Rủi ro tín dụng & quản lý rủi ro tín dụng trong các Ngân hàng thương Mại ở Việt Nam hiện nay

Lêi nãi ®Çu Sù ra ®êi ho¹t ®éng ng©n hµng ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt lÞch sö ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña con ng­êi. Lªnin ®· coi sù ra ®êi ng©n hµng nh­ "Sù ph¸t minh ra löa" hay "sù ph¸t minh ra b¸nh xe". Ho¹t ®éng ng©n hµng cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ x· héi. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ ®Æc thï cña ho¹t ®éng ng©n hµng - ®iÓm kh¸c biÖt xa víi c¸c doanh nghiÖp kinh tÕ kh¸c: ng©n hµng lµ tæ chøc trung gian tµi chÝnh, kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng. Cã thÓ nãi, tÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng cã quy m« lín nhÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Rñi ro tÝn dông lu«n ®i ®«i víi ho¹t ®éng nµy. Rñi ro tÝn dông lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, ng­êi ta ch¼ng cã c¸ch g× ®Ó lo¹i trõ hoµn toµn rñi ro tÝn dông mµ chØ sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p nh»m gi¶m thiÓu rñi ro tÝn dông xuèng møc cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay, viÖc gi¶m thiÓu rñi ro tÝn dông lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nã gióp cho ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng nãi chung ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. §iÒu nµy gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn còng nh­ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, chóng t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: "Rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam hiÖn nay". §Ò tµi gåm 3 phÇn: PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông trong c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. PhÇn 2: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông vµ c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam. PhÇn 3: Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn dông. Do tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®Ò tµi nµy míi chØ ®Ò cËp ®Õn mét phÇn nhá cña vÊn ®Ò qu¶n lý rñi ro trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay. NÕu cã c¬ héi, chóng t«i mong r»ng sÏ ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy s©u h¬n. PhÇn mét Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông trong c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i 1. Kh¸i qu¸t vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 1.1 Kh¸i niÖm rñi ro Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ lo¹i doanh nghiÖp kinh doanh hµng hãa ®Æc biÖt - hµng ho¸ tiÒn tÖ. Còng nh­ bÊt kú ngµnh kinh doanh nµo kh¸c, ng©n hµng lµ mét ngµnh kinh tÕ nhËy c¶m, ho¹t ®éng ng©n hµng víi b¶n chÊt cña nã, chÞu ¶nh h­ëng cña rÊt nhiÒu lo¹i rñi ro phøc t¹p lu«n ®i s¸t c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña mçi ng©n hµng. Së dÜ ta nãi nh­ vËy lµ do: cïng víi sù gia t¨ng c¹nh tranh trong hÖ thèng ng©n hµng, gi÷a c¸c ng©n hµng víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh d­íi ¶nh h­ëng cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, nguån tiÒn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang cã thay ®æi m¹nh mÏ. Nguån tiÒn göi cña c¸c c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp trë nªn dÔ dµng di chuyÓn h¬n, nh¹y c¶m víi l·i suÊt h¬n. §iÒu nµy t¹o thuËn lîi h¬n cho mét ng©n hµng trong viÖc t×m kiÕm nguån tiÒn song l¹i lµm t¨ng tÝnh máng manh, kÐm æn ®Þnh cña c¶ hÖ thèng. Rñi ro trong kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ kh¶ n¨ng x¶y ra tæng thÊt ngoµi dù kiÕn. Rñi ro cña ng©n hµng cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, song nã ®Òu cã b¶n chÊt chung ®ã lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt cho ng©n hµng. Mét sè quan ®iÓm kh¸c th× cho r»ng rñi ro lµ toµn bé tæn thÊt cã thÓ x¶y ra ngoµi dù kiÕn g¾n liÒn víi gi¶m sót thu nhËp ngoµi dù kiÕn. Ph©n lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng Cã nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n lo¹i rñi ro kh¸c nhau. * Ph©n chia rñi ro theo c¸c lo¹i tµi s¶n th× rñi ro gåm: Rñi ro trong qu¶n lý vµ kinh doanh ng©n quü Rñi ro trong qu¶n lý vµ kinh doanh chøng kho¸n Rñi ro trong cho thuª vµ rñi ro ®èi víi c¸c tµi s¶n kh¸c. * Ph©n chia rñi ro theo tÝnh chÊt nghiÖp vô tÝn dông ng©n hµng th× cã thÓ thÊy c¸c lo¹i rñi ro sau ®©y: Rñi ro nguån vèn Rñi ro l·i suÊt, rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i