Tập huấn quay camera phục vụ dạy học tích cực

áo dục KÕ ho¹ch tËp huÊn quay camera phôc vô d¹y häc tÝch cùc (Thêi gian : 23-29/6/2006) I- Môc tiªu : Cuèi khãa tËp huÊn, häc viªn sÏ: VÒ kiÕn thøc: 1. HiÓu vÒ vai trß vμ t¸c dông cña viÖc sö dông b¨ng ®Üa h×nh trong hç trî d¹y häc tÝch cùc; 2. N¾m ®−îc quy tr×nh s¶n xuÊt b¨ng/®Üa h×nh; 3. N¾m ®−îc c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ©m thanh, ¸nh s¸ng khi quay video; 4. N¾m ®−îc quy tr×nh lμm phim; 5. HiÓu ®−îc c¸c yªu cÇu chÝnh cña phÇn mÒm dùng phim Abode Premiere 6.5. VÒ kÜ n¨ng: 1. Sö dông thμnh th¹o m¸y quay kÜ thuËt sè ®Ó quay h×nh giê d¹y phôc vô c¸c môc ®Ých s− ph¹m; 2. BiÕt sö dông phÇn mÒm dùng phim Abode Premiere 6.5.; 3. Cã kh¶ n¨ng chuyÓn thÓ tõ gi¸o ¸n thμnh kÞch b¶n ®Ó ghi h×nh; 4. Cã kh¶ n¨ng tËp huÊn, truyÒn ®¹t l¹i cho ®ång nghiÖp vÒ c¸c néi dung ®· ®−îc häc; 1 Phần I - QUI TRÌNH LÀM PHIM I. Chuẩn bị trước khi quay 1. Đây là phần rất quan trọng, nó liên quan đến tiến độ, kinh phí và chất lượng của phim. - Chọn đề tài, thể loại, hình thức thể hiện (xaùc ñònh ñoái töôïng phuïc vuï) - Xây dựng giáo án chi tiết. - Chọn điểm quay, tập dượt. 2. Trình bày kịch bản (chuyển thể KB). - Từ giáo án chi tiết chuyển sang KB – theo bản mẫu, nêu ví dụ. - Kiểm tra các thiết bị đạo cụ làm phim kể cả đồ dùng của GV-HS. - Trao đổi thống nhất bố cục nội dung và phương pháp thể hiện. II. Söï phoái hôïp trong khi quay - Đạo diễn chủ động làm quen, giới thiệu các thiết bị với HS và trao đổi tạo sự tự tin cho GV. - Luôn kiểm tra trao đổi thống nhất ê kíp quay về khNu lệnh lấy hình, vỗ tay để lấy tín hiệu đồng bộ (phần này sẽ trao đổi tại hiện trường trước lúc quay ). - Phân cảnh kỹ thuật quay. - Quyết đoán trong phương pháp thể hiện. * Lưu ý: Nếu quay tường thuật cần tránh quay đi quay lại nhiều lần mà cần tính tới khả năng chỉnh sửa sau. III. Döïng phim laø gì ?: - ChuNn bị đầy đủ tư liệu, lời bình, người thể hiện lời bình, nhạc trước khi dựng. - Tôn trọng mạch kịch bản đã thống nhất. - Cần quyết đoán, tự tin trong lúc chọn hình nhất là trong những phần có thêm, bớt. - Xem lại phần bố cục, thời lượng và tính toán kĩ trước khi dựng cho từng phần và cả phim. IV. Duyeät vaø chænh söûa : - Cần có tác giả, đạo diễn, biên tập tham gia để cùng đóng góp, xây dựng rút kinh nghiệm. - Tác giả trao đổi với đạo diễn phương án chỉnh sửa, khả năng chỉnh sửa và thời gian hoàn thành sau khi chỉnh sửa. Trên đây là một số ý kiến, chúng tôi rất mong các tác giả, các thầy cô giáo, các chuyên viên, chuyên gia góp ý để chúng ta cùng xây dựng được các sản phNm băng hình, băng tiếng có chất lượng. 2 Phaàn II – COÂNG TAÙC ÑAÏO DIEÃN Để có được một sản đạt chất lượng cao người đạo diễn cần làm tốt các công việc sau: - Thời gian nhận kịch bản. - Trao đổi thống nhất về nội dung cũng như phương pháp thể hiện với tác giả (đặc biệt nhóm tác giả). - Chọn giáo viên, số học sinh (nên có phương án dự phòng). - Chọn điểm quay, dự giờ. - Thống nhất lịch quay (liên quan tới nhiều thành phần). - Trao đổi với tác giả, giáo viên những cái sửa được và không sửa được, nêu ví dụ. * Lưu ý: Nếu hoạt động của học sinh là chủ yếu thì giáo viên chỉ là người tổ chức dẫn dắt (giống như người dẫn chương trình trên truyền hình). - Kiểm tra thiết bị đạo cụ, ... kể cả đồ dùng của giáo viên và học sinh (tính toán sắp xếp bố trí thế nào cho thuận trong lúc quay mà vẫn không ảnh hưởng tới người sử dụng – nêu ví dụ). - Tạo không khí thoải mái tự nhiên cho giáo viên, học sinh. Hướng dẫn cho giáo viên cách di chuyển trình bày bảng. Nêu ví dụ ... - Sản phNm minh họa cần có bản phụ. - Trao đổi với kíp làm phim. - Quyết đoán trong lúc lấy hình và chịu trách nhiệm toàn bộ về phương