Quan điểm và định hướng về cơ chế chính sách và hạ tầng kĩ thuật để xây dựng và phát triển cơ sở dữ liệu khoa học và công nghệ quốc tế

àöå KH&CN cuãa nûúác ta vúái khu vûåc vaâ quöëc tïë. Möåt trong caác àiïìu kiïån àaãm baão thûåc hiïån thùæng lúåi Àïì aán noái trïn laâ cêìn coá möåt hïå thöëng thöng tin KH&CN cung cêëp möåt caách àêìy àuã, chñnh xaác, kõp thúâi vaâ coá hïå thöëng caác nöåi dung thöng tin vïì hoaåt àöång KH&CN cuãa cöång àöìng quöëc tïë [4]. Tuy nhiïn, úã nûúác ta hiïån nay nguöìn thöng tin naây vûâa thiïëu vûâa taãn maån. Caác hïå thöëng cú súã dûä liïåu (CSDL) KH&CN khöng àûúåc xêy dûång trïn nïìn taãng cú súã lyá luêån khoa hoåc toaân diïån vaâ thiïëu tñnh hïå thöëng, liïn thöng, ñt àûúåc cêåp nhêåt. Àiïìu àoá àaä vaâ àang gêy khöng ñt khoá khùn khöng nhûäng trong viïåc xaác àõnh caác àöëi taác coá tiïìm lûåc maånh vïì KH&CN cuãa nûúác ngoaâi, caác chûúng trònh, dûå aán nghiïn cûáu, àaâo taåo khu vûåc vaâ quöëc tïë Viïåt Nam cêìn tranh thuã, maâ coân khoá xaác àõnh nùng lûåc höåi nhêåp cuãa caác töí chûác KH&CN, caá nhên hoaåt àöång KH&CN Viïåt Nam. Chñnh vò vêåy, nhiïåm vuå xêy dûång CSDL KH&CN quöëc tïë cho hoaåt àöång höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN cuãa Viïåt Nam cuãa Àïì taâi nghiïn cûáu cêëp nhaâ nûúác, maä söë KX06.02/11-15 “Nghiïn cûáu xêy dûång khung vaâ hïå tiïu chñ phaát triïín CSDL KH&CN quöëc tïë cho hoaåt àöång höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN cuãa Viïåt Nam” laâ rêët quan troång vaâ cêìn thiïët. Àêy laâ àïì taâi thuöåc Chûúng trònh KH&CN troång àiïím cêëp nhaâ nûúác “Nghiïn cûáu vaâ phaát triïín höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN”, maä söë KX06/11-15. CSDL KH&CN quöëc tïë laâ möåt hïå thöëng thöng tin KH&CN tñch húåp, bao göìm böën TS Lï Xuên Àõnh, CN Dûúng Thõ Phûúng Cuåc Thöng tin KH&CN quöëc gia Toám tùæt: Lyá giaãi sûå cêìn thiïët, quan àiïím tiïëp cêån vaâ àõnh hûúáng àöëi vúái cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt àïí xêy dûång vaâ phaát triïín cú súã dûä liïåu KH&CN quöëc tïë. Àïì xuêët caác nöåi dung nhiïåm vuå chuã yïëu trong giai àoaån àêìu cuãa hoaåt àöång xêy dûång vaâ khai thaác cú súã dûä liïåu cêìn àûúåc àaãm baão cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt. Tûâ khoáa: Cú súã dûä liïåu KH&CN quöëc tïë; cú chïë; chñnh saách; haå têìng kyä thuêåt. Perspectives and recommendations on policy and technical infrastructure for developing the International S&T Database Summary: Justifies the necessity, approach and orientation of policy mechanism and technical infrastructure for creating and developing the International S&T database; sets forth major contents and tasks in the initiatory stage for creating and exploiting the Database with the assurance of policy mechanism and technical infrastructure. Keywords: International S&T database; mechanism; policy; technical infrastructure. QUAN ÀIÏÍM VAÂ ÀÕNH HÛÚÁNG VÏÌ CÚ CHÏË CHÑNH SAÁCH VAÂ HAÅ TÊÌNG KYÄ THUÊÅT ÀÏÍ XÊY DÛÅNG VAÂ PHAÁT TRIÏÍN CÚ SÚÃ DÛÄ LIÏÅU KHOA HOÅC VAÂ CÖNG NGHÏÅ QUÖËC TÏË CSDL húåp thaânh laâ: CSDL töí chûác KH&CN; CSDL chuyïn gia KH&CN; CSDL chûúng trònh, dûå aán, sûå kiïån KH&CN quöëc tïë vaâ CSDL cöng nghïå chuã chöët. Hïå thöëng caác CSDL KH&CN quöëc tïë coá nhûäng àùåc trûng cú baãn nhû sau: - Caác àöëi tûúång cuãa CSDL khaác nhau dêîn àïën coá sûå khaác biïåt cú baãn àöëi vúái tiïu chñ lûåa choån àöëi tûúång cuäng nhû caác tiïu