Khoa học & công nghệ là Lực lượng sản xuất hàng đầu trong quá trình Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ở nước ta

Lêi më ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: B­íc vµo thiªn niªn kû thø ba, khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· trë thµnh yÕu tè cèt tö cña sù ph¸t triÓn, lµ lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh râ trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ vµ kinh tÕ cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn tuú thuéc vµo tr×nh ®é sù ph¸t triÓn cô thÓ cña tõng n­íc mµ x©y dùng chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ mang tÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï ®èi víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ phï hîp víi hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt cña mçi quèc gia. Vµ ®iÒu nçi bËt rót ra ë c¸c chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch ®ã ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi tõ nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i ®øng hµng ®Çu thÕ giíi nh­ Mü, NhËt, Ph¸p,...cho ®Õn nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn vµ l¹c hËu nh­ ViÖt Nam , Lµo , Campuchia, mét sè n­íc Trung §«ng ...®ã chÝnh lµ quan ®iÓm:"Sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ mét ph­¬ng h­íng quan träng míi , cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia…"Bëi vËy viÖc nghiªn cøu kinh nghiÖm x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc ®Ó ¸p dông vµ ph¸t huy mét c¸ch s¸ng t¹o vµo hoµn c¶nh cña ®Êt n­íc m×nh cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c n­íc trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ nãi chung vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi riªng hiÖn nay. Trong thêi ®¹i ngµy nay, khi nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp dÇn dÇn nh­êng chç cho nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp th× t­¬ng øng víi nã thuËt ng÷ ''c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸" còng Ýt ®­îc sö dông mµ thay thÕ vµo ®ã lµ c¸c thuËt ng÷ khoa häc mang tÝnh chÊt hiÖn ®¹i ,phï hîp víi xu thÕ cña mét thêi ®¹i míi "thêi ®¹i tri thøc" nh­ "t¨ng tr­ëng", "ph¸t triÓn"," cÊt c¸nh theo lèi ho¸ rång"…MÆc dï vËy,chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ lu«n lu«n lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu trong c¸c lÝ luËn vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi .ThËt vËy ,lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i trong vµi tr¨m n¨m tr­íc ®ã ®· cho thÊy con ®­êng mµ c¸c n­íc chËm tiÕn cÇn ph¶i ®i theo,kh«ng thÓ lµ c¸i g× kh¸c ngoµi viÖc biÕn ®æi nÒn kinh tÕ theo c¬ cÊu hîp lý ,ph¸t triÓn n¨ng ®éng dùa trªn c¬ së khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i .§Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã,®iÒu tÊt yÕu lµ ph¶i ®­a ®Êt n­íc ®i lªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ bëi ®ã lµ ph­¬ng thøc duy nhÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi, vµ bÊt k× mét quèc gia nµo bá qua qu¸ tr×nh nµy ®Òu sÏ trë nªn qu¸ chËm , qu¸ l¹c hËu so víi b­íc ®i cña thÕ giíi.Cã thÓ coi ®ã lµ quy luËt ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi. Chóng ta ®Òu biÕt ,c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc coi lµ s¶n phÈm trùc tiÕp cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp cuèi thÕ kû XVII, cßn hiÖn ®¹i ho¸ lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt gi÷a thÕ kû XX. Ngµy nay, trong bèi c¶nh cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ ®­îc xem lµ nÊc thang ®¸nh dÊu tr×nh ®é ph¸t triÓn míi cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. Chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng thµnh tùu vÒ khoa häc còng nh­ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi .Ch¼ng h¹n, viÖc sö dông n¨ng l­îng nguyªn tö, n¨ng l­îng mÆt trêi ®· lµm gi¶m sù phô thuéc cña con ng­êi vµo nguån n¨ng l­îng kho¸ng s¶n, viÖc chÕ t¹o ra c¸c tªn löa víi c«ng suÊt cùc lín dïng nhiªn liÖu ho¸ häc, hçn hîp ë d¹ng láng hoÆc r¾n. Víi hÖ thèng ®éng lùc míi nµy, con ng­êi ®· t¹o ra ®­îc tèc ®é vò trô cÊp mét (7,9km/s),phãngvÖ tinh nh©n t¹o ®Çu tiªn cña tr¸i ®Êt (n¨m 1957), tèc ®é vò trô cÊp hai (11,2 km/s) phãng c¸c tµu vò trô th¸m hiÓm c¸c hµnh tinh thuéc hÖ mÆt trêi nh­ mÆt tr¨ng, Sao ho¶, Sao kim…(n¨m 1959) vµ ®Æc biÖt lµ ®­a con ng­êi ®Æt ch©n lªn mÆt tr¨ng (n¨m 1981) më ra kû nguyªn chiÕn l­îc chinh phôc