Rñi ro trong b¶o l·nh më : L/C Rñi ro trong thanh to¸n liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông... Rñi ro nguèn vèn: Ng©n hµng lµ tæ chøc trung gian tµi chÝnh, ®i vay ®Ó cho vay, huy ®éng vèn vµo ph¶i cho vay ra. Theo tÝnh to¸n, tæng d­ nî cho vay vµ ®Çu t­ chiÕm kho¶ng 75 - 80% tæng nguån vèn cña mét ng©n hµng lµ lý t­ëng. Trªn møc ®ã lµ yÕu thanh kho¶n, ng©n hµng dÔ cã nguy c¬ bÞ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, cã thÓ dÉn tíi bÞ ®æ vì, ph¸ s¶n. Ng­îc l¹i, nÕu thÊp h¬n th× vèn bÞ ®äng nhiÒu, kinh doanh cã kÐm hiÖu qu¶. Nãi c¸ch kh¸c, rñi ro nguån vèn x¶y ra khi tû träng vèn ®ang sö dông n»m ngoµi tû lÖ lý t­ëng trªn. - Rñi ro tÝn dông: §©y lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu do kh¸ch hµng vay kh«ng tr¶ ®óng h¹n, kh«ng tr¶ hoÆc kh«ng tr¶ ®Çy ®ñ vèn vµ l·i. Khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng cho vay cô thÓ, ng©n hµng kh«ng dù kiÕn lµ kho¶n cho vay ®ã sÏ bÞ tæn thÊt. Tuy nhiªn, nh÷ng kho¶n cho vay ®ã lu«n hµm chøa rñi ro. Mét sè ý kiÕn cho r»ng trªn quan ®iÓm qu¶n lý toµn bé ng©n hµng, tû lÖ tæn thÊt dù kiÕn ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông lu«n ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc trong chiÕn l­îc ho¹t ®éng chung. Do vËy, khi tæn thÊt d­íi møc tû lÖ tæn thÊt dù kiÕn, ng©n hµng coi ®ã lµ mét thµnh c«ng trong qu¶n lý. - Rñi ro tån ®äng vèn: §©y lµ rñi ro x¶y ra khi vèn bÞ tån ®äng lín kh«ng cho vay vµ ®Çu t­ lµm thu nhËp cña ng©n hµng gi¶m sót. Rñi ro l·i suÊt: Rñi ro l·i suÊt lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt khi l·i suÊt thay ®æi ngoµi dù tÝnh. T×nh tr¹ng nµy x¶y ra khi ng©n hµng ®ang huy ®éng vèn víi l·i suÊt b×nh th­êng hoÆc l·i suÊt cao, nh­ng l·i suÊt cho vay ®ét ngét gi¶m xuèng. Hay lµ, trong tr­êng hîp l¹m ph¸t tèc ®é t¨ng cao, ng­êi vay vèn th× cã lîi v× l·i suÊt vÉn chØ ph¶i tr¶ theo møc ghi trªn khÕ ­íc hay trong hîp ®ång tÝn dông cßn ng©n hµng th× l¹i bÞ thiÖt h¹i, bÞ rñi ro...Rñi ro l·i suÊt cßn do t×nh h×nh c¹nh tranh, ng©n hµng n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn qu¸ cao so víi mÆt b»ng chÝnh, h¹ l·i suÊt cho vay xuèng qu¸ thÊp, do uy tÝn thÊp, lo sî mÊt thÞ tr­êng, mÊt kh¸ch hµng, thiÕu vèn... §iÒu nµy khiÕn cho ng©n hµng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng tµi chÝnh yÕu. Rñi ro hèi ®o¸i: Rñi ro hèi ®o¸i lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu khi tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi v­ît qu¸ thay ®æi dù tÝnh dÉn ®Õn nh÷ng tæn thÊt cho ng©n hµng. T×nh tr¹ng nµy x¶y ra khi mét ng©n hµng vay nî qu¸ nhiÒu vÒ mét lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã nh­ng sau ®ã, lo¹i ngo¹i tÖ nµy lªn gi¸ hoÆc mua vµo mét lo¹i ngo¹i tÖ, sau ®ã nã mÊt gi¸, khiÕn cho ng©n hµng bÞ thua lç. Rñi ro trong b¶o l·nh më L/C Th«ng qua c¸c lo¹i th­ tÝn dông (L/C) kh¸c nhau nh­: Th­ tÝn dông ®Êu l­ng (L/C back to back), th­ tÝn dông tr¶ ngay (L/D at sight), th­ tÝn dông tr¶ chËm ( Defered L/C), th­ tÝn dông cã thÓ hñy ngang (Revocable L/C), th­ tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang (Irrevocable L/C)..., theo ®ã, ng©n hµng ®øng ra b¶o l·nh cho nhµ nhËp khÈu, cam kÕt tr¶ ®ñ sè tiÒn cho nhµ xuÊt khÈu sau khi nhµ nhËp khÈu nhËn ®ñ hµng ho¸. Lo¹i rñi ro nµy x¶y ra nÕu møc ký quü thÊp kh«ng ®ñ gi¸ trÞ L/C hoÆc kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®ñ nî, ng©n hµng ph¶i ®øng ra thanh to¸n thay cho kh¸ch hµng råi lµm thñ tôc cho vay b¾t buéc. HoÆc nh÷ng sai sãt do ng©n hµng hoÆc do kh¸ch hµng g©y ra trong nghÖp vô L/C, cuèi cïng sinh ra tranh chÊp, kiÖn tông, ng©n hµng bÞ ph¹t tiÒn hay ph¶i tr¶ thay cho kh¸ch hµng. Rñi ro trong thanh to¸n liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông: Lo¹i rñi ro nµy cã c¸c d¹ng vµ nguyªn nh©n sau ®©y: 1. Do nh©n viªn ng©n hµng th«ng ®ång víi c¸c phÇn tö bªn ngoµi gi¶ m¹o c¸c chøng tõ ho¸ ®¬n trong thanh to¸n, lÈn tr¸nh sù kiÓm so¸t cña bé phËn chuyªn m«n ®Ó ¨n c¾p tiÒn ng©n hµng. 2. Víi c¸c kü thuËt tinh vi, kÎ gian lµm gi¶ thÎ tÝn dông, thÎ thanh to¸n, sÐc du lÞch... ®Ó rót tiÒn ng©n hµng. 3. C¸n bé tÝn dông trùc tiÕp thu nî, thu l·i cña kh¸ch hµng, nhê kh¸ch hµng vay hé, vay kÐ hay c¸c rñi ro kh¸c vÒ ®¹o ®øc liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸n bé tÝn dông. 2. Rñi ro tÝn dông 2.1 B¶n chÊt rñi ro tÝn dông Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông cïng víi tÝnh ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tÝn dông ®· t¹o nªn mét thÞ tr­êng tÝn dông s«i ®éng. Nh­ng ®iÒu nµy còng chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro cã thÓ x¶y ra víi c¸c ng©n hµng hoÆc tæ chøc tÝn dông mµ kh¶ n¨ng ng¨n ngõa vµ chèng ®ì rñi ro kÐm. Rñi ro tÝn dông lµ ®Æc tr­ng tiªu biÓu nhÊt, dÔ x¶y ra nhÊt trong mäi ho¹t ®éng ng©n hµng. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông lµ t×nh tr¹ng ng­êi ®i vay kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®­îc, kh«ng tt¶ ®óng h¹n hoÆc kh«ng tr¶ ®Çy ®ñ gèc vµ l·i cho ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông g¾n liÒn víi ho¹t ®éng quan träng nhÊt, cã quy m« lín nhÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i - ho¹t ®éng tÝn dông. Chóng ta biÕt r»ng, tÝn dông lµ quan hÖ vay m­în d­íi d¹ng tiÒn tÖ cã hoµn tr¶ gèc vµ l·i gi÷a ng­êi cã vèn vµ ng­êi thiÕu vèn. TÝn dông hoµn toµn kh¸c víi c¸c nghiÖp vô tµi trî d¹ng cÊp vèn cña Nhµ n­íc cho doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng ®a d¹ng, lµ mét lo¹i kinh doanh tiÒn tÖ phøc t¹p. TÝnh phøc t¹p cña nã chÝnh lµ ®èi t­îng kinh doanh, tøc lµ tiÒn tÖ, vµ ë ®©y tiÒn tÖ ®· bÞ t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông khi cho vay. Còng cã ng­êi cho r»ng, quyÒn cho vay lµ cña ng©n hµng vµ quyÒn tr¶ nî "thùc tÕ" lµ cña ng­êi vay. ChÝnh v× v©y, ®ßi hái ng©n hµng ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó kiÓm so¸t ®­îc kh¶ n¨ng tr¶ nî "thùc tÕ" ®ã cña kh¸ch hµng, Ýt nhÊt còng lµ dù tÝnh, ph¸n ®o¸n kh¶ n¨ng, møc ®é. Quan hÖ tÝn dông lµ quan hÖ kinh tÕ b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay, lµ sù cam kÕt tho¶ thuËn b»ng c¸c ®iÒu kho¶n thi hµnh, ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c hîp ®ång tÝn dông. Sù cam kÕt nµy chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn c¸c nghÜa vô cña hai bªn tham gia ho¹t ®éng tÝn dông. Nã lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn c¸c b¶o ®¶m tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã, c¸c bªn tham gia ho¹t ®éng tÝn dông cßn nh÷ng cam kÕt kh¸c, b»ng c¸c hµnh vi hay n¨ng lùc kinh tÕ, thÓ hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc ®¶m b¶o nî vay, cã thÓ b»ng vËt chÊt hay uy tÝn nh­ c¸c tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, ký quü vµ b¶o l·nh. ThÕ nh­ng, trªn thùc tÕ, mÆc dÇu c¸c kho¶n tÝn dông gi÷a ng©n hµng vµ ng­êi vay ®Òu ®­îc x¸c lËp theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång tÝn dông nh­ng t×nh tr¹ng vi ph¹m cam kÕt ®ã x¶y ra kh¸ phæ biÕn, kÓ c¶ trong tr­êng hîp ng­êi vay cã n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n cam kÕt ®ã. ThËm chÝ, ngay c¶ tr­êng hîp cã ®¶m b¶o nî vay nh­ thÕ chÊp, cÇm cè... t×nh tr¹ng rñi ro tÝn dông vÉn x¶y ra, do tµi s¶n dïng lµm ®¶m b¶o nî vay gÆp rñi ro vÒ gi¸ trÞ v× nh÷ng biÕn ®éng vÒ thêi gian vµ thÞ tr­êng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, mét khi cßn cã ho¹t ®éng ng©n hµng th× cßn cã rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ buéc ng­êi ta ph¶i nghÜ ®Õn viÖc dµnh mét kho¶n tiÒn gäi lµ quü dù phßng ®Ó bï ®¾p khi cã rñi ro x¶y ra. Nguyªn nh©n g©y ra rñi ro Trong ho¹t ®éng tÝn dông, cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n cã thÓ g©y ra rñi ro tÝn dông song cã thÓ t¹m ph©n thµnh 3 nhãm sau: 2.2.1 Rñi ro x¶y ra do nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng Nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng t¸c ®éng tíi ng­êi vay, lµm hä mÊt bÞ tæn thÊt kh«ng tr¶ ®­îc nî vµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu rñi ro. Rñi ro tÝn dông cã thÓ do c¸c nguyªn nh©n: thiªn tai, dÞch bÖnh, chiÕn tranh, sù suy tho¸i kinh tÕ cña tõng ngµnh hoÆc c¶ n­íc, sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc víi ng©n hµng vµ víi ng­êi vay, sù thay ®æi cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, sù mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi (®×nh c«ng, b·i c«ng...)