chñ dûä liïåu cuãa àöëi tûúång; - Mùåc duâ coá sûå khaác biïåt vïì tiïu chñ dûä liïåu, nhûng laåi coá sûå liïn kïët chùåt cheä giûäa möåt söë tiïu chñ dûä liïåu cuãa caác CSDL thaânh phêìn. Àiïìu naây phaãn aánh àùåc tñnh töíng thïí cuãa caác nöåi dung hoaåt àöång KH&CN; - Nguöìn dûä liïåu cuãa hïå thöëng caác CSDL KH&CN quöëc tïë rêët lúán vïì khöëi lûúång vaâ phaåm vi bao quaát lônh vûåc àïì taâi cuäng nhû võ trñ àõa lyá. Àùåc àiïím naây coá thïí laâm gia tùng giaá trõ nöåi dung cuãa CSDL, nhûng àöìng thúâi cuäng laâ trúã ngaåi rêët lúán cho hoaåt àöång thu thêåp, choån loåc vaâ quaãn trõ nöåi dung caác CSDL; - Viïåc xêy dûång vaâ phaát triïín hïå thöëng CSDL KH&CN quöëc tïë àoâi hoãi àêìu tû lúán vïì taâi chñnh vaâ thúâi gian. Nhûäng àùåc trûng noái trïn aãnh hûúãng rêët lúán àïën hoaåt àöång xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL KH&CN quöëc tïë. Bïn caånh nhiïåm vuå nghiïn cûáu xêy dûång khung vaâ hïå tiïu chñ CSDL, rêët cêìn caác àaãm baão vïì cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt àïí phuåc vuå triïín khai viïåc taåo lêåp, duy trò vaâ phaát triïín CSDL trong thûåc tïë. Àêy laâ möåt trong caác nöåi dung nghiïn cûáu chñnh cuãa Àïì taâi KX06.02/11-15. Baâi viïët giúái thiïåu quan àiïím vaâ àõnh hûúáng àöëi vúái viïåc xêy dûång cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt noái trïn. 2. Quan àiïím tiïëp cêån àöëi vúái cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cho xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë Xuêët phaát tûâ muåc àñch xêy dûång vaâ vai troâ cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë àöëi vúái hoaåt àöång höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN, quan àiïím tiïëp cêån àöëi vúái cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt àïí xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë àûúåc àïì xuêët nhû sau: - Thûá nhêët, khaái niïåm “quöëc tïë” cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë phaãn aánh àùåc àiïím, tñnh chêët dûä liïåu chûá khöng phaãn aánh quy mö cuãa CSDL. Vïì nöåi dung thöng tin, CSDL KH&CN quöëc tïë bao quaát hêìu hïët caác nöåi dung thöng tin cuãa CSDL quöëc gia vïì KH&CN àûúåc quy àõnh taåi Àiïìu 14 Nghõ àõnh söë 11/2014/NÀ-CP ngaây 18/02/2014 cuãa Chñnh phuã vïì hoaåt àöång thöng tin KH&CN vaâ àûúåc coi laâ möåt böå phêån cêëu thaânh àöåc lêåp vaâ quan troång cuãa CSDL quöëc gia vïì KH&CN. Do àoá, cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cho xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL KH&CN quöëc tïë phaãi nùçm trong töíng thïí cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cho xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL quöëc gia vïì KH&CN. Quan àiïím naây phuâ húåp vúái quy àõnh taåi caác àiïìu tûâ 13 àïën 16 vïì haå têìng thöng tin, CSDL quöëc gia vïì KH&CN; àiïìu 21 vïì nöåi dung chi ngên saách nhaâ nûúác cho hoaåt àöång thöng tin KH&CN; caác àiïìu tûâ 25 àïën 28 vïì quyïìn vaâ nghôa vuå cuãa caác töí chûác thûåc hiïån chûác nùng thöng tin KH&CN; caác àiïìu tûâ 33 àïën 36 vïì quaãn lyá nhaâ nûúác vïì hoaåt àöång thöng tin KH&CN cuãa Nghõ àõnh söë 11/2014/NÀ-CP ngaây 18/02/2014 cuãa Chñnh phuã vïì hoaåt àöång thöng tin KH&CN [2]; - Thûá hai, nöåi haâm khaái niïåm xêy dûång CSDL KH&CN quöëc tïë bao haâm caã hoaåt Nghiïn cûáu - Trao àöíi 4 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 5 àöång duy trò vaâ phaát triïín CSDL. Thöng tin phuåc