vò trô. Sù ra ®êi cña c¸c vËt liÖu tæng hîp kh«ng nh÷ng gióp con ng­êi gi¶m sù phô thuéc vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng t¸i sinh ®­îc mµ cung cÊp cho con ng­êi nguån vËt liÖu míi cã tÝnh n¨ng ­u viÖt h¬n vµ t¸i sinh ®­îc…Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra cho mçi quèc gia trªn con ®­êng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ lµ ë chç cÇn n¾m b¾t xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu, kh¸ch quan cña thêi ®¹i, khai th¸c tèi ®a nh÷ng thêi c¬, thuËn lîi vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt mäi nguy c¬, bÊt lîi ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng nghiÖp sù nghiÖp ®ã. §èi víiViÖt Nam hiÖn nay, c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh tÊt yÕu mµ ®ã cßn lµ mét ®ßi hái bøc thiÕt. §øng tr­íc thùc tr¹ng ®Êt n­íc tõ mét nÒn kimh tÕ tiÓu n«ng ®ang phÊn ®Êu v­¬n lªn ®¹t ®Õn môc tiªu:" D©n giµu ,n­íc m¹nh,x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh" l¹i vèn lµ mét n­íc nghÌo bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nhiÒu n¨m, t×nh tr¹nh khñng kho¶ng kinh tÕ x· héi vÉn ch­a chÊm døt, l¹m ph¸t cßn ë møc cao, s¶n xuÊt ch­a æn ®Þnh, béi chi ng©n s¸ch lín, lao ®éng thÊt nghiÖp hoÆc kh«ng ®ñ viÖc lµm ngµy cµng t¨ng (riªng ë thµnh thÞ chiÕm tíi 7%), tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP) tÝnh theo ®Çu ng­êi thÊp nhÊt thÕ giíi: 220$ (th¸ng9/1993) thÊp h¬n c¶ Lµo, B¨ngladesh, chØ b»ng 1/9 Th¸i Lan, b»ng 1/4 cña Malaixia, b»ng 1/45 cña §µi Loan…G¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ ®ã l¹i lµ lèi lµm ¨n t¶n m¹n, tuú tiÖn cña s¶n xuÊt nhá; nh÷ng thãi quen cò cña thêi k× bao cÊp trong s¶n xuÊt, kinh doanh vÉn cßn tån t¹i cho tíi ngµy nay, ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh toµ cÇu ho¸. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ cßn lµ quy luËt tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi nh»m ®¸p øng nhu cÇu, lîi Ých cña c¸c tÇng líp nh©n d©n vµ c¶ d©n téc. NhËn thøc râ vai trß ®ã, §¶ng vµ nhµ n­íc, ta ®· cã nhiÒu nghÞ quyÕt quan träng vÒ khoa häc - c«ng nghÖ vµ kh¼ng ®Þnh: "Cïng víi gi¸o dôc, ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. C«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc b»ng c¸ch dùa vµo khoa häc, c«ng nghÖ" Nh­ vËy, vai trß ®éng lùc, lµ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· ®­îc §¶ng ta nhÊt qu¸n kh¼ng ®Þnh vµ lµ ®iÒu tÊt yÕu kh«ng thÓ thay ®æi ®­îc. Song vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao ®Ó khoa häc vµ c«ng nghÖ ®¶m nhËn ®­îc vai trß ®ã? Hay nãi c¸ch kh¸c, trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc ta hiÖn nay ®Ó ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ phï hîp víi vµi trß "Lµ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ " th× chóng ta ph¶i lµm g×? §ã lµ mét vÊn ®Ò rÊt bøc b¸ch hiÖn nay tr­íc thùc trang khoa häc - c«ng nghÖ cña ®Êt n­íc cßn ph¸t triÓn chËm vµ ch­a ®i vµo cuéc sèng mÆc dï tiÒm n¨ng lµ kh«ng nhá. Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò khoa häc vµ c«ng nghÖ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng chØ lµ c«ng tr×nh khoa häc cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n, mµ cßn lµ cña toµn thÓ x· héi. Vµ cho tíi nay, chóng ta còng ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ kh«ng nhá trong viÖc nghiªn cøu, gãp phÇn gióp cho ®Êt n­íc hoµn thµnh môc tiªu lµ mét n­íc c«ng nghiÖp vµo nh÷ng n¨m 2020. Lµ mét sinh viªn, em còng muèn gãp mét phÇn nhá c«ng søc cña m×nh vµo sù nghiÖp nghiªn cøu khoa häc cña ®Êt n­íc. Nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi "Khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiªn ®¹i ho¸ ë n­íc ta" lµ mét vÊn ®Ò lín cÇn cã thêi gian vµ sù hiÓu biÕt còng nh­ sù ®Çu t­ nhiÒu. MÆc dï rÊt cè g¾ng nh­ng em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt trong viÖc thu thËp th«ng tin . Song víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy em ®· hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy ! ch­¬ng i Nguån gèc vµ c¬ së lý luËn 1. Lùc l­îng s¶n xuÊt trong lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cña M¸c: XuÊt ph¸t tõ quan niÖm cho r»ng lÞch s÷ x· héi loµi ng­êi lµ qu¸ tr×nh con ng­êi th­êng xuyªn s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt, M¸c ®· x©y dùng nªn häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi . Ho¹t ®éng s¶n xuÊt bao gåm: s¶n xuÊt vËt chÊt, s¶n xuÊt tinh thÇn