pháp thể hiện. - Cần tính toán tới phương án sử dụng kĩ xảo ngay trong lúc quay. Nêu ví dụ : Cảnh hồi tưởng, mơ, ... (không quá lạm dụng) - Sử lí vượt trục (chen gần, chen xa). Nêu ví dụ - Nêu một vài thủ pháp trong lúc quay, dựng. Ví dụ ... - Viết bảng sai – viết lại sau khi quay, giáo viên nói sai – quay lại sau, cận trang sách học sinh trong lúc đọc mà không kịp thu hình, giáo viên vẽ hoặc viết không đẹp – người làm thế. Diễn viên không biết chơi đàn – đóng thế. - Kênh tiếng, chọn nhạc, chọn người thể hiện lời bình, thuyết minh, kĩ thuật hòa âm, ... Phaàn III- HEÄ THOÁNG VIDEO 3 Phaàn naøy chuû yeáu giaûi thích caùc boä phaän vaø nhöõng chöùc naêng quan troïng nhaát cuûa video camera vaø ñaàu video VCR (video cassette recorder) vaø moät vaät duïng toái caàn thieát khoâng theå thieáu ñoù laø baêng töø (video - tape) baèng nhöõng thoâng tin toång quaùt aùp duïng ñöôïc vôùi moïi loaïi baêng VHS, Beta vaø baêng 8mm, DV moâ taû nhöõng khaùc bieät chính giöõa caùc loaïi baêng. “Video” coù nghóa laø gì? Noù xuaát xöù töø chöõ latin coù nghóa laø nhìn thaáy. Coøn “audio” cuõng xuaát xöù nhö vaäy coù nghóa laø “nghe thaáy”. Trong caùch duøng phoå thoâng ngöôøi ta thöôøng goïi caùc saûn phaåm truyeàn qua TV, aâm thanh ñi keøm hình aûnh, hay vieäc thu phaùt hình aûnh baèng ñieän töû ñeàu ñöôïc goïi taét laø “video”. Duïng cuï video bao goàm : (Toái thieåu caàn thieát). - Maùy quay (camera). - Ñaàu phaùt (VCR). - Maøn hình (TV). - Caùc micro - Baêng töø (video - tape). - Duïng cuï raùp döïng phim (tape-editors). Taøi lieäu boài döôõng naøy giuùp caùc baïn thöïc hieän nhöõng cuoán phim video baèng caùc kó thuaät töông ñoái chuyeân nghieäp töø daøn döïng, baám maùy, ghi aâm, moät soá kó xaûo, troän hình chuù troïng vaøo öùng duïng khoâng ñi saâu vaøo trang thieát bò. Tuy nhieân, muoán saùng taïo nhöõng khung hình ñeïp töø camera moät soá kieán thöùc veà tính naêng hoïat ñoäng cuûa caùc duïng cuï video laø ñieàu toái thieåu phaûi bieát. I. CAMERA : Video camera giuùp ghi laïi caùc hình aûnh coù maøu saéc ñang di ñoäng vaø coù aâm thanh. Gioáng nhö maùy quay phim (cinema camera) chuyeân nghieäp, tính thaåm myõ cuûa vieäc laøm phim video khoâng khaùc bieät maáy vôùi laøm phim nhöïa nhöng kyõ thuaät 2 loaïi laïi khaùc nhau nhieàu. + Hình minh hoïa 1 : So saùnh 2 ñoaïn phim nhöïa vaø camera. - Video camera hoaøn toaøn khoâng duøng ñeán phim, khi thu vaøo maùy quay, hình aûnh ñöôïc bieán thaønh tín hieäu ñieän töû. Caùc tín hieäu naøy ñöôïc chuyeån ñeán ñaàu thu (VCR) vaø ñöôïc ghi laïi treân baêng töø. Trong tröôøng hôïp cuûa maùy cancarder thì maùy quay vaø ñaàu thu phaùt ñöôïc keát hôïp chung thaønh moät maùy. 4 + Hình minh hoïa 2 : Camera vaø VCR. Camera vaø VCR keát hôïp. - Khaùc vôùi phim nhöïa, caùc hình aûnh ñieän töû khoâng phaûi in traùng baèng hoùa chaát môùi xem ñöôïc. Caùc tín hieäu chæ caàn phaùt laïi (play back) qua moät maøn hình tivi. Neáu khoâng vöøa yù coù theå deã daøng xoùa ñi vaø thu ñeø leân hình aûnh khaùc. 1/ Caáu taïo Camera : 5 6 1.1 Boä phaän queùt hình (Image scan : Video camera khoâng ghi nhaän töøng hình aûnh moät nhö phim nhöïa. Heä thoáng queùt hình ñieän töû beân trong camera seõ queùt ngang moät caûnh vôùi toác ñoä 30 laàn moät giaây (tuøy theo heä) ñeå taïo ra aûo giaùc cuûa nhöõng hình aûnh chuyeån ñoäng. Hình aûnh ñöôïc löu giöõ baèng töø tính treân daây baêng vaø khoâng nhìn thaáy tröïc tieáp ñöôïc. Khi ñöôïc phaùt laïi treân ti vi seõ “veõ” laïi hình aûnh aáy treân maøn hình (cuøng toác ñoä maùy quay) ta môùi nhìn thaáy hình aûnh. Heä thoáng video ghi nhaän aâm thanh baèng töø tính treân moät ñöôøng tieáng (Sound track) chaïy beân caïnh nhöõng thoâng tin