng biÓu d­¬ng vµ kÝnh träng. Theo kinh nghiÖm nhiÒu n­íc, ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp cã thÓ thùc hiÖn sao chÐp nh©n b¶n võa tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ v­µ n©ng cao tr×nh ®é thiÕt kÕ chÕ t¹o, thiÕt bÞ cã thÓ ®­îc c¶i tiÕn n©ng cao tÝnh n¨ng ®­a n¨ng suÊt hiÖu qu¶ cao h¬n. §ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc néi t¹i cña c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ. 1.2.2.3.ChÝnh s¸ch vÒ ®èi ngo¹i: C«ng t¸c ®èi ngo¹i ®· gióp c¸c n­íc tõ ®èi ®Çu chuyÓn sang ®èi vµ më ra nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam t¹o ra nhiÒu hµng ho¸. §èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn kinh tÕ tõg mét n­íc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu trë thµnh mét quèc gia cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao. Do ®ã chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu. Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn CNH-H§H : §Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®i ®«i víi tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi tõ n­íc ngoµi. ViÖc nghiªn cøu c¸c m« h×nh vµ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong qu¸ tr×nh céng nghiÖp ho¸ rÊt cÇn thiÕt cho chóng ta. Mçi m« h×nh cô thÓ vµ nh÷ng kinh nhgiÖm cô thÓ ®Òu xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc trong bèi c¶nh quèc tÕ. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, nhµ n­íc cã nh÷ng chÝnh s¸ch thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ thêi gian qua vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh CNH – H§H ë n­íc ta trong thêi gian tíi 2.1. Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh CNH – H§H ë n­íc ta thêi gian qua. 2. 1.1. Thùc tr¹ng vÒ x¸c ®Þnh môc tiªu, ®Þnh h­íng cho b­íc ®i cña CNH – H§H. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc lµ vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mçi Nhµ n­íc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc,. Vai trß cña Nhµ n­íc ®­îc biÓu hiÖn ë c¸c néi dung sau: Thø nhÊt, Nhµ n­íc cã vai trß ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Vai trß qu¶n lÝ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc thÓ hiÖn tr­íc hÕt vµ quan träng ë chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, x¸c ®Þnh môc tiªu Nhµ n­íc cô thÓ ho¸ ®­êng lèi kinh tÕ cña §¶ng thµnh nh÷ng môc tiªu, tèc ®é ph¸t triÓn cÇn ph¶i ®¹t tíi vµ x¸c ®Þnh thø tù môc tiªu. Do ®ã kh«ng nh÷ng cÇn coi träng mµ ph¶i n©ng cao kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thø hai, Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. §iÒu kiÖn quan träng hµng ®Çu lµ sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ x· héi ®Ón c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c chñ thÓ kinh doanh hµng ho¸ yªn t©m bá vèn ®Çu t­, më réng s¶n xuÊt.. X©y dùng ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng bao gåm thÞ tr­êng hµng tiªu dïng, t­ liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng, tiÒn tÖ s¶n phÈm khoa häc, dÞch vô... Ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ, c¸c dù b¸o vÒ mÆt hµng gi¸ c¶ c¸c nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. X©y dùng míi vµ n©ng cÊp dÇn c¬ së h¹ tÇng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸. Bao gåm c¬ së h¹ tÇng vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ c¬ së h¹ tÇng x· héi. Thø ba, Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng b»ng c¸c c«ng cô nh­ : Ph¸p luËt:qu¶n lÝ Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chñ yÕu b»ng ph¸p luËt. Ph¸p luËt, quan träng lµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, t¹o hµnh lang an toµn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, b¶o ®¶m kØ c­¬ng cho c¸c ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Do ®ã cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, thèng nhÊt vµ tõng b­íc