Giáo trình Công nghệ ô tô

nh thần của nhân dân, tạo nền tảng đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng Hiện đại hoá. Con đường Công nghiệp hoá-Hiện đại hoá của nước ta có thể rút ngắn hơn so với các nước đi trước, vừa có tính tuần tự vừa có bước nhảy vọt. Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó, cung ứng đầy đủ nhân lực kỹ thuật có trình độ cao, đáp ứng nhu cầu của nền Công nghiệp hoá-Hiện đại hoá. Trong quá trình thực hiện hoàn thiện chương trình đào tạo với sự tham gia của nhóm giáo viên, chuyên gia có nhiều kinh nghiệm của trường Cao đẳng Cơ Giới Ninh Bình đã căn cứ bộ tiêu chuẩn kỹ năng nghề "Công nghệ ô tô " do tổng cục dạy nghề ban hành năm 2008 và văn bản hướng dẫn pháp qui số 01/2007/QĐ-BLĐTB-XH ngày 04/01/2007 "qui định về chương trình khung trình độ Trung cấp nghề và chương trình khung trình độ Cao đẳng nghề". Tuy nhiên trong quá trình thực hiện việc biên soạn chương trình, do thời gian có hạn, vì vậy tài liệu này sẽ còn nhiều thiết sót, mong được sự góp ý của các nhà giáo để chương trình này được hoàn thiện hơn. Tài liệu này được thiết kế theo từng mô-đun thuộc hệ thống mô đun/môn học của một chương trình, để đào tạo hoàn chỉnh nghề" Công nghệ ô tô " ở cấp trình độ Cao đẳng nghề và được dùng làm Giáo trình cho học viên trong các khoá đào tạo, cũng có thể được sử dụng cho đào tạo ngắn hạn hoặc cho các công nhân kỹ thuật, các nhà quản lý và người sử dụng nhân lực tham khảo. NHÓM TÁC GIẢ MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG 1. Lời nói đầu 1 2.Mục lục 4 3. Giới thiệu về mô đun 5 4. Các hình thức học tập chính trong mô đun 7 5. Liệt kê các nguồn lực cần thiết cho mô đun 9 6. Bài 1 12 7. Bài 2 32 8. Bài 3 37 9. Bài 4 45 10. Bài 5 55 11. Bài 6 61 12. Bài 7 75 13. Bài 8 81 14. Bài 9 88 15. Bài 10 94 16. Tài liệu tham khảo 118 GIỚI THIỆU VỀ MÔ ĐUN I. VỊ TRÍ, Ý NGHĨA, VAI TRÒ MÔ ĐUN Vị trí: Mô đun nằm trong chương trình đào tạo hệ Cao đẳng nghề Công nghệ ô tô. Được học sau các môn học chung và môn MH07, MH08, MH09, MH10, MH11, MH12, MH13, MĐ14. Tính chất: Là mô đun đào tạo kỹ thuật cơ bản bắt buộc II. MỤC TIÊU MÔ ĐUN Học xong mô đun này người học có các khả năng: Trình bày được cấu tạo và phương pháp sử dụng các thiết bị, dụng cụ nguội cơ bản. Sử dụng được các dụng cụ thiết bị cơ khí. Gia công được một số chi tiết đơn giản phục vụ cho việc sửa chữa máy thi công xây dựng đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. III. NỘI DUNG CHÍNH CỦA MÔ ĐUN Bài 1: Sử dụng êtô; Đánh búa; Kỹ thuật vạch dấu; Thực hành sử dụng êtô, đánh búa, vạch dấu. Bài 2: Trình tự vận hành máy mài 2 đá; Mài đục; Thực hành mài mặt phẳng kim loại, mài đục Bài 3: Trình tự các bước thực hiện trước khi; Thực hành đục rãnh; Hư hỏng nguyên nhân và phương pháp khắc phục; Kỹ thuật đục kim loại. Bài 4: Các loại dũa và công dụng; Kỹ thuật dũa mặt phẳng; Các sai hỏng và nguyên nhân, cách khắc phục; Thực hành dũa, mặt phẳng, mặt cong. Bài 5: Cấu tạo máy khoan bàn; Mài mũi khoan; Thực hiện khoan lỗ; Sai hỏng thường gặp và nguyên nhân, cách khắc phục; Thực hành khoan lỗ. Bài 6: Cấu tạo cưa tay; Trình tự cắt kim loại bằng cưa tay; Thực hiện cắt các thanh kim loại; Sai hỏng thường gặp và nguyên nhân, cách khắc phục; Thực hành cưa kim loại. Bài 7: Cấu tạo bàn ren trong, ren ngoài; Trình tự cắt ren trong, ren ngoài; Các dạng sai hỏng và nguyên nhân cách khắc phục; Thực hành cắt ren trong, ren ngoài. Bài 8: Khái niệm và công dụng của cạo rà kim loại; Kỹ thuật cạo rà măt phẳng; Kỹ thuật cạo rà măt cong; Các dạng sai hỏng và nguyên nhân cách