Mâu thuẫn biện chứng & quỏ trỡnh xây dựng kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở Việt Nam

§Æt vÊn ®Ò M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc : Tù nhiªn, x· héi, vµ t­ duy cña con ng­êi. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ mÆt trËn còng mang tÝnh phæ biÕn, ch¼ng h¹n cung -cÇu, tÝch lòy tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, c«ng ty víi tÝnh tù ph¸t vÒ chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸... M©u thuÉn ch¼ng nh÷ng hiÖn t­îng kh¸ch quan, mµ cßn lµ hiÖn t­îng phæ biÕn. M©u thuÉn tån t¹i kh¸ch quan trong mäi sù vËt hiªn t­îng cña giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi vµ t­ duy cña con ng­êi. Ch¼ng nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i phæ biÕn ë mäi sù vËt hiÖn t­îng mµ cßn tån t¹i phæ biÕn trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chóng. Kh«ng cã mét sù vËt, hiÖn t­îng nµo kh«ng cã m©u thuÉn vµ kh«ng cã mét giai ®o¹n nµo trong sù ph¸t triÓn cña mçi sù vËt, hiÖn t­îng l¹i kh«ng cã m©u thuÉn. M©u thuÉn nµy mÊt ®i, th× m©u thuÉn kh¸c l¹i ®­îc h×nh thµnh... Trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc do ®¶ng khëi s­íng vµ l·nh ®¹o ®· dµnh ®éc lËp nh÷ng th¾ng lîi b­íc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng to lín nh­ng trong nh÷ng thµnh c«ng ®ã lu«n lu«n tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi. §ßi hái ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt vµ nh÷ng vÊn ®Ò Êy nÕu ®­îc gi¶i quyÕt sÏ ®­îc thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Víi mong muèn t×m hiÓu thªm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña kinh tÕ, quan ®iÓm lý luËn còng nh­ v­íng m¾c trong cña gi¶i ph¸p, quy tr×nh sö lý c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¶i c¸ch trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ nªn em ®· chän " M©u thuÉn biÖn chøng và quá trình x©y dùng kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ở việt nam" Lµm ®Ò tµi cho tiÓu luËn m«n triÕt häc M¸c - Lª nin. V× trong thêi gian cã h¹n nªn trong tiÓu luËn nµy chØ xem xÐt ®¸nh gi¸ mét vµi m©u thuÉn tiªu biÓu. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· gióp ®ì em hoµn thµnh b¶n tiÓu luËn nµy. B. Néi dung I. Lý luËn chung Mçi mét sù vËt hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt,c¸c khuynh h­íng,c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau,®èi lËp nhau.. . ë ®©y chóng ta chia lµm hai phÇn. 1.Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt.Trong phÐp biÖn chøng duy vËt,kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh ,nh÷ng khuynh h­íng tr¸i ng­îc nhau hoÆc ng­îc chiÒu nhau ®Ó tån t¹i trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng,t¹o nªn sù vËt hiÖn t­îng ®ã.Do ®ã cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn.Bëi v× trong c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i trong ®ã hai mÆt ®èi lËp.Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt cã thÓ cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp.ChØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh­ mét chØnh thÓ,nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc nhau b·i xÝch,g¹t bá,phñ ®Þnh nhau vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau.(Sù vËt chuyÓn ho¸ nµy t¹o thµnh nguån gèc ®éng lùc,®ång thêi quy ®Þnh c¸c b¶n chÊt c¸c khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi t¹o thµnh m©u thuÉn."Thèng nhÊt "cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu kh«ng ph¶i chóng ®øng bªn c¹nh nhau mµ lµ n­¬ng tùa vµo nhau,t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh­ liªn hÖ phô thuéc,quy ®Þnh mµ rµng buéc lÉn nhau.MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña chÝnh m×nh vµ ng­îc l¹i.NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt.Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo. 1.1.Sù thèng nhÊt nµy do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn VÝ dô 1: NÒn kinh tÕ tËp chung quan liªu bao cÊp vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn cho sù vËt hiÖn t­¬ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi cña nÒn kinh tÕ ë ViÖt nam hai nÒn kinh tÕ kh¸c nhau hoµn toµn vÒ b¶n chÊt vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã nh­ng nã l¹i hÕt søc quan träng.V× nã cã sù thèng nhÊt,sù thèng nhÊt ®ã t¹o nªn qua tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë viÖt nam.ThiÕu sù thèng nhÊt nµy nÒn kinh tÕ thi tr­êng ë ViÖt nam kh«ng thÓ tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã. VÝ dô 2: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt (Mäi c¸ch thøc s¶n xuÊt).Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× cïng víi nã th× quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn hai h×nh thøc nµy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt.Nh­ng quan hÖ cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu sau: -Thø nhÊt :®ã lµ kh¸i niÖm chung nhÊt ®­îc kh¸i qu¸t tõ c¸c mÆt kh¸c nhau ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Thø hai : ®ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm " réng " ph¶n ¸nh ®­îc tr¹ng th¸i biÕn ®æi th­êng xuyªn cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn trong quan hÖ s¶n xuÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Thø ba : ®ã lµ kh¸i niÖm cã ý nghÜa thùc tiÔn. Ngoµi ý nghÜa nhËn thøc, kh¸i niÖm vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc coi lµ tho¶ ®¸ng ph¶i cã t¸c dông ®Þnh h­íng, chØ dÉn cho viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt, sao cho nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng phï hîp cao nhÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù vËt hiÖn t­îng lµ thÓ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp võa thèng nhÊt víi nhau, võa ®Êu tranh víi nhau. Trong ®ã thèng nhÊt c¸c mÆt ®èi lËp lµ tiÒn ®Ò ®Þa bµn cho ®Êu tranh c¸c mÆt ®èi lËp vµ ®Êu tranh c¸c mÆt ®èi lËp còng diÔn ra trong thÓ thèng nhÊt, nhÊt ®Þnh cña c¸c mÆt ®èi lËp. Tuy nhiªn kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy còng chØ lµ t­¬ng ®èi t¹m thêi. B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm còng ®· nãi lªn tÝnh chÊt t­¬ng ®èi t¹m thêi cña nã: thèng nhÊt cña c¸i ®èi lËp, trong thèng nhÊt ®· bao hµm sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, lóc ngÊm ngÇm, lóc c«ng khai, d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, cho ®Õn khi thÓ thèng nhÊt cò bÞ ph¸ vì (Sù vËt cò bÞ mÊt ®i ) thÓ thèng nhÊt míi xuÊt hiÖn vµ chøa ®ùng trong ®ã sù ®èi lËp 1.2. §Êu tranh c¸c mÆt ®èi lËp Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng.Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chÝnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùcph¸t triÓn cuÈ b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. VÝ dô 3: lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong giai cÊp ®èi kh¸ng, m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra rÊt gay g¾tvµ quyÕt liÖt.ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ qu¸ tr×nh phøc t¹p.Qu¸ tr×nh Êy ®­îc chia lµm nhiÒu giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓn riªng cña nã.Khi míi xuÊt hiÖn m©u thuÉn th­êng ®­îc biÓu hiÖn ë sù kh¸c nhau cña hai mÆt vµ hai mÆtt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ sù xung kh¾c gay g¾t.TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt k× sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc gäi lµ m©u thuÉn chØ cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau tån t¹i trong mét sù vËt nh­ng liªn hÖ h÷a c¬ víi nhau ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña m©u thuÉn.Khi hai mÆt ®èi lËp cña m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t nã biÕn thµnh ®éc lËp.NÕu héi ®ñ c¸c mÆt cÇn thiÕt hai mÆt ®èi lËp sÏ chuyÓn ho¸ lÉn nhau, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi ®­îc h×nh thµnh.Sau khi m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®­îc thay thÕ b»ng sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ t¹o thµnh m©u thuÉn.M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt sù vËt míi h¬n xuÊt hiÖn.Cø nh­ thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao,chÝnh v× vËy Lªnin kh¼ng ®Þnh :"Sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp" Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp Lªnin chØ ra r»ng :MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa nã chÝnh lµ nã nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc sù vËt hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ sù t­¬ng ®èi vµ t¹m thêi ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®æi míi lµ tuyÖt ®èi vÜnh viÔn.Nã diÔn ra th­êng xuyªn liªn tôc trong xuèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt kÓ c¶ tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh, còng nh­ sù chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt.Lªnin viÕt :"Sù thèng nhÊt (Phï hîp ®ång nhÊt t¸c dông ngang nhau) cña mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn t¹m thêi tho¸ng qua t­¬ng ®èi.Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi". 2.ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp Kh«ng ph¶i bÊt cø sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸ bµi trõ vµ phô thuéc lÉn nhau. Trong giíi tù nhiªn chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi chuyÓn ho¸ mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt phÈi diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cu¶ con ng­êi. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chÝnh lµ lóc m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi ra ®êi ®ã lµ qu¸ tr×nh diÔn biÕn rÊt phøc t¹p víi nhiÒu h×nh thøc phong phó kh¸c nhau. Do ®ã kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù hoµn ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc. Th«ng th­êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc + Ph­¬ng thøc thø nhÊt: mÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh xem quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ s¶n xuÊt TBCN vµ lùc l­îng s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n + Ph­¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íctheo ®Þnh h­íng XHCN. Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt ®èi lËp nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn, m©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan phæ biÕn cña c¶ thÕ giíi.M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi ®­îc h×nh thµnh.Sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. cø nh­ vËy mµ c¸c sù vËt hiÖn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th­êng xuyªn ph¸t triÓn vµ biÕn ®«Ø kh«ng ngõng. V× vËy m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II. M©u thuÉn biÖn chøng trong quy tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ t­ t­ëng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 1. Thùc chÊt kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam 1.1_Mét sè ®Æc ®iÓm chung cña kink tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta Sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam theo ®Þnh h­íng XHCN lµ mét tÊt yÕu lÞch sö nã nh»m tíi môc tiªu cô thÓ vµ mang tÝnh c¸ch m¹ng.Nã thay cò ®æi míi hµng lo¹t vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn c¶ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ x· héi nã b¶o vÖ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh trong hoµn c¶nh míi vµ ®iÒu kiÖn míi Nh­ chóng ta ®· biÕt, tõ khi CNXH ®­îc x©y dùng tÊt c¶ c¸c n­íc XHCN ®Òu thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¬ chÕ vËn hµnh vµ qu¶n lý kinh tÕ nµy ®­îc duy tr× trong mét thêi gian kh¸ dµi vµ xem nh­ lµ ®Æc tr­ng riªng biÖt cña XHCN lµ c¸i ®èi lËp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng cña TBCN. Sù thËt th× kh«ng ph¶i hoµn toµn nh­ vËy, nÒn kinh tÕ tËp trung kh«ng chØ lµ s¶n phÈm riªng biÖt cña XHCN còng nh­ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i duy nhÊt ®­îc thiÕt lËp trong TBCN... NÒn kinh tÕ tËp trung ®· ®­îc c¸c n­íc TB tõ tr­íc khi nhiÒu n­íc x¸c lËp chÕ ®é XHCN. Nh­ng c¸c n­íc TBCN ®· xo¸ bá c¬ chÕ thÞ tr­êng sau khi chiÕn tranh kÕt thóc vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt lín vÒ kinh tÕ x· héi. Nh­ng c«ng b»ng mµ nãi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng ch­a ph¶i lµ c¸i duy nhÊt ®¶m b¶o cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña x· héi Trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH th× sù tån t¹i cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng - b­íc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®­¬ng nhiªn. Nh­ vËy cã thÓ nãi r»ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ nÒn kinh tÕ tËp trung lµ thuéc tÝnh ®Æc thï cè h÷u cña riªng mét chÕ ®é XH nµo, vÊn ®Ì ¸p dông mçi nÒn kinh tÕ dã vµo thêi ®iÓm hoµn c¶nh lÞch sö nµo cho phï hîp dµnh hiÖu qu¶ cao nhÊt,chóng ta ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn CNXH bëi thÕ viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Míi chØ cã h¬n chôc n¨m ®æi míi víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam ®· cho nh©n d©n thÕ giíi ngì ngµng, tõ chç chóng ta cßn xa l¹ nay ®· héi nhËp ®­îc víi nÒn kinh tÕ tiÕn hiÖn ®¹i. TÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ mµ chóng ta ®¹t ®­îc khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· nãi lªn c«ng cuéc ®æi míØ n­íc ta lµ mét cuéc c¸ch m¹ng thùc sù ë ViÖt Namcã ®Æc ®iÓm lµ b¶o vÖ, vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c- Lªnin t­ t­ëng Hå ChÝ Minh ®ång thêi lÊy chñ nghÜa Mac-lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ n©m cho mäi hµnh ®éng 1.2. Mét sè ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam nh×n tõ gãc ®é triÕt häc Thùc tiÔn vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy m« h×nh ph¸t triÓn kinhtÕ theo xu h­íng thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« tõ trung t©m trong bèi c¶nh cñathêi ®¹i ngµy nay lµ m« h×nh hîp lý h¬n c¶. M« h×nh nµy râ ®¹i thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn. ë n­íc ta viÖc thùc hiÖn m« h×nh nµy trong thùc tÕ ch¼ng nh÷ng lµ néi dung cña c«ng cuéc ®æi míi vµ h¬n thÕ n÷a cßn lµ c«ng cô lµ ph­¬ng thøc ®Ó n­íc ta ®i tíi môc tiªu x©y dùng XHCN. NÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay cã thÓ nãi ®ang ë giai ®o¹n qu¸ ®é chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung hµnh chÝnh, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é trong nÒn kinh tÕ ®­¬ng nhiªn lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa cÇn ®­îc nghiªn cøu xem xÐt. NhËn thøc ®­îc ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n qu¸ ®é chi phèi ®­îc nh÷ng ®Æc diÓm ®ã, chóng ta sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm chñ quan nãng véi duy ý chÝ hoÆc nh÷ng khuynh h­íng cùc ®oan m¸y mãc sao chÐp nhËn nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ tr­êng tõ bªn ngoµi vµo. VËy tõ ph­¬ng diÖn triÕt häc th× nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ qu¸ ®é cña n­íc ta hiÖn nay lµ g×? Nh­ chóng ta ®· biÕt trong nÒn kinh tÕ tËp trung - bao cÊp mäi chøc n¨ng kinh tÕ x· héi cña nÒn kinh tÕ ®Òu ®­îc triÓn khai trong qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ ë cÊp ®é quèc gia.TÝnh bao cÊp cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt l­u th«ng ph©n phèi kh¸ nÆng nÒ.Tr­íc ®©ychÕ ®é h¹ch to¸n trªn thùc tÕ cßn nÆng vÒ h×nh thøc. Lîi Ých kinh tÕ ®Æc biÖt lµ lîi Ých c¸ nh©n cña ng­êi lao ®éng mét ®éng lùc trùc tiÕp cña ho¹t ®éng x· héi quan dung ®óng møc v× thÕ sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh×n chung lµ chËm ch¹p kÐm n¨ng ®éng. KÓ tõ ®¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng (12/1986) ®Õn nay theo ®­êng lèi ®æi míi ®Êt n­íc ®· tõng b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Þnh h­íng XHCN. Nh­ vËy chóng ta ®· ®¹t ®­îc thµnh tùu hÕt søc quan träng nh÷ng thµnh tùu cho phÐp chóng ta "®iÒu chØnh vµ bæ xung nhËn thøc, lµm cho quan niÖm vÒ CNXH ngµy cµng cô thÓ, ®­êng lèi chñ ch­¬ng chÝnh s¸ch ngµy cµng ®ång bé cã c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn ".Nh÷ng thµnh tùu ®ã trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh còng gi¸n tiÕp kh¶ n¨ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng trong viÖc n¨ng ®éng ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc Kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ chóng ta ®· biÕt lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi thÞ tr­êng, tøc lµ g¾n chÆt víi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung cÇu.. trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi quan hÖ hµng ho¸: Mäi ho¹t ®éng x· héi ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn quan