hoµn chØnh kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu ph¸p luËt g©y nhiÒu kÏ hë trong qu¶n lÝ. §ã lµ mét nguyªn nh©n quan träng cña nh÷ng hµnh vi l¹m dông tiªu cùc tham nhòng bu«n lËu, ¨n c¾p tµi s¶n quèc gia g©y hçn lo¹n trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ :trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ mét c«ng cô cùc k× s¾c bÐn vµ tr­íc hÕt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ tÝn dông, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan, chÝnh s¸ch c«ng nghÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ... Thø t­, sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. KiÓm so¸t lµ nh»m thiÕt lËp c¸c trËt tù kØ c­¬ng trong ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶o vÖ tµi s¶n quèc gia, lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, Nhµ n­íc thùc hiÖn kiÓm kª kiÓm so¸t ®¨ng kÝ kinh doanh, ho¹t ®éng kinh doanh, chÊt l­îng s¶n phÈm, tµi chÝnh... ®èi víi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt l­u th«ng. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× vai trß ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ theo ®óng môc tiªu ®· ®Þnh lµ quan träng nhÊt. 1.2. Thùc tr¹ng vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. NhËn thøc ®­îc vai trß to lín cña gi¸o dôc trong sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn, nghÞ quyÕt lÇn thø 4 BCHTW §¶ng kho¸ VII ®· chØ râ “ cïng víi khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc thóc ®Èy vµ lµ mét®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó b¶o ®¶m viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi. Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu thÓ hiÖn ë c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n sau : Thø nhÊt, ®Çu t­ cho gi¸o dôc lµ mét d¹ng ®Çu t­ ph¸t triÓn v× nã lµ ®éng lùc ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Gi¸o dôc cung cÊp cho nÒn kinh tÕ mét lùc l­îng lao ®éng cã tay nghÒ giái cã trÝ tuÖ cao cã n¨ng lùc thùc sù. §Ó thùc hiÖn ®­îc th× ph¶i ®æi míi liªn tôc m« h×nh gi¸o dôc. Khi gi¸o dôc trë thµnh ®éng lùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× ng©n s¸ch cho gi¸o dôc kh«ng cßn lµ g¸nh nÆng cho x· héi n÷a. Thø hai, ®ã lµ quan ®iÓm x· héi ho¸ gi¸o dôc ®µo t¹o. Ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¶i mang tÝnh chÊt x· héi ho¸ cao lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Khi gi¸o dôc cã tÝnh x· héi th× mäi thµnh viªn trong céng ®ång ®Òu cã tr¸ch nhiÖm quan t©m gãp søc lùc tiÒn cña ph¸t triÓn gi¸o dôc. MÆt kh¸c mäi thµnh viªn ®Òu ph¶i cã nghÜa vô häc tËp v× nã mang l¹i lîi Ých trùc tiÕp cho b¶n th©n, cho c¸c doanh nghiÖp vµ cho toµn x· héi. Cho nªn ng­êi ®i häc ph¶i cã nghÜa vô ®ãng gãp häc phÝ, ng­êi sö dông lao ®éng qua ®µo t¹o ph¶i ®ãng gãp chi phÝ ®µo t¹o. Thø ba trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ph©n ho¸ giµu nghÌo do ®ã ®Ó c«ng b»ng trong c¬ héi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, t¹o nªn sù ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng §¶ng vµ Nhµ n­íc cã c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn. Thø t­, ­u tiªn x©y dùng c¸c c¬ së ®µo t¹o cã chÊt l­îng cao. Bëi v× khi quy m« gi¸o dôc më réng th× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®Òu kh¾p trªn diÖn réng c¸c tr­êng cã chÊt l­îng nh­ nhau. Do ®ã ph¶i tËp trung ph¸t triÓn mét bé phËn nhá gi¸o dôc cã chÊt l­îng cao. Bé phËn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã chÊt l­îng cao sÏ lµ h¹t nh©n ®Ó tõ ®ã gióp cho viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña c¶ hÖ thèng gi¸o dôc. Gi¸o dôc VIÖT NAM ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín tr­íc yªu cÇu ®æi míi kinh tÕ x· héi vµ tr­íc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®aÞ ho¸ tr­íc søc Ðp vÒ nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Trong vßng 20 n¨m tíi gi¸o dôc VIÖT NAM