hình aûnh ñieän töû. 1.2 OÁng kính : Veà cô baûn noù gioáng moät maùy quay phim nhöïa. Oáng kính maùy aûnh, quay phim nhöïa hoäi tuï hình aûnh treân moät beà maët nhaïy quang laø phim. Coøn video camera hoäi tuï hình aûnh vaøo boä phaän thu hình ñieän töû. 1.3 Khaåu ñoä oáng kính (Lens Aperture) : Gioáng oáng kính maùy aûnh, oáng kính video coù moät loã hoång coù theå thay ñoåi kích thöôùc lôùn nhoû goïi laø KHAÅU ÑOÄ. Ñieàu chænh khaåu ñoä laø ñieàu chænh löôïng aùnh saùng tieáp xuùc vôùi boä phaän thu hình. Ñaây laø ñieàu caàn thieát bôûi vì heä thoáng video raát nhaäy caûm vôùi aùnh saùng. Neáu löôïng aùnh saùng tieáp xuùc vôùi heä thoáng thu hình quaù yeáu thì camera khoâng theå ghi laïi ñöôïc hình aûnh saùng vaø roõ neùt ñöôïc. Neáu aùnh saùng quaù choùi loùa, keát quaû hình aûnh cuõng khoâng thoûa maõn vaø ñaëc bieät coøn coù khaû naêng laøm luøi laïi moät soá linh kieän cuûa boä phaän thu. - Chuû theå ñöôïc chieáu saùng maïnh : khaåu ñoä môû nhoû. - Chuû theå ñöôïc chieáu saùng lôø môø : khaåu ñoä môû thaät lôùn. Neáu cöôøng ñoä saùng vöôït quaù giôùi haïn coù theå ñieàu chænh baèng khaåu ñoä thì ta phaûi ñieàu chænh chính nguoàn saùng ñoù. + Hình 3, 4 : Hoaït ñoäng cuûa khaåu ñoä. - Neáu aùnh saùng quaù yeáu : cho theâm nguoàn saùng phuï. - Neáu aùnh saùng quaù maïnh : giaûm cöôøng ñoä saùng baèng moät trong caùc caùch : a) Khuyeáâch taùn aùnh saùng. b) Di chuyeån nguoàn saùng ra xa chuû theå. - Kính loïc caûn quang gaén tröôùc oáng kính camera (filter). Noù coù taùc duïng caûn bôùt moät phaàn löôïng aùnh saùng ñi qua oáng kính (coù nhieàu ñoä ñaäm nhaït khaùc nhau) maø khoâng laøm bieán ñoåi söï caân baèng maøu saéc cuûa nguoàn saùng. 1.4 Khaåu ñoä ñieàu chænh töï ñoäng (Auto Iris) : Haàu heát caùc loaïi video camera kích thöôùc cuûa khaåu ñoä ñöôïc ñieàu chænh baèng cô cheá töï ñoäng. Auto Iris seõ töï ñoäng caân baèng löôïng saùng hình aûnh ghi vaøo baêng töø. Tuy nhieân caùc loaïi camera coøn coù cô cheá ñieàu chænh baèng tay (Manual) ñeå ñieàu chænh ñoä môû oáng kính theo yù muoán. Boä phaän Manual raát quan troïng cho nhöõng kyõ xaûo saùng taïo ñaëc bieät vaø trong tình huoáng aùnh saùng phöùc taïp hay khaùc thöôøng. 1.5 Nuùt buø tröø ngöôïc saùng (Back - light Button) : 7 8 Nhieàu camera coù nuùt naøy söû duïng raát tieän lôïi. Giuùp khaéc phuïc vaán ñeà ngöôïc saùng. Nhaán nuùt naøy khaåu ñoä ñöôïc choïn bôûi light sensor trong camera (caûm bieán aùnh saùng) ôû cô cheá Auto Iris seõ töï ñoäng môû lôùn ñeå buø tröø cho chuû theå khoûi thieáu saùng. 1.6 Môø daàn/ Roõ daàn : (Fade Out/Fade In) : Ñoùng nhoû khaåu ñoä oáng kính töø töø laøm hình aûnh môø daàn ñi (Fade Out) vaø môû lôùn oáng kính töø töø laøm hình aûnh roõ neùt daàn (Fade In). Moät soá camera coù boä phaän töï ñoäng ñieàu chænh giuùp baûo ñaûm moät chuyeån tieáp ñoàng boä töø saùng qua toái hay ngöôïc laïi trong moät ñoaïn phim. 1.7 OÁng kính ña tieâu cöï (Zoom : Taát caû caùc maùy quay ñeàu söû duïng oáng kính zoom. Zoom giuùp tieâu cöï coù theå thay ñoåi lieân tuïc giuùp boá cuïc khuoân hình deã daøng maø khoâng phaûi thay ñoåi khoûang caùch töø camera ñeán chuû theå. Moät soá camera ñieàu khieån oáng kính zoom baèng ñieän töû (Powe zoom). Chæ caàn nhaán nuùt, tieâu cöïc seõ thay ñoåi raát tieän lôïi, khuoân hình khoâng bò nhaûy, giöït nhö ñieàu khieån baèng tay. Tuy nhieân neáu caàn cuõng coù theå ñieàu chænh baèng tay qua moät caàn chænh treân voøng xoay cuûa oáng kính. 1.8 Canh neùt (Focus) - Canh neùt töï ñoäng (Automatic Focusing): OÁng kính cuûa maùy quay phaûi ñöôïc ñieàu chænh ñeå hình aûnh hoäi tuï vaøo boä phaän thu nhaän hình ñöôïc saéc neùt. Nhieàu loaïi phaûi canh baèng tay. Caùc camera ñôøi môùi coù cô cheá canh neùt töï ñoäng. Chæ caàn höôùng maùy quay veà chuû theå roài baám maùy, hình aûnh seõ ñöôïc töï ñoäng hoäi tuï roõ neùt. Khi duøng cô cheá Auto Focus ñeà phoøng nhöõng chi tieát trong taàm nhìn coù theå khieán oáng kính canh neùt sai laàm (haøng raøo tröôùc, tieàn caûnh). 