Kinh tế nhà nước trong nền Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Môc lôc PhÇn 1: ®Æt vÊn ®Ò PhÇn 2: néi dung I. Quan niÖm vÒ kinh tÕ Nhµ n­íc 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ nhµ n­íc 2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc ë ViÖt Nam. II. Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. 1. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë n­íc ta hiÖn nay. 2. TÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc 3. Nh÷ng biÓu hiÖn cña vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. III. §Æc tr­ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 1. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. 2. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n víi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . 3. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng 4.Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao 5. Vai trß l·nh ®¹o, qu¶n lý cña nhµ n­íc. 6. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. 7. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n liÒn víi viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc. IV. Ph­¬ng h­íng c¶i c¸ch kinh tÕ nhµ n­íc 1. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc: 2- Víi tµi s¶n thuéc nhµ n­íc. PhÇn 3: kÕt luËn §ÆT VÊN §Ò B­íc vµo thÕ kØ XXI thÕ giíi ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc vÒ mäi mÆt: chÝnh trÞ-x· héi, gi¸o dôc-®µo t¹o, khoa häc c«ng nghÖ, an ninh-quèc phßng…®Æc biÖt lµ vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, ®©y lµ mét trong nh÷ng mÆt ph¸t triÓn cùc k× nhanh chãng. Cã thÓ nãi hiÖn nay kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt, nhÊt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­: Anh, MÜ, NhËt… Kinh tÕ thÞ tr­êng cã t¸c ®éng rÊt lín ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ch­a ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam. N­íc ta lµ mét n­¬c n«ng nghiÖp l¹c hËu, l¹i chÞu ¶nh h­ëng cña chiÕn tranh nªn n­íc ta gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­¬ng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. V× vËy, chóng ta ph¶i x©y dùng mét nÒn t¶ng v÷ng chÆc vµ x¸c ®Þnh râ ph­¬ng h­íng cho nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. §©y lµ mét nhiÖm vô nÆng nÒ cña toµn d©n, toµn x· héi vµ h¬n hÕt ®ã lµ nhiÖm vô cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Nh­ vËy. kinh tÕ Nhµ n­íc gÜ­ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa o ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. ChÝnh v× vËy em chän ®Ò tµi “Kinh tÕ Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi cña m×nh ®Ó qua ®ã cã thÓ hiÓu thªm ®­îc phÇn nµo vÒ nÒn kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay còng nh­ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña ViÑt Nam ®Ó nhanh chãng ®­a ®Êt n­íc ta b¾t kÞp ®µ t¨ng tr­ëng cña thÕ giíi. i. Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ n­íc 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ nhµ n­íc Nhµ n­íc lµ mét thiÕt chÕ quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c¬ quan thèng trÞ giai cÊp cña mét nhãm giai cÊp víi c¸c giai cÊp kh¸c,b¶o ®¶m quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ. Tuy nhiªn lÞch sö c¸ch m¹ng c«ng nghÖ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc lu«n g¾n liÒn víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh. a. Trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ Thêi kú CNTT (XV - XVII) vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc rÊt ®­îc coi träng. Nhµ n­íc t­ s¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÕt søc nghiªm ngÆt, hä t×m mäi c¸ch tÝch luü tiÒn tÖ, kh«ng cho tiÒn ch¹y ra n­íc ngoµi, nhµ n­íc cßn quy ®Þnh nh÷ng n¬i ®­îc phÐp bu«n b¸n. Trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng hä dïng hµng rµo thuÕ quan b¶o hé, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu thÊp, quy ®Þnh nghiªm ngÆt tØ gi¸ hèi ®o¸i. ThuyÕt cña Adam Smith (1726 - 1790) “ ThuyÕt bµn tay v« h×nh” l¹i cho r»ng ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ do c¸c quy luËt kh¸ch