Mâu thuẫn biện chứng trong nền kinh tế ở nước ta hiện nay

PhÇn I: ®Æt vÊn ®Ò M ©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tù nhiªn x· héi, vµ t­ duy cña con ng­êi. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ th× m©u thuÉn còng mang tÝnh phæ biÕn ,ch¼ng h¹n nh­ cung vµ cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh chÊt kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xã nghiÖp , c«ng ty víi tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ , m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt . M©u thuÉn tõ khi sù vËt xuÊt hiÖn cho ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt , m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ cã mét mµ cã thÓ cã nhiÒu m©u thuÉn. M©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh . Trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc ta do §¶ng l·nh ®¹o ®· giµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi vµ b­íc ®Çu mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh , quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng nh­ng còng kh«ng Ýt nh÷ng m©u thuÉn lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi . V× vËy ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Víi nh÷ng ham muèn t×m hiÓu thªm vÒ nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ta còng nh­ nh÷ng bøc xóc vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa t«i chän “M©u thuÉn biÖn chøng trong nÒn kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay” hay còng chÝnh lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµm ®Ò tµi cho bµi tiÓu luËn nµy. PhÇn II: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Quy luËt m©u thuÉn trong phÐp biÖn chøng duy vËt . M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn . T Êt c¶ c¸c sù vËt hiÖn t­îng tån t¹i trong thùc t¹i kh¸ch quan ®Òu chøa ®ùng trong nã nh÷ng m©u thuÉn . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m©u thuÉn lµ do cÊu tróc tù th©n vèn cã bªn trong cña sù vËt , hiÖn t­îng quy ®Þnh . M©u thuÉn tån t¹i kh«ng phô thuéc vµo bÊt kú mét lùc l­îng siªu tù nhiªn nµo , kÓ c¶ ý chÝ cña con ng­êi . Mçi mét sù vËt hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khuynh h­íng , c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau , ®èi lËp nhau. Sù liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i , ®Êu tranh chuyÓn ho¸ , bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña mäi qóa tr×nh vËn ®éngvµ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña chÝnh b¶n th©n c¸c sù vËt hiÖn t­îng . M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn hiÖn ®¹i chøng minh r»ng thÕ giíi vi m«lµ sù thèng nhÊt gi÷a nh÷ng thùc thÓ cã ®iÖn tÝch tr¸i dÊu , gi÷a h¹t vµ tr­êng h¹t vµ ph¶n h¹t . X· héi loµi ng­êi cã nh÷ng m©u thuÉn phøc t¹p h¬n, ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt , c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng, gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng nh­ chñ n« vµ n« lÖ , n«ng d©n vµ ®Þa chñ , t­ s¶n vµ v« s¶n. Ho¹t ®éng kinh tÕ m©u thuÉn còng mang tÝnh phæ biÕn, ch¼ng h¹n nh­ cung vµ cÇu , tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, c«ng ty víi tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ … Trong t­ duy cña con ng­êi còng cã nh÷ng m©u thuÉn nh­ ch©n lý vµ sai lÇm. M©u thuÉn tån t¹i tõ khi sù vËt xuÊt hiÖn cho ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt , m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ cã mét mµ cã nhiÒu m©u thuÉn , v× sù vËt trong cïng mét lóc cã rÊt nhiÒu mÆt ®èi lËp . M©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh . ¡nghen chØ ra r»ng chÝnh sù vËn ®éng ®¬n gi¶n nhÊt cña vËt chÊt còng lµ mét m©u thuÉn . VËt chÊt tån t¹i ë h×nh thøc vËn ®éng cao h¬n , m©u thuÉn thÓ hiÖn cµng râ nÐt h¬n . Nã g¾n liÒn víi sù vËt, xuyªn suèt qóa tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ diÖt vong cña sù vËt . §ã chÝnh lµ nh÷ng thuéc tÝnh quy ®Þnh tÝnh kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña m©u thuÉn . 1.2. Sù ®Êu tranh vµ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp . ThÕ nµo lµ mÆt ®èi lËp . Trong phÐp biÖn chøng duy vËt , kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng mÆt , nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt, hiÖn t­îng t¹o nªn sù vËt hiÖn t­îng ®n vÝ dô tÝch luü vµ tiªu dïng trong kinh tÕ .Do ®ã cÇn ph©n biÖt r»ng kh«ng ph¶i bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o nªn m©u thuÉn .Bëi v× trong c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i trong nã hai mÆt ®èi lËp . Trong cïng mét thêi ®iÓm, ë mçi mét sù vËt cã thÓ tån t¹i nhiÒu mÆt ®çi lËp, chØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp nµo tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh­ mét chØnh thÓ, nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, bµi trõ , phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau th× hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn. VÝ dô , trong mét nÒn s¶n xuÊt x· héi xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau nh­ cung vµ cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng v.v… Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp : “Thèng nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu víi nghÜa kh«ng ph¶i chóng ®øng bªn c¹nh nhau mµ lµ n­¬ng tùa vµo nhau , t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh­ng liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau . MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt tån t¹i kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña chÝnh m×nh vµ ng­îc l¹i . NÕu thiÕu mét trong hai mÆt chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh sÏ kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt.Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt , hiÖn t­îng nµo . Sù thèng nhÊt nµy lµ do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn. VÝ dô, trong kinh tÕ :gi÷a hai mÆt tÝch luü vµ tiªu dïng ®èi lËp thèng nhÊt víi nhau trong nÒn s¶n xuÊt . Kh«ng cã tÝch luü th× kh«ng thùc hiÖn ®­îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng vµ nh­ vËy sÏ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng cao. Ng­îc l¹i nÕu kh«ng ®¶m b¶o tho¶ m·n vÒ nhu cÇu tiªu dïng th× còng kh«ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Kh«ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× còng kh«ng cã tÝch luü. TÊt nhiªn kh¸i niÖm “thèng nhÊt” nµy còng chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi mµ th«i. B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm ®· nãi lªn tÝnh chÊt t­¬ng ®èi cña nã :thèng nhÊt cña c¸i ®èi lËp , trong thèng nhÊt ®· bao hµm vµ chøa ®­ng trong nã sù ®èi lËp . “Kh¸i niÖm sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp” cßn ®­îc dïng cïng mét nghÜa víi kh¸i niÖm “sù ®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp . V× vËy trong quy luËt m©u thuÉn , ®ång nhÊt vµ thèng nhÊt ®­îc hiÓu lµ ®ång nghÜa víi nhau . Lªnin viÕt : “Sù ®ång nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp ( “thèng nhÊt” cña chóng , nãi nh­ vËy cã lÏ ®óng h¬n ?. Tuy ë ®©y sù ph©n biÖt gi÷a c¸c tõ ®ång nhÊt vµ thèng nhÊt kh«ng quan träng l¾m . Theo mét nghÜa nµo ®ã c¶ hai ®Òu ®óng ), ®ã lµ sù thõa nhËn ( sù t×m ra ) nh÷ng khuynh h­íng m©u thuÉn , bµi trõ lÉn nhau , ®èi lËp trong tÊt c¶ c¸c hiÖn t­îng vµ qóa tr×nh cña giíi tù nhiªn ( kÓ c¶ tinh thÇn vµ x· héi )”. Tuy nhiªn trong nh÷ng quan hÖ x¸c ®Þnh , kh¸i niÖm ®ång nhÊt vµ thèng nhÊt kh«ng hoµn toµn ®ång nghÜa víi nhau . §ã lµ trong tr­êng hîp mµ mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau . Lªnin viÕt : “ PhÐp biÖn chøng lµ häc thuyÕt v¹ch ra nh÷ng m¾t ®èi lËp lµm thÕ nµo lµ cã thÓ vµ th­êng lµ ( trë thµnh ) ®ång nhÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo chóng lµ ®ång nhÊt , b»ng c¸ch chuyÓn ho¸ lÉn nhau , t¹i sao lý trÝ con ng­êi kh«ng nªn xem nh÷ng mÆt ®èi lËp Êy lµ chÕt , cøng ®ê , mµ lµ sinh ®éng , cã ®iÒu kiÖn n¨ng ®éng , chuyÓn ho¸ lÉn nhau”. Nh­ vËy mçi sù vËt võa lµ b¶n th©n nã , võa lµ c¸i kh¸c víi b¶n th©n nã . Trong sù ®ång nhÊt ®· bao hµm sù kh¸c nhau, kh«ng cã c¸i g× ®ång nhÊt thuÇn tuý kh«ng cã ®èi lËp kh«ng chuyÓn ho¸. c> §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp : Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng . Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt , thèng nhÊt nh­ mét chÝnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt . Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ , bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. VÝ dô : trong c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cã giai cÊp ®èi kh¸ng , m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m , nã diÔn ra rÊt gay g¾t vµ quyÕt liÖt . ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi , b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia ra lµm nhiÒu giai ®o¹n . Th«ng th­êng khi míi xuÊt hiÖn hai mÆt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ rµng sù xung kh¾c gay g¾t. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc gäi la m©u thuÉn . ChØ cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt nh­ng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau , t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña m©u thuÉn . Khi hai mÆt ®èi lËp cña m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t , nã biÕn thµnh ®èi lËp . Sù vËt cò mÊt ®i , sù vËt míi ®­îc h×nh thµnh . Sau khi m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt , sù vËt míi h¬n xuÊt hiÖn . Cø nh­ thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp ®Õn cao . ChÝnh v× vËy , Lªnin kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc “®Êu tranh” gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp , Lªnin chØ ra r»ng : mÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã – nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc c¸c sù vËt , hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan . Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t­¬ng ®èi vµ t¹m thêi . §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th­êng xuyªn liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt . KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i æn ®Þnh cña sù vËt , còng nh­ chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt . Lªnin viÕt : “ sù thèng nhÊt phï hîp , ®ång nhÊt , t¸c dông ngang nhau cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn t¹m thêi , tho¸ng qua trong t­¬ng ®èi . Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn , sù vËn ®éng tuyÖt ®èi”. Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp : Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn hãa gi÷a chóng . ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau . Trong giíi tù nhiªn , chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t , cßn trong x· héi chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng ý thøc cña con ng­¬× . Kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc . Th«ng th­êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc: + Mét lµ : mÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt VÝ dô : lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi – quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ lùc l­îng s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n. + Hai lµ : c¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn . VÝ dô : nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp chung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . Tãm l¹i , trong thÕ giíi hiÖn thùc , bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau . Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn .M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña thÕ giíi . M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt , sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh . Sù vËt míi l¹i lµm n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. Cø nh­ v©y mµ c¸c sù vËt hiÖn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th­êng xuyªn ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng . V× vËy , m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: N­íc ta ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp b­íc trªn con ®­êng x· héi chñ nghÜa . Sù ®æi míi nµy lµ mét tÊt yÕu cña lÞch sö . Nã dÉn ®Õn nh÷ng môc tiªu rÊt cô thÓ vµ mang tÝnh c¸ch m¹ng . Sù ®æi míi nµy lµm thay ®æi hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò vÒ lý luËn, thùc tiÔn trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ . Thùc tiÔn con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c –Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh trong ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh míi ®ång thêi còng lµ môc tiªu cña kinh tÕ thÞ tr­êng . Môc ®Ých cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt , ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi , n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n , kÝch thÝch s¶n xuÊt , ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o , thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Nh­ng ®ång thêi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ nÒn kinh tÕ tËp chung kh«ng ph¶i lµ ®Æc tÝnh ®Æc thï cè h÷u cña mét chÕ ®é kinh tÕ , x· héi nµo c¶ . Muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong kinh tÕ th× mçi n­íc , mçi chÕ ®é x· héi ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh , ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña m×nh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ . Tr­íc thêi kú ®æi míi , trong quan ®iÓm vÒ chñ nghÜa x· héi ng­êi ta hiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng chØ lµ ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa t­ b¶n , cßn trong chñ nghÜa x· héi th× sÏ kh«ng cßn kinh tÕ thÞ tr­êng . Thêi gian ®Çu cña qóa tr×nh ®æi míi , tuy chóng ta ®· hiÓu r»ng kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái trong qóa tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi , nh­ng vÉn cßn th¸i ®é hoµi nghi , ch­a tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng dung hîp kinh tÕ thÞ tr­êng víi b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi . Thùc tiÔn ®æi míi kinh tÕ –x· héi ë mét sè n­íc theo h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· chøng tá r»ng nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng kh«ng ph¶i lµ tµn d­ cu¶ chñ nghÜa t­ b¶n , còng kh«ng ph¶i lµ c¸i chóng ta bÞ b¾t buéc , ph¶i miÔn c­ìng chÊp nhËn . Nã còng kh«ng ph¶i lµ “ b­íc qu¸ ®é” trong qóa tr×nh ®i lªn x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ sÏ ®­îc v­ît qua khi chñ nghÜa x· héi th¾ng