khắc phục; Thực hành cạo rà mặt phẳng, mặt cong. Bài 9: Uốn thanh thép tròn; Uốn thanh thép góc; Nắn kim loại; Nắn tấm tôn; Nắn thanh thép góc. Các dạng sai hỏng và nguyên nhân cách khắc phục. Bài 10: Khái niệm về gò; Đặc điểm về cơ, lý tính của một số kim loại: thép, đồng, nhômKỹ thuật gò; Các sai hỏng thường gặp và cách khắc phục; Thực hành gò một số chi tiết. CÁC HÌNH THỨC HỌC TẬP CHÍNH TRONG MÔ ĐUN - Học trên lớp những kiến thức lý thuyết có liên quan. - Tự nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến bài học do giáo viên hướng dần. - Tham quan các cở sở xản xuất cơ khí các nhà máy cơ khí. - Học tại xưởng thực hàn. PHƯƠNG PHÁP VÀ NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ 1. Phương pháp đánh giá Được đánh giá qua các bài kiểm tra viết, thực hành hoặc vấn đáp, trắc nghiệm và kết quả thực hành trong quá trình thực hiện các bài học. 2. Nội dung đánh giá - Kiến thức: + Giải thích được các phương pháp vạch dấu, chấm dấu, đục, dũa, cưa cắt, cắt ren một cách rõ ràng và đầy đủ. + Nhận dạng và chỉ ra được công dụng của từng loại thiết bị, dụng cụ liên quan. + Các nguyên nhân gây mất an toàn trong sản xuất và biện pháp khắc phục. - Kỹ năng: + Lựa chọn, sử dụng đúng chỗ, đúng công dụng các trang bị và dụng cụ. + Thực hiện các công việc về nguội đúng thao tác, quy trình, đạt yêu cầu kỹ thuật. + Chuẩn bị, bố trí và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh, an toàn và hợp lý. - Thái độ: + Chấp hành nghiêm túc các quy định về kỹ thuật, an toàn và tiết kiệm trong quá trình thực hành nguội. + Yêu nghề, có tinh thần trách nhiệm hoàn thành công việc đảm bảo chất lượng và đúng thời gian. + Cẩn thận, chu đáo trong công việc luôn quan tâm đúng, đủ không để xảy ra sai sót. VI. HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN MÔ ĐUN 1. Phạm vi áp dụng chương trình - Mô đun này cần được áp dụng đào tạo cho hệ cao đẳng nghề Công nghệ ô tô. - Mô đun này có ích cho người học nghề vừa biết sử dụng dụng cụ tạo ra sản phẩm và hợp thành các kỹ năng cơ bản của người thợ có ích cho quá trình học tập chuyên môn. 2. Hướng dẫn một số điểm chính về phương pháp giảng dạy môđun đào tạo Trước khi giảng dạy môđun này phải căn cứ vào nội dung của chương trình và điều kiện cụ thể của nhà trường để chuẩn bị chương trình chi tiết, vật liệu dụng cụ đầy đủ. 3. Những trọng tâm chương trình cần chú ý Hoàn thiện kỹ năng về cưa, dũa, mài, tarô ren. 4. Tài liệu cần tham khảo Giáo trình môđun thực hành nguội - Tổng cục dạy nghề 5. Ghi chú và giải thích (nếu cần) LIỆT KÊ CÁC NGUỒN LỰC CẦN THIẾT CHO MÔN HỌC 1. Vật liệu Phôi gang, thép tấm, thép thanh, thép định hình, mũi khoan, bột màu, phấn, giẻ lau. 2. Dụng cụ và trang thiết bị Êtô, dụng cụ có trang bị ánh sáng điện, ánh sáng tự nhiên, có vật tư và các trang bị bảo hộ. 3. Học liệu - Tài liệu hướng dẫn môđun. - Tài liệu hướng dẫn bài học. 4. Các nguồn lực khác - Xưởng thực hành có đầy đủ thiết bị. MỞ ĐẦU MỤC TIÊU: - Hiểu được khái niệm công việc gia công kim loại bằng tay. - Biết các nội quy của một xưởng thực hành. - Hiểu được các quy định về an toàn. NỘI DUNG CHÍNH: 1. KHÁI NIỆM VỀ GIA CÔNG CHI TIẾT KIM LOẠI BẰNG THỦ CÔNG - Máy móc và thiết bị, các kết cấu thép gồm nhiều chi tiết và bộ phận hợp thành. Mỗi chi tiết trong đó có những yêu cầu nhất định về hình dạng, kích thước và yêu cầu kỹ thuật khác nhau. Từ vật liệu kim loại và các vật liệu khác muốn tạo ra các chi tiết hoặc kết cấu người ta phải thực hiện một quá trình gia công. - Quá trình gia công là một đặc trưng cơ bản của ngành cơ khí. Hiện nay tồn