1.9 Boä phaän thu hình : OÁng kính hoäi tuï hình aûnh vaøo moät khu vöïc sau oáng kính. Ñaây chính laø nôi ñaët boä phaän thu hình. (Image Pickup) töông töï nhö maët phim trong maùy aûnh. Video camera thöôøng söû duïng moät trong 2 loaïi thieát bò thu hình : oáng ñeøn hình (picture tube). Maët caûm bieán tinh theå raén (solid – state senson). Ta khoâng ñi saâu vaøo chi tieát caáu taïo vaø cô cheá hoaït ñoäng chæ caàn naém ñöôïc moät soá öu, nhöôïc ñieåm cuûa töøng loaïi aûnh höôûng tôùi quaù trình quay : Sensor Goïn nheï hôn Picture tube neân camera Söû duïng sensor nhoû goïn vaø nheï. - Keùm nhaïy saùng hôn. - Beàn chaéc hôn - Khoâng bò nhoøe hay keùo veät. Picture tube - Lôùn vaø naëng. - Nhaïy saùng hôn : quay thieáu saùng. Trôøi aâm u, chaïng vaïng toái vaãn coù hình aûnh ñeïp. - Deã bò hö haïi vì aùnh saùng chieáu tröïc tieáp hay caùc nguoàn saùng cöïc maïnh (quay maët trôøi, ñeøn pha). - Khi lia maùy (panning) qua vaät theå coù nhieàu ñieåm saùng choùi bò phaûn chieáu vaät theå thu hình coù khaû naêng bò keùo soïc, nhoøe neùt, nhöõng ñieåm saùng maïnh seõ keùo thaønh veät daøi. 1.10 Kính ngaém : Caùc loaïi video camera ñeàu coù kính ngaém (View finder) ñeå ngöôøi quay quan saùt hình aûnh hieän qua kính ngaém ñeå boá cuïc khuoân hình. Coù nhieàu loaïi kính ngaém : - Kính ngaém quang hoïc (optical view finder). - Ngaém qua oáng kính (Through the – lens (TTL). - Kính ngaém ñieän töû ñen traéng (Electronic B-W). - Kính ngaém ñieän maøu (Electronic color). 9 10 2. Cô cheá hieäu chænh chaát löôïng hình aûnh : 2.1 Hieäu chænh ñoä saùng vaø töông phaûn : Caùc video camera ñeàu coù nhöõng maïch caûm öùng ño ñoä saùng vaø möùc töông phaûn roài töï ñoäng ñieàu chænh. Hoïat ñoäng cuûa cô cheá naøy lieân laïc chaët cheõ vôùi khaåu ñoä oáng kính, töï ñoäng ñieàu chænh hình aûnh theo löôïng saùng ñi qua oáng kính. Trong aùnh saùng yeáu, moät cô cheá (Electronic Sensitivity) taêng cöôøng ñoä saùng cho hình aûnh video vaø cô cheá Gain Boost naâng cao ñoä töông phaûn ñeå khuoân hình ñeïp hôn, roõ hôn. Trong aùnh saùng maïnh, 2 cô cheá naøy hoïat ñoäng theo höôùng ngöôïc laïi. Löu yù : Khaùc vôùi cô cheá ñieàu chænh khaåu ñoä, hoïat ñoäng cuûa 2 cô cheá naøy khoâng thay ñoåi chieàu saâu thò tröôøng. Caùc möùc ñoä töông phaûn vaø saùng toái cuõng coù theå ñieàu chænh baèng tay (Manua control). 2.2 Hieäu chænh maøu saéc : Laø hieäu chænh söï caân baèng caùc maøu chính ( ñoû, xanh vaø luïc) vaø maøu traéng nguyeân veïn khoâng bò pha laãn maøu khaùc . Nhöõng nguoàn saùng khaùc nhau phaùt ra nhöõng lieàu löôïng saéc toá khaùc nhau . Thieân veà ñoû : maøu noùng. Thieân veà xanh : laïnh. Löu y ù: Vì nhöõng bieán ñoåi ñoù, ôû moãi caûnh quay khaùc nhau, maøu saéc chung coù theå thay ñoåi. 2.3 White - Balance Control (Caân baèng maøu traéng) : Caùc camera duøng maøu traéng laøm cô sôû caân baèng maøu saéc - Höôùng camera veà moät beà maët maøu traéng (trong nguoàn saùng ñöôïc duøng ñeå quay), nhaán vaøo nuùt chænh saùng traéng (white – Balance). Camera seõ töï ñoäng ghi nhaän beà maët traéng aáy laø maøu traéng tinh. Caùc maøu khaùc seõ ñöôïc ghi nhaän theo. Löu yù : Moãi khi thay ñoåi nguoàn saùng ñeå quay baïn phaûi caân chænh laïi White – Balance). Moät soá camera coù cheá ñoä doø maøu töï ñoäng (Automatic color tracking) vaø coù caû cô cheá duøng tay (Manual). Nhieàu camera coù cô cheá ñieàu khieån coù theå quay trong nhieàu tình huoáng aùnh saùng ña daïng trong nhaø cuõng nhö ngoaøi trôøi (Indoor – Out door mode), hoaëc coù theå bieán ñoåi maøu saéc thöïc baèng boä phaän trong maùy thay vì phaûi duøng kính loïc laép ngoaøi tröôùc oáng kính goïi laø (Color – Adfust Control). 