vµ s¶n xuÊt ra chÝnh b¶n th©n con ng­êi lµ ®Æc tr­ng vèn cã cña x· héi loµi ng­êi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vËt chÊt ®ãng vai trß cùc k× quan träng. Nã lµ ®éng lùc, lµ nÒn t¶ng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cßn l¹i cña x· héi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt, con ng­êi sö dông c¸c c«ng cô lao ®éng thÝch hîp vµ t¸c ®éng c¶i t¹o giíi tù nhiªn nh»m t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh. Trong s¶n xuÊt, con ng­êi kh«ng chØ quan hÖ víi giíi tù nhiªn mµ gi÷a nh÷ng con ng­êi cÇn ph¶i cã mèi liªn hÖ vµ quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau, tøc lµ viÖc s¶n xuÊt chØ diÔn ra trong khu«n khæ cña nh÷ng mçi liªn hÖ vµ quan hÖ x· héi. Cã nh­ vËy con ng­êi míi cã thÓ biÕn ®æi ®­îc giíi tù nhiªn, biÕn ®æi ®êi sèng x· héi ®ång thêi biÕn ®æi chÝnh b¶n th©n con ng­êi.Trong biÖn chøng tù nhiªn, ¡nghen ®· viÕt "Lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Çu tiªn cña toµn bé ®êi sèng loµi ng­êi vµ nh­ thÕ ®Õn mét møc mµ trªn mét ý nghÜa nµo ®ã ta ph¶i nãi :lao ®éng ®· s¸ng t¹o ra b¶n th©n con ng­êi ". Nh­ vËy theo quan niÖm cña c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c, trong lÞch sö s¶n xuÊt vËt chÊt cña nh©n lo¹i ®· h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ phæ biÕn ®ã lµ: lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Trong ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt "biÓu hiÖn cho mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn, thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi trong qóa tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt". Lùc l­îng s¶n xuÊt bao gåm ng­êi lao ®éng víi kÜ n¨ng lao ®éng cña hä vµ t­ liÖu s¶n xuÊt mµ tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng . Søc lao ®éng cña con ng­êi vµ t­ liÖu s¶n xuÊt, kÕt hîp víi nhau t¹o thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt. Vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ "quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qóa tr×nh s¶n xuÊt". Mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc tr­ng cho mét h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi nhÊt ®Þnh, nã lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi: kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ x· héi. Vµ lÞch sö x· héi loµi ng­êi ch¼ng qua lµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò, l¹c hËu ®­îc thay thÕ b»ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi tiÕn bé h¬n. Trong mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt th× lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ th­íc ®o n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi, lµm thay ®æi mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi vµ tõ ®ã dÉn tíi sù thay ®æi c¸c mèi quan hÖ x· héi. Trong t¸c phÈm "Sù khèn cïng cña triÕt häc", M¸c viÕt: " Nh÷ng quan hÖ x· héi ®Òu g¾n liÒn mËt thiÕt víi nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi, loµi ng­êi thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh, loµi ng­êi thay®æi tÊt c¶ nh÷ng mèi quan hÖ x· héi cña m×nh". Khi lùc l­îng s¶n xuÊt tr­íc hÕt lµ t­ liÖu s¶n xuÊt thay ®æi vµ ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt tÊt yÕu còng thay ®æi vµ ph¸t triÓn theo, khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i cña mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi. Nh­ vËy, lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng chØ lµ yÕu tè kh¸ch quan, n¨ng ®éng nhÊt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt mµ cßn lµ yÕu tè cÊu thµnh nÒn t¶ng vËt chÊt cña toµn thÓ nh©n lo¹i. Trong sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, khoa häc ®ãng vai trß ngµy cµng to lín. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngµy nay, khoa häc ph¸t triÓn vµ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Khi mµ con ng­êi ®· tr¶i qua ba cuéc ®¹i c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø nhÊt, lÇn thø hai vµ lÇn thø ba th× khoa häc trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña nhiÒu biÕn ®æi to lín trong s¶n xuÊt, trong ®êi sèng vµ trë thµnh "lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu", lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó lµm cho lùc l­îng s¶n xuÊt cã ®éng lùc ®Ó t¹o nªn nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät t¹o thµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã thÓ nãi r»ng :"khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ ®Æc tr­ng cho lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. CacM¸c ®· tõng dù b¸o: " Theo ®µ ph¸t triÓn cña ®¹i c«ng nghiÖp, viÖc t¹o ra cña c¶i thùc tÕ trë nªn Ýt phô thuéc vµo tr×nh ®é chung cña khoa häc vµ vµo sè l­îng lao ®éng ®· chi phÝ h¬n vµo søc m¹nh cña nh÷ng t¸c nh©n ®­îc khëi ®éng trong thêi gian lao ®éng, vµ b¶n th©n nh÷ng t¸c nh©n, ®Õn l­ît chóng ( hiÖu qu¶ to lín cña chóng ) tuyÖt ®èi kh«ng t­¬ng øng víi thêi gian lao ®éng trùc tiÕp cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra chóng mµ ®óng ra chóng phô thuéc vµo tr×nh ®é chung cña khoa häc vµ vµo sù tiÕn bé cña kü thuËt, hay lµ phô thuéc vµo viÖc øng dông khoa häc Êy vµo s¶n xuÊt …" vµ trong thêi ®¹i ngµy nay ®· kh¼ng ®Þnh: ph¸t triÓn x· héi héi kh«ng thÓ dùa trªn nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña khoa häc- c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Theo quan niÖm cña M¸c, mçi h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu yÕu tè, nhiÒu mèi quan hÖ nh­: mèi quan hÖ gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng…C¸c yÕu tè, c¸c mèi quan hÖ nµy lu«n cã sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc néi t¹i cña sù ph¸t triÓn x· héi, thóc ®Èy tiÕn bé x· héi. XuÊt ph¸t tõ quan niÖm ®ã, CacM¸c ®· cho r»ng ngay trong cïng mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi th× kh«ng ph¶i bÊt cø lóc nµo nã còng ®­îc thÓ hiÖn d­íi mét h×nh thøc gièng nhau. ChÝnh v× lÏ ®ã, M¸c ®ßi hái ph¶i vËn dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch lÞch sö cô thÓ khi sö dông ph¹m trï h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi vµo vÖc xem xÐt, ph©n tÝch mét x· héi cô thÓ, ph¶i lµm râ ®­îc vai trß, vÞ trÝ vµ sù t¸c ®éng cña nh÷ng quan hÖ x· héi ®ã trong ®êi sèng x· héi. ChØ cã nh­ vËy chóng ta míi cã thÓ rót ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh quy luËt cña mét x· héi cô thÓ khi ¸p dông ph¹m trï h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi vµo viÖc nghiªn cøu x· héi ®ã. Vµ xÐt cho ®Õn cïng, th× sù s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra ®êi sèng hiÖn thùc x· héi míi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tiÕn tr×nh ph¸t lÞch sö cña nh©n lo¹i hµng ngh×n n¨m qua. Ph.Anghen nãi: '' Theo quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh lÞch sö xÐt ®Õn cïng lµ s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ®êi sèng hiÖn thùc. C¶ t«i lÉn M¸c ch­a bao giê kh¼ng ®Þnh g× h¬n thÕ…". LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau, øng víi mçi giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh, vµ sù tiÕn bé x· héi chÝnh lµ sù vËn ®éng theo h­íng hoµn thiÖn dÇn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, lµ sù thay ®æi h×nh th¸i kinh th¸i kinh tÕ l¹c hËu lçi thêi b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tiÕn bé, hiÖn ®¹i h¬n mµ gèc rÔ s©u xa cña nã lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nã lµ nÒn t¶ng, lµ c¬ së vËt chÊt-kÜ thuËt, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. M¸c viÕt: ''T«i coi sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi lµ mét qóa tr×nh lÞch sö tù nhiªn" nh­ng sù ph¸t triÓn x· héi ch¼ng nh÷ng cã thÓ diÔn ra b»ng con ®­êng ph¸t triÓn tuÇn tù tõ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nµy lªn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c, mµ cßn cã thÓ diÔn ra b»ng con ®­êng bá qua mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã, mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nµo ®ã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ. Dùa trªn nh÷ng t­ t­ëng cô thÓ cña häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi víi vai trß then chèt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ c¬ së lý luËn cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng XHCN lµ nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn CNTB, lµ quy luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta. 2. Khoa häc vµ c«ngnghÖ trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Trong nöa thÕ kû qua, viÖc duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm lu«n lu«n ®øng ë vÞ trÝ cao trong trong danh môc nh÷ng ­u tiªn hµng ®Çu cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. KÕt qu¶ cña nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc ®· cho thÊy r»ng Ýt nhÊt mét nöa møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ toµn cÇu lµ nhê