tại nhiều Phương pháp gia công cơ khí, song thường được chia thành 2 nhóm gia công cơ bản. + Giai công không phôi + Gia công có phôi * Phương pháp gia công không phôi bao gồm: Đúc, gia công áp lực, hàn.vv.. - Trong quá trình chế tạo vật phẩm không thấy xuất hiện có phôi. Trong gia công không phôi cần được phân biệt 2 hình thức: Gia công nóng và gia công nguội. - Gia công nóng: Kim loại trước khi mang gia công được nung nóng với nhiệt độ nhất định (Thường thấp hơn nhiệt độ chuyển biến pha) sau đó mới được dùng áp lực làm biến dạng kim loại. - Gia công nguội: Là gia công ở nhiệt độ thường hay ở nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ chuyển biến pha. * Phương pháp gia công có phôi: Là Phương pháp cắt bỏ đi trên bề mặt của phôi một lớp kim loại dư thừa hoặc chia kim loại thành từng phần, để cho chi tiết có hình dạng kích thước, độ chính xác và độ bóng bề mặt theo yêu cầu. - Có 2 Phương pháp gia công là gia công bằng máy và gia công bằng tay. + Gia công bằng tay là dùng dụng cụ cầm tay kết hợp với một vài Phương tiện khác để làm, đây là hình thức gia công chủ yếu của nghề nguội, gia công bao gồm đột, cắt, giũa, khoan... Tuỳ thuộc vào lượng dư trên phôi nhiều hay ít mà chọn phương pháp gia công cho thích hợp. Nếu lượng kim loại cắt bỏ đi ít thì giũa hoặc đục...Vật cần có lỗ thì khoan.. 2. NỘI QUI LÀM VIỆC VÀ AN TOÀN LAO ĐỘNG Ở XƯỞNG THỰC HÀNH + Người không có nhiệm vụ không được vào xưởng thực hành. + Học sinh phải có đầy đủ quần áo bảo hộ, mũ bảo hộ và giầy dép quai hậu. + Mọi người phải tuân thủ chấp hành nguyên tắc an toàn phòng cháy chữa cháy. + Học sinh phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của giáo viên vị trí làm việc, quy trình thực tập. + Không được tuỳ tiện đóng ngắt cầu giao nguồn điện khi cha có lệnh của giáo viên. + Các thiết bị và dụng cụ học tập phải đặt đúng nơi quy định, dùng song dụng cụ nào phải đặt vào đúng vị trí. Trường hợp hợp hỏng phải báo giáo viên. + Không mang vật tư, vật liệu thiết bị ra khỏi phòng thực hành. + Không được vứt các dụng cụ vào nhau hoặc đè lên nhau. + Phải tiết kiệm vật tư vật liệu, nếu gai công không hết phải thu dọn về để đúng nơi quy định. + Không được dùng tay công quá dài để quay ê tô hoặc xiết đai ốc. + Sau mỗi buổi học phải lau trùi dụng cụ, thu dọn vật tư vệ sinh công nghiệp. + Bàn giao nơi làm việc cho giáo viên hướng dẫn. BÀI 1 VẠCH DẤU, SỬ DỤNG ÊTÔ, ĐÁNH BÚA Mà BÀI MĐ15-01 Giới thiệu: Vạch dấu và sử dụng êtô, đánh búa là một công việc chuẩn bị rất cơ bản cho các công việc tiếp theo. Nó quyết định độ chính xác về hình dạng và kích thước. - Nhiệm vụ: Là xác định đường ranh giới giữa chi tiết gia công với phần lượng dư, là những công việc cơ bản để gá, cố định chi tiết và phôi tại một điểm nhằm gia công phôi và chi tiết (ê tô), hoặc tác dụng lực vào vật nhằn đảm bảo độ chính xác về kích thước và hình dạng... Mục tiêu: - Đọc được bản vẽ, hiểu dược các kích thước và yêu cầu kĩ thuật. - Chọn được dụng cụ để vạch dấu. - Thực hiện vạch dấu trên mặt phẳng đạt chính xác 0,2mm. -Sử dụng ê tô, và thao tác đánh búa đúng kỹ thuật. - Rèn luyện tính cẩn thận, đảm bảo an toàn. Nội dung chính: I. VẠCH DẤU 1. Khái niệm về vạch dấu - Vạch dấu là một công việc vẽ trên phôi những kích thước, hình dạng của chi tiết cần gia công, người thợ sẽ gia công và kiểm tra theo dường vạch dấu - Vạch dấu đúng là quyết định một phần lớn đến chất lượng sản phẩm tốt, xấu, phế phẩm. Bởi vậy khi vạch dấu cần nắm được cách sử dụng dụng cụ và lấy kích thước thật thành thạo. - Để vạch dấu chuẩn xác và hợp lí, trong nhgề chế tạo thường sử dụng 3 phương pháp vạch dấu chính. + Vạch dấu mặt phẳng. +Vạch dấu sắt tiết diện. + Vạch dấu khai triển – phóng dạng. Hình 1.1. Các phương pháp vạch dấu a,b. Vạch dấu phôi thành từng phần; c. Vạch dấu một phần phôi . 