Một số giải pháp chống lãng phí thất thoát vốn trong đầu tư Xây dựng cơ bản

§Ò ¸n m«n häc: Mét sè gi¶i ph¸p chèng l·ng phÝ thÊt tho¸t vèn trong ®Çu t­ XDCB. Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ®Çu t­ XDCB. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ XDCB. 1.Kh¸i niÖm: XDCB ®ã lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã chøc n¨ng t¹o ra TSC§ cho c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c h×nh thøc x©y dùng míi, më réng hoÆc kh«i phôc c¸c TSC§. TSC§ cã hai lo¹i ®ã lµ TSC§ cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ TSC§ kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt. TSC§ cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt lµ nh÷ng tµi s¶n trùc tiÕp t¹o ra lîi nhuËn: Nhµ x­ëng, vËt kiÕn tróc, ph­¬ng tiÖn thiÕt bÞ dïng cho s¶n xuÊt x©y l¾p. - TSC§ kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt: V¨n phßng, qu¶n lý hµnh chÝnh, sinh ho¹t y tÕ, nh÷ng tµi s¶n nµy kh«ng trùc tiÕp t¹o ra lîi nhuËn t¨ng thªm. Nguån gèc cña mäi TSC§ cña c¸c ngµnh kinh tÕ do lÜnh vùc XDCB t¹o ra. 2. ý nghÜa cña ho¹t ®éng XDCB ®èi víi nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng XDCB mang mét ý nghÜa hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Cô thÓ lµ: - XDCB lµ ngµnh duy nhÊt t¹o ra nh÷ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt chñ yÕu vµ cÇn thiÕt trong nÒn kinh tÕ, h×nh thµnh c«ng tr×nh x©y dùng, dù ¸n x©y dùng gãp phÇn t¹o ra tµi s¶n míi... - Ho¹t ®éng XDCB t¹o ra hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn CNH- H§H ®Êt n­íc. - Ho¹t ®éng XDCB gãp phÇn t¹o ra c¬ cÊu kinh hîp lý gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng vµ ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc, ®ång thêi tao ra tÝch luü cho nÒn kinh tÕ quèc d©n khi c¸c dù ¸n hoµn thµnh vµ ®­a vµo sö dông. 3. Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña x©y dùng c¬ b¶n. Ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n nãi chung lµ mét ph¹m trï réng bao gåm c¶ ho¹t ®éng XDCB vµ ho¹t ®éng kh¸c. VÝ dô nh­ x©y dùng nhµ cöa phôc cho sinh ho¹t cña ng­êi d©n, x©y dùng c«ng tr×nh d©n dông mµ c¸c ho¹t ®éng nµy kh«ng t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ së vËt chÊt cho nÒn kinh tÕ. 3.1. Néi dung cña ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n. LÜnh vùc XDCB gåm cã ba ho¹t ®«ng: ho¹t ®éng kh¶o s¸t thiÕt kÕ, x©y dùng vµ l¾p ®Æt, mua s¾m m¸y mãc, vËt liÖu thiÕt bÞ. 3.1.1Kh¶o s¸t thiÕt kÕ Kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ mét ho¹t ®éng cña lÜnh vùc XDCB cã chøc n¨ng m« t¶ h×nh d¸ng kiÕn tróc, néi dung kü thuËt vµ tÝnh kinh tÕ cña c«ng tr×nh. - Kh¶o s¸t kih tÕ nh»m tr¶ lêi c©u hái sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c«ng tr×nh vµ tÝnh kinh tÕ cña c«ng tr×nh. - Kh¶o s¸t kü thuËt tr¶ lêi c©u hái kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn, ph­¬ng tiÖn ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh. Th«ng th­êng kh¶o s¸t vÒ mÆt kinh tÕ ®­îc tiÕn hµnh tr­íc kh¶o s¸t kü thuËt. Nh÷ng tµi liÖu sö dông trong kh¶o s¸t thiÕt kÕ: ®¹i h×nh ®Þa chÊt, thuû v¨n khÝ t­îng c¸c tµi liÖu nµy ph¶i ®­îc tæ chøc cã chuyªn m«n thiÕt lËp vµ lËp nªn ®¶m b¶o tÝnh chÊt kü thuËt ®Ò ra. 3.1.2. X©y dùng vµ l¾p ®Æt: (ho¹t ®éng x©y l¾p) X©y dùng vµ l¾p ®Æt tiÕn hµnh thi c«ng trªn hiÖn tr­êng ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm x©y dùng theo nh­ trong thiÕt kÕ b¶o ®¶m kÕ ho¹ch ®Ò ra. KÕt qu¶ x©y l¾p bao gåm: nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, c«ng t¸c s÷a ch÷a nhµ x­ëng, kiÕn tróc, thµnh qu¶ cña c«ng t¸c l¾p ®Æt m¸y mãc thiÕt bÞ, kÕt qu¶ cña c«ng t¸c thiÕt kÕ, th¨m dß, kh¶o s¸t ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y l¾p. - Tr×nh tù ®Çu t­ vµ x©y dùng bao gåm 3 giai ®o¹n: ChuÈn bÞ ®Çu t­, thùc hiÖn ®Çu t­, vËn hµnh kÕt qu¶ ®Çu t­. Thùc hiÖn ®Çu t­: chuÈn bÞ x©y dùng, tiÕn hµnh x©y dùng vµ l¾p ®Æt. ·ChuÈn bÞ x©y dùng: KÓ tõ khi luËn chøng hoÆc dù ¸n ®­îc phª duyÖt vµ ®­îc ghi vµo kÕ ho¹ch ®Çu t­ cho ®Õn khi thùc hiÖn ®­îc nh÷ng c«ng viÖc chñ yÕu ®¶m b¶o t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc khëi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh:chuÈn bÞ mÆt b»ng x©y dùng, lùa chän tæ chøc t­ vÊn. ·TiÕn hµnh x©y dùng vµ l¾p ®Æt: T¹o kiÕn tróc, kÕt cÊu c«ng tr×nh theo nh­ trong thiÕt kÕ . Thùc hiÖn viÖc l¾p ®Æt m¸y mãc thiÕt bÞ vµo c«ng