nh÷ng tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ ®em l¹i th«ng qua viÖc chóng gãp phÇn lµm t¨ng thªm hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña c¸c nguån vèn vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi còng nh­ t¹o ra s¶n phÈm vµ dÞch vô míi tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi. ChÝnh v× vËy khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ãng vai trß rÊt lín trong c¸c chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn va ®ang ph¸t triÓn. Sù thµnh c«ng cña c¸c n­íc trong viÖc ®¹t tíi nh÷ng môc tiªu vÒ khoa häc c«ng nghÖ ®Ó t¹o ra t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®· t¸c ®éng trùc tiÕp tíi søc c¹nh tranh vµ dÉn tíi kÕt qu¶ lµ lµm t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. NÕu nh­ trong thiªn niªn kû thø nhÊt, than ®¸, søc giã, søc n­íc, søc m¹nh c¬ b¾p cña ng­êi vµ gia sóc lµ nguån n¨ng l­îng chñ yÕu th× tíi gÇn thiªn niªn kû thø hai, ®ã lµ dÇu khÝ, m¸y h¬i n­íc, ®iÖn, n¨ng l­îng nguyªn tö ph©n h¹ch. HiÖn nay nh©n lo¹i ®ang tiÕn vµo thiªn niªn kû thø ba dùa trªn nÒn t¶ng cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp cao nh­ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ n¨ng l­îng h¹t nh©n, tæng hîp nhiÖt h¹ch, c«ng nghÖ nan«… Cã thÓ nãi r»ng tõ vÞ trÝ ®i sau, tæng hîp c¸c kinh nghiÖm ë hai thiªn niªn kû ®Çu, khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn hµng ®Çu cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, lµ lùc l­îng dÉn ®­êng vµ lµ lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu ho¸. Cã thÓ nãi ®©y lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ míi nhÊt trong khoa häc tù nhiªn, lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §Ó lµm râ vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu, ta cÇn t×m hiÓu thÕ nµo lµ khoa häc, c«ng nghÖ, lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Khoa häc lµ mét kh¸i niÖm thÓ hiÖn ë nhiÒu néi dung kh¸c nhau: khoa häc lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, lµ mét c«ng cô nhËn thøc; khoa häc lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng x· héi; khoa häc lµ mét hÖ thèng tri thøc cña nh©n lo¹i ®­îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng kh¸i niÖm, ph¸n ®o¸n, häc thuyÕt…Tuy nhiªn ®Þnh nghÜa cho r»ng khoa häc lµ mét hÖ thèng chØnh thÓ c¸c tri thøc cña tiÕn tr×nh lÞch sö x· héi ®­îc coi lµ ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ nhÊt d­íi gãc ®é lÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc. Ngoµi ra, khoa häc cßn ®­îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi ®Ó cã ®­îc hÖ thèng tri thøc vÒ thÕ giíi víi chøc n¨ng lµm cho con ng­êi n¾m ®­îc nh÷ng quy luËt cña hiÖn thùc kh¸ch quan ,ngµy cµng lµm chñ ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t tù nhiªn vµ x· héi C«ng nghÖ tr­íc hÕt lµ tËp hîp tri thøc g¾n liÒn vµ t­¬ng øng víi mét tËp hîp kü thuËt (Nh­ m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn…)bao gåm c¸c tri thøc vÒ ph­¬ng ph¸p, kü n¨ng, bÝ quyÕt, kinh nghiÖm…®­îc sö dông theo mét quy tr×nh hîp lý ®Ó vËn hµnh, tËp hîp kü thuËt ®ã, t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng t¹o ra s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu cña con ng­êi. C«ng nghÖ tõ chç chØ dïng trong c¸c ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt theo sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu th× giê ®©y kh¸i niÖm ®ã ®­îc sö dông víi nghÜa réng h¬n vµ trong nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng cña con ng­êi . NÕu nh­ trong nhiÒu thÕ kû tr­íc ®©y khoa häc chØ ph¸t triÓn mét c¸ch ®éc lËp riªng rÏ th× tíi ®Çu thÕ kû 20 mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a khoa häc- c«ng nghÖ ®· t¹o nªn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña x· héi loµi ng­êi, ®¸nh dÊu "qu¸ tr×nh khoa häc c«ng nghÖ biÕn thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó ®­a lùc l­îng s¶n xuÊt lªn mét b­íc ph¸t triÓn míi". Cho tíi nay ch­a cã mét c«ng tr×nh nµo ®­a ra ®Þnh nghÜa cô thÓ vÒ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, song vÒ ®¹i thÓ ta cã thÓ hiÓu ®ã lµ sù thay ®æi c¨n b¶n trong b¶n th©n c¸c lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ còng nh­ mèi quan hÖ vµ chøc n¨ng x· héi cña chóng, khiÕn cho c¬ cÊu vµ ®éng th¸i ph¸t triÓn cña c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt còng bÞ thay ®æi hoµn toµn. ë nÐt kh¸i qu¸t nhÊt cã thÓ ®Þnh nghÜa cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ sù biÕn ®æi tËn gèc lùc l­îng s¶n xuÊt cña x· héi hiÖn ®¹i, ®­îc thùc hiÖn víi vai trß dÉn ®­êng cña khoa häc c«ng nghÖ trong toµn bé chu tr×nh: "khoa häc - c«ng nghÖ - s¶n xuÊt- con ng­êi - m«i tr­êng ". Cã thÓ nãi r»ng sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· ®­a v¨n minh nh©n lo¹i qu¸ ®é sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi vÒ chÊt. §ã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch luü l©u dµi c¸c kiÕn thøc khoa häc cña viÖc ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt, vµ viÖc t¨ng quy m« sö dông kü thuËt míi. Trong ®ã sù ph¸t triÓn cã tÝnh tiÕn ho¸ vµ c¸c dÞch chuyÓn cã tÝnh chÊt cã tÝnh c¸ch m¹ng ®· cïng t¹o ®iÒu kiÖn cho nhau ph¸t triÓn. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt còng nh­ trong c¸c ngµnh tri thøc khoa häc ®Òu cã thÓ quan s¸t thÊy nh÷ng sù lu©n phiªn ®Æc s¾c cña cuéc nh¶y vät vµ sù ph¸t triÓn tuÇn tù trong nhiÒu lÜnh vùc nh­ : Trong ngµnh n¨ng l­îng, sö dông n¨ng l­îng n­íc, c¬ b¾p, giã, than, ®iÖn, dÇu löa råi n¨ng l­îng nguyªn tö vµ hiÖn nay chÝnh lµ n¨ng l­îng nhiÖt h¹ch. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, tõ hîp t¸c lao ®éng gi¶n ®¬n qua giai ®o¹n c«ng tr­êng thñ c«ng råi tiÕn lªn ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®¹i c¬ khÝ víi c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ ®­îc c¬ giíi ho¸ tæng hîp, xuÊt hiÖn c¸c hÖ thèng m¸y mãc, t¹o ra c¸c m¸y tù ®éng, tù ®éng ho¸ ®ång bé, hÖ thèng s¶n xuÊt linh ho¹t. Trong s¶n xuÊt vËt liÖu, chuyÓn tõ nguyªn liÖu n«ng nghiÖp, c¸c lo¹i vËt liÖu x©y dùng truyÒn thèng ( nh­ gç, g¹ch, ®¸…), sö dông kim lo¹i ®en ( nh­ s¾t gang…) lµ chñ yÕu sang sö dông kim lo¹i mµu, chÊt dÎo, bª t«ng, c¸c vËt liÖu kÕt cÊu (omposite), vËt liÖu th«ng minh vËt liÖu siªu dÉn… Trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o tõ s¶n xuÊt thñ c«ng, tiÕn lªn b¸n tù ®éng råi tíi c«ng nghÖ tù ®éng ho¸( tù ®éng ho¸ thiÕt kÕ - chÕ t¹o…), c«ng nghÖ th«ng tin ( tin häc, viÔn th«ng vò trô…) c«ng nghÖ nano, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ h¹t nh©n, c«ng nghÖ kh«ng gian, c«ng nghÖ vËt liÖu míi… Sù khëi ®Çu cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· ®­a con ng­êi tiÕn vµo mét kØ nguyªn míi, kØ nguyªn cña tri thøc. §©y lµ b­íc qu¸ ®é trong sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ hoµn toµn chØ dùa trªn c¬ së khoa häc trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt, biÕn b¶n th©n khoa häc thµnh nÒn c«ng nghiÖp tri thøc trong thêi ®¹i tri thøc, nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sÏ trë thµnh nÒn kinh tÕ th«ng tin (hay cßn gäi lµ nÒn kinh tÕ tri thøc, nÒn kinh tÕ tin häc, nÒn kinh tÕ m¹ng…) Nh­ vËy cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i dùa trªn c¬ së cèt lâi lµ cuéc c¸ch m¹ng vi ®iÖn tö diÔn ra tõ ®Çu thËp niªn 60 vµ c¸c thµnh tùu khoa häc kÜ thuËt lín nhÊt cña thÕ kØ XX th× ®ã lµ "b­íc qu¸ ®é d­íi sù chØ ®¹o víi vai trß dÉn ®­êng cña khoa häc sang qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i vÒ c¨n b¶n c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®iÒu tiÕt c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ víi quy m« ngµy cµng t¨ng, tæ chøc l¹i tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi dùa trªn c¬ së nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ cao mµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng tr­íc ®ã ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn t¹o ra mét c¸ch hoµn chØnh nh­ :C«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi, c«ng nghÖ n¨ng l­îng míi c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ trªn c¬ së kØ thuËt v× ®iÖn tö ". Th©m nhËp vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn tiÕt kiÖm tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c nguån lùc x· héi. Cho phÐp chi phèi t­¬ng ®èi c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt ®Ó cïng t¹o ra cïng mét khèi l­îng hµng ho¸ tiªu dïng. KÕt qu¶ lµ kÐo theo sù thay ®çi c¬ cÊu cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ,lµm thay ®æi tËn gèc lùc l­îng s¶n xuÊt mµ khoa häc c«ng nghÖ lµ yÕu tè hµng ®Çu. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· t¸c ®éng s©u s¾c mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi loµi ng­êi,®­a con ng­êi tiÕn vµo thêi ®¹i míi- thêi ®¹i cña nÒn kinh tÕ tri thøc. ch­¬ng II c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ ë viÖt nam I: sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. 