2. Công việc chuẩn bị - Đọc bản vẽ, chọn phương pháp cho phù hợp - Chuẩn bị dụng cụ: + Mũi vạch, bộ vach dấu, compa vạch dấu, thước lá, ke góc. + Dụng cụ đo kiểm khi vạch dấu: thước lá dài thước dây, thước cặp, pan me, nivô + Dụng cụ phụ trợ: búa tay 300g, chấm dấu, bàn chuẩn, khối V, D, dưỡng, phấn màu, giẻ lau. + Làm sạch: bàn chải sát, bột màu bôi vào vị trí cần vạch dấu. 3. Dụng cụ, đồ gá dùng trong vạch dấu - Bàn vạch dấu: (bàn máp). + Là dụng cụ để đỡ, dặt vật trong khi vạch dấu. Hình 1.2. Bàn vạch dấu + Bàn được đúc bằng gang, có các kích thước: 400x400, 400x600x600x1200. + Dùng dỡ các vật vạch dấu không gian và các dùng cụ như: khối V, D, đài vạch. + Bàn vạch dấu được gia công chính xác mặt trên và 4 mặt xung quanh .Các mặt kề nhau vuông góc, đối nhau song song. - Khối D: Làm bằng gang đúc, là một khối hình hộp chữ nhật rỗng giữa, các mặt của khối được gia công phẳng nhẵn, các bề mặt kề nhau vuông góc, đối nhau song song. + Công dụng dùng để kê, đệm hoặc tựa vật khi vạch dấu không gian. Hình 1.3. Khối D - Khối V: có 2 loại: khối V đơn, khối V kép, làm từ gang đúc. Hình 1.4. Khối V + Mặt làm việc là 2 mặt phẳng nghiêng giống nhau như chữ V, dùng để đỡ các vật tròn xoay khi vạch dấu. Hai mặt nghiêng có góc độ 600,900,1200. - Mũi vạch dấu: Là dụng cụ có đầu nhọn dược chế tạo bằng thép cácbon dụng cụ Y10, Y12 (CD100, CD120). Sau khi chế tạo xong dược tôi cứng ở 2 tay và loại gá trên đài vạch dấu không gian đầu mũi nhọn và mài góc nhọn 150¸200. + Mũi vạch có 2 loại: loại cầm tay và loại gá trên đài vạch dấu. - Đài vach dấu: Hình 1.5. Mũi vạch - Compa vạch dấu : Hình 1.6. Compa vạch dấu Compa có 2 chân nhọn. Một chân cắm cố định, một chân đóng vai trò như mũi vạch dấu khi quay đường tròn. Đầu nhọn làm bằng thép tốt. Dùng để quay cung tròn đường tròn.. - Chấm dấu: Được làm bằng thép các bon dụng cụ. Sau khi chế tạo xong được tôi cứng phần đầu nhọn và phần đập búa. + Chấm dấu có đường kính 8¸13mm dài 90¸150 mm. Phần đầu dược mài nhọn = 600 (khi chấm dấu tâm lỗ khoan = 900). + Dùng để chấm vào dường tâm, đường trục, chấm vào các dường vạch dấu tâm của lỗ. Hình 1.7. Chấm dấu 4. Thao tác khi vạch dấu + Khi vạch dấu theo trình tự sau: - Vạch các đường tâm, trục trước (Đường chuẩn). - Vạch các đường thẳng đướng, năm ngang. - Vạch các đường xiên. - Vạch các đường tròn cong. 4.1. Vạch dấu đường thẳng bằng mũi vạch + Lấy dấu trên bề mặt: - Dùng cạnh phẳng của phôi làm chuẩn, đặt khối thép vuông lên trên. - Chống đầu thước lá vào khối thép. - Lấy dấu ở cả hai cạnh phôi, các dấu cach nhau 5mm. Hình 1.8. Cách lấy dấu + Vạch dấu các đường thẳng: - Đặt mũi vạch lên vạch dấu phía bên trái. - Hiệu chỉnh cho thước, mũi vạch và vạch dấu bên phải thẳng hàng. - Ép xuống bằng tay trái, không cho thước di chuyển. - Để mũi vạch nghiêng một góc khoảng 150 so với phương thẳng đướng, kéo mũi vạch từ trá sang phải đồng thời luôn tỳ sát mũi vạch vào cạnh thước. - Vạch dấu rõ ràng chỉ bàng một lần vạch. 4.2. Vạch dấu đường thẳng bằng đài vạch Hình 1.9.a. Vạch dấu bằng đài vạch - Nới lỏng đai ốc tai hồng, điều chỉnh mũi vạch sao cho đầu mũi vạch thảng hàng với thước và hơi chúc xuống. - Điều chỉnh đầu mũi vạch tới vị chí chính xác trên thước bằng cách dùng búa gõ nhẹ vào thân mũi vạch. Hình 1.9.b . Vạch dấu bằng đài vạch - Ép đế đài vạch