quan tù chi phèi, vµ ®­a ra nguyªn lý “Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp” vµo ho¹t ®éng kinh tÕ nh­ng «ng kh«ng chèng l¹i vai trß kinh tÕ nhµ n­íc mµ chØ chèng l¹i sù can thiÖp sai tr¸i cña nhµ n­íc mµ th«i. ThuyÕt “c©n b»ng tæng qu¸t “ cña Leon Wleas l¹i kiÕn nghÞ nhµ n­íc cÇn can thiÖp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, h¹n chÕ ®Çu c¬, æn ®Þnh gi¸ phï hîp víi tiÒn l­¬ng. b. Trong giai ®o¹n cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn nhµ n­íc. Häc thuyÕt “bµn tay h÷u h×nh” cña J. M. Keynes ®¸nh gi¸ cao vai trß cña KTNN; c¸c chÝnh s¸ch KTNN tíi nÒn KTTT. Quan ®iÓm cña CN M¸c - Lªnin vÒ KTNN: C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn cã nhiÒu khuyÕt tËt v× vËy cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Tõ c¸c sù ph©n tÝch trªn cho phÐp rót ra kÕt luËn: TÊt c¶ c¸c nhµ n­íc ®· vµ ®ang tån t¹i kh«ng cã nhµ n­íc nµo phi kinh tÕ, ®øng bªn ngoµi hay bªn trªn nÒn kinh tÕ. Sù ra ®êi cña nhµ n­íc bao giê còng cã nguån gèc tõ nguyªn nh©n kinh tÕ. BÊt kú ho¹t ®éng nµo cña nhµ n­íc còng t¸c®éng ®Õn nÒn kinh tÕ: hoÆc k×m h·m hoÆc thóc ®Èy kinh tÕ. Mçi thÓ chÕ kinh tÕ ®ßi hái mét tæ chøc nhµ n­íc riªng phï hîp víi yªu cÇu cña nã. Nhµ n­íc ph¶i tæ chøc bé m¸y hoµn thiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh víi sù vËn ®éng kiÕn ®èi cña nÒn kinh tÕ. c. Thµnh phÇn Kinh TÕ Nhµ N­íc - Doanh nghiÖp nhµ n­íc: "lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ n­íc ®Çu t­ vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh". Nh­ vËy doanh nghiÖp nhµ n­íc cã 2 lo¹i: Mét lµ, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých lîi nhuËn, ho¹t ®éng víi môc ®Ých æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ chñ yÕu vµ trªn c¸c lÜnh vùc: quèc phßng an ninh, tµi chÝnh, y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc. Hai lµ, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých x· héi. lÊy môc ®Ých lîi nhô©n lµ chñ yÕu tuy nhiªn ph¶i chÊp hµnh ph¸p luËt, ho¹t ®éng trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh doanh cã hiÖu qu¶. V× vËy mçi doanh nghiÖp cã chøc n¨ng vµ ®Æc thï vÒ c¬ chÕ qu¶n lý. - Ng©n s¸ch nhµ n­íc: lµ mét bé phËn cña KTNN, thùc hiÖn chøc n¨ng thu, chi ng©n s¸ch, vµ cã t¸c dông ®iÒu chØnh, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña KTNN, doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, - Ng©n hµng nhµ n­íc: lµ mét bé phËn cña KTNN nh»m ®¶m b¶o cho KTNN, kinh tÕ quèc d©n ho¹t ®éng b×nh th­êng trong mäi t×nh huèng. C¸c quü dù tr÷ quèc gia dïng lùc l­îng vËt chÊt ®Ó ®iÒu tiÕt qu¶n lý b×nh æn gi¸ c¶, ®¶m b¶o cho t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi chung. - HÖ thèng b¶o hiÓm: lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña KTTT, cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm do nhµ n­íc quy ®Þnh, phôc vô cho kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng, nhiªm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nh­ng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ n­íc vµ ho¹t ®éng theo mét thÓ chÕ ®­îc nhµ n­íc quy ®Þnh thèng nhÊt. 2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc ë ViÖt Nam. Việt Nam chính thức khởi xướng công cuộc đổi mới nền kinh tế từ năm 1986. Kể từ đó, Việt Nam đã có nhiều thay đổi to lớn, trước hết là sự đổi mới về tư duy kinh tế, chuyển đổi từ cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp, sang KTTT định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện CNH-H®H đất nước, đa dạng hóa và đa phương hóa các quan hệ kinh tế đối ngoại, thực hiện mở cửa, hội nhập quốc tế. Con đường đổi mới đó đã giúp Việt Nam giảm nhanh được tình trạng nghèo đói, bước đầu xây dựng nền kinh tế công nghiệp hóa, đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao đi đôi với sự công bằng tương đối trong xã hội. Cùng với tốc độ tăng cao của GDP, cơ cấu kinh tế trong nước đã có sự thay đổi đáng kể. Từ năm 1990 đến 2005, tỷ trọng của khu vực nông nghiệp đã giảm từ 38,7% xuống 20,89% GDP, nhường chỗ cho sự tăng lên về tỷ trọng của khu vực công nghiệp và xây dựng từ 22,7% lên 41,03%, còn khu vực