hÖ hµng ho¸, hay Ýt nhÊt th× ph¶i sö dông c¸c quan hÖ hµng ho¸ nh­ lµ mÆt kh©u trung gian. Thµnh tùu cña nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua ë n­íc ta ®· cã t¸c dông lµm cho chóng quen dÇn víi c¸c quan hÖ hµng ho¸.B­íc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng nµy ®­¬ng nhiªn kh«ng tr¸nh khái nhøng mÆt tiªu cùc cña nã, nh­ng dÉu sao nã còng nãi lªn søc sèng vµ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña c¸c quan hÖ thÞ tr­êng. Thùc chÊt cña b­íc chuyÓn biÕn nµy, mét sè cho r»ng " ë ViÖt Nam, dï nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi h×nh thµnh, cßn ®ang trong b­íc chËp ch÷ng ban ®Çu vµ ®­îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch cã ý thøc theo dÞnh h­íng XHCN, song nã còng cã t¸c ®éng kh¸ râ vÒ mÆt ®êi sèng tinh thÇn, v¨n ho¸ x· héi vµ nã ®· t¹o ra ë ViÖt Nam nh÷ng quan niÖm thÞ tr­êng kh«ng thuÇn khiÕt - nh÷ng quan hÖ ®ã võa cã mµu s¾c thÞ tr­êng võa ch­a ph¶i quan hÖ thÞ tr­êng. Sù ®an xen,chi phèi m·nh liÖt cña c¸c nh©n tè kh¸c cña ®êi sèng x· héi trong bèi c¶nh cña mét x· héi võa ra khái c¬ chÕ hµnh chÝnh bao cÊp ®· lµm cho c¬ chÕ thÞ tr­êng bÞ "khóc x¹" theo nhiÒu chiÒu h­íng kh¸c nhau.Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh h×nh nãi trªn ®óng nh­ mét ý kiÐn ®· chØ ra, tr­íc hÕt thuéc vÒ söa ®æi míi c¸c quan hÖ së h÷u. NÕu nh­ tr­íc ®©y nÒn kinh tÕ n­íc ta chØ cã mét kiÓu së h÷u t­¬ng ®èi thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn lµ tËp thÓ vµ quèc doanh th× hiÖn nay cïng víi thµnh phÇn chñ ®¹o lµ së h÷u nhµ n­íc cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn së h÷u kh¸c.Nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®ã trong thùc tÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ kh«ng h¼n ®ång bé víi nhau song vÒ tæng thÓ chóng lµ bé phËn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng ®¸p ­ng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Thùc ra trong quan niÖm hiÖn nay cña chóng ta vÒ CNXH ®· chøa ®ùng nh÷ng t­ t­ëng míi vÒ qui luËt cña sù phï hîp kh¸ch quan gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. C¸i cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong quy luËt nµy lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Do vËy trong sù phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña l­îng s¶n xuÊt, sù tån t¹icña c¸c thµnh phÇn së h÷u ®a d¹ng ë mét nÒn kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN lµ hoµn toµn cã c¬ së cña nã. H¬n thÕ n÷a vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc trªn thùc tÕ kh«ng chØ lµ chñ ®¹o thuÇn tuý vÒ tû träng GDP. Theo quan ®iÓm lÞch sö hiÖn ®¹i vÒ xö lý kinh tÕ vÜ m« th× kh¶ n¨ng chØ ®¹o ®iÒu tiÕt cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc cã thÓ lµ lùc l­îng n¾m b¾t yÕt hÇu kinh tÕ. Còng cã thÓ lµ lùc l­îng chi phèi c¸c vÞ trÝ ®Æc biÖt nh­ng kÐm sinh lêi trong nÒn kinh tÕ Cïng víi viÖc n¾m gi÷ c¸c nghµnh kinh tÕ quèc phßng, th«ng tin, c¬ së h¹ tÇng.. vai trß cña nhµ n­íc vµ cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ h­íng tíi thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN lµ ®iÒu kh«ng thÓ bµn c·i. Nhµ n­íc ngoµi viÖc trùc tiÕp quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ cßn ph¶i ®ãng vai trß lµ trung gian gi÷a c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nhµ n­íc víi c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ cña m×nh cã kh¶ n¨ng lµm cho nÒn kinh tÐ ®Æt tíi sù t¨ng tr­ëng cã hiÖu qu¶ nh­ng mÆt ®èi lËp kh¸c nã chÝnh lµ ng­êi ph¶i lo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò do chÝnh sù t¨ng tr­ëng t¹o ra. VÒ ®¹i thÓ ch×a kho¸ ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu phøc t¹p vµ tr¸i ng­îc nhau cña x· héi n»m trong tay bé m¸y qu¶n lý vÜ m« cña x· héi, Tuy nhiªn ë n­íc ta hiÖn nay nhµ n­íc vµ kinh tÕ nhµ n­íc cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®­îc th¸o gì ®Ó cã thÓ ®¶m ®­¬ng träng tr¸ch to lín cña m×nh. Trªn thùc tÕ bé m¸y vÜ m« cña nhµ n­íc cßn kh¸ cång kÒnh vµ kÐm hiÖu qu¶. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu ho¹t ®éng thiÕu n¨ng ®éng vµ û l¹i vµo nhµ n­íc. Trong mét sè tr­êng hîp kinh tÕ nhµ n­íc v« t×nh hoÆc cè ý bá r¬i trËn ®Þa mµ m×nh ®· chiÕm lÜnh tiÕp tay cho phÇn tö tham nhòng. TiÕp tôc ®æi míi vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc thùc sù gÜ vai trß chñ ®¹o lµm ®ßn bÈy thóc ®Èy vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã gi¶i quyÕt ngay c¸c vÊn ®Ò x· héi ë tÇm vÜ m« sao cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng trë nªn gay gawts víi trËt tù b×nh th­êng cña ®êi sèng x· héi. Thùc ra c¸c vÊn ®Ò XH cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhÊt lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn qu¸ s¬ khai, qu¸ ®é l¹i co møc ®é t¨ng tr­ëng nhanh lµ ®iÒu r¸t khã thµnh. Nh­ vËy chóng ta buéc ph¶i chÊp nhËn mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,nhÊt lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn s¬ khai,qu¸ ®é l¹i cã møc t¨ng tr­ëng nhanh lµ ®iÒu rÊt khã tr¸nh.Nh­ vËy chóng ta buéc ph¶i chÊp nhËn mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë møc nµo ®ã,®Ó tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi,chóng ta cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh víi mét sè lÜnh vùc kinh tÕ -x· héi nh­ lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o,b¶o vÖ m«i tr­êng...Còng ph¶i thõa nhËn r»ng c¸c vÊn ®Ò nãi trªn dï Ýt dï nhiÒu còng lµ vÊn ®Ò cña b¶n th©n c¬ chÕ qu¶n lý.Trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay c¬ chÕ qu¶n lý ®ang ë giai ®o¹n h×nh thµnh nªn th­êng lµ kh«ng ®ång bé.Chóng ta ch­a thËt sù t¹o ra m«i tr­êng an toµn vµ æn ®Þnh cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh.C¬ së ho¹t ®éng ph¸p lý.TÝnh chÊt kh«ng râ rµng,thiÕu x¸c ®Þnh c¶ trªn ph­¬ng diÖn kinh tÕ x· héi d­êng nh­ ®ang lµ mét c¸i g× ®ã rÊt phæ biÕn rÊt ®Æc tr­ng cho quan hÖ trong nÒn kinh tÕ n­íc ta.CÇn thiÕt ph¶i l­u ý r»ng kh¸c víi c¬ chÕ hµnh chÝnh bao cÊp c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ quy luËt kh¸ch quan khã n¾m b¾t cña m×nh th­êng biÓu hiÖn ra nh­ lµ mét c¬ chÕ tù ph¸t h¬n,tù nhiªn h¬n vµ n»m xa sù chi phèi cña con ng­êi Nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng nãi lªn nh÷ng giíi h¹n cã thÓ cã cña søc m¹nh con ng­êi,mµ nã chØ cho biÕt mét ®Æc tr­ng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng.§Æc tr­ng nµy ®ßi hái thÓ qu¶n lý ph¶i hiÓu biÕt s©u s¾c h¬n vÒ tÝnh kh¸ch quan cña c¸c quy luËt thÞ tr­êng.§­¬ng nhiªn ®ßi hái nµy kh«ng hÒ gi¶n ®¬n,nhÊt fµ trong giai ®o¹n qu¸ ®é cã sù tån t¹i ®an xen gi÷a c¸c c¬ chÕ ë n­íc ta hiÖn nay.VÊn ®Ò lµ ë chç b¶n th©n c¬ chÕ thÞ tr­êng d­êng nh­ tù ph¸t h¬n,trong khi ®ã nã l¹i ®­îc ho¹t ®éng ë mét ®iÒu kiÖn mµ c¸c yÐu tè tù ph¸t cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng m¹nh mÏ h¬n.Trong c¸c giai ®o¹n qu¸ ®é chuyÓn tiÕp yÕu tè tù ph¸t thÓ hiÖn vai trß cña m×nh m¹nh h¬n yÕu tè tù gi¸c.Bëi vËy nÒn kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay viÖc n¾m c¸c yÕu tè tù ph¸t vµ tù gi¸c cña nÒn kinh tÕ,hiÓu ®­îc ph­¬ng thøc hoÆc t×m ra ®­îc ph­¬ng ph¸p kiÓm so¸t thÝch hîp ®èi víi chóng ta hÕt søc cã ý nghÜa.Thùc tÕ trong mét sè tr×nh kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh, chóng ta thËt sù lµm chñ ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tù gi¸c còng nh­ t¸c ®éng tù ph¸t cña c¬ chÕ thÞ tru­êng. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã chóng ta cßn bu«ng láng kiÓm so¸t hoÆc ch­a thùc sù cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t sù vËn ®éng cña chóng ta. Trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, viÖc chóng ta sö dông thÞ tr­êng nh­ mét c«ngh cô, mét ph­¬ng thøc trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph­¬ng diÖn thùc tiÔn vµ ph­¬ng diÖn lý thuyÕt. Mçi hµnh trang cã ý nghÜa mµ c«ng cuéc ®æi míi trang bÞu cho chóng ta, s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng víi “nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng”, hiÖn ®· ®­îc chóng ta hiÓu lµ kh«ng ®èi lËp víi CNXH. Víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm cña v¨n minh nh©n lo¹i “C¬ héi ®Ó c¸c céng ®ång më cöa, tiÕp xóc víi bªn ngoµi”, kinh tÕ thÞ tr­êng râ rµng lµ c¸i khkh¸ch quan vµ tÊt yÕu ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng CNXH ë n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta hiÖn, viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« víi thÞ tr­êng mét mÆt lµm nÒn kinh tÕ n­íc ta thùc sù trë thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt- thèng nhÊt trong c¶ n­íc vµ thèng nhÊt víi thÞ tr­êng thÕ giíi, mÆt kh¸c lµm cho mçi ®¬n vÞ tù kh¼ng ®Þnh m×nh-kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng vµ vai trß cña m×nh trong thÞ tr­êng. Tuy nhiªn nhËn ra søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ tr­ên bao nhiªu chóng ta l¹I cµng hiÓu râ h¬n bÊy nhiªu mÆt tr¸i cña nã ®èi víi sù v©n ®éng cña ®êi sèng x· héi. Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­¬ng nhiªn lµ mét môc tiªuph¸t triÓn x· héi, nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ®i liÒn víi tiÕn bé x· héi. Do vËy, trong quan niÖm cña §¶ng ta, ®Ó thùc hiÖn sù nghiÖp x©y dùng CNXH víi môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, th× kinh tÕthÞ tr­êng nhÊt thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Quan hÖ kinh tÕ chÝnh trÞ trong c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam: Quan hÖ kinh tÕ chÝnh trÞ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam. §©y lµ vÊn ®Ò lu«n ®­îc ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt trong suèt qu¸ tr×nh ®æi míi. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc trong 10 n¨m ®æi míi võa qua kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ViÖc nhËn thøc mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, g¾n liÒn víi thùc tiÔn c«ng cuéc ®æi míi. Bµi viÕt nµy tËp trung ph©n tÝch sù ph¸t triÓn nhËn thøc vÒ mèi quan hÖkinh tÕ vµ chÝnh trÞ còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, g¾n liÒn víi thùc tiÔn c«ng cuéc ®æi míi. 2.Nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong quy tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ, t­ t­ëng, ®Þnh h­íng XHCN. 2.1.MÊy vÊn ®Ò lý luËn chung cña chñ nghÜa M¸c-Lª Nin vÒ quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c-Lª Nin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ, “chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung kinh tÕ ”. Tõ khi x· héi cã giai cÊp vµ nhµ n­íc xuÊt hiÖn th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi xuÊt hiÖn. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc vÒ quan hÖ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Trung t©m cña vÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ ®Êu tranh gi÷a giai cÊp, c¸c lùc l­îng x· héi nh»m giµnh, gi÷ chÝnh quyÒnNhµ n­íc vµ sö dông chÝnh quyÒn ®Ó lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi l¬Þ Ých giai cÊp. ChÝnh trÞ ra ®êi hoµn toµn lµ do kinh tÕ quyÕt ®Þnh, chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých, mµ chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ. QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi. Sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho giai cÊp ®ã ®­îc thèng trÞ vÒ kinh tÕ. §Êu tranh giai cÊp thùc chÊt lµ ®Êu tranh v× lîi Ých kinh tÕ thùc hiÖn th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ. Theo F.Enghen ” BÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ, xÐt ®Õn cïng ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ”. §Ó nhÊn m¹nh vai trß cña chÝnh trÞ, V.I Lª- -Nin ®· kh¼ng ®Þnh :” ChÝnh trÞ kh«ng thÓ kh«ng chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu so víi kinh tÕ”. Kh¼ng ®Þnh ®ã kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ, mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò chÝnh trÞ, mµ nã ®­îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo mét lËp tr­êng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng h­íng kinh tÕ ph¸t triÓn theo lËp tr­êng cña giai cÊp ®ã nh»m phôc vô môc tiªu kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh. Vµ lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng (hay sai) sÏ thóc ®Èy, (hoÆc k×m h·m) sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ. V.I Lªnin cßn kh¼ng ®Þnh “Kh«ng cã mét lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo ®ã, kh«ng thÓ gi÷ v÷ng ®­îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô cña m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt”. Khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× tÊt yÕu kinh tÕ sÏ më ®­êng ®i. Khi ®ã, viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh­ vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thèn nhÊt biÖn chøng víi nhau trªn nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ. §©y lµ c¬ së ph­¬ng ph¸p lu©n quan träng trong viÖc nhËn thøc x· héi nãi chung, nhËn thøc c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam nãi riªng. 