vuå höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN yïu cêìu tñnh cêåp nhêåt rêët cao, trong khi àoá, thöng tin vïì caác àöëi tûúång àûúåc quaãn lyá trong CSDL luön biïën àöång, àoâi hoãi phaãi cêåp nhêåt thûúâng xuyïn, traánh tònh traång àïí CSDL KH&CN quöëc tïë trúã thaânh CSDL “chïët”. Do àoá, ngoaâi àêìu tû ban àêìu àïí xêy dûång CSDL, cêìn coá khoaãn muåc àêìu tû haâng nùm àïí duy trò vaâ phaát triïín CSDL, têåp trung chuã yïëu vaâo nöåi dung cuãa CSDL, traánh tònh traång àêìu tû phaát triïín traân lan; - Thûá ba, mùåc duâ CSDL KH&CN quöëc tïë laâ böå phêån cêëu thaânh CSDL quöëc gia vïì KH&CN nhûng khöng nhêët thiïët phaãi xêy dûång hïå thöëng CSDL KH&CN quöëc tïë theo mö hònh quaãn lyá haânh chñnh nhaâ nûúác tûâ cêëp trung ûúng, böå ngaânh àïën àõa phûúng, gêy laäng phñ vaâ khöng baão àaãm chêët lûúång phuåc vuå thöng tin cuãa CSDL. CSDL KH&CN quöëc tïë cêìn àûúåc xêy dûång, duy trò vaâ phaát triïín têåp trung taåi cú quan chuã trò xêy dûång CSDL quöëc gia vïì KH&CN vaâ àûúåc töí chûác khai thaác chung trong hïå thöëng CSDL quöëc gia vïì KH&CN; - Thûá tû, viïåc xêy dûång vaâ khai thaác CSDL cêìn ài thùèng vaâo hiïån àaåi vaâ höåi nhêåp quöëc tïë bùçng viïåc aáp duång kyä thuêåt cöng nghïå hiïån àaåi, tiïn tiïën vaâ hïå thöëng tiïu chuêín, tiïu chñ dûä liïåu tûúng húåp vúái caác CSDL KH&CN tiïu biïíu cuâng loaåi trïn thïë giúái; - Thûá nùm, bïn caånh viïåc àêìu tû xêy dûång vaâ khai thaác nguöìn tin quöëc tïë cuãa CSDL, cêìn tiïën haânh xêy dûång vaâ khai thaác nguöìn tin trong nûúác theo löå trònh phuâ húåp, nhùçm thûåc hiïån caác muåc tiïu sau: quaãng baá, giúái thiïåu thaânh tûåu hoaåt àöång KH&CN Viïåt Nam vúái thïë giúái; trúå giuáp caác töí chûác KH&CN, caác nhaâ khoa hoåc thïë giúái kïët nöëi, húåp taác nghiïn cûáu khoa hoåc vaâ phaát triïín cöng nghïå (NC&PT) vúái caác àöëi taác Viïåt Nam; baão àaãm thöng tin cho hoaåt àöång thöëng kï KH&CN. Tûâ hai nguöìn tin trïn, taåo lêåp àêìu ra cuãa CSDL laâ saãn phêím thöng tin phên tñch-töíng húåp phuåc vuå hoaåch àõnh chiïën lûúåc, chñnh saách KH&CN [3,6]; - Thûá saáu, do tñnh chêët, phaåm vi bao quaát dûä liïåu nïn chi phñ àêìu tû xêy dûång CSDL laâ rêët töën keám, àùåc biïåt laâ viïåc taåo lêåp vaâ phaát triïín nöåi dung thöng tin. Vò vêåy, bïn caånh vai troâ chuã àaåo thuöåc Nhaâ nûúác, möåt söë nöåi dung xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL KH&CN quöëc tïë cêìn thûåc hiïån theo phûúng thûác xaä höåi hoáa theo löå trònh phuâ húåp, têåp trung vaâo nöåi dung phaát triïín hïå thöëng saãn phêím dõch vuå thöng tin (SPDVTT) coá thu phñ, nhùçm buâ àùæp möåt phêìn chi phñ xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL. 3. Àõnh hûúáng cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt àïí xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë Trïn cú súã quan àiïím tiïëp cêån nhû trïn, nhoám nghiïn cûáu àïì xuêët àõnh hûúáng cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cho xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë nhû sau: a) Têåp trung àaáp ûáng nhu cêìu thöng tin phuåc vuå triïín khai thûåc hiïån Àïì aán höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN Àïì aán höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN àïën nùm 2020 àûúåc phï duyïåt theo Quyïët àõnh söë 735/QÀ-TTg cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã. Muåc tiïu cuãa àïì aán laâ àûa Viïåt Nam trúã thaânh nûúác maånh trong möåt söë lônh