3. Microphone : 11 Ñieàu quan troïng khi thöïc hieän phim video laø vieäc ghi laïi aâm thanh ñi keøm hình aûnh. Caùc video camera ñeàu coù moät micro thu aâm gaén keøm trong maùy. Noù seõ thu tieáng trong khi thu hình. Coù 2 loaïi cô baûn : - Micro khoâng ñònh höôùng : Thu laïi nhöõng aâm thanh phaùt ra töø moïi höôùng (ommidirectional microphone). - Micro ñònh höôùng : Chæ ghi laïi nhöõng aâm thanh theo höôùng micro höôùng tôùi (Unidirectional microphone). Löu yù : Ñeå thu tieáng cuûa chuû theå töông ñoái xa camera neân duøng loaïi micro ñònh höôùng. Neáu camera cuûa baïn khoâng coù loaïi naøy gaén keøm, coù theå duøng moät micro rôøi gaén vaøo loã EX.MIC (enternal microphone : ngoaøi maùy). 4. Moät soá cô cheá phuï treân camera : Power – SAVER SWITCH : Camera hoaït ñoäng nhôø nguoàn ñieän tröïc tieáp hoaëc pin saïc. Ngay caû khi khoâng quay camera vaãn tieâu hao ñieän. Coâng taéc POWER – SAVER giuùp tieát kieäm ñieän giöõa caùc laàn quay. Taét coâng taùc maùy view – filder khoâng hieän hình nhöng camera seõ hoïat ñoäng ñöôïc ngay khi môû coâng taéc trôû laïi. POSITIVE/NEGATIVE SWITCH : Cô cheá chuyeån ñoåi moät hình aûnh döông thaønh hình aûnh aâm. (Maøu saéc vaø ñoä ñaäm nhaït ñöôïc ñaûo loän ngöôïc laïi). AUTO CAPPING - hoaëc Shutter Switch : Cô cheá an toaøn. Söû duïng nuùt naøy khi khoâng duøng camera, noù töï ñoäng ñoùng khaåu ñoä oáng kính laïi, ñeå baûo veä oáng ñeøn hình hay maïch caûm bieán beân trong khoâng bò phôi saùng deã hö hoûng vaø khoâng theå söûa ñöôïc ngoaïi tröø thay môùi. REMOTE CONTROLS : Chæ duøng cho caùc camera chuyeân nghieäp – Caùc camera vaø ñaàu ghi tín hieäu (VCR) rôøi nhau. PAUSE CONTROLS : Neáu duøng nuùt STOP khi quay xong moät ñoaïn, baêng seõ khoâng naèm ngay vò trí khi baét ñaàu quay ñoaïn baêng môùi. Duøng nuùt PAUSE (taïm döøng) ñeå giöõ ñuùng vò trí cho laàn quay tieáp tuïc giuùp baïn coù theå bieân taäp ngay trong maùy, khoâng bò nhieãu hình hay tieáng. FF/REV/PLAY : Ñeå cuoán baêng nhanh tôùi tröôùc, veà ñaàu, phaùt laïi. CHARACTER GENERATOR : Taïo maãu töï ñeå laøm töïa ñeà, in choàng haøng chöõ leân hình aûnh ñaõ quay hoaëc neàn phoâng maãu. Ngoaøi ra coøn coù nhöõng cô cheá nhö STOP WATCH DISPLAY cho bieát thôøi gian khoâng ghi vaøo baêng töø, ON-SCREENTIME coù theå in giôø vaøo khuoân hình neáu muoán 5 . Giaù ñôõ camera : Baïn neân taäp thoùi quen luoân söû duïng camera treân moät chaân maùy (TRIPOD) vöõng chaéc. Noù giuùp cho hình aûnh khoâng bò nhaûy giaät, khuyeát ñieåm phoå bieán cuûa nhöõng ngöôøi môùi quay phim khoâng chuyeân, ñaëc bieät laø khi vöøa thu hình vöøa laøm ñoäng taùc maùy (lia ngang, lia ñöùng, zoom). Caùc loaïi giaù ñôõ : - TRIPOD : Chaân maùy. Hình 5 - SHOULDER BRACE : Giaù ñeo treân vai (hình 19) tieän lôïi. Cho caùc loaïi camera caàm tay hôn loaïi tì vai. - Camera Dolly : (saøn laên) Duøng cho quay phim chuyeân nghieäp. 12 II. Ñaàu VCR (VIDEO CASSETTE RECORDER) : Thaønh phaàn caên baûn thöù 2 trong heä thoáng video laø ñaàu video VCR. Loaïi chuyeân nghieäp naèm rôøi thaønh boä phaän rieâng. Loaïi camera gia duïng coù keøm saün ñaàu VCR trong maùy goïi laø camcorder, coù theå noái daây tröïc tieáp vaøo TV ñeå phaùt hình. Coù 3 loaïi baêng töø (videotape) vaø boán daïng ñaàu VCR. Ñoù laø baêng Beta, baêng VHS vaø baêng 8mm khaùc nhau do kích côõ cuûa sôïi baêng vaø hoäp baêng. 