dịch vụ được duy trì ở mức gần như không thay đổi: 38,6% năm 1990 và 38,10% năm 2005. Trong từng nhóm ngành, cơ cấu cũng có sự thay đổi tích cực. Trong khu vực nông nghiệp, tỷ trọng của ngành nông và lâm nghiệp đã giảm từ 84,4% năm 1990 xuống 77,7% năm 2003, phần còn lại là tỷ trọng ngày càng tăng của ngành thủy sản. Trong cơ cấu công nghiệp, tỷ trọng của ngành công nghiệp chế biến tăng từ 12,3% năm 1990 lên 20,8% năm 2003, chất lượng sản phẩm ngày càng được nâng cao. Cơ cấu của khu vực dịch vụ thay đổi theo hướng tăng nhanh tỷ trọng của các ngành dịch vụ có chất lượng cao như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, du lịch… b.Thùc tr¹ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam. VÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña DNNN lµ ®Æc biÖt quan träng, v× ®· lµ doanh nghiÖp kinh doanh ®­¬ng nhiªn ph¶i cã hiÖu qu¶ th× míi tån t¹i, ph¸t triÓn. ViÖc xem xÐt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña DNNN cÇn cã quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi; trong ®ã, lÊy suÊt sinh lêi trªn vèn lµm mét trong nh÷ng tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp kinh doanh, lÊy kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi lµm tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp c«ng Ých. Theo bà Nguyễn Thị Vân Anh, Giám đốc tuyển dụng nhân sự cao cấp của Navigos Group, hạn chế chủ yếu của nhân lực cao cấp (lãnh đạo tầm trung) của Việt Nam hiện nay chủ yếu là những kỹ năng mềm cần thiết để một người thành công trên cương vị lãnh đạo. Quy m« c¸c DNNN cßn nhá (vèn b×nh qu©n chØ lµ 12 tØ ®ång), c¬ cÊu cã nhiÒu bÊt hîp lý, c«ng nghÖ l¹c hËu, qu¶n lý yÕu kÐm, ch­a thËt sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt ngoµi mét sè doanh nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hoÆc trung b×nh cña thÕ giíi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, thËm chÝ 30 n¨m. §Õn th¸ng 5/2001 míi chØ cã 4,1% tæng sè DNNN ®­îc chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNNN còng ch­a t­¬ng xøng víi c¸c nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî ®Çu t­ cña Nhµ n­íc: Trong 4 n¨m (1997 -2000) ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· ®Çu t­ thªm cho DNNN gÇn 82000 tØ ®ång; ngoµi ra, miÔn gi¶m thuÕ 1.351 tØ ®ång, xo¸ nî 1.088 tØ ®ång, khoang nî 3392 tØ ®ång, gi·n nî 540 tØ ®ång, gi¶m tÝnh khÊu hao 200 tØ ®ång vµ cho vay ­u ®·i ®Çu t­ 9000 tØ ®ång. §Õn n¨m 2000, sè DNNN kinh doanh cã hiÖu qu¶ míi chØ lµ 40%, bÞ lç liªn tôc chiÕm tíi 29%. T×nh h×nh ®óng nh­ vËy, nh­ng tõ ®ã ®Ó ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh chØ cã c¸c DNTN míi cã l·i vµ DNNN chØ cã thua lç, kÐm hiÖu qu¶ lµ hoµn toµn kh«ng ®óng. NhËn ®Þnh nµy thiÕu c¶ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, coi mét sè hiÖn t­îng trïng víi b¶n chÊt, bëi nÕu ®i s©u nghiªn cøu chóng ta còng dÔ thÊy kh«ng chØ DNNN míi thua lç, mµ còng cã nhiÒu DNTN thua lç. Khñng ho¶ng kinh tÕ - tµi chÝnh khu vùc víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cã thÓ ®­îc coi lµ khñng ho¶ng cña kinh tÕ t­ nh©n. Thùc tÕ ë thµnh phè H¶i Phßng (còng nh­ ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c) cho thÊy, tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c kho¶n vay tÝn dông ng©n hµng cña DNTN (vµo kho¶ng 36% tÝnh ®Õn th¸ng 6/2001), cao gÊp ®«i so víi DNNN, trong ®ã phÇn lín lµ nî khã cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Trong tæng sè DNNN cã tíi 70% lµ ho¹t ®éng cã l·i vµ khi l·i khi lç; sè DNNN thua lç tuy cßn nhiÒu song chØ lµ thiÓu sè. Nh­ vËy, thua lç, hiÖu qu¶ thÊp lµ ®ång hµnh cña c¶ DNNN vµ DNTN, kh«ng cã sù ph©n biÖt chñ së h÷u. Thùc tÕ ë n­íc ta cho thÊy, sù thua lç hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp cña mét bé phËn ®¸ng kÓ DNNN vµ DNTN cã nhiÒu nguyªn nh©n kh«ng cã liªn quan ®Õn së h÷u doanh nghiÖp, trong ®ã cã nguyªn nh©n rÊt c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cua n­íc ta nhiÒu khã kh¨n, biÕn ®éng rñi ro lín, c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ yÕu kÐm, nhÊt lµ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, kinh