xuống bàn máp rồi trượt dọc theo phôi. - Mũi vạch làm thành một góc 750 so với mặt phẳng vạch về phía hướng tiến. - Vạch rõ dấu bằng chỉ một lần vạch. 4.3. Vạch dấu cung tròn bằng compa Hình 1.10.a . Vạch dấu bằng compa - Chấm một dấu chấm tâm ở giữa điểm giao nhau của 2 đường vạch dấu. Hình 1.10.b . Cách vạch dấu bằng compa - Mở com pa đến độ dài cần thiết (đầu tiên mở com pa rộng, sau đó ép lại bằng tay điều chỉnh com pa trên thước lá). - Giữ đầu com pa bằng lòng bàn tay để tránh chân com pa trượt khỏi tâm. - Đặt ngón tay trỏ lên chân com pa ở tâm vòng tròn. Hình 1.11.c . Vạch dấu cung tròn trên bằng compa - Dùng ngón tay cái ép xuống và quay 1/2 vòng tròn phía trên từ phía dưới bên trái sang bên phải. - Thay đổi vị chí của ngón tay cái trên com pa, vẽ nốt nửa vòng tròn phía dưới. + Khi quay com pa hơi nghiêng một chút về hướng quay. + Vẽ rõ nét ngay từ lần quay đầu. Hình 1.11.d . Vạch dấu cung tròn dưới bằng compa 4.4. Chấm dấu - Kiểm tra đảm bảo góc ở đầu chấm dấu khoảng 600. - Đặt đầu chấm dấu vào giữa điểm giao nhau của hai đường vạch dấu. - Giữ chấm dấu thẳng đứng. Hình 1.12.a . Chấm dấu * Lấy dấu tâm: - Hiệu chỉnh sao cho đường tâm của búakhi đánh dấu xuống trùng với đường tâm của chấm dấu. - Gõ nhẹ búa để chấm dấu mờ. Đúng Sai Hình 1.12.b . Lấy dấu đầu tâm - Kiểm tra xem dấu chấm đã vào giữa điểm giao nhau của hai đường vạch dấu chưa. Nếu chưa phải dấu chấm dấu lại. Đúng Sai Sai Hình 1.12.c . Kiểm tra dấu đầu tâm * Chấm dấu hướng dẫn: - Với các đường cong trên mặt phẳng, khoảng cách giữa hai chấm dấu gần nhau hơn. - Luôn chấm dấu vào giữa hai đường vạch dấu. - Khi chấm các dấu yêu cầu không được tồn tại sau khi hoàn thành sản phẩm thì các dấu chấm phải bố trí sao cho có thể được cắt đi hoặc mài đi sau đó. * Chấm dấu tâm: - Chấm dấu tâm dùng để chấm dấu ở giữa một lỗ để khoan khi chấm dấu thì chấm mạnh hơn chấm dấu hướng dẫn. Hình 1.12.c. Chấm dấu tâm 5. Kiểm tra sau khi vạch dấu - Kiểm tra lại toàn bộ các kích thước đã vạch từ 2¸3lần. - Kiểm tra xem dấu chấm đã vào giữa điểm giao nhau của 2 đường vạch dấu chưa. 6. Các sai hỏng và biện pháp khắc phục STT Các dạng sai hỏng Nguyên nhân Cách khắc phục 1 Kích thước sai số so với kích thước trên bản vẽ - Lấy dấu không cẩn thận - Dùng thước đã bị mòn hoặc bị gẫy - Do người thợ đọc nhầm kích thước khi lấy dấu - Kiểm tra lại khi lấy dấu song - Thay thước mới - Đọc chính xác các kích thước khi vạch dấu 2 Chọn các mặt chuẩn, đường chuẩn lấy dấu sai - Gây lên các sai số tích luỹ về hình dạng và kích thước - ảnh hưởng đến độ chính xác của chi tiết - Nghiên cứu bản vẽ và yhực hiện đúng các bước hướng dẫn 3 Xác định sai hình dạng chi tiết - Khai triển không chính xác - Khi lấy dấu di chuyển dụng cụ không đúng - Mũi vạch không áp sát vào thước - Khai triển chính xác chi tiết - Mũi vạch áp sát vào thước khi vạch dấu 4 Chấm dấu sai - Chấm dấu không đúng điểm giao nhau - Chấm dấu bị xiên hoặc bị lệch - Chấm dấu đúng vị chí của 2 đường giao nhau - Đặt mũi chấm dấu vuông góc 7. Kĩ thuật an toàn khi vạch dấu - Sau khi sử dụng xong mũi vạch dấu phải có ống nhựa mềm lắp vào đầu nhọn bảo vệ. - Không được bỏ mũi vạch dấu vào túi áo hoặc quần tránh xảy ra tai nạn lao động. - Sử dụng xong đài vạch dấu phải quay mũi vạch dấu xuống phía dưới và lắp vỏ bảo vệ vào đầu mũi vạch dấu cong. Hình 1.13. Kỹ thuật an toàn khi vạch dấu Bài kiểm tra: Từng học viên phải qua kiểm tra một trong những bài thực hành như: - Vạch dấu đường thẳng bằng mũi vạch. - Vạch dấu đường thẳng bằng đài vạch. - Vạch dấu đường thẳng bằng compa vạch