4 daïng ñaàu VCR laø : - Loaïi ñeå baøn. (Tabletop) - Loaïi xaùch tay. (Portable) - Loaïi keát hôïp. (Combination) - Loaïi Comcorder. 13 14 1. Cô cheá höõu duïng treân ñaàu VCR : Loàng tieáng, choàng tieáng, töï ñoäng ñieàu chænh aâm löôïng (Automatic Gain (hay volume) control. Doø hình (Picture Scan) hay (Visual Search) giuùp cuoán baêng nhanh vaãn thaáy ñöôïc hình aûnh. Ñöùng hình 2. Thôøi löôïng ghi hình : Phuï thuoäc ñoä daøi cuoán baêng vaø toác ñoä sôïi baêng ñi qua ñaàu ghi cuûa VCR. Coù theå choïn löïa toác ñoä thu hình. Löu yù : -Toác ñoä ghi caøng nhanh, chaát löôïng hình aûnh caøng ñöôïc naâng cao. - Kích côõ baêng caøng lôùn hình aûnh caøng saéc neùt vaø ñeïp hôn. 3. Baûo quaûn baêng : - Caát giöõ nôi raâm maùt, khoâ raùo, saïch buïi. Traùnh aùnh naéng, beáp loø, trong xe hôi ñaäu ngoaøi trôøi naéng. - Caát giöõ trong hoäp baùn keøm vôùi baêng, döïng ñöùng trong ngaên tuû. - Khoâng ñeå gaàn nôi coù töø tröôøng nhö moâ tô ñieän, taêng phoâ ñieän, nam chaâm, Tivi. - Neân cuoán heát vaøo moät ñaàu truïc cuoán trong hoäp baêng tröôùc khi caát giöõ. - Khoâng sôø tay vaøo sôïi baêng. - Traùnh laøm rôi hay va chaïm maïch baêng töø. - Trong khi ghi hình baèng camera hay phaùt treân ñaàu VCR ñöøng bao giôø nhaán nuùt Pause quaù 5 phuùt, noù laøm baêng töø vaø ñaàu töø seõ bò moøn hay coù theå hö hoûng./. 15 Phaàn IV - KYÕ THUAÄT QUAY VIDEO CAÊN BAÛN Coâng taùc chuaån bò : - Caàn lieät keâ ra giaáy taát caû nhöõng thöù caàn thieát cho vieäc quay phim saép tôùi. Sau ñoù döïa vaøo lieät keâ ñeå kieåm tra nhö : Duïng cuï, ñaoï cuï laàn löôït kieåm tra caùc duïng cuï nhö camera, ñaàu VCR, baêng töø, TV, caùc noái daây, saïc pin, caùc thieát bò hoã trôï nhö ñeøn, micro, pin döï tröõ, baêng döï tröõ, chaân mayù Ñeå bieát chaéc caùc thieát bò hoaït ñoäng toát vaø ôû tö theá saün saøng cho vieäc quay. - White Balance ñeå hieäu chænh maøu traéng cho chính xaùc. Löu yù : - Kinh nghieäm khi chuaån bò duïng cuï ñöøng neân queân mang theo moät cuoän baêng keo to baûn. Noù seõ gaén dính gaàn nhö 2 vaät baát kyø vaøo nhau, coù theå ñònh vò nhieàu phuï tuøng vaøo vò trí caàn nhö chænh höôùng ñeøn, naâng ñôõ bìa phaûn quang, thaäm chí coù theå boùp nhoû trang phuïc cuûa nhaân vaät neáu coù quaù roäng, ñònh vò caùnh cöûa hay bò gioù thoåi hoaëc kheùp kín noù laò, cuõng coù theå daùn eùp giaây ñieän hoaëc caùp xuoáng saøn nhaø phoøng ngöôøi qua laïi vaáp phaûi. I. Kyõ thuaät quay Video cô baûn : Caùc camera ngaøy nay cho pheùp baïn söû duïng nhieàu cô cheá vaø tính naêng kyõ thuaät. Tuy nhieân hieäu quaû ngheä thuaät laïi phuï thuoäc vaøo ngöôøi söû duïng noù. Moät cuoán phim hay phaàn quyeát ñònh laø noäi dung cuoán phim vaø kyõ thuaät thu hình. Phaàn noäi dung thuoäc chuyeân muïc khaùc. ÔÛ ñaây taäp trung vaøo kyõ thuaät quay video caên baûn. Giöõ vöõng camera : - Ngoaïi tröø vieäc coá tình rung laéc camera ñeå taïo hieäu quaû ñaëc bieät thì vieäc caùc cuoán phim ñeàu phaûi coù hình aûnh oån ñònh môùi ñaït yeâu caàu neáu khoâng seõ gaây khoù chòu cho ngöôøi xem. - Caùch toát nhaát ñeå giöõ vöõng camera laø gaén vaøo chaân maùy chaéc chaén, nhaát laø khi duøng oáng kính teâ leâ. Neáu thöôøng xuyeân quay vôùi camera caàm tay thì neân söû duïng 1 giaù tì vai (Shoulder). 1. Caùc tö theá caàm maùy cô baûn : Ñöùng : 2 chaân truï vöõng hôi daïng ra, 2 khuyûu tay eùp saùt thaân (neáu coù theå, töïa löng vaøo töôøng hay thaân caây). Quyø : Tyø tay phaûi leân ñaàu goái vaø giöõ vöõng maùy vôùi tay kia. Ngoài : - Laáy löng gheá laøm ñieåm töïa ñaët camera. - Töïa löng vaøo ñieåm töïa vöõng chaéc nhö böùc töôøng. Giöõ 2 khuyûu tay eùp saùt ngöïc. Hình 1 : (trang 40). 