nghiÖm th­¬ng tr­êng. ii. vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. Thế nào là vai trò chủ đạo? Nhìn tổng quát từ sau Đại hội VII đến nay, quan niệm của Đảng ta về kinh tế Nhà nước và về vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế Nhà nước trong nền KTTT ở nước ta đã có sự phát triển đáng kể. Hai điểm nổi bật nhất: Một, do có sự phân biệt giữa sở hữu Nhà nước với hình thức doanh nghiệp Nhà nước và cũng do có sự phân biệt giữa quyền chủ sở hữu với quyền kinh doanh trong doanh nghiệp Nhà nước mà chúng ta đã chuyển từ khái niệm kinh tế quốc doanh sang khái niệm kinh tế Nhà nước.Hai, để tránh sự lẫn lộn trong nhận thức giữa vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế Nhà nước với vai trò quản lý, điều tiết của Nhà nước, pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế nước ta, Đảng ta đã khẳng định rõ ràng rằng thành phần kinh tế Nhà nước không lãnh đạo các thành phần kinh tế khác mà “là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, tạo môi trường và điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế cùng phát triển”. Nhà nước có một vai trò chính đáng và thường xuyên trong các nền kinh tế hiện đại. Vai trò đó của Nhà nước đặc biệt thể hiện rõ rệt ở việc xác định "các quy tắc trò chơi" để can thiệp vào những khu vực cần có sự lựa chọn, thể hiện nh÷ng khuyết tật của thị trường, để đảm bảo tính chỉnh thể của nền kinh tế và để cung cấp những dịch vụ phúc lợi. §¸nh gi¸ thµnh tùu 10 n¨m thùc hiÖn chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1991 - 2000), B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX ®· nhËn ®Þnh r»ng mét trong nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m võa qua lµ : " Tõ chç chØ cã hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ®· chuyÓn sang cã nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o ". 1. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë n­íc ta hiÖn nay. C­¬ng lÜnh n¨m 1991 cña §¶ng ta nªu lªn s¸u ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng, trong ®ã cã ®Æc tr­ng vÒ nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu. B¸o c¸o ChÝnh trÞ chØ râ : " Tiªu chuÈn c¨n b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi VÒ c¬ cÊu ngµnh: C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc nªu lªn gåm : kinh tÕ Nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. Thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c ®· ®­îc thay b»ng thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng lín lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, bao gåm vèn do n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc ta, hoÆc 100% hoÆc trong c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt. Nh×n chung kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, tØ lÖ ngµnh c«ng nghiÖp vµ dich vô trong GDP cã xu h­íng t¨ng vµ tØ lÖ ngµnh n«ng nghiÖp cã xu h­íng gi¶m. Tuy nhiªn cèt lâi vÉn lµ c«ng - n«ng - dÞch vô. VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i: N­íc ta ®· më cöa nÒn kinh tÕ liªn kÕt víi kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi víi xu h­íng ngµy cµng m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn kh¸. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t trªn 186 USD/ng­êi. Tuy nhiªn, tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña nhãm hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cßn chiÕm 30%. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ë n­íc ta vÉn ë d¹ng th«, gi¸ trÞ thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. H¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ch­a lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ch­a cã chiÕn l­îc xuÊt khÈu dµi h¹n æn ®Þnh l©u dµi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn cßn míi mÎ. Nh­ vËy, hiÖn t¹i kh¶ n¨ng tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cßn thÊp, ®ßi hái Nhµ n­íc còng nh­ mçi doanh nghiÖp ph¶i cã gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh héi nhËp thu ®­îc nhiÒu hiÖu qu¶. 2. TÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc Thế kỷ XX đã chứng kiến cuộc đua tranh giữa hai hệ thống kinh tế, nói đúng hơn là hai giải pháp vĩ mô đối lập nhau: nền kinh tế chỉ huy dựa trên sự kiểm soát tập trung của Nhà nước và nền kinh tế thị trường dựa vào thành phần kinh tế tư nhân. Thế nhưng, chỉ đến cuối thế kỷ XX thì câu trả lời cho sự phân tranh nói trên mới trở nên rõ ràng: mô hình của nền kinh tế chỉ huy đã thất bại trong việc duy trì tăng trưởng, trong việc tạo ra sự phồn vinh và thậm chí cả trong việc nâng cao đời sống nhân dân. Trong khi đó, nền kinh tế thị trường lại tỏ ra thành công ở nhiều nước từ Tây Âu đến Bắc Mỹ và cả Châu Á nữa. Tuy nhiên, mô hình kinh tế thị trường vẫn là cái gì đó chưa thuyết phục và chưa được mọi nước chấp nhận một cách dễ dàng.Vấn đề đặt ra là, nếu thị trường và hệ thống thị trường là hiệu quả thì sao Nhà nước vẫn phải can thiệp vào các hoạt động của nó? Tại sao không thực hiện một chính sách để tư nhân được hoàn toàn tự do kinh doanh? Trả lời vấn đề này, có thể khẳng định rằng, Nhà nước không thể thay thế cho thị trường nhưng nó có thể tác động một cách có hiệu quả đến mọi hoạt động của nền kinh tế thị trường. Lịch sử đã chứng minh rằng, các nền kinh tế thị trường thành công nhất đều không thể phát triển một cách tự phát nếu thiếu sự can thiệp và hỗ trợ của Nhà nước. Các nền kinh tế thị trường nguyên thuỷ dựa trên cơ sở sản xuất và trao đổi giản đờn có thể hoạt động một cách có hiệu quả mà không cần sự can thiệp của Nhà nước. Tuy nhiên, vì nền kinh tế tăng trưởng dưới tác động bên ngoài ngày một phức tạp nên sự can thiệp của Nhà nước xuất hiện như một tất yếu cho sự hoạt động có hiệu quả của nền kinh tế thị trường. Trong các nền kinh tế thị trường đã Phát triển, Nhà nước có 3 chức năng kinh tế rõ rệt là: can thiệp, quản lý và điều hoà phúc lợi. Mặc dù còn có những hạn chế nhất định, song sự điều tiết của Nhà nước vẫn là một trong các hoạt động của nền kinh tế thị trường. Theo đó, thị trường tự do với đúng nghĩa của nó không thể tồn tại, ngoại trừ trong các lý thuyết kinh tế ë thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt cßn thÊp, quan hÖ së h÷u cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc, lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn nh­ng c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a hoµn h¶o, doanh nghiÖp Nhµ n­íc h¹ot ®éng cßn nhiÒu khuyÕt tËt. V× vËy, ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng theo ®Þnh h­íng : xo¸ bao cÊp, doanh nghiÖp c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n xuÊt kinh doanh, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp. Cã c¬ chÕ phï hîp vÒ kiÓm tra, kiÓm so¸t, thanh tra cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp, kinh tÕ Nhµ n­íc cã gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o th× míi cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Do ®ã ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Kinh tÕ Nhµ n­íc dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, do ®ã ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc lµ t¹o ra nÒn t¶ng kinh tÕ cho x· héi chñ nghÜa, t¹o ra søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý thÞ tr­êng. Kinh tÕ Nhµ n­íc c¸c vÞ trÝ then chèt nªn cã kh¶ n¨ng chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. 3. Nh÷ng biÓu hiÖn cña vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Quả thực, không thể phủ nhận vai trò của Nhà nước trong các lĩnh vực như: ổn định kinh tế vĩ mô thông qua chính sách tài chính và tiền tệ, củng cố an ninh quốc phòng, cung cấp hàng hoá công cộng, chống ô nhiễm môi trường, phát triển giáo dục tăng thu nhập và nâng cao phúc lợi xã hội, tạo dựng một bộ khung xã hội được sự điều hành của luật pháp, định hướng cạnh tranh một cách có hiệu quả bằng cách giảm độc quyền… a. Lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«. Trong kinh tÕ, mçi ®¬n vÞ kinh doanh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ, trùc tiÕp ®èi mÆt víi thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n : s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? theo môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. §iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn kÕt côc lµ ë ®©u, khi nµo, ®èi víi mÆt hµng nµo cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn cao th× ë ®ã, khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ ®æ x« vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Ng­îc l¹i, nÕu ë ®©u, khi nµo vµ ®èi víi mÆt hµng nµo kh«ng cã l·i hoÆc lç vèn th× ë ®ã, khi ®ã sÏ cã nhiÒu doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ rót khái thÞ tr­êng s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Do sù h¹n chÕ cña mçi dÞch vô vÒ viÖc thu thËp còng nh­ xö lý c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh cã tham gia hay rót khái mét thÞ tr­êng nµo ®ã, tÊt c¶ sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ cã thÓ ph¸t sinh m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu ë mäi lóc, mäi n¬i vµ ®èi víi mäi mÆt hµng. §Ó chèng l¹i nguy c¬ ®ã Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÕu tiÕt b»ng nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau. Trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc coi lµ mét c«ng cô. Víi t­ c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt lu«n ®­îc Nhµ n­íc thùc hiÖn theo ph­¬ng ch©m : ë ®©u, khi nµo nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang më réng s¶n xuÊt kinh doanh mét mÆt hµng cô thÓ nµo ®ã mµ c¸c doanh nghiÖp d©n doanh hoÆc kh«ng cã ®ñ søc kinh doanh hoÆc tõ chèi th× ë ®ã vµ khi ®ã cÇn sù cã mÆt cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §Õn lóc nµo ®ã, khi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh ®· ®ñ søc ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng, doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ rót khái thÞ tr­êng ®ã, nh­êng chç cho c¸c doanh nghiÖp d©n doanh. Qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc, lÆp l¹i ë mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n h×nh thµnh vai trß ®iÒu tiÕt cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Chøc n¨ng nµy cßn thÓ hiÖn ë trong ph¹m vi tõng vïng ®Æc biÖt quan träng víi c¸c vïng xa, vïng s©u. Nh­ vËy, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i sö dông doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh­ mét c«ng cô cÇn thiÕt b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch th«ng suèt, ®¶m b¶o lîi Ých x· héi. b. Lµm ®ßn bÈy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. Để thực hiện đúng đắn chức năng phân phối của mình, nền kinh tế thị trường đòi hỏi một loạt thể chế phát triển cao, trong đó có hệ thống pháp lý để chống lại bạo lực và gian lận bao gồm: hệ thống có liên quan tới những quyền sở hữu, những điều luật về phá sản và khả năng thanh toán, hệ thống tài chính với ngân hàng trung ương và các ngân hàng thương mại để giữ cho việc cung cấp tiền mặt được thực hiện một cách nghiêm ngặt… Thật vậy, trong các nền kinh tế thị trường không có gì bảo đảm để không diễn ra bạo lực và gian lận. Đó là lý do tại sao Nhà nước cần phải có lưu trữ văn bản, hồ sơ, chứng từ về đất đai, nhà ở, đảm bảo các hợp đồng mua bán tất cả các loại sản phẩm. Cả người mua lẫn người bán đều muốn là khi cả hai phía đã đồng ý trao đổi thì sự thoả thuận nhất định phải được thực hiện. Tình hình đó cũng giống như đối với quan hệ giữa người chủ và người làm công. Người lao động đã với tư cách cá nhân hay tập thể trong các tổ chức hiệp hội cũng đều có sự thoả thuận nhất định về điều kiện làm việc, tiền lương với chủ sử dụng lao động. Nếu như không có sự đảm bảo cho các thoả thuận ấy, nghĩa là không có sự thực thi của luật pháp thì các giao dịch trên thị trường trở nên khó mà có thể thực hiện. Nhà nước trong các nền kinh tế thị trường cần phải thiết lập và bảo vệ quyền sở hữu tư nhân, cung như quyền được hưởng các lợi ích kinh tế xuất phát từ việc sử dụng quyền sở hữu đó. Nếu không có sự đảm bảo ấy, một số người sẽ gặp phải những rủi ro nếu đầu tư thời gian và tiền vốn của mình vào lĩnh vực kinh doanh mà rốt cuộc, tiền lãi thu về lại có thể rơi vào Nhà nước hoặc các tập đoàn khác. Sự bảo hộ của Nhà nước đối với sở hữu tư nhân thể hiện một cách rõ ràng đối với đất đai, nhà máy, công xưởng, kho