vûåc KH&CN vaâo nùm 2020 phuåc vuå sûå nghiïåp CNH, HÀH àêët nûúác, ruát ngùæn khoaãng caách Nghiïn cûáu - Trao àöíi vïì trònh àöå KH&CN cuãa nûúác ta vúái khu vûåc vaâ quöëc tïë. Àïì aán àùåc biïåt quan têm túái caác nhiïåm vuå quan troång, trong àoá coá nhiïåm vuå nêng cao chêët lûúång àöåi nguä caán böå KH&CN vaâ caán böå quaãn lyá. Cuå thïí nhû sau: - Liïn kïët vúái caác àöëi taác coá tiïìm lûåc maånh vïì KH&CN cuãa nûúác ngoaâi àïí triïín khai caác chûúng trònh àaâo taåo, böìi dûúäng trong möåt söë lônh vûåc KH&CN ûu tiïn àïí hònh thaânh caác nhoám, têåp thïí KH&CN maånh, coá thïí töí chûác vaâ tham gia caác hoaåt àöång KH&CN quöëc tïë; - Àêíy maånh viïåc thûåc hiïån caác chûúng trònh, dûå aán nghiïn cûáu chung trong khuön khöí caác thoãa thuêån song phûúng, àa phûúng, khu vûåc, liïn khu vûåc vaâ quöëc tïë; - Thu huát caác chuyïn gia, nhaâ KH&CN Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi vaâ caác chuyïn gia, nhaâ khoa hoåc nûúác ngoaâi tham gia vaâo caác chûúng trònh, dûå aán NC&PT vaâ caác chûúng trònh àaâo taåo àaåi hoåc, sau àaåi hoåc úã Viïåt Nam; - Taåo àiïìu kiïån àïí caán böå KH&CN tham gia caác chûúng trònh, dûå aán NC&PT quöëc tïë, caác töí chûác thuöåc hïå thöëng Liïn húåp quöëc, APEC, ASEM, ASEAN, caác hiïåp höåi chuyïn ngaânh khu vûåc vaâ quöëc tïë [3,4]. Nhû vêåy, nguöìn thöng tin cêìn thiïët phuåc vuå triïín khai caác nhiïåm vuå noái trïn hêìu hïët coá trong CSDL KH&CN quöëc tïë. Trong giai àoaån àêìu xêy dûång CSDL, cêìn têåp trung thu thêåp, xûã lyá vaâ cung cêëp caác thöng tin sau: - Thöng tin vïì caác àöëi taác coá tiïìm lûåc maånh vïì KH&CN cuãa nûúác ngoaâi; caác chûúng trònh, dûå aán nghiïn cûáu, àaâo taåo khu vûåc vaâ quöëc tïë maâ Viïåt Nam cêìn tranh thuã; tònh hònh tham gia cuãa caác àöëi taác Viïåt Nam trong caác chûúng trònh, dûå aán nghiïn cûáu chung trong khuön khöí caác thoãa thuêån song phûúng, àa phûúng liïn khu vûåc vaâ quöëc tïë; - Thöng tin höî trúå caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vaâ quaãn lyá KH&CN cuãa Viïåt Nam xaác àõnh àûúåc caác xu hûúáng nghiïn cûáu vaâ phaát triïín lúán trïn thïë giúái; nùæm bùæt caác dûå aán húåp taác quöëc tïë song phûúng vaâ àa phûúng àïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïì mang tñnh toaân cêìu hiïån nay; coá thöng tin àêìy àuã vaâ tin cêåy àïí àõnh hûúáng húåp taác quöëc tïë vúái caác nûúác vaâ caác töí chûác quöëc tïë trong lônh vûåc KH&CN, lûåa choån caác àöëi taác nûúác ngoaâi phuâ húåp cho caác dûå aán húåp taác quöëc tïë; - Thöng tin höî trúå caác töí chûác vaâ caá nhên hoaåt àöång KH&CN nùæm bùæt caác lônh vûåc ûu tiïn nghiïn cûáu, caác töí chûác vaâ nhaâ khoa hoåc haâng àêìu cuãa thïë giúái trong tûâng lônh vûåc. Trïn cú súã àoá, coá thïí tòm kiïëm àöëi taác nghiïn cûáu phuâ húåp. Àïí àaãm baão thöng tin phuåc vuå triïín khai caác nhiïåm vuå noái trïn cuãa Àïì aán, cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cêìn têåp trung ûu tiïn cho viïåc thu thêåp, xûã lyá vaâ cêåp nhêåt nguöìn dûä liïåu tûâ caác hïå thöëng CSDL KH&CN cuãa caác töí chûác quöëc tïë vaâ nûúác ngoaâi. Àùåc biïåt laâ nguöìn tin vïì cöng nghïå chuã chöët laâ loaåi nguöìn tin rêët khoá nùæm bùæt, tiïëp cêån vaâ àoâi hoãi chi phñ töën keám. b) Töí chûác xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë trong töíng thïí CSDL quöëc gia vïì KH&CN möåt caách phuâ húåp Àiïìu 14 Nghõ àõnh söë 11/2014/NÀ-CP ngaây 18/02/2014 cuãa Chñnh phuã