... v­ît qu¸ tÇm kiÓm so¸t cña ng­êi vay lÉn ng­êi cho vay. Nh÷ng thay ®æi nµy th­êng xuyªn x¶y ra, t¸c ®éng liªn tôc tíi ng­êi vay, t¹o thuËn lîi hoÆc khã kh¨n cho ng­êi vay. NhiÒu ng­êi vay, víi b¶n lÝnh cña m×nh cã kh¶ n¨ng dù b¸o, thÝch øng hoÆc kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n. Trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c, ng­êi vay cã thÓ bÞ tæn th¸t song vÉn cã kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng ®óng h¹n, ®ñ gèc vµ l·i. Tuy nhiªn, khi t¸c ®éng cña nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng ®èi víi ng­êi vay lµ nÆng nÒ, kh¶ n¨ng tr¶ nî cña hä bÞ suy gi¶m. Rñi ro do nguyªn nh©n thuéc vÒ chñ quan ng­êi vay VÒ phÝa ng­êi vay, rñi ro tÝn dông cã thÓ chia lµm 2 nhãm: kh«ng gian lËn vµ gian lËn. Víi nhãm kh«ng gian lËn, c¸c nguyªn nh©n cã thÓ x¶y ra: Tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh cña ng­êi vay ch­a tèt, cã thÓ nãi lµ yÕu kÐm. §©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt. BÞ b¹n hµng lõa ®¶o th«ng qua ho¹t ®éng kinh tÕ. BÞ b¹n hµng gÆp khã kh¨n t¹o nªn ph¶n øng d©y chuyÒn Víi nhãm gian lËn, cã c¸c nguyªn nh©n sau: Ng­êi vay sö dông tiÒn sai môc ®Ých, kh«ng sinh lêi hoÆc ø ®äng vao tµi s¶n kh«ng cã nguån tµi tr¶ nî. Ng­êi vay cè t×nh gian lËn sè liÖu trong hå s¬ vay nh­ b¸o c¸o tµi chÝnh, hîp ®ång kinh tÕ, ph­¬ng ¸n sö dông tiÒn vay, giÊy tê ph¸p lý vÒ tµi s¶n b¶o ®¶m. Ng­êi vay cã tÝnh ch©y ú, chËm tr¶ ®Ó chiÕm dông, quay vßng vèn. Ng­êi vay cã tÝnh lõa ®¶o, chiÕm ®o¹t vèn, bá trèn hi väng r»ng sÏ quþt ®­îc nî. Rñi ro do nguyªn nh©n thuéc vÒ ng©n hµng Nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông trong tr­êng hîp nµy cã thÓ do: - Tr×nh ®é c¸n bé xÐt duyÖt cho vay yÕu kÐm, thiÕu c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó thÈm ®Þnh cho vay, kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc gian lËn lõa ®¶o hoÆc v« t×nh lµm kh«ng ®óng quy tr×nh, quy ®Þnh xö lý nghiÖp vô dÉn ®Õn tæn thÊt. - Do c¸n bé ng©n hµng thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, cè t×nh lµm kh«ng ®óng, lµm sai quy ®Þnh ®Ó trôc lîi c¸ nh©n hoÆc v× mét lîi Ých nµo ®ã. Vµ cã tr­êng hîp c¸n bé ng©n hµng tiÕp tay, tham gia cïng kh¸ch hµng hoÆc tù c¸n bé ng©n hµng lõa ®¶o lÊy tiÒn ng©n hµng. - Do m¹o hiÓm trong kinh doanh, biÕt ®­îc rñi ro nh­ng coi th­êng hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra, vÉn cho vay khi thu ®­îc l·i suÊt t­¬ng ®èi hÊp dÉn. * Trong c¸c nhãm nguyªn nh©n trªn th× rñi ro do nhãm nguyªn nh©n thø nhÊt (do nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng) lµ khã phßng tr¸nh nhÊt. Tuy nhiªn, còng cã thÓ gi¶m bít tæn thÊt khi dù ®o¸n ®óng xu h­íng ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch ph©n t¸n rñi ro hîp lý. Tæn thÊt do nguyªn nh©n thuéc nhãm nµy g©y ra th­êng chiÕm tû träng kh«ng lín vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng ®­îc chia sÎ rñi ro bëi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm hoÆc ®­îc Nhµ n­íc gióp ®ì. Rñi ro do nhãm nguyªn nh©n thø hai (do kh¸ch hµng vay vèn) lu«n chiÕm tû träng lín nhÊt vµ lµ chñ yÕu trong ho¹t ®éng tÝn dông. ViÖc phßng tr¸nh nhãm rñi ro nµy lµ v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p v× ng©n hµng cã rÊt nhiÒu kh¸ch hµng víi tÝnh c¸ch, b¶n chÊt, tr×nh ®é kh¸c nhau, s¶n xuÊt - kinh doanh ë c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc kh¸c nhau. Rñi ro do nhãm nguyªn nh©n thø ba (do chñ quan ng©n hµng) th­êng chiÕm tû träng nhá hoÆc ph¶i kÕt hîp víi nhãm nguyªn nh©n thø hai. Tuy nhiªn, hËu qu¶ cña nã th­êng khã kh¾c phôc, ®Æc biÖt lµ khi cã sù cÊu kÕt, th«ng ®ång gi÷a c¸n bé ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ®Ó vô lîi, lõa ®¶o. 2.3 ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông TÝn dông lµ ho¹t ®éng chñ yÕu, ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. §i liªn víi nã lµ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Rñi ro tÝn dông lµ kh¸ch quan, lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Rñi ro tÝn dông lµ b¹n ®­êng trong kinh doanh, cã thÓ ®Ò phßng, h¹n chÕ, chø kh«ng thÓ lo¹i trõ. Do vËy, rñi ro dù kiÕn lu«n ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc trong chiÕn l­îc kinh doanh. Cã rÊt nhiÒu lý do khiÕn ng­êi ta ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Së dÜ nh­ vËy lµ do rñi ro tÝn dông nÕu kh«ng ®­îc dù kiÕn tr­íc sÏ g©y ra nhiÒu ¶nh h­ëng bÊt lîi cho c¶ ng©n hµng lÉn ng­êi göi tiÒn vµo ng©n hµng. NÕu mét kho¶n cho vay nµo ®ã bÞ thÊt tho¸t, kh«ng thu håi ®­îc th× ng©n hµng ph¶i sö dông c¸c nguån vèn cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi göi tiÒn. Tr­êng hîp kh«ng ®ñ nguån vèn ®Ó tr¶ l¹i cho ng­êi göi tiÒn, ng©n hµng sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, thËm chÝ ph¸ s¶n. V× ho¹t ®éng ng©n hµng cã tÝnh x· héi ho¸ cao nªn dï chØ mét ng©n hµng cã sù thÊt tho¸t trong ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng ®­îc øng cøu kÞp thêi cña ng©n hµng trung ­¬ng th× cã thÓ g©y ra "ph¶n øng d©y chuyÒn", ®e do¹ ®Õn c¶ hÖ thèng ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông t¨ng lªn lµm chi phÝ cña ng©n hµng t¨ng cao ngoµi dù kiÕn, thu nhËp gi¶m sót, phÇn nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc gi¶m. ViÖc tÝch luü ®Ó ®Çu t­ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ vµ ®Çu t­ ®µo t¹o l¹i c¸n bé, n©ng cao tr×nh ®é gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh phÝ. Ng©n hµng bÞ mÊt vèn, ph¶i khoanh nî, gi·n nî, thËm chÝ lµ xo¸ nî; ngoµi mét phÇn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp bï th× phÇn chñ yÕu do ng©n hµng ph¶i trÝch lËp phßng ngõa rñi ro nªn thu nhËp bÞ gi¶m. Ngoµi ra, rñi ro tÝn dông cao khiÕn cho uy tÝn trong n­íc vµ uy tÝn quèc tÕ cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót. §iÒu nµy còng g©y t©m lý hoang mang, dao ®éng cho c¸n bé ng©n hµng nãi chung vµ c¸n bé tÝn dông nãi riªng. Cã thÓ nãi, rñi ro tÝn dông lµ rÊt nguy hiÓm nÕu v­ît ra ngoµi dù kiÕn. Nã cã ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ qu¶n lý cÈn thËn lo¹i rñi ro nµy. 3. Mét sè nguyªn t¾c trong qu¶n lý rñi ro tÝn dông Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt trong ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nã bao gåm hai mÆt: Sinh lêi vµ rñi ro. PhÇn lín c¸c thua lç cña c¸c ng©n hµng lµ tõ ho¹t ®éng tÝn dông. Song ë ®©y kh«ng cã c¸ch g× ®Ó lo¹i trõ rñi ro tÝn dông hoµn toµn mµ ph¶i qu¶n lý ®Ó h¹n chÕ nh÷ng rñi ro ®ã. §øng tr­íc quyÕt ®Þnh cho vay, c¸n bé ng©n hµng ph¶i c©n nh¾c m©u thuÉn gi÷a sinh lêi vµ rñi ro. V× vËy, qu¶n lý rñi ro tÝn dông ®­îc coi lµ méi dung qu¶n lý quan träng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. PhÇn nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn ®Ó phßng tr¸nh rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng hiÖn nay ®­îc nhiÒu ng©n hµng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thùc hiÖn nh»m tr¸nh rñi ro. 3.1 QuyÕt ®Þnh cho vay trªn c¬ së ph¶i x¸c ®Þnh vµ hiÓu râ ng­êi vay T×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ng­êi vay cÇn ®­îc xem xÐt trªn nhiÒu mÆt. Tr­íc hÕt, ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c tÝn nhiÖm trong quan hÖ vay tr¶. Nguyªn t¾c nµy cã thÓ ®­îc kiÓm chøng qua thùc tÕ vµ cã qu¸ tr×nh quan hÖ vay tr¶ theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña tÝn dông vµ sù cam kÕt. Tuy nhiªn, ®Ó thiÕt lËp nh÷ng quan hÖ tÝn dông ®Çu tiªn th× nguyªn t¾c nµy vÉn ph¶i ®­îc ®¶m b¶o. Song nã cßn ®­îc nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ë nh÷ng tiªu thøc kh¸c. §ã lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc kinh doanh, tÝnh trung thùc trong quan hÖ kinh tÕ, tÝnh nghiªm tóc trong quan hÖ kinh tÕ, tÝnh nghiªm tóc trong viÖc chÊp hµnh c¸c luËt lÖ cña Nhµ n­íc. Thø hai: ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c ng­êi vay vèn ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý vµ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó sö dông tiÒn vay vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®· cam kÕt ®èi víi c¸c kho¶n vay. Thø ba: Ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c x©y dùng ®­îc c¸c ph­¬ng ¸n dù phßng tr¶ nî vay ng©n hµng cña ng­êi vay. Ph­¬ng ¸n dù phßng nµy cã thÓ lµ sù chñ ®éng cña ng©n hµng ®Æt ra yªu cÇu ng­êi vay t×m c¸c ®iÒu kiÖn ®¸p øng. Sù chñ ®éng nµy cã t¸c dông rÊt lín ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. 3.2 HiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng tÝn dông trªn c¬ së hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi vay vèn §iÒu nµy còng cã nghÜa r»ng: h¹n chÕ rñi ro tÝn dông còng ®ång nghÜa víi h¹n chÕ, gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro tæn thÊt trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Mét khi ng­êi vay vèn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, s¶n xuÊt s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®­îc, kinh doanh kh«ng cã l·i, t×nh tr¹ng mÊt vèn do thua lç... sÏ lµ nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm cho c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ®­îc thùc hiÖn ®óng h¹n. Trong tr­êng hîp ng­êi vay vèn bÞ ph¸ s¶n th× t×nh tr¹ng mÊt vèn cña ng©n hµng sÏ trë nªn nghiªm träng h¬n. Chóng ta biÕt r»ng, theo luËn thuyÕt cña C.M¸c, lîi nhuËn cña ng©n hµng chÝnh lµ mét phÇn lîi nhuËn cña c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Ó l¹i tr¶ cho ng©n hµng d­íi h×nh thøc lîi tøc tiÒn vay. V× vËy, b¶n chÊt cña vÊn ®Ò lµ: nÕu ng­êi vay vèn ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng thu ®­îc lîi nhuËn th× kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó trÝch lîi nhuËn ®ã ®Ó tr¶ lîi tøc ng©n hµng. ThËm chÝ, nÕu t×nh tr¹ng ®ã kÐo dµi hoÆc s¶n xuÊt kinh doanh thua lç ë møc nghiªm träng, b¶n th©n ng­êi vay còng kh«ng cßn ®ñ vèn tù cã cña m×nh ®Ó tr¶ nî gèc vµ l·i vay ng©n hµng. Do ®ã, ng©n hµng cã thu ®­îc gèc vµ l·i tiÒn vay hay kh«ng lµ phô thuéc chñ yÕu vµo ng­êi vay vèn sö dông vèn vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. 