lîi. Kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa lµ b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ vµ nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, lµ tr×nh ®é tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n cña nÒn kinh tÕ nh©n lo¹i sau kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa . Cã quan niÖm nh­ vËy míi thÊy ®­îc r»ng , b¶n chÊt thêi ®¹i qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi kh«ng ph¶i lµ sù xo¸ bá nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung , mµ lµ sù qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa sang nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa . Kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa , ngoµi nh÷ng nÐt chung víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa nh­ : mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi sù liªn kÕt vµ trao ®æi trªn quy m« réng lín ë ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ , víi sù ph¸t huy ®Çy ®ñ nh÷ng quy luËt : quy luËt gi¸ trÞ , quy luËt cung cÇu… kinh tÕ thÞ tr­êng cßn cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng : NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt th× tr¸i l¹i nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa tuy còng lµ mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nh­ng nã dùa trªn chÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt , tøc lµ sù lµm chñ cña ng­êi lao ®éng ®èi víi nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi . NÕu nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa lÊy ph©n phèi theo t­ liÖu s¶n xuÊt vµ theo vèn lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu th× trong Ìn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa , quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ . NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn theo h­íng bÊt b×nh ®¼ng x· héi ngµy cµng s©u s¾c h¬n, th× kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa ph¸t triÓn theo h­íng ngµy cµng kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n cùc mét c¸ch bÊt hîp lý cña x· héi do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa t¹o ra . NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn sù khai th¸c cña c¸c quèc gia, c¸c khu vùc ph¸t triÓn ®èi víi tµi nguyªn vµ lao ®éng cña c¸c vïng, c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn , th× nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa dùa trªn sù hîp t¸c vµ trao ®æi mét c¸ch b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi gi÷a c¸c vïng d©n c­ trong n­íc vµ gi÷a c¸c d©n téc , c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. N­íc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn do ®ã nÒn kinh tÕ mµ chóng ta x©y dùng ch­a ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa , mµ lµ mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é : nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , tøc lµ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tuy cßn ch­a tho¸t khái nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa nh­ng b­íc ®Çu ®· mang yÕu tè x· héi chñ nghÜa vµ nh÷ng yÕu tè nµy ngµy cµng lín m¹nh lªn thay thÕ dÇn nh÷ng yÕu tè t­ b¶n chñ nghÜa . ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan: N­íc ta ®ang trªn con ®­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ . Mét nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vµ phong phó c¶ vÒ quy m« vµ c¸ch thøc tæ chøc , nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®¸p øng ®­îc mét phÇn nµo nh÷ng th¸ch thøc ®ã . H¬n n÷a nã lµ mét c«ng cô, ph­¬ng thøc ®Ó n­íc ta ®i tíi môa tiªu x©y dùng chñ nghÜa x· héi . Nh×n l¹i nÒn kinh tÕ tËp chung quan liªu bao cÊp mäi ho¹t ®éng kinh tÕ -x· héi ®Òu ®­îc triÓn khai trong cÊp ®é quèc gia . Thêi kú nµy tÝnh bao cÊp cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nh­ s¶n xuÊt , l­u th«ng vv… cßn kh¸ nÆng nÒ vµ bøc xóc . Lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi lao ®éng –lùc l­îng s¶n xuÊt chÝnh trong x· héi ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc ,thu nhËp cßn thÊp. V× thÕ sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thêi kú nµy lµ chËm ch¹p , kÐm n¨ng ®éng vµ Ýt tÝnh s¸ng t¹o cao. ChuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ b­íc ®i ®óng ®¾n cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ta. Theo b­íc ®i cña kinh tÕ thÞ tr­êng ta ®· m¹nh d¹n chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn sö dông c¸c quan hÖ hµng ho¸ , tiÒn tÖ , cung cÇu vv… trªn thÞ tr­êng nh­ mét c«ng cô ph­¬ng tiÖn trong kinh tÕ . H¬n n÷a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn kh¼ng ®Þnh s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi mµ lµ thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i , tån t¹i kh¸ch quan , cÇn thiªt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc x©y dùng . §ång