vïì hoaåt àöång thöng tin KH&CN quy àõnh nöåi dung thöng tin cuãa CSDL quöëc gia vïì KH&CN bao göìm: Nghiïn cûáu - Trao àöíi 6 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 7 - Thöng tin vïì caác töí chûác KH&CN; - Thöng tin vïì caán böå NC&PT; - Thöng tin vïì caác nhiïåm vuå KH&CN (àang tiïën haânh, kïët quaã thûåc hiïån vaâ kïët quaã ûáng duång); - Thöng tin vïì taâi liïåu súã hûäu trñ tuïå, caác cöng böë KH&CN vaâ chó söë trñch dêîn trïn caác taåp chñ, kyã yïëu höåi nghõ, höåi thaão khoa hoåc trong nûúác vaâ quöëc tïë; - Thöng tin vïì cöng nghïå, cöng nghïå cao, chuyïín giao cöng nghïå; - Thöng tin vïì thöëng kï KH&CN; - Thöng tin vïì doanh nghiïåp KH&CN; - Thöng tin vïì KH&CN trong khu vûåc vaâ trïn thïë giúái; - Caác thöng tin khaác coá liïn quan [2]. Phêìn lúán nöåi dung thöng tin àûúåc quy àõnh trong CSDL quöëc gia vïì KH&CN laâ phaåm vi bao quaát cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë. Àoá laâ: thöng tin vïì töí chûác KH&CN; caán böå NC&PT; nhiïåm vuå KH&CN; höåi nghõ, höåi thaão khoa hoåc trong nûúác vaâ quöëc tïë; cöng nghïå, cöng nghïå cao, chuyïín giao cöng nghïå. Nhû vêåy, viïåc àùåt CSDL KH&CN quöëc tïë trong CSDL quöëc gia vïì KH&CN laâ lö-gñc, àuáng quy àõnh, baão àaãm tñnh thöëng nhêët vaâ traánh truâng lùåp, laäng phñ. Tuy nhiïn, àùåc thuâ vïì dûä liïåu cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë khöng phuâ húåp vúái phûúng thûác phên taán trong xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL. Vò vêåy, cêìn coá cú chïë töí chûác CSDL KH&CN quöëc tïë theo phûúng thûác têåp trung, chûá khöng theo phûúng thûác xêy dûång cuãa caác hïå thöëng CSDL khaác thuöåc CSDL quöëc gia vïì KH&CN. Theo phûúng thûác têåp trung, CSDL KH&CN quöëc tïë seä laâ hïå thöëng CSDL àöåc lêåp trong CSDL quöëc gia vïì KH&CN, do cú quan quaãn trõ CSDL quöëc gia vïì KH&CN trûåc tiïëp xêy dûång vaâ phaát triïín vaâ àûúåc töí chûác khai thaác, sûã duång trong toaân hïå thöëng. Phûúng thûác naây coá ûu thïë nhû sau: - Traánh àûúåc sûå truâng lùåp trong hoaåt àöång taåo nguöìn dûä liïåu àêìu vaâo; - Baão àaãm sûå thöëng nhêët trong xêy dûång vaâ khai thaác CSDL, àùåc biïåt laâ trong quaá trònh thu thêåp, xûã lyá, lûu giûä vaâ cung cêëp thöng tin; - Thuêån lúåi cho viïåc kiïím soaát chêët lûúång thöng tin vaâ àaãm baão an toaân, an ninh thöng tin cho CSDL; - Baão àaãm àêìu tû têåp trung, àuáng troång àiïím, troång têm, taåo cú súã nêng cao hiïåu quaã àêìu tû cho xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL. c) Àaãm baão haå têìng thöng tin hiïån àaåi, tiïn tiïën cho xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë Caác yïëu töë cêëu thaânh haå têìng thöng tin àûúåc àõnh nghôa trong Luêåt Cöng nghïå thöng tin nùm 2006 bao göìm maång viïîn thöng, maång Internet, maång maáy tñnh vaâ cú súã dûä liïåu [1]. ÚÃ nûúác ta hiïån nay, hïå thöëng maång viïîn thöng vaâ maång Internet àûúåc coi laâ àaåt trònh àöå cao trong khu vûåc vaâ trïn thïë giúái. Maång maáy tñnh trong lônh vûåc KH&CN tuy nhiïìu nhûng taãn maån, manh muán. Cêëu truác hïå thöëng, cêëu truác vaâ tiïu chñ dûä liïåu khöng thöëng nhêët theo tiïu chuêín hiïån haânh nïn rêët khoá khùn trong viïåc tñch húåp, trao àöíi vaâ chia seã thöng tin. Hïå thöëng CSDL KH&CN cuäng trong hiïån traång tûúng tûå. Ngoaåi trûâ hïå thöëng CSDL cuãa Cuåc Thöng tin KH&CN quöëc gia vúái vai troâ laâ cú quan àêìu möëi quöëc gia vïì thöng tin-thû viïån- thöëng kï KH&CN, àûúåc