tr×nh, rót ng¾n thêi gian x©y dùng nh÷ng vÉn ®Èm b¶o tiÕn ®é kü thuËt, chÊt l­îng c«ng tr×nh. 3.1.3. Mua s¾m vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ nã chiÕm tû träng lín trong tæng vèn ®Çu t­ x©y dùng. 3.2. §Æc ®iÓm cña XDCB . §Æc ®iÓm cña XDCB mang ®Æc ®iÓm cña ®Çu t­ ph¸t triÓn. · TiÒn vèn, vËt t­, lao ®éng cÇn thiªt cho mét c«ng cuéc ®Çu t­ th­êng rÊt lín . · Thêi gian x©y dùng dµi, thêi gian vËn hµnh kÕt qu¶ XDCB th­êng kÐo dµi cã khi lµ vÜnh viÔn. · C¸c thµnh qu¶ cña ho¹t ®éng XDCB cã thÓ ®­îc t¹o dùng vËt chÊt kü thuËt, cã thÓ nguån lùc ( c«ng tr×nh x©y dùng, vËt kiÕn tróc nh­ nhµ m¸y hÇm má, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, ®­êng x¸...) th× sÏ vËn hµnh ë ngay n¬i mµ nã ®­îc t¹o dùng lªn. Do tÝnh cè ®Þnh cña nã nªn x©y l¾p cã tÝnh l­u ®éng: mçi c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh cã mét ®Æc thï riªng phô thuéc vµo chøc n¨ng, ®Æc ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh. Ÿ XDCB cã tÝnh chÊt liªn ngµnh, nã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng, nhiÒu lÜnh vùc nªn nã lµ sù kÕt hîp, phèi hîp nhiÒu lùc l­îng tham gia. Ÿ XDCB lµ mét qu¸ tr×nh sö dông ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Êt n­íc v× vËy cã sù kÕt hîp c¸c lùc l­îng ®Ó ®¶m ®iÒu kiÖn ®Çu t­: m«i tr­êng, KT-XH. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã nªn s¶n phÈm cña XDCB: Ho¹t ®éng cña XDCB t¹o ra s¶n phÈm cã tÝnh ®¬n chiÕc, c¸ biÖt: mçi c«ng tr×nh x©y dùng ®Òu cã nÐt ®Æc thï riªng kh¸c víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt liªn tôc hoÆc gi¸n ®o¹n th× kÕt qu¶ cña XDCB kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt hµng lo¹t mµ cã tÝnh kh¸c biÖt cao, s¶n phÈm mµ do XDCB ®em l¹i lµ duy nhÊt. C¸c yÕu tè ®Çu vµo phôc vô cho s¶n xuÊt s¶n phÈm s¶n xuÊt s¶n phÈm kh«ng cè ®Þnh vµ th­êng xuyªn ph¶i di chuyÓn v× vËy tÝnh æn ®Þnh trong s¶n xuÊt rÊt khã b¶o ®¶m ®iÒu nµy phô thuéc nhiÒu vµo kh©u qu¶n lý s¶n xuÊt cña nhµ thÇu trong qu¸ tr×nh thi c«ng c«ng tr×nh. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thi c«ng XDCB th­êng tiÕn hµnh ngoµi trêi nªn phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn khÝ h©ô, tù nhiªn n¬i thi c«ng. S¶n phÈm x©y dùng th­êng cã quy m« lín v× vËy thêi gian thi c«ng kÐo dµi, trong thêi gian thi c«ng cã hiÖn t­îng ø ®äng vèn. 4. Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu sù thÊt tho¸t l·ng phÝ vèn trong ®Çu t­ XDCB . BÊt kú mét n­íc nµo muèn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cÇn ®Õn mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu lµ vèn. ViÖt Nam còng n»m trong quy luËt ®ã. Nh­ng hiÖn nay chóng ta ®ang ®øng tr­íc hai m©u thuÉn: Nhu cÇu vèn ®Çu t­ lín, nh­ng kh¶ n¨ng ®¸p øng ch­a t­¬ng xøng do tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ cßn thÊp. Trong khi ®ã, viÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn cßn kÐm hiÖu qu¶, nªn lµm cho nhu cÇu vèn trë nªn lín h¬n. Trong thêi gian qua, t¹i c¸c kú häp quèc héi, trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ trong d­ luËn x· héi nãi chung vÊn ®Ò thÊt tho¸t vèn trong XDCB ®­îc ®Ò cËp nhiÒu lÇn. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ møc ®é thÊt tho¸t: Nh÷ng ng­êi thËn träng th× cho r»ng tû lÖ thÊt tho¸t 5%-7%, mét sè ng­êi m¹nh d¹n h¬n th× cho r»ng tû lÖ ®ã lªn tíi 15%-20%. §Çu n¨m 1994 Q§92/Ttg cña thñ t­íng chÝnh phñ vÒ viÖc t¨ng c­êng qu¶n lý, chèng thÊt tho¸t, l¶ng phÝ vµ tiªu cùc trong ®Çu t­ XDCB ®­îc ban hµnh ,nh­ng xem ra t×nh h×nh thÊt tho¸t vèn trong lÜnh vùc nµy vÉn ch­a cã chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. NhiÒu n¬i, nhiÒu c«ng tr×nh tû lÖ thÊt tho¸t lªn ®Õn 20%-30% thËm chÝ 50%-60%. ThÊt tho¸t trong XDCB kh«ng chØ cã vèn ®Çu t­, mµ nã cån biÓu hiÖn ë nhiÒu kh©u d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Nh­ng kh¸i qu¸t cã thÓ quy ë ba d¹ng chñ yÕu sau: ThÊt tho¸t cña c¶i vËt chÊt nh­ viÖc sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ, ®Ó mÊt m¸t vµ h­ háng NVL; thÊt tho¸t d­íi d¹ng l·ng phÝ søc lao ®éng cña con ng­êi mµ biÓu hiÖn trùc tiÕp râ nhÊt lµ l·ng phÝ ngµy c«ng lao ®éng cña c«ng nh©n trong c¸c ®¬n vÞ thi c«ng x©y l¾p; thÊt tho¸t d­íi d¹ng tiÒn vèn, tøc lµ kho¶n vèn b»ng tiÒn kh«ng ®­îc ®Çu t­ cho c«ng tr×nh mµ ®­îc chui vµo “tói”mét sè c¸ nh©n nµo ®Êy. Suy cho cïng c¸c kho¶n thÊt tho¸t trªn ®Òu tËp trung vµo vèn ®Çu t­. Bëi