2.2.Sù ph¸t triÓn nhËn thøc vÒ mèi quan hÑ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong c«ng cuéc ®æi m¬Ý ë ViÖt Nam. Cã thÓ nãi tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI (12/1986) cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam, ®Êt n­íc ta chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi –giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, ®Õn nay c«ng cuéc ®æi míi ®· ®­îc 10 n¨m. Trong 10 n¨m qua viÖc nhËn thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cµng ngµy cµng chÝnh x¸c h¬n. Khi b­íc vµo c«ng cuéc ®æi míi §¶ng ta ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®æi míi t­ duy nhÊt lµ ®èi víi c¸n bé l·nh ®¹o, coi ®ã lµ tiÒn ®Ò ®æi míi hiÖn thùc, nã hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi thùc tiÔn n­íc ta ®Ó v­ît ra khái thãi quen t­ duy cò. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ ®æi míi t­ duy cã thÓ t¸ch rêi ®æi míi trong thùc tiÔn. §æi míi t­ duy lµ ph¶n ¸nh yªu cÇu ®æi míi trong thùc tiÔn mµ g¾n liÒn víi thùc tiÔn cña c«ng cuoäc ®æi míi. V× vËy tæng kÕt thùc tiÔn c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta lµ c¬ së chñ yÕu nhÊt ®Ó kh«ng ngõng ®æi míi vµ ph¸t triÓn t­ duy. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta, khi mµ Liªn X« vµ c¸c n­íc XHCN ë §«ng ¢u vÊp ph¶i nh÷ng thÊt b¹i nÆng nÒn, khi mµ chóng ta giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi b­íc ®Çu, ë n­íc ta ®· cã quan ®iÓm cho r»ng nguyªn nh©n thÊt b¹i cña Liªn X« vµ §«ng ¢U lµ do c¸c n­íc nµy ®æi míi chÝnh trÞ tr­íc,®æi míi kinh tÕ sau. Cßn nguyªn nh©n thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta lµ ®æi míi kinh tÕ tr­íc, ®æi míi chÝnh trÞ sau. Quan ®iÓm nµy míi xem t­ëng nh­ chÝnh x¸c, nh­ng ®I vµo ph©n tÝch sÏ thÊy r»ng nã kh«ng phï hîp víi lý luËn vµ thùc tiÔn. Theo quan ®iÓm ®· tr×nh bµy ë trªn, mçi khi chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi kinh tÕ th× thay ®æi vÒ chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thay ®æi vÒ kinh tÕ, thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Cho nªn kh«ng thÓ quy nguyªn nh©n thÊt b¹i trong ®æi míi ë Liªn X« vµ c¸c n­íc XHCN ë §«ng ¢u lµ ®æi míi chÝnh trÞ tr­íc, ®æi míi kinh tÕ sau. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù xôp ®æ cña Liªn X« vµ §«ng ¢u lµ do m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn vµ kh¾c phôc. Do ®ã ®· dÉn ®Õn khñng ho¶ng nghiªm träng vÒ chÝnh trÞ lµm mÊt vai trß cña §¶ng Céng s¶n. Kh¼ng ®Þnh r»ng ë n­íc ta ®æi míi kinh tÕ trøoc, ®æi míi chÝnh trÞ sau còng kh«ng ®­îc phï hîp víi thùc tiÔn. Sù thùc lµ ph¶i cã ®­êng lèi míi do §¶ng ta ®Ò ra, trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh chÝnh s¸ch míi, luËt ph¸p míi …th× míi cã thÓ ®æi míi kinh tÕ. VÊn ®Ò ë chç : LÜnh vùc chÝnh trÞ lµ lÜnh vùc hÕt søc phøc t¹p, liªn quan ®Õn quyÒn thèng trÞ cña giai cÊp, nã quyÕt ®Þnh thµnh b¹i cña c«ng cuéc ®æi míi nªn ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc vµg hÕt søc thËn träng. §æi míi chÝnh trÞ trªn c¬ së ®æi míi kinh tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi kinh tÕ. T¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII(6/1991) §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh : “ VÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ, ph¶i tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng ®ßi hái cÊp b¸ch cña nh©n d©n vÒ ®êi sèng, vµ c¸c nhu cÇu x· héi kh¸c. X©y dùng c¬ së vËt chÊt-Kü thuËt, coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh thuËn lîi ®æi míi trong lÜnh vùc chÝnh trÞ. §ång thêi víi ®æi míi kinh tÕ, ph¶i tõng b­íc ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh ._.