dấu. - Chấm dấu. Học viên sẽ tự lập bảng trình tự thực hiện bài tập và thực hiện bảng đó sau khi đã trình qua giáo viên. * Trình tự vạch dấu đường thẳng bằng mũi vạch TT Các hoạt động Yêu câu của hoạt động Dụng cụ và thiết bị 1 2 3 4 * Phần đánh giá: yêu cầu đánh giá(sử dụng đúng dụng cụ, đúng thao tác kỹ thuật, trình tự các bước và thể hiện được các biện pháp an toàn lao động) §¹t Kh«ng ®¹t II. SỬ DỤNG Ê TÔ Mục đích: Hình thành kỹ năng sử dụng ê tô bàn. Vật liệu: Thép thanh (32x32x80mm). Thiết bị,dụng cụ: Ê tô song song, bàn chải sắt, vịt dầu. 1. Đứng vị trí thích hợp Đặt chân phải trên đường tâm ê tô, đứng thẳng người sao cho tay phải khi duỗi thẳng có thể chạm vào má kẹp của ê tô. Hình 1.14. Vị chí người thợ khi sử dụng ê tô 2. Mở má kẹp ê tô - Nắm chặt đầu dưới của tay quay bằng tay phải và quay ngược chiều kim đồng hồ. - Mở má kẹp của ê tô một khoảng rộng hơn vật kẹp. Hình 1.15. Mở má kẹp 3. Kẹp vật - Cầm vật kẹp bằng tay trái rồi đặt vào giữa hai má kẹp sao cho vật kẹp nằn trên mặt phẳng nằn ngang và cao hơn má kẹp khoảng 10mm - Quay tay quay bằng tay phải theo chiều kim đồng hồ để kẹp vật kẹp. - Kiểm tra, hiệu chỉnh vật kẹp ở đúng vị chí sau đó dùng cả hai tay quay tay quay để kẹp chặt vật. Hình 1.16. Kẹp chặt vật 4. Tháo vật kẹp - Cầm tay quay bằng cả hai tay rồi quay từ từ nới lỏng má kep ra một chút sao cho vật kẹp không bị rơi. - Cầm vật kẹp bằng tay trái. - Nắm chặt đầu tay quay bằng tay phải rồi quay theo chiều ngược chiều kim đồng hồ. - Đặt vật lên bàn làm việc. Hình 1.17. Tháo vật gia công 5. Bảo dưỡng ê tô - Làm sạch ê tô bằng bàn chải (chổi lông). - Tra dầu vào những chỗ cần thiết. Hình 1.18. Bảo dưỡng êtô 6. Đóng các má kẹp lại - Dùng tay phải vặn tay quay theo chiều kim đồng hồ để đóng má kẹp lại. - Để hai má kẹp cách nhau một khoảng nhỏ (không để hai má kẹp tiếp xúc nhau) và đặ tay quay thẳng xuống phía dưới. Hình 1.18. Đóng các má kẹp 7. Một số dạng ê tô - Ê tô bàn song song: Loại này được sử dụng thông dụng nhất, nó được dùng để kẹp nhiều loại vật kẹp trong nghề nguội, đặc biệt là trong quá trình giũa. Hình 1.19. Êtô bàn song song - Ê tô chân: Loại này được dùng chủ yếu trong các việc cần chịu lực lớn, chẳng hạn như đánh búa, chặt đứt Hình 1.20. Ê tô chân - Ê tô bàn nhỏ: Loại này thích hợp với các vậy kẹp nhỏ. Hình 1.21. Ê tô bàn loại nhỏ * Chú ý: Khi kẹp các bề mặt quan trọng cần sử dụng tấm đệm bảo vệ bằng đồng, nhôm hay gỗ. III. ĐÁNH BÚA Mục đích: Hình thành kỹ năng sử dụng búa tay. Thiết bị, dụng cụ: Ê tô bàn song song, búa tay, đe. Hình 1.22. Thao tác đánh búa 1. Đứng đúng vị trí - Cầm đầu mút của cán búa bằng tay phải. - Đặt đầu kia của búa chống vào cạnh bên trái của ê tô và đứng ở vị trí đó (đứng cách mép trái của ê tô một khoảng bằng chiều dài cán búa). - Giữ nguyên chân trái, xoay người về phía phải, chân phải cách chân trái một bước về phía sau. Đường thẳng nối hai chân làm với cạnh bàn một góc khoảng 80o. Hình 1.23. Vị trí đứng 2. Tư thế đứng khi đánh búa - Đặt đầu búa lên mặt đe (bề mặt đánh). - Để tay trái trên hông. - Mắt luôn nhìn vào vật làm khi đánh búa. Hình 1.24. Tư thế đứng khi đánh búa 3. Giơ búa - Duỗi thẳng khủy tay. - Vung búa nhẹ nhàng. - Không dùng hết sức mạnh để giơ búa. Hình 1.25. Thao tác giơ búa 4. Đánh búa - Đánh búa xuống trong khi nhìn vào đe. - Nắm chặt cán búa trong khi đánh. - Lắc mạnh cổ tay ở phần cuối hành trình. Hình 1.26. Thao tác đánh búa 5. Làm lại động tác giơ búa và đánh búa - Kiểm tra đầu búa tránh tuột búa. - Kẹp chặt đe. - Lau sạch mồ hôi ở tay và cán búa. 6. Các kiểu đánh búa và một