16 2. Baám maùy : Moät chu kyø quay lieân tuïc töø luùc camera baét ñaàu ghi hình cho ñeán luùc ngöng goïi laø moät ñoäng taùc maùy (a shot). Moät ñoäng taùc baám maùy khoâng nhaát thieát phaûi höôùng camera theo moät chieàu duy nhaát hoaëc ñöùng yeân ôû moät vò trí. Coù theå lia maùy (pan) theo moät chuû theå di ñoäng hoaëc thu moät toaøn caûnh (panorama) hoaëc thay ñoåi khoaûng caùch giöõa camera vaø chuû theå nhöõng ñoäng taùc baám maùy laø nhöõng vieân gaïch ñeå xaây döïng thaønh boä phim. Khi chuyeån sang moät ñoäng taùc maùy khaùc trong moät caûnh hay moät tröôøng ñoaïn neân thay ñoåi taàm nhìn, goùc quay, hay khoaûng caùch cuûa camera. Hình 2 : Moät phaân caûnh vôùi 3 goùc quay. H.1 : Thieát laäp tình huoáng ñi daïo ôû ñoàng queâ. H.2 : Baét ñaàu baèng vieäc ñaëc taû caëp vôï choàng (close - up) roài lia maùy (panning) ñeå theo doõi con choù ñang ñuoåi caây gaäy. H.3 : Baét ñaàu baèng ñaëc taû con choù khi mang gaäy veà roài lia maùy (panning) theo noù khi trôû veà vôùi caëp vôï choàng keát thuùc baèng (close - up) 1 trong 3 chuû theå ñoù. 17 3. Ñoä daøi cuûa ñoäng taùc baám maùy trung bình töø 5 ñeán 15 giaây : Neáu quaù ngaén, ngöôøi xem bò roái maét, quaù daøi thì deã chaùn. Tuy nhieân vôùi moät vôû kòch, 1 baøi noùi chuyeän, hoøa nhaïc ñoä daøi cuûa ñoäng taùc baám maùy ñöôïc xaùc ñònh theo thôøi gian cuûa hoaït ñoäng ñoù. Ñeå traùnh nhaøm chaùn baïn coù theå zoom hay lia maùy trong khi thu hình. II. Caùc côõ caûnh khi quay : Caùc ñoäng taùc baám maùy ñeàu thuoäc 1 trong 3 loaïi cöï li sau : 1- Toaøn caûnh roäng (Long shot) 2- Trung caûnh (Medium shot) 3- Ñaëc taû - caän caûnh (close up shot). 1. Toaøn caûnh roäng : Duøng ñeå thieát laäp caûnh trí, trình baøy chuû theå trong boái caûnh chung. Muoán taïo toaøn caûnh phaûi boá trí camera ôû vò trí xa chuû theå hoaëc ñieàu chæ oáng kính zoom cho goùc nhìn roäng xa (zoom out). Toaøn caûnh giuùp ngöôøi xem bieát ñöôïc söï vieäc ñang xaûy ra ôû ñaâu. 2.Trung caûnh : (Medium-shot) Giuùp duy trì troïn veïn chuû theå nhöng loaïi tröø bôùt boái caûnh xung quanh. Trung caûnh duøng ñeå töôøng thuaät ñoâi ñieàu veà chuû theå : ai, ñang laøm gì, noùi veà caùi gì. 3. Ñaëc taû : (close-up shot) Taäp trung ñaëc taû moät haønh ñoäng then choát. Ví duï : quay hình aûnh moät giaùo vieân ñang giaûng baøi thì ñaëc taû coù theå taäp trung vaøo khuoân maët giaùo vieân ñang noùi hoaëc baøn tay vieát phaán. Hình 3 : Cöï ly thu hình. 18 III. Goùc ñoä thu hình : Laø taàm nhìn cuûa camera höôùng tôùi chuû theå. 1. Ngang taàm maét (Eye level) : Ñaây laø goùc ñoä thöôøng duøng nhaát. Luùc naøo cuõng phaûi ñeå goùc maùy ngang taàm maét cho duø ngöôøi quay ñöùng hay ngoài, chuû theå lôùn hay nhoû, cao hay thaáp. 2. Goùc ñoä thaáp (Low Angle) : Goùc ñoä naøy cöôøng ñieäu chieàu cao. 3. Goùc ñoä cao (High Angle) : Camera ñöôïc höôùng chuùi xuoáng, noù laøm cho chuû theå coù veû nhoû hôn. 4. Qua vai (Over the shoulde): Ñaây laø kó thuaät tieâu chuaån khi quay moät cuoäc ñoái thoaïi giuõa 2 ngöôøi. Hình 4 : Caùc goùc ñoä cô baûn. 19 Hình 5 : Vò trí caùc goùc maùy qua vai. 20 21 IV. Kó thuaät di ñoäng camera : Vieäc di ñoäng camera trong luùc quay laø ñieàu caàn thieát. Coù 3 caùch cô baûn ñeå ghi chuyeån ñoäng cuûa boä phim baèng caùch chuyeån dòch camera vaø thay ñoåi taàm nhìn nhöng khoâng nhaát thieát phaûi thay ñoåi khoaûng caùch töø camera ñeán chuû theå. 1. LIA MAÙY NGANG (panning): Lia theo chieàu ngang töø traùi qua phaûi hay töø phaûi qua traùi trong luùc ñang thu hình. Ñoäng taùc ñöa maùy phaûi trôn tru. Baát cöù khi naøo coù theå, caàn gaén maùy treân chaân maùy coù ñaàu panning ñeå chuyeån ñoäng maùy quay ñöôïc oån ñònh. Kó thuaät naøy ñeå ghi chuû theå ñang di ñoäng, chuyeån chuù yù ngöôøi xem sang moät chuû theå khaùc hoaëc ñeå moâ taû