xêy dûång tûúng àöëi Nghiïn cûáu - Trao àöíi Nghiïn cûáu - Trao àöíi 8 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 baâi baãn vaâ töí chûác khai thaác àaä khaá lêu (tûâ nhûäng nùm 90 cuãa thïë kyã trûúác). Àêy coá thïí àûúåc coi laâ möåt trong caác thaânh phêìn quan troång cuãa CSDL quöëc gia vïì KH&CN àang àûúåc töí chûác xêy dûång. Bïn caånh hïå thöëng CSDL naây, Cuåc Thöng tin KH&CN quöëc gia àang vêån haânh maång thöng tin KH&CN hiïån àaåi laâ Maång thöng tin Nghiïn cûáu vaâ Àaâo taåo Viïåt Nam (VinaREN). Möåt trong nhûäng nhiïåm vuå quan troång àûúåc nïu trong Àïì aán höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN àïën nùm 2020 laâ tùng cûúâng nguöìn lûåc thöng tin phuåc vuå höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN, trong àoá coá nöåi dung liïn quan àïën VinaREN. Cuå thïí laâ: - Àêíy maånh khai thaác coá hiïåu quaã VinaREN nhùçm chia seã, cêåp nhêåt kiïën thûác vïì KH&CN, sûã duång vaâ khai thaác coá hiïåu quaã caác phûúng tiïån phuåc vuå NC&PT; - Kïët nöëi VinaREN vúái caác maång thöng tin quöëc tïë vïì KH&CN lúán, nhû GLORIAD, APAN... vúái bùng thöng röång vaâ hiïåu nùng cao. Àöëi vúái CSDL KH&CN quöëc tïë, vêën àïì haå têìng thöng tin cêìn giaãi quyïët chuã yïëu laâ hïå thöëng maång maáy tñnh vaâ CSDL KH&CN. Vò vêåy, àõnh hûúáng vïì àaãm baão haå têìng thöng tin hiïån àaåi, tiïn tiïën cho xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë cêìn têåp trung vaâo caác vêën àïì: nêng cêëp VinaREN; töí chûác xêy dûång, phaát triïín maång maáy tñnh cuãa maång lûúái thöng tin KH&CN quöëc gia vaâ hïå thöëng CSDL quöëc gia vïì KH&CN trïn cú súã aáp duång kyä thuêåt cöng nghïå vaâ caác tiïu chuêín, quy chuêín kyä thuêåt hiïån àaåi, tiïn tiïën [4,5]. d) Àaãm baão an toaân, an ninh thöng tin cho CSDL KH&CN quöëc tïë úã mûác cao nhêët Baão àaãm an toaân thöng tin laâ yïu cêìu bùæt buöåc trong quaá trònh thiïët kïë, xêy dûång, vêån haânh, nêng cêëp caác CSDL. Vúái vai troâ vaâ tñnh chêët dûä liïåu cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë, yïu cêìu noái trïn caâng trúã nïn cêëp thiïët. Trûúác àêy, viïåc àaãm baão an toaân cho caác CSDL truyïìn thöëng thûúâng chó têåp trung chuã yïëu vaâo viïåc àaãm baão an toaân, an ninh cho baãn thên CSDL, vñ duå trong viïåc gaán vaâ thu höìi caác àùåc quyïìn cho caác àöëi tûúång CSDL. Nhûng hiïån nay, vúái viïåc sûã duång röång raäi CSDL cho caác ûáng duång web, kiïën truác khaách/chuã khöng àöìng nhêët, caác maáy chuã ûáng duång vaâ maång v.v àoâi hoãi viïåc àaãm baão an toaân, an ninh CSDL phaãi múã röång cho caã caác möi trûúâng xung quanh CSDL. Vñ duå: àaãm baão an toaân cho hïå àiïìu haânh, maång, maáy chuã ûáng duång, v.v [5]. Àöëi vúái CSDL KH&CN quöëc tïë, àõnh hûúáng àaãm baão an toaân, an ninh thöng tin têåp trung vaâo caác nöåi dung chuã yïëu sau àêy: - Baão àaãm an toaân dûä liïåu, göìm: lûu trûä dûå phoâng; sûã duång mêåt maä àïí baão àaãm an toaân vaâ baão mêåt dûä liïåu trong lûu trûä vaâ giao dõch theo quy àõnh cuãa Nhaâ nûúác vïì mêåt maä; quaãn lyá chùåt cheä viïåc di chuyïín caác trang thiïët bõ cöng nghïå thöng tin lûu trûä caác thöng tin thuöåc danh muåc bñ mêåt nhaâ nûúác; giaám saát caác khêu taåo lêåp, xûã lyá vaâ huãy boã dûä liïåu; - Quaãn lyá an toaân haå têìng kyä thuêåt, göìm: ngùn chùån vaâ phaát hiïån súám viïåc truy cêåp traái pheáp vaâo maång maáy tñnh hay thiïët bõ lûu trûä dûä liïåu; aáp duång caác cöng nghïå xaác thûåc, cú