1.1 C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ lµ g× ? LÞch sö loµi ng­êi tr¶i qua 5 -6 ngµn n¨m (Tr­íc thÕ kû XVIII) thêi kú c«ng tr­êng thñ c«ng, gÇn 300 n¨m thêi kú ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ nh­ng chØ mÊt gÇn 120 n¨m ®Ó hoµn thµnh thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ ®Çu tiªn, sau ®ã ë c¸c n­íc Mü, T©y ¢u chØ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ trong vßng 80 n¨m, NhËt B¶n 60 n¨m…vµ ngµy nay ViÖt Nam còng nh­ nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi ®ang tÝch cùc rót ng¾n kho¶ng c¸ch, tiÕn dÇn tíi nÒn v¨n minh nh©n lo¹i còng chÝnh b»ng C«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. C¸c n­íc ®· ®i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN ®i vµo thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH tiÕn hµnh thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¸i c«ng nghiÖp nh»m ®iÒu chØnh, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i theo yªu cÇu cña chÕ ®é x· héi héi míi. C¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chËm nhÊt lµ c¸c n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu th× tiÕn lªn CNXH ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt nhÊt thiÕt ph¶i c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµm tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ-X· héi.VËy ta nªn hiÓu vÒ ph¹m trï c«ng nghiÖp ho¸nh­ thÕ nµo ? Quan niÖm ®¬n gi¶n nhÊt vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cho r»ng: "c«ng nghiÖp ho¸ ®­a ®Æc tÝnh c«ng nghiÖp cho mét ho¹t ®éng, trang bÞ (cho mét vïng, mét n­íc), c¸c nhµ m¸y, c¸c lo¹i c«ng nghiÖp…".Quan niÖm mang tÝnh triÕt tù nµy ®­îc h×nh thµnh dùa trªn c¬ së kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh lÞch sö c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc T©y ¢u, B¾c Mü. Nghiªn cøu ®Þnh nghÜa vÒ ph¹m trï c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c nhµ kinh tÕ Liªn X« (cò), Cuèn "Gi¸o khoa vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ "cña Liªn X« ®­îc dÞch sang tiÕng ViÖt ®· ®Þnh nghÜa: "c«ng nghiÖp ho¸ XHCN lµ ph¸t triÓn ®¹i c«ng nghiÖp, tr­íc hÕt lµ c«ng nghiÖp nÆng, sù ph¸t triÓn cÇn thiÕt cho viÖc c¶i t¹o toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n dùa trªn c¬ së vËt chÊt kü thuËt tiªn tiÕn. Cuèn tõ ®iÓn tiÕng ViÖt ®· gi¶i thÝch: "C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Æc biÖt c«ng nghiÖp nÆng dÇn tíi sù t¨ng nhanh tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cho lao ®éng vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©ydùng vµ ph¸t triÓn ®¹i c«ng nghiÖp tr­íc hÕt lµ c«ng nghiÖp nÆng cña c¸c nhµ kinh tÕ häc Liªn X« (cò) ®­îc chóng ta tiÕp nhËn, ¸p dông vµo C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n­íc ngay tõ nh÷ng n¨m 1960 víi néi dung chñ ®¹o lµ "¦u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý, ®ång thêi gia søc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ...nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH". Nh­ng trªn thùc tÕ, chóng ta ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ XHCN theo kiÓu ®ã khi ¸p ®Æt m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ XHCN ë Liªn x« vµo n­íc ta mµ kh«ng xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®Êt n­íc lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. Tuy nhiªn, dï kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra trong nh÷ng n¨m ®Çu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ nh­ng còng nhê ®ã mµ chóng ta ®· x©y dùng ®­îc mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt nhÊt ®Þnh, t¹o ra tiÒm lùc míi vÒ nhiÒu mÆt ®Æc biÖt lµ kinh tÕ, quèc phßng, v¨n ho¸, chÝnh trÞ…gãp phÇn cho cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú cña d©n téc, b¶o ®¶m ®­îc phÇn nµo ®êi sèng vËt chÊt cña nh©n d©n. §Õn n¨m 1963, tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña liªn hiÖp quèc ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ C«ng nghiÖp ho¸ lµ: "C«ng nghiÖp ho¸ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ". Trong qu¸ tr×nh nµy, mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña c¶i quèc d©n ®­îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh ë trong n­íc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ "cã mét bé phËn lu«n thay ®æi ®Ó s¶n xuÊt ra t­ liÖu s¶n xuÊt, hµng tiªu dïng vµ cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho toµn bé nÒn kinh tÕ vµ x· héi ".Theo quan ®iÓm nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh réng lín vµ s©u s¾c víi nhiÒu môc tiªu chø kh«ng ph¶i chØ nh»m thùc hiÖn mét môc tiªu duy nhÊt lµ kinh tÕ kü thuËt nh­ tr­íc kia. Dùa trªn c¬ së kü thuËt ®ã, chóng ta nhËn thøc râ ®­îc sai lÇm cña m×nh trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ XHCN theo kiÓu cò, cøng nh¾c vµ kÐm hiÖu qu¶. C¶ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Òu chØ ra r»ng: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Çy khã kh¨n, thö th¸ch tõ t×nh tr¹ng kinh tÕ l¹c hËu sang tr¹ng th¸i kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖn ®¹i kh«ng thÓ kh«ng tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ cïng víi c«ng nghiÖp ho¸ lµ hiÖn ®¹i ho¸. C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ vµ lµ hai qu¸ tr×nh nèi tiÕp vµ ®an xen lÉn nhau. Tr­íc ®ã, ë c¸c n­íc Mü vµ T©y ¢u, hä ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ kh¸ l©u råi míi ®i vµo hiÖn ®¹i ho¸ vµ cho tíi nay, qu¸ tr×nh nµy vÉn cßn ®ang tiÕp tôc. Ta cã thÓ hiÓu: HiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chèng l¹i sù tôt hËu cñ¹ sù bïng næ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®ang diÔn ra trªn thÕ giíi. Nh­ vËy, xÐt vÒ mÆt lÞch sö qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ diÔn ra tr­íc qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸. Kinh nghiÖm cña cuéc ®æi míi ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta cho thÊy r»ng: "c«ng nghiÖp ho¸ nhÊt thiÕt ph¶i g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ ".T¹i héi nghÞ Trung ­¬ng kho¸ VII (Th¸ng7/1994) vµ kho¸ VIII(Th¸ng 6/1995) §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: "C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña cång nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao "(V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø 7 Ban chÊp hµnh Trung ¦¬ng kho¸ VIII ). Víi quan niÖm nµy, vÒ c¬ b¶n ®· ph¶n ¸nh ®­îc ph¹m vi réng cña qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸, chØ ra ®­îc c¸i cèt lâi cña nã lµ c¶i biÕn lao ®éng thñ c«ng, l¹c hËu thµnh lao ®éng sö dông lao ®éng tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i ®Ó ®¹t ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng cao, g¾n c«ng nghiÖp ho¸ víi hiÖn ®¹i ho¸, x¸c ®Þnh râ vai trß cña c«ng nghiÖp, cña khoa häc - c«ng nghÖ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸. Nh­ vËy vÒ c¬ b¶n c«ng nghiÖp ho¸ theo ®Þnh h­íng XHCN: "lµ mét cuéc c¸ch m¹ng s©u s¾c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi." 1.2 C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu kh¸ch quan Ngay tõ nh÷ng n¨m 60, khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· nhËn râ tÝnh quy luËt vµ vai trß C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ trong tiÕn hµnh vËn ®éng, ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi chung,ViÖt Nam nãi riªng vµ x¸c ®Þnh: "C«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH". Víi ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ XHCN chñ tr­¬ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mµ träng t©m lµ ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o ®· dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm c¬ b¶n vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn. Trong suèt h¬n mét phÇn t­ thÕ kØ, chóng ta ®· ®Æt c«ng nghiÖp ho¸ XHCN ë vÞ trÝ ®èi lËp hoµn toµn víi "c«ng nghiÖp ho¸ TBCN", coi viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ gi¶i ph¸p ®óng ®¾n ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH mµ "quªn" mÊt vai trß cña n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta chØ ®¬n gi¶n coi c«ng nghiÖp ho¸ lµ "Mét qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn s¶n xuÊt ®­îc c¬ khÝ hãa trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ". Quan niÖm nµy b¾t nguån tõ nhËn thøc gi¸o ®iÒu, m¸y mãc cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta vÒ m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ XHCN cña Liªn X« mµ kh«ng xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc còng nh­ bèi c¶nh quèc tÕ lóc bÊy giê. Trong nh÷ng n¨m ®Çu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc, tuy nÒn c«ng nghiÖp cña n­íc ta ®· ®­îc ®Çu t­ kh¸ lín nh­ng víi quan niÖm nh­ vËy vÒ c«ng nghiÖp ho¸ ®· dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ rÊt thÊp ,thËm chÝ cßn kÐo theo c¶ ._.