số hình dạng đầu búa * Hình dạng đầu búa: Kích cỡ của búa biểu thị bằng trọng lượng của đầu búa. Hình 1.27. Hình dạng đầu búa *Các kiểu búa: - Búa tay. - Búa tạ. - Búa gò . - Búa dùng trong nghề mộc. - Búa đồng. - Búa nhựa. - Búa gỗ. *Các kiểu đánh búa: - Đánh mạnh: Duỗi thẳng khuỷu tay khi dơ búa lên. - Đánh vừa phải: Giữ khuỷu tay chống vào cạnh người, chỉ đánh búa bằng cẳng tay. - Đánh nhẹ: Chỉ dùng cổ tay để đánh búa. Hình 1.28. Các kiểu búa BÀI 2 VẬN HÀNH MÁY MÀI HAI ĐÁ, MÀI ĐỤC MĐ15-02 Giới thiệu: - Trong quá trình làm việc với máy mài nếu người thợ không không tuân thủ quy trình vận hành sẽ làm giảm hiệu quả kinh tế, đặc biệt máy mài không được kiểm tra trước khi làm việc sẽ không đảm bảo hình dánh của vạt mài như mong muôn, đặc biệt có thể gây tai nạn lao động là rát nguy hiểm. Vận hành mái mài đúng quy trình là tăng tuổi thọ cho máy và đẩm bảo an toàn cho người thợ và môi trường làm việc xung quanh, tăng hiệu quả kinh tế. - Mài đục nhằm loại hết các sứt mẻ, đảm bảo độ vuông góc đầu đục với thân đục, góc cắt của lưỡi để khi gia công không ảnh hưởng đến năng xuất và chất lượng sản phẩm. Mục tiêu: - Có được kiến thức về sử dụng máy mài và các kỹ năng mài mặt phẳng, mài đục để thực hiện các công việc gia công cơ bản trong nghề nguội. I. VẬN HÀNH MÁY MÀI HAI ĐÁ Mục đích: Hình thành kỹ năng kiểm tra và vận hành máy mài hai đá. Vật liệu: Dụng cụ cần mài. Thiết bị, dụng cụ: Mỏ lết, kính bảo hộ, giẻ lau, nước, mũi sửa đá. Hình 2.1. Máy mà hai đá 1. Chuẩn bị - Lau kính bảo vệ bằng giẻ lau sạch. - Đổ đầy nước làm mát. - Đeo kính bảo hộ. Hình 2.2. Chuẩn bị để mài trên máy mài hai đá 2. Kiểm tra an toàn - Quay đá bằng tay, kiểm tra các vết xước hoặc nứt. - Kiểm tra, đảm bảo khe hở giữa bệ tì và đá không lớn quá 3mm. - Kiểm tra khe hở giữa kính bảo vệ và đá không lớn quá 10mm. Khoảng 10mm Khoảng 3mm Hình 2.3. Khoảng cách an toàn giữa bệ tì, kính bảo vệ với đá mài 3. Chạy máy - Không đứng đối diện với đá mài. - Bật công tắc nguồn, chờ cho đá quay đủ tốc độ tiêu chuẩn, nếu có nhiều tiếng ồn hoặc rung thì phải tắt máy kiểm tra. Hình 2.4. Sơ đồ vị trí đứng kiểm tra máy mài chạy không tải 4. Mài phẳng mặt đá - Cầm mũi sửa đá bằng cả hai tay và tì vào bệ tì. - Đẩy mũi sửa đá cho chạm vào mặt đá. - Di chuyển mũi sửa đá nhẹ nhành sang trái và phải, mài đá cho đền hết các vết lõm và mặt đá bằng phẳng. Hình 2.5. Mài phẳng mặt đá II. MÀI SỬA ĐỤC Khi chế tạo đục mới hoặc khi sử dụng đục bị mẻ, cùn người thợ phải mài và sửa lại đầu đục và lưỡi cắt đục. Mục đích: Hình thành kỹ năng mài đục. Vật liệu: Đục bằng. Thiết bị, dụng cụ: Thước đo góc, kính bảo hộ. Hình 2.6. Cách mài đục 1. Mài đầu đục - Cầm đục chắc chắn bằng hai tay và tỳ vào bệ tỳ. - Giữ trục của đuục vuông góc với mặt mài của đá. Khu vực mòn Mẻ Nắp bảo vệ Đá mài Trước khi mài Phẳng Đục Sau khi mài - Di chuyển đục nhẹ nhàng sang phải và trái đến khi mài hết những vết mòn hoặc mẻ ở đầu dục đồng thởi đảm bảo đầu đục vuông góc với thân đục. Phẳng Hình 2.7. Sơ đồ mài đục và lưỡi trước và sau mài 2. Mài lưỡi đục - Cầm đục chắc chắn bằng hai tay và tỳ vào bệ tỳ. Đảy đục chạm nhẹ vào đá mài sao cho đảm bảo đúng góc của lưỡi đục. - Kiểm tra góc và đường thẳng của lưỡi đục (lưỡi cắt của đục). - Trong quá trình mài thỉnh thoảng làm mát đục bằng nước tránh cho đục bị giảm độ cứng. - Đầu lưỡi cắt hình nêm, góc hợp bởi hai mặt vát gọi là góc nêm b. - Tuỳ theo vật liệu gia công và chọn góc mài b cho phù hợp: + Khi đục gang, thép cứng: b =700. + Đục thép mèm và trung bình: b = 600. + Đục đồng thau và đồng dẻo: b = 450. + Đục