chứa và các sản phẩm hữu hình khác. Thế nhưng, sự bảo hộ đó còn được áp dụng cho cả các sở hữu liên quan tới trí tuệ, chẳng hạn như sách, bài viết, phim ảnh, hội họa, phát minh, sáng chế, thiết kế, bào chế thuốc hay chương trình phần mềm... Đây là một sự can thiệp rất quan trọng của Nhà nước trong việc bảo vệ bản quyền tác giả và qua đó, khuyến khích những hoạt động sáng tạo của các nhà khoa học, các nghệ sĩ, khuyến khích việc phát huy khả năng trí tuệ của họ. c. Më ®­êng h­íng dÉn, hç trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; T¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. KTNN kiÓm so¸t c¸c thÞ tr­êng cña ho¹t ®éng vèn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó b¶o ®¶m kh¶ n¨ng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. C¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ, tÝn dông lµ c¸c c«ng cô chÝnh yÕu cña nhµ n­íc trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, lµm biÕn ®æi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Æc tÝnh cña m×nh, t¹o c¬ së h¹ tÇng cho mçi kinh tÕ hµng ho¸, chiÕm gi÷ c¸c ngµnh then chèt vµ träng yÕu x· héi, lµm ®ßn b¶y nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi c«ng b»ng x· héi. §ãng gãp phÇn lín vµo tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña toµn x· héi. III. §Æc tr­ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 1. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Trên cơ sở nhận thức lại lý luận và thực tiễn Việt Nam, Đảng ta đã có những nhận thức mới đúng đắn và khoa học về vấn đề sở hữu và các thành phần kinh tế, từng bước khơi dậy được động lực hoạt động kinh tế trong các thành phần dân cư; nghĩa là thừa nhận sự tồn tại khách quan của nhiều hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất và những thành phần kinh tế. Từ đó thay đổi cơ chế quản lý và cơ chế phân phối, cụ thể là chuyển từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, từ cơ chế phân phối bình quân sang cơ chế phân phối theo lao động và tài sản đóng góp. Đồng thời đã nhận thức rõ hơn về sở hữu qua các quyền năng như: quyền sở hữu, quyền sử dụng, quyền thừa kế, quyền chuyển nhượng, quyền định đoạt, quyền hưởng lợi, nhờ đó khắc phục được tình trạng vô chủ trước đây. Đại hội Đảng lần thứ VII và chiến lược phát triển kinh tế đến năm 2000, Đảng ta khẳng định: Nền kinh tế nước ta tồn tại nhiều hình thức sở hữu trong đó có ba hình thức cơ bản đó là: sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể, sở hữu tư nhân. Trên cơ sở ba hình thức sở hữu cơ bản này mà hình thành nhiều hình thức tổ chức và nhiều thành phần kinh tế. Cụ thể có năm thành phần kinh tế: - Kinh tế quốc doanh; - Kinh tế hợp tác; - Kinh tế tư bản tư nhân; - Kinh tế cá thể, tiểu chủ; - Kinh tế tư bản Nhà nước. Sự tồn tại của nhiều thành phần kinh tế là vấn đề có tính quy luật từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn, là vấn đề có ý nghĩa chiến lược. Các thành phần kinh tế tồn tại lâu dài và nằm trong một cơ cấu kinh tế thống nhất. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thanh phÇn ë n­íc ta, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. “Kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ vÞ trÝ then chèt; ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt”. 2. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n víi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . §©y lµ ®¹c tr­ng næi bËt nhÊt cuÈ thÓ chÕ thÞ tr­êng XHCN. Hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chñ ®éng kÕt hîp víi nhau qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝh s¸ch x· héi. Thùc hiÖn phóc lîi x· héi th«ng qua ng©n s¸ch ®Ò ra võa khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu chÝnh ®¶ng vµ t¨ng thu nhËp cho nªn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta ph¶i g¾n kinh tÕ, x· héi, quèc phßng thµnh m« t¶ thèng nhÊt b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh nh÷ng quèc gia, tõng b­íc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ c«ng b»ng x· héi, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng nh©n d©n. Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é t¨ng tr­ëng mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng, tiÒn l­¬ng, thu nhËt thùc tÕ t¨ng m¹nh y tÕ, gi¸o dôc ph¸t triÓn); sù ph©n ho¸ giµu nghÌo kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi phóc lîi x· héi kh«ng lµm ®¶o lén vÞ trÝ x· héi t­¬ng ®èi cña ®a sè d©n chóng, c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ dÉn tíi sù xuèng cÊp thËm chÝ tho¸i ho¸ trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi vµ c¸c quan hÖ ®¹o ®øc trong x· héi. V× thÕ ®Æc tr­ng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. 3. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng Thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë mét n­íc kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n. Kh«ng t¨ng tr­ëng vµ kh«ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc môc tiªu “d©n giµu, n­íc m¹nh”, “x· héi c«ng b»ng v¨n minh” vµ XHCN ®­îc. T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi sù lín m¹nh cña nhµ n­íc, cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ míi cã t¨ng thªm thu nhËp cho nÒn kinh tÕ, nhµ n­íc cã ®iÒu kiÖn n©ng cao vai trß cñ m×nh trong c¸c ho¹t ®éng x· héi. Suy cho cïng bÊt cø nhµ n­íc còng muèn lín m¹nh do vËy rÊt cÇn cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ. Nhøng ®Ó t¨ng tr­ëng æn ®Þnh th× cÇn yÕu tè ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ngµy nay ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc ®Æt ra cÊp b¸ch h¬n bao giê hÐt, næi lªn hai môc tiªu c¬ b¶n: t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Kinh nghiÖm c¸c n­íc ®i tr­íc cho thÊy cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ngay tõ buæi ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ. 4.Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao §©y lµ yªu cÇu rÊt quan träng cña ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nh­ng còng kh«ng ph¶i l µ ®iÒu kiÖn ®ñ bëi lÏ nhiÒu n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh­ng l¹i kh«ng ph¶i cã nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng thÞ tr­êng ph¶i ®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ mçi thøc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr­êng, tham gia ho¹t ®éng c¹nh tranh víi nhau vµ h×nh thµnh mét thÞ tr­êng, mét m¹ng l­íi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù. Do ®Æc tr­ng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¹nh tranh lµ m«i tr­êng c¹nh tranh, v× vËy b¾t buéc tÊt c¶ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ®Òu ph¶i ho¹t ®éng víi tèc ®é cao ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng ®Çy tÝnh c¹nh tranh nµy. 5. Vai trß l·nh ®¹o, qu¶n lý cña nhµ n­íc. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch¹y theo lîi nhuËn, trong m«i tr­êng c¹nh tranh, cho nªn n¶y sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p mµ cÇn cã nhµ n­íc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. V× thÕ chóng t a muèn x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc. Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ, c«ng b»ng x· héi b»ng ph©n phèi vµ më réng phóc lîi x· héi cho toµn d©n, b»ng hÖ thèng hµng ho¸ c«ng céng; ®ång thêi më réng vµ h­íng dÉn hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn. 6. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i chØ lµ ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, mµ xu h­íng chung cña c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay. “Kh«ng cã d©n téc nµo bÞ ph¸ s¶n v× th­¬ng m¹i”. Nh­ng ë ®©y muèn nhÊn m¹nh sù kh¸c biÖt nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp kÝn tr­íc ®æi míi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay chØ cã më cña kinh tÕ héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi míi thu hót ®­îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña n­íc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu rót ng¾n. Thùc hiÖn më cña kinh tÕ theo h­íng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, thù hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, nh­ng vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu._.