thêi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ c¸nh cöa më réng ®Ó ta tiÕp xóc víi bªn ngoµi ®Ó cã nh÷ng bµi häc lín vÒ kinh tÕ . V× vËy chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu vµ kh¸ch quan . KÓ tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI häp vµo th¸ng 12/1986 ®Õn nay , theo ®­êng lèi ®æi míi, ®¸t n­íc ta ®· tõng b­íc chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa , vµ ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng , nh÷ng thµnh tùu ®ã cho phÐp chóng ta “ ®iÒu chØnh vµ bæ xung nhËn thøc, lµm cho quan niÖm vÒ chñ nghÜa x· héi ngµy cµng cô thÓ, ®­êng lèi , chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ngµy cµng ®ång bé cã c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn”. Nh÷ng thµnh tùu trong qóa tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét thµnh c«ng lín ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®a thµnh phÇn . ViÖc ph¸t triÓn mçi thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ ®· gãp phÇn lµm thay ®æi bé mÆt cña nÒn kinh tÕ ®ång thêi còng cã t¸c dông lµm cho mçi ®¬n vÞ kinh tÕ tù kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng vµ vai trß cña m×nh trong thÞ tr­êng . Tuy nhiªn nhËn ra ®­îc søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng bao nhiªu th× chóng ta l¹i còng hiÓu râ bÊy nhiªu mÆt tr¸i cña nã ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®êi sèng x· héi . Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­¬ng nhiªn lµ môc tiªu cña ph¸t triÓn x· héi , nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . Nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn ®é ph¸t triÓn x· héi . Mét x· héi ph¸t triÓn th× tÊt yÕu nÒn kinh tÕ cña x· héi ®ã còng ph¸t triÓn theo . Nh­ng sù ph¸t triÓn Êy ph¶i theo ®óng víi ®­êng lèi chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng. Do vËy quan niÖm cña §¶ng lµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh , nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhÊt thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . V× vËy chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan . M©u thuÉn trong qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· h«i chñ nghÜa ë ViÖt Nam . 3.1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ kiÓu quan hÖ kinh tÕ x· héi trong ®ã s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi thÞ tr­êng . Nã biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ quan hÖ hµng ho¸ . Vµi nÐt s¬ qua vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta : B­íc ®Çu vµo thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , ta dÇn dÇn quen víi c¸c quan hÖ hµng ho¸ , biÕt sö dông thÞ tr­êng nh­ mét c«ng cô ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ . D­íi sù chØ ®¹o vµ qu¶n lý cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ theo nguyªn t¾c kÕt hîp thÞ tr­êng víi kÕ ho¹ch ph¸t huy mÆt tÝch cùc , h¹n chÕ vµ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ . Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ , ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi . NÕu tr­íc kia nÒn kinh tÕ n­íc ta chØ cã mét h×nh thøc së h÷u thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ vµ quèc doanh th× hiÖn nay nÒn kinh tÕ cña ta ®ang tån t¹i d­íi rÊt nhiÒu thµnh phÇn së h­u . V× vËy nÒn kinh tÕ ®ßi hái kh«ng nh÷ng n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o . Kinh tÕ thÞ tr­êng tiÕp tôc tõng b­íc thóc ®Èy h×nh thµnh ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , ®Æc biÖt quan t©m tíi c¸c thÞ tr­êng quan träng nh­ng hiÖn ch­a cã hoÆc cßn s¬ khai nh­ : thÞ tr­êng lao ®éng , thÞ tr­êng chøng kho¸n , thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n , thÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ. Tuy míi b¾t ®Çu ra nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng nÒn kinh tÕ nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i n¾m b¾t mét c¸ch nhanh nh¹y c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng , triÖt ®Ó xãa bá bao cÊp trong kinh doanh , t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc , ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ chèng c¸c hµnh vi tiªu cùc , l·ng phÝ , tham nhòng , g©y phiÒn hµ . Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi , b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn , b»ng chiÕn l­îc , kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch kÕt hîp víi sö dông lùc l­îng vËt chÊt cña Nhµ n­íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi . Vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hÕt søc quan träng bëi chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n g¾n liÒn víi sù qu¶n lý cña nhµ n­íc . Nhµ n­íc ta lµ nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa , nhµ n­íc thùc sù cña d©n , do d©n , v× d©n , qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo nguyªn t¾c kÕt hîp thÞ tr­êng víi kÕ ho¹ch ph¸t huy mÆt tÝch cùc , h¹n chÕ vµ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng , b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng , cña toµn thÓ nh©n d©n. M©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa : M©u thuÉn biÖn chøng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ theo chñ nghÜa M¸c: Khi x· héi nguyªn thuû cßn tån t¹i th× ch­a cã kh¸i niÖm chÝnh trÞ . Mµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ chØ xuÊt hiÖn khi cã x· héi cã giai cÊp vµ cã Nhµ n­íc. Theo chñ nghÜa M¸c th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ : “chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ”. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc quan hÖ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp . Trong ®ã ®Êu tranh gi÷a c¸c giai cÊp , gi÷a c¸c lùc l­îng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n­íc vµ sö dông chÝnh quyÒn ®ã lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi . Phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn lµ vÊn ®Ò trung t©m cña chÝnh trÞ . B¶n th©n vÊn ®Ò chinh trÞ ra ®êi hoµn toµn lµ do kinh tÕ quyÕt ®Þnh . ChÝnh trÞ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ , F.¡nghen ®· kh¼ng ®Þnh “b¹o lùc chØ lµ ph­¬ng tiÖn cßn lîi Ých kinh tÕ lµ môc ®Ých” . Trong t¸c phÈm Lut-vich-Phoi- ¬- b¨c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc , F.¡nghen ®· chØ râ, ®Ó tho¶ thuËn nh÷ng lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc chÝnh trÞ chØ ®­îc sö dông lµ mét ph­¬ng tiÖn ®¬n thuÇn .QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi . Sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp sÏ ®¶m b¶o cho giai cÊp ®ã ®­îc æn ®Þnh vÒ c¶ kinh tÕ . Thùc chÊt cña viÖc ®Êu tranh giai cÊp lµ v× lîi Ých kinh tÕ th«ng qua h×nh thøc chÝnh trÞ . Theo F.¡nghen “ bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ , xÐt ®Õn cïng ®Òu lµ xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ”. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi chÝnh trÞ mµ nã ®­îc xem nh­ lµ mét lËp tr­êng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh . BÊt kú mét giai cÊp cÇm quyÒn nµo còng h­íng nÒn kinh tÕ cña m×nh theo lËp tr­êng chÝnh trÞ . NÕu lËp tr­êng chÝnh trÞ ®ã ®óng hay sai th× nã sÏ lµm thóc ®Èy ho¹c k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ - ®ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong tù nhiªn. Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh “ kh«ng cã mét lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo ®ã kh«ng thÓ gi÷ v÷ng sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ hoµn thµnh ®­îc nhiÖm vô cña m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt”. Mét khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× tÊt yÕu kinh tÕ sÏ kh«ng ph¸t triÓn . Khi ®ã viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu cña kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ . Do ®ã ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ thèng nhÊt vµ biÖn chøng víi nhau trªn c¬ së nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh lµ kinh tÕ . §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII (6/1991)cña §¶ng kh¼ng ®Þnh : “vÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tËp chung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ , ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña nh©n d©n vÒ ®êi sèng , viÖc lµm vµ nhu cÇu x· héi kh¸c , x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña chñ nghÜa x· héi , coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh ®æi míi trong lÜnh vùc chÝnh trÞ . §ång thêi ®æi míi kinh tÕ ph¶i tõng b­íc ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ , ph¸t huy ngµy cµng tèt quyÒn lµm chñ vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nh©n d©n trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ , kinh tÕ , v¨n ho¸ , x· héi .V× chÝnh trÞ ®ông ch¹m tíi tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®Æc biÖt nh¹y c¶m vµ phøc t¹p trong x· héi , nªn viÖc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ nhÊt thiÕt ph¶i trªn c¬ së nghiªn cøu vµ chuÈn bÞ rÊt nghiªm tóc , kh«ng cho phÐp g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ ,dÉn ®Õn sù dèi lo¹n . Nh­ng kh«ng v× thÕ mµ tiÕn hµnh chËm chÔ ®æi míi chÝnh trÞ , nhÊt lµ vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc , c¸c mèi quan hÖ gi÷a §¶ng vµ Nhµ n­íc , c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n , bëi ®ã lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi vµ thùc hiÖn d©n chñ”. §iÒu ®ã cho thÊy §¶ng ta lu«n g¾n liÒn ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ , nh­ng ®æi míi lµm sao kh«ng mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ . §¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø VIII cña §¶ng häp vµo th¸ng 7 n¨m 1996 , §¶ng ta kh¼ng ®Þnh ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ ngay tõ ®Çu ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ . §©y lµ mét trong nh÷ng bµi häc kh¸i qu¸t míi mang tÝnh khoa häc . §¶ng ta lu«n nhÊn m¹nh ph¶i æn ®Þnh chÝnh trÞ , gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. ViÖc æn ®Þnh chÝnh trÞ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua giai cÊp cÇm quyÒn – nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o §¶ng ®øng ®Çu nhµ n­íc m×nh . Nhµ n­íc trong giai cÊp Êy ph¶i cã hiÖu lùc , luËt ph¸p ph¶i nghiªm minh , c¸c thÓ chÕ x· héi ®­îc x¸c lËp râ rµng . §èi víi ®Êt n­íc ta thùc chÊt cña viÖc æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng , t¨ng c­êng vai trß cña Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa , b¶o vÖ vµ tiÕp tôc x©y dùng ®Êt n­íc x· héi chñ nghÜa .æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n, hÕt søc quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ . nã t¹o ra m«i tr­êng kinh tÕ réng r·i , thu hót nguån vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn . Nh÷ng thµnh tùu trong 10 n¨m ®æi míi võa qua ë n­íc ta ®· kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã . ¤n ®Þnh chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi chÝnh trÞ . Nh­ng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i ®æi míi mét c¸ch v« nguyªn t¾c mµ ph¶i võa ®æi míi võa gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ , t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng , vai trß tæ chøc qu¶n lý cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa . §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi kinh tÕ , song ®æi míi kinh tÕ còng kh«ng ph¶i ®æi míi mét c¸ch tuú tiÖn mµ ph¶i theo mét ph­¬ng h­íng quy t¾c nhÊt ®Þnh . §ã lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng – nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa hay nãi ng¾n gän h¬n lµ kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ nh»m thùc hiÖn môc tiªu “ d©n giµu , n­íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh” vµ ®ã còng lµ c¨n cø ®Ó æn ®Þnh vµ ®æi míi chÝnh trÞ còng nh­ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ . Tãm l¹i æn ®Þnh vµ ®æi míi chÝnh trÞ lµ hai mÆt ®èi lËp nh­ng thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau . Cã æn ®Þnh th× míi cã ®æi míi vµ ng­îc l¹i , hai qu¸ tr×nh t¸c ®éng qua l¹i víi nhau trªn nÒn t¶ng ®ã ®Ó ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ . Nh­ vËy ta ®· thÊy tÇm quan träng cña viÖc ®æi míi ë n­íc ta , ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ lu«n lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau trong ®ã cm kinh tÕ lµ träng t©m , ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tõng b­íc phï hîp víi ®æi míi kinh tÕ , ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®æi míi kinh tÕ . M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt . Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn th× vÊn ®Ò lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt diÔn ra rÊt phøc t¹p , m©u thuÉn cña chóng ®­îc biÓu hiÖn trªn ph­¬ng diÖn triÕt häc M¸c – Lªnin , theo ®ã lùc l­îng lµ néi dung lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt , lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt , lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng . Trong thêi ®¹i ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy nay th× tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ngµy cµng ®­îc n©ng cao v× thÕ nã ®ßi hái c¸c quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¶i ®­îc c¶i thiÖn nÕu kh«ng nã sÏ tù trë thµnh nh©n tè k×m h·m sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt . §ã lµ quy luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña toµn x· héi . Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu diÔn ra rÊt gay g¾t , quyÕt liÖt vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt . Nh­ng vÊn ®Ò lµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµocho xøng , ®ã chÝng lµ cuéc c¸ch m¹ng x· héi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë n­íc ta phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ , d©n giµu n­íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta võa mang tÝnh c¸ch m¹ng võa mang tÝnh khoa häc , ®©y lµ mét c¸ch nhËn thøc quan träng ®Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa . Nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chinh lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt , nãi ®Õn khoa häc lµ nãi ®Õn mét ph­¬ng ph¸p tèi ­u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt l¹c hËu ë n­íc ta . Kh«ng thÓ ¨n ®ãi , mÆc r¸ch víi c¸i tri thøc rçng tuÕch ®Ó b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc . Tr­íc ®©y, trong nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp §¶ng ta kh«ng chó träng , quan t©m nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò tri._.