ph¶i thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu c¬ b¶n : n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi d­ìng nh©n tµi. Môc tiªu thø nhÊt lµ n©ng cao mÆt b»ng d©n trÝ. VËn ®éng thanh thiÕu niªn d­íi 23 tuæi ®i häc ®Ó n©ng sè n¨m ®i häc trung b×nh cña ng­êi d©n ë møc 5 hiÖn nay lªn 9 vµo n¨m 2020. MÆt b»ng d©n trÝ ®­îc n©ng lªn vµ biÓu hiÖn cña nã lµ ng­êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng n¾m ®­îc kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ c¬ b¶n. Thø hai lµ t¨ng häc sinh c¸c cÊp häc liªn tôc. Thø ba lµ n©ng tØ lÖ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cö nh©n tiÕn sÜ ngang b»ng víi c¸c n­íc trong khu vùc. Môc tiªu thø hai lµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. TËp trung tr­íc hÕt vµo ®µo t¹o h­íng nghiÖp cho häc sinh mét c¸ch thiÕt thùc. §Ó cho mäi ng­êi cã kÜ n¨ng lao ®éng kÜ thuËt liªn tôc t¨ng lªn 30% vµo n¨m 2020. T¨ng tØ lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ ë møc 60% n¨m 2020. Môc tiªu thø ba lµ båi d­ìng nh©n tµi v× nh©n tµi lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, lµ ®éng lùc t¹o nªn c¸c thÕ m¹nh trong hîp t¸c vµ c¹nh tranh quèc tÕ. §Ó båi d­ìng nh©n tµi Nhµ n­íc chñ tr­¬ng thµnh lËp mét bé phËn gi¸o dôc cã chÊt l­îng cao cã quy m« vµ chÊt l­îng ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®ã lµ c¸c tr­êng ®iÓm ë bËc häc phæ th«ng vµ mét sè tr­êng ®¹i häc quèc gia ®µo t¹o ®a nghµnh. N©ng dÇn tØ lÖ häc sinh ë c¸c tr­êng nµy lªn 20% vµo n¨m 2020. Song song víi ®µo t¹o ë trong n­íc båi d­ìng ®µo t¹o ë n­íc ngoµi còng rÊt quan träng, ph¶i th­êng xuyªn cö c¸c c¸n bé khoa häc qu¶n lÝ chñ chèt ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi. Quy m« gi¸o dôc kh«ng ngõng ph¸t triÓn ë c¸c nghµnh häc, c¸c cÊp häc. Nh­ng sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu qua c¸c thêi k×. Thêi k× tr­íc ®æi míi gi¸o dôc, gi¸o dôc ViÖt Nam tu©n theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®­îc nhµ n­íc cÊp ng©n s¸ch hoµn toµn c¸c chØ tiªu gi¸o dôc ®­îc ®Ò ra trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhµ n­íc cã kÕ ho¹ch ph©n bæ vµ sö dông lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o. Do ®ã møc t¨ng quy m« gi¸o dôc do nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh vµ n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc. Thêi k× ®æi míi quy m« gi¸o dôc cã nh÷ng biÕn ®éng lín lóc ®Çu cã sù gi¶m sót ®ét ngét vµ sau ®ã t¨ng dÇn nh­ng møc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. Theo sè liÖu cña Tæng Côc thèng kª th× n¨m häc 1986-1987 c¶ n­íc cã 12482, 9 ngh×n häc sinh phæ th«ng th× n¨m häc 1990-1991 con sè ®ã lµ 11882, 9 ngh×n gi¶m 5%. Nh÷ng n¨m sau sè häc sinh phæ th«ng ®· t¨ng lªn. So víi tØ lÖ t¨ng d©n sè trong ®é tuæi ®i häc th× møc t¨ng l­îng häc sinh ®Õn tr­êng kh«ng ®¸ng kÓ. Nãi kh¸c ®i lµ tØ lÖ häc sinh trong ®é tuæi ®i häc gi¶m ®i, thÝ dô n¨m häc 86-87 c¶ n­íc cã 910, 6 ngh×n th× n¨m 90-91 chØ cßn 524, 2 ngh×n, gi¶m 73%. Sè häc sinh trong ®é tuæi ®i häc trung häc liªn tôc gi¶m tõ n¨m 90-93, phÇn lín nh÷ng ng­êi bá häc lµ con em lao ®éng nghÌo hoÆc con em n«ng d©n hä trë thµnh lao ®éng chÝnh, mét bé phËn kh¸c lµ con em c¸c gia ®×nh thµnh thÞ hä cÇn cã viÖc lµm ®Ó n©ng cao møc sèng t×m viÖc lµm trong c¸c c¬ së t­ nh©n. N¨m 1991-1992 lµ n¨m häc chÆn ®øng t×nh tr¹ng xuèng cÊp vÒ quy m« gi¸o dôc ë c¸c cÊp häc. Trong hai n¨m häc sau ®ã sè l­îng häc sinh c¸c cÊp häc phæ th«ng ®· t¨ng lªn víi møc t¨ng hµng n¨m lµ 5%vµ 7%. §iÓm næi bËt cña nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam lµ tØ lÖ häc sinh n÷ so víi tØ lÖ häc sinh nam trong nhiÒu n¨m lµ kh«ng thay ®æi ë c¸c bËc häc phæ th«ng vµ lµ 93-94%. §ã lµ thùc tÕ ®· cã t¹i VIÖT NAM trong khi ë c¸c n­íc ®«ng d©n kh¸c nh­ Trung Quèc, ¢n §é kh«ng cã. So víi thêi k× tr­íc n¨m 1986 th× sè häc sinh trung häc chuyªn nghiÖp vµ c¸c tr­êng d¹y nghÒ gi¶m nhanh n¨._.