v×, vèn ph¶i bá ra ®Ó mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ ®Ó mua NVL, ®Ó tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n.... Nguyªn nh©n cña hiÖn t­îng thÊt tho¸t vèn trong XDCB cã nhiÒu, cã nguyªn nh©n chñ quan vµ nguyªn nh©n kh¸ch quan , vÒ tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi...nh­ng cã thÓ tËp hîp thµnh c¸c nhãm nguyªn nh©n sau ®©y: · C¸c nguyªn nh©n thuéc vÒ c¬ chÝnh s¸ch nhµ n­íc, c¬ chÕ qu¶n lý XDCB, mµ vÊn ®Ò hµng ®Çu lµ qu¶n lý cÊp ph¸t vèn ®Çu t­. ·HÖ thèng tiªu chuÈn kinh tÕ kü thuËt, ®Þnh møc tiªu hao vËt chÊt, d¬n gi¸ x©y dùng, ®Êu thÇu ch­a phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay. · Chñ tr­¬ng ®Çu t­, thanh kiÓm tra, tham nhòng, n¨ng lùc, tr×nh ®é tay nghÒ c«ng nh©n trong toµn bé hÖ thèng tõ c¬ quan cÊp ph¸t vèn, qu¶n lý vèn ®Õn sö dông vèn. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc g©y l·ng phÝ, thÊt tho¸t lín trong XDCB nh­ vËy nªn em ®· chän ®Ò tµi ®Ó nghiªn cøu. Tuy nhiªn trong bµi viÕt nµy th× em chØ ®i vµo nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p chèng thÊt tho¸t, l·ng phÝ vèn ®Çu t­ XDCB . II. Vèn vµ c¬ cÊu vèn §TXDCB. Ph©n lo¹i vèn ®Çu t­ XDCB. Vèn ®Çu t­ XDCB lµ toµn bé c¸c chi phÝ ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®Çu t­, bao gåm chi phÝ cho viÖc kh¶o s¸t, quy ho¹ch x©y dùng, chuÈn bÞ ®Çu t­, chi phÝ thiÕt kÕ x©y dùng, chi phÝ mua s¾m l¾p ®Æt m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¸c chi phÝ kh¸c ®­îc ghi trong tæng quyÕt to¸n. . Theo yÕu tè cÊu thµnh. Theo yÕu tè cÊu thµnh ta chia vèn ®Çu t­ XDCB thµnh: Vèn x©y l¾p, vèn mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, vèn kiÕn thiÕt c¬ b¶n kh¸c. - Vèn x©y l¾p: chi phÝ cho viÖc chuÈn bÞ mùt b»ng x©y dùng, chi phÝ cho x©y dùng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh.Chi phÝ cho viÖc l¾p ®Æt hoµn thiÖn c«ng tr×nh. - Vèn mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, dông cô ®­îc l¾p vµo c«ng tr×nhtheo dù to¸n. Cô thÓ: Gi¸ trÞ cña b¶n th©n m¸y mãc thiÕt bÞ, chi phÝ cña b¶o qu¶n, chi phÝ gia c«ng tu söa, kiÓm tra m¸y mãc thiÕt bÞ tr­íc khi l¾p ®Æt. Gi¸ trÞ cña nh÷ng dông cô: c«ng cô dông cô cã thÓ dïng cho s¶n xuÊt, qu¶n lý. Vèn cho mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, dông cô chiÕm tû lÖ t­¬ng ®èi lín 35%-40% trong tæng vèn ®Çu t­. Vèn kiÕn thiÕt c¬ b¶n kh¸c: Bao gåm: · Nh÷ng chi phÝ kiÕn thiÕt c¬ b¶n ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ c«ng tr×nh: Nh­ chi phÝ cho t­ vÊn ®Çu t­, chi phÝ kh¶o s¸t thiÕt kÕ, chi phÝ cho ban qu¶n lý, chi phÝ cho viÖc ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, di dêi, di chuyÓn. .Chi phÝ kiÕn thiÕt c¬ b¶n ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ tµi s¶n l­u ®éng bµn giao bµn giao: Bao gåm chi phÝ cho mua s¾m sóc vËt, c©y gièng, ®µo t¹o c¸n bé c«ng nh©n viªn. · Nh÷ng chi phÝ kiÕn thiÕt c¬ b¶n kh¸c ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ c«ng tr×nh gåm: Chi phÝ c«ng tr×nh h­ háng do thiªn tai, thiÖt h¹i do c«ng tr×nh bÞ dõng l¹i hoÆc huû bá... . C¬ cÊu theo nguån vèn h×nh thµnh. Nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc. Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng ®Ò ra, Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch ®æi míi vµ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc trong ®ã cã sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu nguån vèn ®Çu t­ XDCB. NÕu nh­ tr­íc kia trong nÒn kinh tÕ tËp trung th× nguån vèn dÇu t­ XDCB chñ yÕu tõ ng©n s¸cg nhµ n­íc, vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ vèn tÝn dông nhµ n­íc. Gi¸ trÞ l­îng vèn ®Çu t­ XDCB nµy nhá trong khi ®ã viÖc ®Çu t­ l¹i dµn ®Òu cho tÊt c¶ c¸c ngµnh, tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ khiÕn cho hiÖu qu¶ ®ång vèn kh«ng cao. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y c¬ cÊu nguån vèn ®Çu t­ XDCB ®· cã sù thay ®æi. HiÖn nay vèn ®Çu t­ XDCB thuéc khu vùc nhµ n­íc chØ chiÕm kho¶ng 40% tæng nguån vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cña toµn x· héi. XÐt vÒ tû träng th× vèn ®Çu t­ XDCB tõ ng©n s¸ch gi¶m kh¸ lín nh­ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña nã hµng n¨m ®Òu t¨ng lªn nh»m ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc: ng©n s¸ch TW, ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng dïng ®Ó ®Çu t­ XDCB, Dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi. Nh÷ng dù ¸n ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng trùc tiÕp thu håi vèn. Vèn ng©n s¸ch ®­îc cÊp theo kÕ ho¹ch nhµ n­íc ®Æt ra hµng n¨m chi 24%- 26%. Trong sè c¸c nguån vèn ®Çu t­ XDCB cña khu vùc nhµ n­íc th× vèn thuéc ng©n s¸ch chiÕm tû träng lín nhÊt. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m qua tû träng cña nã gi¶m liªn tôc mÆc dï nÕu xÐt vÒ quy m« th× vèn ®Çu t­ vÉn t¨ng liªn tôc. L­îng vèn ®Çu t­ XDCB tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 1995 lµ 8925 tû ®ång vµ ®Õn n¨m 1999 l­îng nµy lªn dÕn13546 tû ®ång. VÒ tû träng th× n¨m 1995 chiÕm tû träng lµ 55,8%, ®Õn n¨m 1999 lµ 33.5%. §iÒu nµy cho thÊy quyÕt t©m chuyÓn ®æi c¬ cÊu vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña nhµ n­íc lµ rÊt ®­îc chó träng, tæng vèn ng©n s¸ch gi¶m nh­êng chæ cho vèn tÝn dông Nhµ n­íc, vèn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Trong ngån vèn ®Çu t­ XDCB tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc th× cã sù ®ãng gãp rÊt ®¸ng kÓ cña vèn ODA. Trong nh÷ng n¨m qua vèn ODA cho ®Çu t­ XDCB t¨ng lªn rÊt nhanh tõ 1720 tû ®ång n¨m 1995 ®Õn n¨m 1999 ®· t¨ng lªn 4620 tû ®ång, n¨m 2001 lµ 6420 tû ®ång vµ dù kiÕn n¨m 2002 t¨ng 10%. TiÕn ®é gi¶i ng©n vèn ODA diÓn ra nhanh h¬n. N¨m 2001, ViÖt Nam ®· gi¶i ng©n ®­îc 1.711 tû USD vèn ODA, ®­a tæng vèn ODA ®· gi¶i ng©n cho ®Õ nay ®¹t 9,72 tû USD. Môc tiªu 2002 n­íc ta ph¶i t¨ng gi¶i ng©n vèn ODA lªn kho¶ng 1,9 tû USD. Sù t¨ng vèn ODA trong XDCB chøng tá Nhµ n­íc ®· quan t©m h¬n ®Ðn nguån nµy vµ còng chøng tá ®­îc r»ng c¸c dù ¸n ®Çu t­ XDCB sö dông vèn ODA ®­îc thùc hiÖn ngµy cµng cã hiÖu qu¶. Theo Bé KH-§T, trong th¸ng 1/2002 vèn ®Çu t­ XDCB tËp trung thuéc ngån vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn t­¬ng ®èi kh¸, víi kháng 2250 tû ®ång, b»ng 10,4% kÕ ho¹ch n¨m 2002 vµ t¨ng 82,2% so víi cïng kú n¨m 2001. TÝnh ®Õn nay, chØ tiªu kÕ ho¹ch vµ dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n­íc n¨m 2002 ®· giao xong tíi c¸c Bé, ngµnh, tæng c«ng ty 91 vµ c¸c ®Þa ph­¬ng. Theo nh­ dù b¸o cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m« th× ®Ó duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m tõ 7%-8% trong giai ®o¹n 2001-2010 th× nhu cÇu vèn ®Çu t­ XDCB cÇn thùc hiÖn trong giai ®o¹n nµy lµ 2555 ngh×n tû ®ång. Trong ®ã dù kiÕn vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc chiÕm 20%-25%, lµ mét tû lÖ thÊp so víi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y. Vèn tÝn dông ­u ®·i Nhµ n­íc. Vèn tÝn dông ­u ®·i Nhµ n­íc tuy cã quy m« nhá nhÊt trong sè c¸c nguån vèn ®Çu t­ XDCB cña khu vùc Nhµ n­íc, nh­ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do chñ tr­¬ng §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ gi¶m bao cÊp trong ®Çu t­ XDCB, nªn nguån nµy ®· ®­îc Nhµ n­íc chó träng h¬n, tõ 2351 tû ®ång n¨m 1995, n¨m 1998 lµ 7840 tû ®ång. Së dÜ cã sù t¨ng ®ét biÕn n¨m 1998 lµ do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc ®· lµm gi¶m FDI nªn ®Ó ®¶m b¶o gi÷ v÷ng ®­îc tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ th× nhµ n­íc ph¶i t¨ng l­îng vèn nµy. V× vËy, nguån vèn tÝn dông nhµ n­íc tõ n¨m 1995-1999 cã sù t¨ng tr­ëng liªn tôc vÒ tû träng trong nguån vèn thuéc khu vùc Nhµ n­íc. Nh­ng ®Õn 1999 th× tû träng cña nã lµ 25,9%. N¨m 2000, 2001 tèc ®é gi¶i ng©n vèn tÝn dông ®Çu t­ XDCB chËm, mét phÇn do l·i suÊt kh«ng cßn tÝnh ­u ®·i. Vµ dù kiÕn n¨m 2002- 2010 tû träng vèn tÝn dông ­u ®·i Nhµ n­íc lµ 30%- 35%. 1.1.3. Vèn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Vèn nµy ®Çu t­ ph¸t triÓn ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n, thay ®æi m¸y mãc thiÕt bÞ, t¨ng tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. PhÇn vèn DNNN cã ®­îc cã thÓ do tÝch luü, khÊu hao c¬ b¶n, vèn vay. Trong nh÷ng n¨m qua vèn ®Çu t­ XDCB tõ nguån tù cã cña c¸c DNNN t¨ng nhanh nhÊt trong sè c¸c nguån vèn ®Çu t­. Tõ n¨m 1995 nguån vèn nµy ë møc 4720 tû ®ång th× ®Õn n¨m 1999 lµ 16418 tû ®ång, víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 50%. Nguån vèn ®Çu t­ XDCB tõ vèn tù cã cña DNNN tõ chç, n¨m 1995 chØ chiÕm 29.5% trong tæng sè c¸c nguån vèn thuéc khu vùc Nhµ n­íc th× ®Õn n¨m 1999 tû lÖ nµy lµ 40,8%, cao nhÊt trong sè c¸c nguån vèn khu vùc Nhµ n­íc, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh chÝnh x¸c chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ®ã lµ gi¶m bao cÊp trong ®Çu t­ XDCB tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc, khuyÕn khÝch c¸c DNNN tù bá vèn ®Çu t­. 