chïë quaãn lyá quyïìn truy cêåp vaâ cú chïë ghi biïn baãn hoaåt àöång cuãa hïå thöëng àïí quaãn lyá vaâ kiïím tra viïåc truy cêåp maång; kiïím soaát chùåt cheä viïåc caâi àùåt caác phêìn mïìm múái lïn THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 9 Nghiïn cûáu - Trao àöíi maáy chuã vaâ maáy traåm; theo doäi thûúâng xuyïn tònh traång lêy nhiïîm vaâ thûåc hiïån loaåi boã phêìn mïìm àöåc haåi khoãi hïå thöëng; - Baão vïå thöng tin caá nhên: xêy dûång vaâ cöng böë nguyïn tùæc, chñnh saách, quy chïë xûã lyá, baão vïå thöng tin caá nhên trong CSDL. e) Tùng cûúâng giaám saát, kiïím soaát chêët lûúång nöåi dung CSDL KH&CN quöëc tïë Do tñnh chêët dûä liïåu vaâ vai troâ quan troång cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë trong viïåc àaãm baão thöng tin cho hoaåt àöång höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN, viïåc baão àaãm chêët lûúång nöåi dung cuãa CSDL laâ yïu cêìu cêëp baách vaâ thûúâng xuyïn. Chêët lûúång nöåi dung CSDL phuå thuöåc vaâo nhiïìu yïëu töë, nhûng yïëu töë quan troång nhêët laâ quaá trònh vêån haânh doâng dûä liïåu, tûâ khêu thu thêåp, choån loåc àïën xûã lyá, cêåp nhêåt, lûu giûä vaâ cung cêëp dûä liïåu, noái ngùæn goån laâ chêët lûúång dûä liïåu. Chêët lûúång dûä liïåu trong caác CSDL noái chung vaâ chêët lûúång dûä liïåu CSDL KH&CN quöëc tïë noái riïng àûúåc àaánh giaá bùçng caác tiïu chñ chuã yïëu nhû: - Tiïu chñ àêìy àuã: phaãn aánh chêët lûúång cuãa dûä liïåu àûúåc àaánh giaá qua sûå hiïån diïån àêìy àuã caác trûúâng dûä liïåu àaä xaác àõnh vúái àöëi tûúång cuãa CSDL vaâ sûå hiïån diïån àêìy àuã caác thöng tin àaä xaác àõnh àöëi vúái möîi trûúâng dûä liïåu; - Tiïu chñ chñnh xaác: phaãn aánh chêët lûúång cuãa dûä liïåu thöng qua sûå àuáng àùæn vaâ chñnh xaác cuãa thöng tin miïu taã trûúâng dûä liïåu so vúái nguöìn dûä liïåu göëc cuäng nhû sûå toaân veån vaâ khaách quan cuãa thöng tin miïu taã; - Tiïu chñ cêåp nhêåt: phaãn aánh chêët lûúång cuãa dûä liïåu qua viïåc cung cêëp cho ngûúâi duâng nhûäng thöng tin múái nhêët vïì àöëi tûúång; - Tiïu chñ hïå thöëng: phaãn aánh chêët lûúång cuãa dûä liïåu qua viïåc tñch húåp vaâ cung cêëp “bûác tranh dûä liïåu toaân caãnh” vïì àöëi tûúång cuãa CSDL. Tiïu chñ naây möåt mùåt thïí hiïån sûå bao quaát vïì thúâi gian vaâ khöng gian cuãa dûä liïåu, mùåt khaác thïí hiïån möëi liïn kïët chùåt cheä, lö-gñc vïì thöng tin giûäa caác tiïu chñ vïì àöëi tûúång; - Tiïu chñ tiïån duång: phaãn aánh chêët lûúång cuãa dûä liïåu qua mûác àöå thuêån tiïån, àún giaãn vaâ dïî daâng àöëi vúái ngûúâi duâng khi sûã duång thöng tin cuãa CSDL. Tiïu chñ naây chuã yïëu aáp duång cho caác saãn phêím cuãa hoaåt àöång xûã lyá vaâ phuåc vuå thöng tin cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë. Àõnh hûúáng àaãm baão chêët lûúång nöåi dung CSDL KH&CN quöëc tïë cêìn têåp trung vaâo viïåc xaác lêåp quy trònh, phûúng phaáp vaâ phûúng tiïån kiïím tra chêët lûúång dûä liïåu theo caác tiïu chñ àaánh giaá noái trïn. g) Phaát triïín hïå thöëng saãn phêím vaâ dõch vuå thöng tin coá giaá trõ gia tùng cao àaáp ûáng nhu cêìu thöng tin phuåc vuå höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN Àõnh hûúáng phaát triïín hïå thöëng SPDVTT coá giaá trõ gia tùng cao laâ nhùçm buâ àùæp möåt phêìn chi phñ rêët lúán do Nhaâ nûúác àêìu tû cho xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL, têåp trung vaâo nhûäng nöåi dung chuã yïëu sau àêy: - Àaáp ûáng kõp thúâi, àêìy àuã