3.3 Më réng khèi l­îng trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ViÖc më réng khèi l­îng tÝn dông lµ cÇn thiÕt ®Ó më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng. Song vÊn ®Ò chÊt l­îng tÝn dông míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù tån tµi vµ ph¸t triÓn thùc chÊt cña c¸c ng©n hµng. NÕu nh­ mét ng©n hµng gia t¨ng khèi l­îng tÝn dông mµ kh«ng chó ý ®Õn chÊt l­îng cña nã, th× ch¼ng kh¸c nµo "X©y nhµ trªn c¸t" hoÆc "Cho vay mµ kh«ng cÇn thu nî". ChÊt l­îng tÝn dông chÝnh lµ kÕt qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông ®­îc thùc hiÖn trän vÑn, ng­êi vay thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt vay tiÒn, ng©n hµng thu ®­îc gèc vµ l·i ®óng h¹n. Nh­ trªn ®· ®Ò cËp, trong quan hÖ tÝn dông th× quyÒn cho vay thùc tÕ lµ ë ng©n hµng, quyÒn tr¶ nî thùc tÕ lµ cña ng­êi vay. Do ®ã, khi ng©n hµng ®· quyÕt ®Þnh vµ kho¶n cho vay ®­îc thùc hiÖn th× viÖc thu håi vèn l¹i phô thuéc vµo ng­êi vay, hay ®óng h¬n phô thuéc vµo chÝnh kÕt qu¶ sö dông vèn vay. Nh­ vËy, trong quan hÖ tÝn dông, viÖc cho vay sÏ ®¬n gi¶n bëi nã hoµn toµn thuéc quyÒn chñ ®éng quyÕt ®Þnh cña ng©n hµng, cßn viÖc thu nî sÏ lµ khã kh¨n v× nã phô thuéc vµo th¸i ®é vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c cam kÕt nghÜa vô tr¶ nî cña ng­êi vay. Do ®ã, vÊn ®Ò ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi vay ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ vèn tÝn dông lµ ®Æc biÖt quan träng ®Ó quyÕt ®Þnh chÊt l­îng vèn tÝn dông. Muèn vËy, b¶n th©n ng©n hµng ph¶i hiÓu biÕt vÒ nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh mµ ng­êi vay vèn ®Çu t­ vµo lÜnh vùc ®ã. Mäi sù hiÓu biÕt cña ng©n hµng cã thÓ t¹o thªm cho ng­êi vay c¬ së ch¾c ch¾n h¬n ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ sö dông vèn vay. 3.4 Chñ ®éng ph©n t¸n rñi ro ®Ó ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro Møc ®é rñi ro lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña mçi ng©n hµng nh­ thÕ nµo l¹i phô thuéc vµo chÝnh kh¶ n¨ng ng¨n ngõa vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc cña mçi ng©n hµng. Cã thÓ nãi, ph©n t¸n rñi ro lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh chñ ®éng vµ ng¨n ngõa tÝch cùc nh÷ng hËu qu¶ lín cã thÓ x¶y ra ®èi víi mçi ng©n hµng, nhÊt lµ nh÷ng ng©n hµng nhá, n¨ng lùc tµi chÝnh h¹n chÕ. ViÖc ph©n t¸n rñi ro ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n t¸n d­ nî vµ céng ®ång tµi trî. Nã ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ d­íi h×nh thøc mçi ng©n hµng kh«ng nªn tËp trung qu¸ nhiÒu vèn cho mét ng­êi vay. Nh÷ng dù ¸n lín cÇn huy ®éng nhiÒu ng©n hµng tham gia tµi trî vµ cïng qu¶n lý vèn cho vay, h¹n chÕ cho vay c¸c lÜnh vùc cã tû lÖ rñi ro cao. Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× ®ßi hái c¸c ng©n hµng cµng ph¶i hîp t¸c vµ liªn kÕt chÆt chÏ ®Ó hç trî nhau vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨n cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nªn kinh tÕ. §ång thêi, sù hîp t¸c, liªn kÕt ®ã còng chÝnh lµ sù ph©n t¸n rñi ro, tr¸nh tËp trung rñi ro lín vµo mét ng©n hµng, lµm cho ng©n hµng ®ã cã nguy c¬ ®æ vì vµ sÏ lµm ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng chung cña nÒn kinh tÕ. Do vËy, ph©n t¸n rñi ro võa lµ yªu cÇu quan träng cña mçi ng©n hµng th­¬ng m¹i, võa lµ xu thÕ cña sù héi nhËp vµ hîp t¸c trong thÞ tr­êng tµi chÝnh hiÖn nay. 3.5 Cho vay ph¶i cã ®¶m b¶o tiÒn vay víi tÝnh kh¶ thi cao Th«ng th­êng, ®Ó cã thÓ tr¸nh nh÷ng rñi ro kh«ng tr¶ ®­îc nî cña ng­êi vay, c¸c ng©n hµng quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn, trong ®ã ®iÒu kiÖn vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay ®­îc xem nh­ quan träng nhÊt. §¶m b¶o tiÒn vay cã nhiÒu lo¹i: ®¶m b¶o b»ng cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n cña ng­êi vay; ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n hoÆc b¶o l·nh cña bªn thø ba; ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay vµ ®¶m b¶o b»ng chÝnh sù tÝn nhiÖm lÉn nhau trong quan hÖ tÝn dông. Thùc chÊt cña ®¶m b¶o vèn vay lµ sö dông nh÷ng gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n lµm ®¶m b¶o ®Ó tr¶ nî thay cho c¸c kho¶n vay mµ ng­êi vay ®· dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ng©n hµng. Nh­ vËy, tµi s¶n lµm ®¶m b¶o tiÒn vay ph¶i cã gi¸ trÞ, b¶n th©n nã ph¶i trë thµnh hµng ho¸, tøc lµ khi chuyÓn giao quyÒn së h÷u th× ®ång thêi còng ph¶i ®¹t ®­îc sù chuyÓn ®æi tõ hiÖn vËt thµnh gi¸ trÞ ®Ó tr¶ nî ng©n hµng. Trªn thùc tÕ, nhiÒu ng©n hµng ®­a ra vµ qu¸n triÖt nguyªn t¾c nµy, song c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay khi ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî th× l¹i kh«ng thÓ ho¸n chuyÓn thµnh gi¸ trÞ ®­îc, tøc lµ kh«ng thÓ b¸n ®Ó thu håi nî khi c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp ph¸t m¹i tµi s¶n. Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c kho¶n cho vay cã t¸i s¶n lµm ®¶m b¶o nî vay lµ tµi s¶n ®ã ph¶i lµ hµng ho¸, cã gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ kho¶n vay, cã thÞ tr­êng tiªu thô khi hµng ho¸ ®ã ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî. 3.6 Cho vay ph¶i do chÝnh ng©n hµng quyÕt ®Þnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh ®ã. ViÖc cã cho vay tiÒn hay kh«ng lµ quyÕt ®Þnh cña ng©n hµng. Nã ph¶i ®­îc mang tÝnh ®éc lËp vµ ng©n hµng ph¶i c¶m thÊy hoµn toµn tho¶i m¸i khi ra quyÕt ®Þnh cho vay. C¬ së ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh cho vay kh«ng thÓ dùa trªn nh÷ng v¨n b¶n thuyÕt tr×nh cña ng­êi vay, kÓ c¶ nh÷ng v¨n b¶n mang tÝnh cam kÕt ph¸p lý cña ng­êi vay nh­ng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh thùc hiÖn ®­îc c¸c cam kÕt ®ã. Trong thùc tÕ, ng©n hµng cßn ph¶i chÞu nh÷ng can thiÖp tõ bªn ngoµi vµo c¸c ho¹t ®éng tÝn dông cña m×nh. §iÓn h×nh lµ t×nh tr¹ng c¸ nh©n hoÆc c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®Ò nghÞ, thËm chÝ yªu cÇu ng©n hµng ph¶i ®¸p øng nhu cÇu vèn nµo ®ã v× quyÒn lîi cña ng­êi vay. Th­êng th× sù can thiÖp bªn ngoµi l¹i chØ nh»m vµo c¸c kho¶n cho vay, mµ kh«ng cã sù can thiÖp vµo c¸c kho¶n huy ®éng vèn. Nh­ng ®Õn khi kh«ng thu håi ®­îc nî, mÊt vèn th× sù san thiÖp ®ã l¹i kh«ng bÞ ®­a ra xem xÐt vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm. Mäi sù can thiÖp bªn ngoµi ®èi víi mçi kho¶n cho vay ®Òu ph¶i kinh tÕ. V× vËy, thiÕu tÝnh nghiÖp vô ng©n hµng, th­êng ®­a ®Õn nh÷ng sai lÇm vµ g©y ra nh÷ng tæn thÊt. Cã thÓ nãi, sù ®éc lËp ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ng©n hµng trong kh«n khæ ph¸p lý sÏ cã ý nghÜa rÊt lín ®Õn tÝnh ®óng ®¾n trong quyÕt ®Þnh cho vay vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi quyÕt ®Þnh ®ã. Ph¶i qu¶n lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò Nh­ trªn ®· kh¼ng ®Þnh, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông lµ tÊt yÕu. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông th­êng b¾t nguån tõ rñi ro trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi vay vèn, mµ trong th­¬ng tr­êng th× rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ lµ th«ng th­êng x¶y ra. Ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan t¹o nªn rñi ro, cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan g©y ra, thËm chÝ ®Ó l¹i hËu qu¶ hÕt søc nÆng nÒ. Do vËy, ho¹t ®éng tÝn dông còng ph¶i lu«n x¸c ®Þnh vµ chÊp nhËn nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®ång thêi, h¹n chÕ mét c¸ch tèi ®a nh÷ng rñi ro ®ã. - Nî qu¸ h¹n lµ kho¶n nî mµ kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®­îc khi ®· ®Õn h¹n tho¶ thuËn ghi trªn hîp ®ång tÝn dông. Nî khã ®ßi lµ kho¶n nî qu¸ h¹n ®· qua mét kú gia h¹n nî. Ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi hoÆc nî cã vÊn ®Ò. Trªn c¬ së ph©n tÝch nguyªn nh©n, thùc tr¹ng, ng©n hµng cã thÓ ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh»m h¹n chÕ nh÷ng kho¶n nî nµy. - Trong tr­êng hîp ng­êi vay cã khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi song vÉn cßn kh¶ n¨ng vµ ý chÝ tr¶ nî, ng©n hµng sÏ ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî nh­ cho vay thªm, gia h¹n nî, gi¶m l·i... - Trong tr­êng hîp ng­êi vay lõa ®¶o, ch©y ×, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶, ng©n hµng ¸p dông chÝnh s¸ch thanh lý nh­ b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, phong to¶ tiÒn göi trªn tµi kho¶n. - Ng©n hµng cÇn x©y dùng quü dù phßng ®Ó bï ®¾p tæn thÊt. Dùa trªn tû lÖ rñi ro chÊp nhËn vµ danh môc c¸c kho¶n cho vay rñi ro, ng©n hµng x©y dùng quü dù phßng. Quü nµy kh«ng cã t¸c dông gi¶m rñi ro mµ ®Ó chèng ®ì cho vèn cña chñ khi tæn thÊt x¶y ra. phÇn hai thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông vµ c«ng t¸c qu¶n lÝ rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam Nguyªn nh©n cña rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam hiÖn nay ë n­íc ta, trong sè tÊt c¶ c¸c lo¹i rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng th× rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông lµ lo¹i rñi ro lín nhÊt vµ phøc t¹p nhÊt, ®ang diÔn ra ë møc ®é ®¸ng quan t©m. Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông ë ViÖt Nam ph©n tÝch theo nguyªn nh©n h×nh thµnh, bao gåm c¸c lo¹i sau: 1.1 Rñi ro ®¹o ®øc: 1.1.1 Gian lËn cæ phiÕu: §©y lµ mét lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®· xÈy ra kh«ng ph¶i hiÕm ë n­íc ta. Nh­ng rñi ro nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông bëi cæ phiÕu khèng, cæ phiÕu ®Þnh gi¸ qu¸ cao, giao dÞch mua b¸n gi¶ t¹o, sö dông cæ phiÕu ®Ó thÕ chÊp vay vèn cña chÝnh ng©n hµng, hoÆc lµm vèn ®iÒu lÖ ng©n hµng t¨ng lªn mét c¸ch gi¶ t¹o trªn c¬ së ®ã t¹o nguån vèn ®Ó cho vay, hay ¸p dông giíi h¹n tèi ®a vèn cho vay mét kh¸ch hµng. Tr­êng hîp nµy ®· tõng x¶y ra phæ biÕn ë nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. Tiªu biÓu nh­ x¶y ra t¹i VP bank, Ng©n hµng TMCP Vòng Tµu, Ng©n hµng TMCP Gia §Þnh... 1.1.2 Vi ph¹m c¸c quy chÕ liªn quan ®Õn ng©n hµng ®Ó m­u lîi c¸ nh©n, cè ý lµm tr¸i quy tr×nh tÝn dông, thÓ lÖ tÝn dông xÈy ra phæ biÕn t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. 1.1.3 LËp hå s¬ gi¶ ®Ó vay tiÒn c¸ nh©n, vay hé ,nhê ng­êi vay hé, vay tiÒn ng©n hµng chuyÓn cho c«ng ty TNHH cña gia ®×nh, xÈy ra t¹i ng©n hµng TMCP Nam §«, ViÖt Hoa vµ nhiÒu NHTM kh¸c. 1.1.4 C¸n bé tÝn dông trùc tiÕp thu nî gèc, nî l·i kh«ng nép, x©m ph¹m tiªu dïng cho c¸ nh©n: NHNo &PTNT Ninh B×nh, Nam §Þnh, Nam Hµ, Th¸i B×nh... 1.1.5 TÈy xo¸, söa ch÷a chøng tõ cã gi¸ ®Ó thÕ chÊp vay tiÒn víi sù th«ng ®ång cña nh©n viªn ng©n hµng víi bªn ngoµi. Lo¹i rñi ro nµy ®· x¶y ra t¹i chi nh¸nh NHCT Ba §×nh... Mét sè ng­êi cÊu kÕt vµ th«ng ®ång víi nhau lËp khèng c¸c cuèn sæ tiÕt kiÖm. B»ng c¸ch nµy, mét sè c¸n bé chi nh¸nh NH§T&PT Ba §ån(Qu¶ng B×nh) th«ng ®ång víi nhau, gi¶ m¹o sæ s¸ch, chøng tõ, rót 675 triÖu ®ång cña ng©n hµng. 1.1.6 C¸n bé ng©n hµng th«ng ®ång víi kh¸ch hµng lµm tr¸i, lµm gi¶ tµi s¶n thÕ chÊp, gi¶ m¹o trong hå s¬ vay vèn ,hå s¬ thÕ chÊp tai s¶n, chøng tõ thanh to¸n... rót tiÒn ng©n hµng hay lµm thÊt tho¸t tiÒn ng©n hµng. Vô ¸n Epco Minh Phông, Tamexco, ThuËn H­ng... BÞ thÊt tho¸t tíi hµng ngh×n tØ ®ång lµ ®iÓn h×nh vÒ rñi ro ®¹o ®øc trong ho¹t ®éng ng©n hµng, tËp trung lµ tÝn dông. 1.1.7 C¸c hµnh vi kh¸c th«ng ®ång víi kh¸ch hµng ®Ó lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tiÒn ng©n hµng, hoÆc trùc tiÕp l©ý tiÒn quü ng©n hµng bá trèn. 1.1.8 ¡n c¾p qua vi tÝnh: Lo¹i rñi ro nµy kh«ng ph¶i hiÕm trªn thÕ giíi, víi khèi l­îng tiÒn bÞ ¨n c¾p rÊt lín, nh­ng còng ®· b¾t ®Çu xÈy ra ë n­íc ta. Tiªu biÓu lµ trong n¨m 2001 t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No&PTNT huyÖn Thñ Thõa – Long An, ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra kÕ to¸n tr­ëng chi nh¸nh ng©n hµng nµy ®· lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n vµ sù tÝn nhiÖm cña l·nh ®¹o, thùc hiÖn thñ ®o¹n lËp chøng tõ khèng trªn m¸y vi tÝnh ®Ó tham « 315.098.351 ®ång. Thñ ®o¹n nµy ®­îc thùc hiÖn tõ n¨m 1998 cho ®Õn khi bÞ ph¸t hiÖn. 1.2 Rñi ro chÝnh s¸ch: 1.2.1 ChÝnh s¸ch thuÕ, quy ®Þnh vÒ ®Êt ®ai, nhµ ë... lµm ®ãng b¨ng thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, kÐo theo nî ®äng vèn vay ng©n hµng. 1.2.2 ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu: ChÝnh phñ ®ét ngét thay ®æi mét sè chÝnh s¸ch kinh doanh xuÊt nhËp khÈu mµ tr­íc ®ã ng©n hµng ®· cho doanh nghiÖp vay. Ch¼ng h¹n nh­ ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó thu mua lóa g¹o xuÊt khÈu, khai th¸c vµ chÕ biÕn gç xuÊt khÈu... nh­ng sau ®ã, ChÝnh phñ ®ét ngét cã quyÕt ®Þnh t¹m dõng viÖc xuÊt khÈu g¹o, cÊm xuÊt khÈu gç... lµm cho hµng ho¸ bÞ tån ®äng ,vèn ng©n hµng còng bÞ khª ®äng theo. T­¬ng tù, khi mét chÝnh s¸ch bÞ thay ®æi ®ét ngét, nh­ t¨ng thuÕ xuÊt nhËp khÈu mét sè mÆt h._.