1.3.4. Nguån vèn tõ d©n c­. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y khi mµ ®Êt n­íc cßn duy tr× nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung th× nguån vèn ®Çu t­ cña t­ nh©n vµ d©n c­ bÞ l·ng quªn nh­ng kÓ tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× Nhµ n­íc ®· quan t©m khai th¸c nguån vèn cã tiÒm n¨ng rÊt lín tõ trong d©n, trong c¸c nguån vèn cña toµn x· héi ®Çu t­ XDCB th× vèn cña d©n c­, t­ nh©n chiÕm kho¶ng 30%. N¨m 1995 nguån vèn cña khu vùc d©n c­ lµ 11700 tû ®ång ®Õn n¨m 1999 lµ 19483. Tuy vËy, tû träng vèn ®Çu t­ cña d©n c­ trªn toµn bé c¸c nguån vèn ®Çu t­ XDCB n¨m 1999 lµ 25,2%, gi¶m so víi n¨m 1995. §iÒu nµy cho thÊy lÜnh vùc ®Çu t­ XDCB ch­a thùc sù hÊp dÉn ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc l­îng vèn nhµn rçi tiÒm n¨ng trong d©n c­. §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mµ Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p sím gi¶i quyÕt ®Ó tËn dông nguån vèn vÒ vèn ®Çu t­ ë trong n­íc ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. 1.3.5.Vèn FDI . Vèn FDI ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. Nh÷ng n¨m qua §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch nh»m huy ®éng tèi ®a nguån vèn FDI vµo lÜnh vùc XDCB. Vèn FDI liªn tôc t¨ng tõ 1995-1997. N¨m 1995 l­îng vèn FDI lµ 15820 tû ®ång chiÕm tû träng 36,3% vèn ®Çu t­ XDCB. §Õn n¨m 1997 l­îng vèn FDI lµ 20185 tû ®ßng chiÕm tû träng 30,7% vèn ®Çu t­ XDCB. Tuy nhiªn møc ®é t¨ng kh«ng lín, b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 13%. §Õn n¨m 1998 do khñng háng kinh tÕ tµi chÝnh trong khu vùc ®· khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m l­îng ®Çu t­ vµo viÖt nam vµ trong 1998 th× l­îng vèn FDI chØ cßn 16486 tû ®ång gi¶m kho¶ng 19% so víi n¨m 1997. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1999 th× do cuéc khñng ho¶ng trong khu vùc ®· qua, nhiÒu nÒn kinh tÕ trong ®ã cã ViÖt Nam ®· cã ®Êu hiÖu phôc håi, ngoµi ra cßn do hµng lo¹t chÝnh s¸ch më réng nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi th× l­îng FDI ®· t¨ng lªn vµ ®¹t møc 17396 tû ®ång. Tuy vËy, tû träng vèn FDI trong toµn bé c¸c nguån vèn ®Çu t­ XDCB liªn tôc gi¶m dÇn tõ 1995(36,3%) dÕn n¨m 1999( 22,5%) ®iÒu nµy chøng tá chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ta vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nªn vÉn ch­a thu hót ®­îc nhiÒu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Õn nh÷ng n¨m 2000, 2001 do chñ tr­¬ng, m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng h¬n, c¶i tiÕn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, cã biÖn ph¸p kªu gäi vèn FDI nªn trong 2000, 2001 FDI t¨ng ®¸ng kÓ. Vèn FDI thùc hiÖn n¨m 2001 ­íc 2,3 tû USD, t¨ng 200 triÖu so víi n¨m 2000, ®­a tæng vèn FDI. Thùc hiÖn ®Õn nay ®¹t gÇn 21,5 tû USD. Tãm l¹i, víi mét quy m« vèn lín cho ®Çu t­ XDCB hµng n¨m, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi mçi nguån vèn ®Ó t¹o mét c¬ cÊu nguån vèn hîp lý. Mét c¬ cÊu nguån vèn hîp lý ph¶i lµ mét c¬ cÊu ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng huy ®éng vèn tèi ®a mäi nguån lùc cña x· héi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Lµ c¬ cÊu thay ®æi theo h­íng gi¶m dÇn tû träng nguån vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch vµ t¨ng tû träng nguån vèn tÝn dông ­u ®·i vµ nguån vèn cña d©n c­. C¬ cÊu vèn ®Çu t­ XDCB theo c¸c ngµnh kinh tÕ thêi kú 1995-1999. §Ó thÊy ®­îc t×nh h×nh ®Çu t­ XDCB trong nh÷ng n¨m qua th× bªn c¹nh viÖc xem xÐt vÒ c¬ cÊu nguån vèn ta tiÕp tôc xem xÐt viÖc ph©n bæ nguån vèn nµy nh­ thÕ nµo trong nÒn kinh tÕ. Ta thÊy ë c¸c ngµnh kinh tÕ ®Òu cã nhu cÇu vèn ®Çu t­ XDCB, tuy nhiªn viÖc ph©n bè nguån vèn nh­ thÕ nµo th× phô thuéc vµo chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña ®¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong tõng giai ®o¹n, tõng thêi kú cña nÒn kinh tÕ. §¶ng vµ Nhµ n­íc c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh cña nÒn kinh tÕ ®Ó ph©n bè vèn ®Çu t­ cho c¸c ngµnh. ViÖc xem xÐt c¬ cÊu vèn ®Çu t­ XDCB lµ viÖc nghiªn cøu, xem xÐt c¸c quan hÖ tû lÖ cña khèi l­îng vèn ®Çu t­ XDCB vµo c¸c ngµnh kinh tÕ ta sÏ thÊy ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c nghiªn cøu vèn ®Çu t­ cho ta thÊy ®­îc nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ. Bëi v×, khi nhµ n­íc tËp trung ph¸t triÓn ngµnh nµo th× vèn ®Çu t­ XDCB sÏ tËp trung nhiÒu cho ngµnh ®ã ph¸t triÓn nhanh h¬n. Tr­íc hÕt ta xem xÐt sù ph©n bæ chi ®Çu t­ XDCB cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Ph©n bæ chi ®Çu t­ XDCB cña ng©n nhµ n­íc( %). 