vaâ chñnh xaác thöng tin cêìn thiïët cho nhûäng yïu cêìu thûúâng xuyïn hoùåc àöåt xuêët cuãa caác nhaâ hoaåch àõnh chiïën lûúåc, chñnh saách KH&CN noái chung, höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN noái riïng; - Cung cêëp caác töíng quan phên tñch theo caác vêën àïì thúâi sûå hoùåc theo àùåt haâng, phaãn aánh àêìy àuã lõch sûã, hiïån traång, xu thïë phaát Nghiïn cûáu - Trao àöíi 10 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2015 triïín trïn thïë giúái vaâ trong nûúác, keâm theo caác khuyïën nghõ àûúåc cên nhùæc möåt caách toaân diïån; - Cung cêëp thöng tin mang tñnh tònh baáo caånh tranh, caãnh baáo cöng nghïå, baáo caáo phên tñch thõ trûúâng, v.v; - Tû vêën, kïët nöëi caác töí chûác KH&CN, caá nhên hoaåt àöång KH&CN Viïåt Nam vúái caác àöëi taác nûúác ngoaâi vaâ ngûúåc laåi trong viïåc thûåc hiïån caác nhiïåm vuå NC&PT, caác sûå kiïån KH&CN trong nûúác vaâ quöëc tïë; chuyïín giao cöng nghïå; aáp duång tiïën böå KH&CN vaâo thûåc tiïîn saãn xuêët; - Tûâng bûúác taåo thûúng hiïåu cho caác SPDVTT coá giaá trõ gia tùng cao cuãa CSDL KH&CN quöëc tïë; - Tûâng bûúác taåo thûúng hiïåu cho caác SPDV thöng tin-thû viïån, thöëng kï KH&CN. 4. Kïët luêån Quan àiïím vaâ àõnh hûúáng àöëi vúái cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cho xêy dûång vaâ khai thaác CSDL KH&CN quöëc tïë nïu trïn chó coá tñnh chêët khaái quaát, chó àaåo chung vaâ cêìn àûúåc vêån duång möåt caách saáng taåo àöëi vúái möîi nöåi dung cöng viïåc trong tûâng giai àoaån xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL. Trong giai àoaån àêìu xêy dûång CSDL KH&CN quöëc tïë, cú chïë chñnh saách vaâ haå têìng kyä thuêåt cêìn àûúåc àaãm baão cho caác nöåi dung chuã yïëu sau àêy: - Vïì cú chïë chñnh saách: + Töí chûác vaâ quaãn lyá CSDL; + Àêìu tû cho xêy dûång vaâ khai thaác CSDL; + Khai thaác vaâ sûã duång thöng tin cuãa CSDL; + Phöëi húåp giûäa caác cú quan coá traách nhiïåm vïì xêy dûång vaâ phaát triïín CSDL. - Vïì haå têìng kyä thuêåt: + Àaãm baão haå têìng thöng tin cho CSDL; + Vêån haânh dûä liïåu trong CSDL; + Hïå thöëng tiïu chuêín, quy chuêín kyä thuêåt cho CSDL; + An toaân, an ninh thöng tin cho CSDL; + Kiïím tra, giaám saát chêët lûúång dûä liïåu cuãa CSDL. 1. Luêåt Cöng nghïå thöng tin, söë 67/2006/QH11 ngaây 29 thaáng 6 nùm 2006. 2. Nghõ àõnh söë 11/2014-NÀ-CP ngaây 18/02/2014 cuãa Chñnh phuã vïì hoaåt àöång thöng tin KH&CN. 3. Quyïët àõnh söë 418/2012/QÀ-TTg ngaây 11/4/1012 cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã vïì viïåc phï duyïåt Chiïën lûúåc phaát triïín KH&CN giai àoaån 2011- 2020. 4. Quyïët àõnh söë 735/QÀ-TTg ngaây 18/5/2011 cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã vïì viïåc phï duyïåt Àïì aán höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN àïën nùm 2020. 5. Cao Minh Kiïím (2001). Nghiïn cûáu xêy dûång cú chïë töí chûác vaâ khai thaác hiïåu quaã ngên haâng dûä liïåu KH&CN quöëc gia taåi Trung têm Thöng tin Tû liïåu KH&CN Quöëc gia, phuåc vuå sûå nghiïåp cöng nghiïåp hoáa, hiïån àaåi hoáa.Baáo caáo töíng kïët àïì taâi cêëp böå.-Trung têm Thöng tin KH&CN Quöëc gia.- 98tr. 6. Mai Haâ (2007). Khoa hoåc vaâ cöng nghïå Viïåt Nam hûúáng túái höåi nhêåp.-Taåp chñ Xaä höåi hoåc, söë 2 (98), tr. 81-88. Taâi liïåu tham khaão (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 08-11-2014; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 22-12-2014; Ngaây chêëp nhêån àùng: 08-02-2015).