moät toaøn caûnh roäng lôùn. Thoâng thöôøng neân lia maùy chaäm raõi. Neáu lia maùy ñeå chuyeån ñoåi taàm nhìn thì ñoäng taùc maùy keùo daøi khoaûng 2 hay 3 giaây. Neáu trình baøy toaøn caûnh khoaûng 6, 8 giaây, lia maùy thaønh voøng cung 45o. Giöõ yeân camera ôû ñaàu vaø cuoái ñoäng taùc lia 2 ñeán 3 giaây. Khoâng neân laïm duïng kó thuaät naøy. Neáu khoâng coù lyù do roõ raøng thì khoâng neân panning. Chao môø : Lia nhanh laø caùch chuyeån caûnh höõu hieäu töø phaân caûnh naøy sang phaân caûnh khaùc. Taoï cho ngöôøi xem moät aán töôïng raèng moät khoaûng thôøi gian hay 1 ñoaïn ñöôøng xa ñaõ troâi qua giöõa 2 caûnh, lia maùy 1 goùc 60o trong thôøi gian ½ giaây . 2. LIA MAÙY ÑÖÙNG (TILTING) : Kó thuaät naøy töông töï panning, nhöng camera ñöôïc lia theo chieàu thaúng ñöùng. Duøng ñeå theo doõi 1 haønh ñoäng vuùt leân cao hay chuùi xuoáng thaáp hay xaùc ñònh boái caûnh (nhö toøa nhaø cao taàng, caây cao, coät côø ). Coù theå keát hôïp lia ngang vaø lia ñöùng cuøng luùc ñeå taïo hieäu quaû. - Ñoåi vò trí Camera (Trucking) : Thay ñoåi taàm nhìn cuûa camera baèng caùch thay ñoåi vò trí caàm maùy. Thöïc hieän Trucking caàn di chuyeån camera theo chieàu ngang, hay voøng cung maø vaãn giöõ khoaûng caùch töø maùy ñeán chuû theå töông ñoái coá ñònh. Kó thuaät Trucking seõ taïo ra hieäu quaû nhö ngaém caûnh vaät qua cöûa moät xe hôi ñang chaïy. Vaät theå gaàn ñi ñoäng nhanh, vaät theå xa di ñoäng chaäm, xa tít gaàn nhö ñöùng yeân. Noù taïo caûm giaùc soáng thöïc nhö ñang coù maët ôû nôi xaûy ra caâu chuyeän. Hình 6 - Kó thuaät di ñoäng camera. 22 V. Kó thuaät thay ñoåi cöï ly : Coù theå thay ñoåi khoaûng caùch giöõa camera vaø chuû theå lieân tuïc trong khi ñang quay. 2 kó thuaät ñeå thöïc hieän ñieàu naøy laø DOLLY vaø ZOOM. 1. DOLLY : Ñeå thay ñoåi khoaûng caùch laø di chuyeån camera tôùi gaàn hay luøi xa chuû theå. Muoán taïo chuyeån ñoäng ñöôïc trôn tru, ta söû duïng DOLLY, moät loaïi xe ñaëc bieät daønh cho camera vaø ngöôøi quay. Nhö ôû phaàn Trucking, coù theå thay dolly baèng nhieàu duïng cuï coù baùnh xe nhö : xe laên, xe ñaåy, taám goã cöùng ñöôïc gaén baùnh xe vôùi yeâu caàu phaûi chuyeån ñoäng trôn tru, giöõ chaéc camera vaø toát nhaát laø ngöôøi quay coù theå ngoài leân ñöôïc. Muoán DOLLY chuyeån ñoäng trôn tru, saøn nhaø phaûi phaúng vaø laùng ñeå giöõ cho hình aûnh khoâng bò nhaûy vaø giöït. 2. ZOOM (OUT- IN) : Kó thuaät naøy treân thöïc teá khoâng thay ñoåi khoaûng caùch töø camera ñeán chuû theå. Noù thay ñoåi tieâu cöï oáng kính zoom taïo hieäu quûa nhö Dolly. Muoán chuyeån ñoäng zoom trôn tru neân duøng zoom ôû cheá ñoä Power zoommode. Camera ñöôïc töï ñoäng ñoåi tieâu cöïc vôùi toác ñoä oån ñònh. Chæ neân zoom baèng tay khi muoán taïo hieäu quaû ñaëc bieät. Löu yù : - Khôûi ñaàu vaø keát thuùc ñoäng taùc zoom baèng vaøi giaây thu hình bình thöôøng. - Haõy duøng kyõ thuaät naøy moät caùch choïn loïc vaø coù lí do roõ raøng. Neáu laïm duïng seõ gaây khoù chòu cho ngöôøi xem. Hình 7 : Kyõ thuaät zoom. 23 Hình 8 : Keát hôïp. 24 VI. Boá cuïc hình aûnh : Vôùi caùc kyõ thuaät ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ôû phaàn tröôùc, trong khi hình aûnh ñaõ ñöôïc coá ñònh trong kính ngaém, ñieàu quan troïng caàn ghi nhôù laø söï boá trí haáp daãn vaø hieäu quaû cuûa caùc thaønh phaàn hình aûnh trong khuoân hình. (Boá cuïc hình aûnh). 1.Ñöôøng chaân trôøi : Luoân giöõ cho ñöôøng chaân trôøi naèm baèng phaúng ngang khuoân hình. Moät ñöôøng chaân trôøi nghieâng ngaû hay moät saøn nhaø chao ñaûo taïo caûm giaùc khoù chòu cho ngöôøi xem. Ngoaò leä : Muoán taêng kòch tính cho caûnh bieån ñoäng soùng coàn, tì camera vaøo thaønh boong taøu, ngöôøi xem seõ thaáy ñuùng nhö