1986 1991-1995 1996-2000 Khu vùc SXvËt chÊt. Trong ®ã: .N«ng l©m vµ thuû s¶n. C«ng nghiÖp vµ x©y dùng. Khu vùc dÞch vô c¬ b¶n: . Gi¸o dôc- ®µo t¹o. . Khoa häc c«ng nghÖ. . Y tÕ cøu trî x· héi. . V¨n ho¸ thÓ thao. . Phôc vô c¸ nh©n céng ®ång. 13,4 25,7 2 0,5 1,3 1 41,4 8,7 38,7 1,7 0,2 0,8 1,1 24,5 8,5 40,2 1,8 1,2 0,9 1,1 25 Qua biÕu trªn ta thÊy, sù ph©n bæ vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc cho khu vùc s¶n xuÊt chiÕm tû träng lín. §Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ngµy cµng ®­îc nhµ n­íc quan t©m ph¸t triÓn. N¨m 1986 tû träng nµy lµ 25,7% ®Õn giai ®o¹n 1991-1995 tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm tû träng 38,7% vµ giai ®o¹n 1996-2000 lµ 40,2%. Tû träng vèn ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n gi¶m dÇn tõ 13,4% n¨m 1986 xuèng 8,5% giai ®o¹n 1996-2000. Trong khu vùc dÞch vô c¬ b¶n th× dÞch vô phôc vô c¸ nh©n, céng ®ång gi¶m m¹nh: tõ 41,4% n¨m 1986 xuèng 25% giai ®o¹n 1996-2000. Y tÕ cøu trî x· héi gi¶m tõ 1,3% n¨m 1986 xuèng 0,9% giai ®o¹n 1996-2000. Vèn cho khoa häc c«ng nghÖ l¹i t¨ng tõ 0,5% n¨m 1986 ®Õn 1,2% giai ®o¹n 1996-2000. - Cßn xÐt trªn toµn tæng vèn ®Çu t­ XDCB trong nh÷ng n¨m qua ta thÊy: N­íc ta ®ang trong giai ®o¹n x©y dùng c¬ së nÒn t¶ng cho sù nghiÖp CNH-H§H, v× vËy nhµ n­íc cÇn giµnh l­îng vèn lín cho ®Çu t­ XDCB cho ngµnh c«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m 1996 ®Õn nay vèn ®Çu t­ XDCB cña Nhµ n­íc dµnh cho ngµnh c«ng nghiÖp liªn tôc t¨ng kh«ng nh÷ng con sè tuyÖt ®èi mµ cßn c¶ vÒ tû träng ( sè t­¬ng ®èi ) thÓ hiÖn, n¨m n¨m 1999 gi¸ trÞ vèn ®Çu t­ XDCB cho ngµnh c«ng nghiÖp ®¹t møc 42686 tû ®ång chiÕm tû träng 55,21%. §iÒu nµy vÉn ph¶n ¸nh sù ­u tiªn cña Nhµ n­íc cho ngµnh nµy. Cïng víi ngµnh c«ng nghiÖp th× giao th«ng vËn t¶i còng ®­îc Nhµ n­íc quan t©m ®Çu t­ nh»m hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng vÒ giao th«ng, t¹o ®iÒu kiÖn giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c vïng trong c¶ n­íc ®­îc thuËn tiÖn, thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. N¨m 1995 vèn ®Çu t­ XDCB dµnh cho GTVT lµ 5930 tû ®ång vµ ®Õn n¨m 1999 lµ 10816 tû ®ång, tuy nhiªn vÒ tû träng vèn ®Çu t­ cho ngµnh GTVT trong tæng vèn ®Çu t­ cho XDCB cã lóc t¨ng lóc gi¶m (tõ 1995-1999) nh­ng xÐt vÒ tæng thÓ th× n¨m 1999 cao h¬n n¨m 1995. Bªn c¹nh viÖc tËp trung cao ®é cho c¸c ngµnh cã tÝnh chÊt mòi nhän Nhµ n­íc còng cã sù quan t©m ®Õn c¸c ngµnh kh¸c mét c¸ch thÝch ®¸ng ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi cña c¬ cÊu ®Çu t­ tr¸nh sai lÇm mµ ta cã thêi kú m¾c ph¶i trong viÖc tËp trung vµo c«ng nghiÖp nÆng. V× vËy, mµ c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n, GD-YT, VH-TT còng ®­îc nhµ n­íc quan t©m ®Çu t­. Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y nhê tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®­îc ¸p dông vµo n«ng nghiÖp, g¾n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi chÕ biÕn. Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, ®ª diÒu phôc vô s¶n xuÊt phßng chèng thiªn tai. §èi víi ngµnh thuû s¶n tõ 1997 nhµ n­íc ta ®· cã ch­¬ng cho vay tÝn dông ­u ®·i ®Ó ®¸nh b¾t thuû s¶n xa bê víi l­îng vèn tÝn dông mçi n¨m lµ hµng ngh×n tØ ®ång ®Çu t­ cho ®ãng míi tµu cã träng t¶i lín ®ñ søc v­¬n ra kh¬i xa. MÆt kh¸c, nh÷ng n¨m qua nhµ n­íc còng ®· ®Çu t­ cho nhiªu lÜnh vùc chÕ biÕn thuéc ngµnh n«ng l©m thuû s¶n nh»m n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy. Vµ víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ th«ng tin trªn thÕ giíi, Nhµ n­íc ®· chó träng ®Çu t­ cho lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin tr¸nh sù tôt hËu qu¸ xa so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, tõng b­íc ®­a n­íc ta tiÕn kÞp thêi ®¹i nÒn kinh tÕ trÝ thøc. Tõ n¨m 1995 l­îng vèn ®Çu t­ cho lÜnh vùc nµy lµ 2100 tû ®ång. §Õn n¨m 1999 lµ 4569 tû ®ång t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 23%. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y th× nhµ n­íc còng b¾t ®Çu cã sù quan t©m ®óng møc h¬n ®Õn ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù gia t¨ng vÒ quy m« còng nh­ tèc ®é cña vèn ®Çu t­ cho ngµnh GD-YT –TT. Cô thÓ vèn dÇu t­ XDCB cho ngµnh nµy tõ 1898 tû ®ång n¨m 1995 lªn 3540 tû ®ång n¨m 1999. Tãm l¹i, viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu ®Çu t­ XDCB cña nhµ n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy nhµ n­íc ®· kh«ng ngõng t¨ng quy m« vèn ®Çu t­ ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ®ång thêi qua ®ã ta thÊy ®­îc sù chuyÓn ®æi vÒ c¬ cÊu ®Çu t­ XDCB cña nhµ n­íc trong thêi kú nµy nh»m ®¶m b¶o môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, l­îng vèn ngµy mét t¨ng nh­ng liÖu tÊt c¶ vèn cã ®Õn ch©n c«ng tr×nh hay kh«ng? §©y lµ mét c©u hái ®­îc bµn luËn rÊt nhiÒu, sè tµi s¶n cè ®Þnh míi t¨ng vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt míi t¨ng trong nh÷ng n¨m qua kh«ng ph¶n ¸nh hÕt sè vèn mµ nhµ n­íc ®· chi cho ®Çu t­ XDCB. Ch­¬ngII. Thùc tr¹ng sö dông vèn ®Çu t­ XDCB vµ mét sè tån t¹i. Trong nh÷ng n¨m qua viÖc thùc hiÖn ®Çu t­ XDCB nhiÒu c«ng tr×nh lín nhá ®· hoµn thµnh vµ ®­îc ®­a vµo sö dông. Trong ®ã cã nhiÒu c«ng tr×nh cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cñ nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ thuû ®IÖn Th¸c M¬, ®­êng d©y ®IÖn 500 KV b¾c nam, ®­êng quèc lé 5 Hµ Néi –H¶I Phßng, ®­êng cao tècL¸ng Hoµ L¹c... Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã lµm t¨ng thªm cho ®Êt n­íc nhiÒu n¨ng lùc s¶n xuÊt míi trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ x· héi. Bªn c¹nh ®ã cßn rÊt nhiÒu tån t¹i trong lÜnh vùc nµy, v× vËy ta ®i vµo t×m hiÓu thùc tr¹ng cña nã. I.Chñ tr­¬ng ®Çu t­ vµ c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. T×nh tr¹ng thÊt tho¸t trong XDCB ®· ®­îc c«ng luËn nhiÒu lÇn lªn tiÕng. Møc ®é thÊt tho¸t ®· cã ng­êi trong ngµnh ®¸nh gi¸ tøi 30% tæng dù to¸n vµ con sè tuyÖt ®èi cã thÓ lªn tíi 4000 ngµn tû ®ång, b»ng tæng chi cho c¶i tiÕn tiÒn l­¬ng n¨m 1993. C©u hái ®Æt ra lµ thÊt tho¸t ë ®©u? Tr­íc hÕt ta nghiªn cøu vÒ chñ tr­¬ng dÇu t­. Chñ tr­¬ng ®Çu t­. Trong mçi giai ®o¹n kh¸c nhau, tuú vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn KT-XH cña ®Êt n­íc th× Nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng ­u tiªn ph¸t triÓn ngµnh , vïng kh¸c nhau. Tuy nhiªn, chñ tr­¬ng ®Çu t­ lµ mét kh©u ®­îc ®Ênh gi¸ lµ dÔ g©y ra thÊt tho¸t lín trong ®Çu t­ vµ x©y dùng. §iÒu nµy ®­îc minh chøng b»ng mét lo¹t c¸c vÝ dô: - Chñ tr­¬ng x©y dùng thñ ®« ë Xu©n Hoµ thêi kú tr­íc 1975, nhµ m¸y ®iÖn CÇu §«, nhµ m¸y ph©n ®¹m Nói §Ýnh-Ninh B×nh; Nhµ m¸y läc ho¸ dÇu Tuy H¹ (®· ®Çu t­ trªn 20 tû ®ång theo gi¸ hiÖn hµnh thêi kú 1989-1992) ®Òu bÞ huû bá v× viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng vµ c«ng nghÖ ch­a thÝch hîp. §ã còng g©y mét thÊt tho¸t lín, khi bá lì mét c¬ héi ®Çu t­ ®ã còng lµ l·ng phÝ nh­ng ®Çu t­ vµo dù ¸n kh«ng kh¶ thi cµng g©y l·ng phÝ gÊp béi lÇn. - Bªn c¹nh ®ã khi nhu cÇu vÒ xi m¨ng lín, ChÝnh phñ cã chñ tr­¬ng ®Çu t­ ph¸t triÓn xi m¨ng lß ®øng. V× thÕ, mät lo¹i xi m¨ng lß ®øng víi c«ng suÊt tõ 3-10 v¹n tÊn /N¨m, thiÕt bÞ Trung Quèc ë c¸c ®Þa ph­¬ng ra ®êi ( xi m¨ng Thanh Ba – vÜnh phó, xi m¨ng Hµ B¾c, xi m¨ng B¾c Th¸i, xi m¨ng S¬n La, Xi m¨ng Hoµnh Mai...). N¨m 1998 ,c¶ n­íc s¶n xuÊt 10,121 triÖu tÊn xi m¨ng. T¨ng 12.6% so víi 1997, nhËp khÈu 70000 tÊn trong khi tæng l­îng tiªu thô lµ 9.79 triÖu tÊn. Nh­ vËy, cuèi n¨m 1998, tæng sè xi m¨ng tån kho( kÓ c¶ nhËp lËu) lµ trªn 500000 ngh×n tÊn. Vµ t×nh tr¹ng nµy cßn kÐo dµi sang n¨m 1999. Tån kho cña tæng c«ng ty xi m¨ng ViÖt Nam lµ 1325000 tÊn. Trong t×nh tr¹ng nh­ vËy, gi¸ xi m¨ng cña ta cao h¬n c¸c n­íc §«ng Nam ¸ 8-10 usd/ tÊn. §iÒu nµy lµ do tr×nh ®é kü thuËt cña ta l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý kÐm( gi¸ ®éc quyÒn do tæng c«ng ty xi m¨ng quyÕt ®Þnh). Nh­ng theo dù to¸n th× ta sÏ thiÕu xi m¨ng: N¨m thiÕu Ýt nhÊt 0.52 triÖu tÊn, nhiÒu nhÊt 1.47 triÖu tÊn. Do kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hiÖn nay ®¹t 14,6 triÖu tÊn vµ dù kiÕn 2005: 23,33 triÖu tÊn trong khi nhu cÇu lµ 23,85 triÖu tÊn (2005). Mét lÜnh vùc g©y l·ng phÝ lín n÷a thÓ hiÖn ë ngµnh c«ng nghiÖp mÝa ®­êng. §Ó ®¶m b¶o môc tªu 1triÖu tÊn ®­êng, mét lo¹t c¸c nhµ m¸y ®­êng thiªt bÞ Trung Quèc ®­îc ®Çu t­ x©y dùng. Theo ­¬c tÝnh ®· cã tíi h¬n 4300 tØ ®ång ®Çu t­ vµo ch­¬ng tr×nh mÝa ®­êng.Tuy nhiªn ho¹t ®äng cña c¸c nhµ m¸y nµy kh«ng hiÖu qu¶.Theo ®¸nh gi¸ th× c¸c nhµ m¸y ®­êng ph¶i chay trªn 70% c«ng suÊt th× míi cã l·i nh­ng vô Ðp 1997-1998 c¶ n­íc cã 35 nhµ m¸y th× chØ cã 16 nhµ m¸y ho¹t ®éng trªn 70% c«ng suÊt, 19 nhµ m¸y ho¹t ®éng d­íi 50% c«ng suÊt. Vô Ðp 1998-1999 cã 42 nhµ m¸y còng kh«ng kh¸ g× h¬n. C¸c nhµ m¸y ®­êng phÝa B¾c ho¹t ®éng d­íi 50% c«ng suÊt. ThËm chÝ nhµ m¸y ®­êng Linh C¶m cã c«ng suÊt 1000 tÊn/ ngµy th× c¶ vô Ðp ®­îc 5100 tÊn ,ho¹t ®éng mét tuÇn th× hÕt nguyªn liÖu. Theo mét quan chøc ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n th× cuèi n¨m 1997, ®Çu n¨m 1998 mét sè nhµ m¸y ®Õn h¹n tr¶ nî nø¬c ngoµi. §Ó ®¶m b¶o uy tÝn, ng©n hµng ph¶i thay mÆt nhµ m¸y ®Ó tr¶ nî. T×nh tr¹ng ho¹t ®éng tåi tÖ cña c¸c nhµ m¸y ®­êng lµ vËy. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò khã kh¨n h¬n n÷a lµ kh« c¹n nguån nguyªn liÖu. Gi¸ ®­êng h¹ nh­ng so víi thÕ giíi vÉn cao h¬n tõ 170-180 USD/tÊn.KÕt qu¶ lµ kh«ng tiªu thô ®­îc, nguån nguyªn liÖu kh«ng cung cÊp ®ñ v× c¸c hé n«ng d©n gÆp khã kh¨n do gi¸ thu mua qu¸ thÊp. §ång b»ng s«ng Cöu Long:145000 ®ßng/tÊn, §«ng nam bé:160000 ®ßng /tÊn; nhiÒu n¬i phÝa nam chØ cã 100000 ®Õn 120000 ®ång /tÊn t¹o thµnh mét vßng luÈn quÈn cho ngµnh mÝa ®­êng. Nguyªn nh©n t×nh tr¹ng trªn lµ do: Tr­íc hÕt lµ c¸n bé phô tr¸ch, chuyªn gia kinh tÕ thiÕu kiÕn thøc vÒ c«ng nghiÖp ho¸ mét ngµnh míi lµ mÝa ®­êng, kh«ng l­êng hÕt nh÷ng khã kh¨n mÆc dï tr­íc ®ã ta ®· cã bµi häc vÒ c¸c “ Phong trµo x©y dùng nhµ m¸y xi m¨ng”, trong mét thêi gian ng¾n x©y dùng nhiÒu nhµ m¸y ë c¸c ®Þa ph­¬ng. VÊn ®Ò nguyªn liÖu lµ vÊn ®Ò lín nhÊt trong mét ch­¬ng tr×nh 1 triÖu tÊn ®­êng. Tr­íc khi duyÖt dù ¸n th× Bé tr­ëng, UBND tØnh thÈm ®Þnh phª duyÖt dù ¸n ®Çu t­ quy ho¹ch vïng, x©y dùng vïng nguyªn liÖu nh­ng trªn thùc tÕ triÓn khai kh«ng thùc hiÖn. 2.C«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. Kh©u kÕ ho¹ch ®· gãp phÇn kh«ng nhá lµm l·ng phÝ, thÊt tho¸t vèn ®Çu t­. Nh×n chung viÖc bè trÝ vµ ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ®Çu t­ hµng n¨m cßn béc lé kh¸ nhiÒu nh­îc ®iÓm: -ThiÕu kÕ ho¹ch ®Çu t­ XDCB tæng qu¸t theo ngµnh vµ l·nh thæ 5 n¨m vµ hµng n¨m. Do viÖc b¸o c¸o tµi chÝnh th­êng kh«ng tËp trung, trong khi ngoµi vèn XDCB cßn cã rÊt nhiÒu nguån vèn kh¸c nªn dÉn ®Õn viÖc nhiÒu khi c¬ quan kho b¹c Nhµ n­íc kh«ng chñ ®éng ®­îc kÕ ho¹ch vèn, tµi chÝnh th«ng b¸o h¹n møc nhiÒu khi l¹i kh«ng s¸t víi kÕ ho¹ch vèn dÉn ®Õn nh÷ng v­íng m¾c, bÊt cËp kh«ng ®¸ng cã. Ch¼ng h¹n nh­ n¨m 2000, khi kho b¹c nhµ n­íc nhËn ®­îc kÕ ho¹ch vÒ ch­¬ng tr×nh v¨n ho¸ lµ 18tû ®ång, ch­¬ng tr×nh nu«i trång thuû s¶n lµ 500 triÖu, trong khi ®ã h¹n møc vè quy ®Þnh 11/2001 l¹i kh«ng ghi cho c¸c c«ng tr×nh nµy, viÖc n¸y ®· lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn c«ng t¸c t¹m øng, thanh to¸n vèn cho dù ¸n. - Hµng n¨m viÖc ph©n phèi vèn th­êng mang tÝnh chÊt “chia phÇn” dÉn ®Õn bè trÝ kÕ ho¹ch ph©n t¸n, kh«ng theo tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n ®­îc phª duyÖt. Nh­ Nhµ n­íc thùc hiÖn tÝn dông ­u ®·i Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ h¬n 100 ngµn tû ®ång vèn cho c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau nh»m thùc hiÖn c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i cña Nhµ n­íc trong thêi gian qua còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ, vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m nhÊt lµ chÝnh s¸ch hæ trù cña Nhµ n­íc qua tÝn dông ­u ®·i vµ c¸c c«ng tr×nh môc tiªu kh¸c cßn trong t×nh tr¹ng dµn tr¶i. ViÖc ®iÒu hoµ vèn kh«ng tæ chøc nµo lo chung, chÊt l­îng tÝn dông h¹n chÕ. II T×nh tr¹ng ®Êu thÇu trong XDCB . §Êu thÇu lµ mét kh©u trong ho¹t ®éng XDCB. Môc ®Ých cña ®Êu thÇu lµ t¹o mét s©n ch¬i cã tÝnh c¹nh tranh cao, c«ng b»ng, minh b¹ch gióp chñ ®Çu t­ lùa chän nhµ thÇu cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hÖn gãi thÇu víi nh÷ng yªu cÇu chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ tiÕn ®é . Xong hiÖn nay, t×nh tr¹ng vi ph¹m quy chÕ ®Êu thÇu ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc. §iÒu nµy t¹o ra sù l·ng phÝ vèn trong ho¹t ®éng ®Çu t­. NhiÒu gãi thÇu “liªn minh bãng tèi” cña c«ng t¸c nµy t×m mäi c¸ch thao tóng vµ g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho nguån ng©n s¸ch cßn eo hÑp._.