nhôm , chì: b = 35 ¸ 400. Góc đỉnh Đường đỉnh Hình 2.8. Hình dạng hình học lưỡi đục sau mài BÀI 3 ĐỤC CƠ BẢN MĐ15-03 Giới thiệu: Đục là một phương pháp gia công nhằm bóc đi một lớp kim loại dư thừa trên bề mặt phôi bằng một loại dụng cụ cắt gọi là đục. Đục là phương pháp gia công chủ yếu của nghề nguội nó thường được sử dụng khi lượng dư lớn hơn 0,5¸1mm Mục tiêu: - Trình bày được cấu tạo của các loại đục. - Nắm được kỹ thuật đục cơ bản. - Đục được rãnh, mặt phẳng trên kim loại. - Mài sắc được lưỡi đục. Nội dung chính: 1. ĐẶC ĐIỂM CÔNG NGHỆ KHI ĐỤC KIM LOẠI - Đục, chặt là phương pháp gia công có phôi chủ yếu của nghề nguội. Gia công bằng phương pháp đục được áp dụng trong các trường hợp các mặt phăng gia công nhỏ. Các mặt có dạng phẳng, các mặt có dạng phức tạp kho gia công trên các máy hoặc các rãnh có hình thù bất kỳ. Đục là bước gia công thô, muốn cho bề mặt có độ chính xác và độ nhẵn cao cân phải tiếp tục các phương pháp khác. 1.1. Dụng cụ đục kim loại * Cấu tạo và phân loại đục: - Cấu tạo: Đục gồm 3 phần chính: Phần lưỡi cắt có kích thước là l, Phần thân đục, phần đầu đục có kích thước là l1. + Lưỡi cắt: Có hình dạng và kích thước khác nhau, nó là phần làm việc chính khi đục kim loại. + Thân đục: Có tiết diện chữ nhật 2 cạnh nhỏ được vê tròn kích thước từ 5x8mm đến 20x25mm. + Đầu đục làm côn một đoạn từ 10¸20mm đầu đục vê tròn, phần này khi đục sẽ chịu lực đập của búa nên cần được tôi cứng. Hình 3.1. Hình dạng hình học của đục + Phân loại: Có 3 loại đục cơ bản: Đục bằng, đục rãnh, đục đầu tròn Hình 3.2. Các loại đục cơ bản 1.2. Tư thế động tác khi đục - Phương pháp cầm đục: Hình 3.3. Cách nắm giữ dụng cụ khi đục + Khi đục kim loại người thợ cầm đục bằng tay trái. Đặt phần thân đục vào khe tay giã ngón cái và ngón trỏ, cách đầu múp đập búa 20¸30mm. Các ngón tay ôm lấy thân đục thoải mái, không lên cầm đục quá chặt hoặc quá lỏng. - Phương pháp cầm búa: Hình 3.4. Cách cầm búa + Búa được cầm ở tay trái các ngón tay năm chặt vừa phải ngón tay út cách đuôi cán búa khoảng 20¸30mm. Khi cầm búa 4 ngón tay nắm lấy cán búa và ép sát nó vào lòng bàn tay. Ngón tay trái đặt nên ngón tay trỏ và tất cả cac ngón tay ép sát vào nhau. - Tư thế đứng đục: Hình 3.5. Vị trí đứng khi đục + Khi đục kim loại, người thợ đứng chếch về phía trái của ê tô, tay trái cầm đục, tay phải cầm búa, bàn chân trái hợp với đường tâm dọc một góc 70¸750. Bàn chân phải đặt song với đường tâm dọc hoặc hợp với đường tâm dọc 1 góc 40¸450. Khoảng cách giữa 2 gót chân rộng bằng vai. Trọng tâm toàn thân rơi đều cả 2 chân, 2 đầu gối hơi chùng tư thế thoải mái. - Kỹ thuật đục. - Kỹ thuật điều chỉnh tay cầm đục: Hình 3.6. Đục bóc kim loại + Khi bắt đầu đục, đặt đục tiếp xúc với cạnh của vật cách mặt trên chừng 0,5¸1mm. Đánh búa nhẹ vào đầu đục. Sao cho lưỡi cắt bám sâu vào kim loại, khi lưỡi đục đã ăn sâu vào kim loại chừng 0,5mm đồng thời nâng dần đầu đục lên, khi đường trục của đục hợp với mép ngang 1 góc 30¸350 thì giữ nguyên (Hình 3.6). Khi này đấp búa mạnh và đều, tay trái giữ đục vừa phải và ngay ngắn sao cho lưỡi đục bóc lên 1lớp phôi đều. Nếu lớp phôi mỏng dần ta dựng đứng lưỡi đục lên nếu lớp phôi quá dày, ngả dần đầu đục (Hình) - Thao tác khi đánh búa: Tuỳ theo lực đánh búa mạnh hay yếu mà sử dụng 3 cách đánh búa sau: * Đánh búa quanh cổ tay: Dùng cổ tay làm điểm tựa để giơ búa lên và đập búa xuống. Khi vung búa bằng cổ tay, toàn bộ 2 cánh tay trên và dưới không cử động phương pháp này áp dụng khi đục bóc đi lớp ôxi mỏng dưới 0,5mm (Hình a) * Đánh búa bằng cánh tay: (Quanh khuỷu tay) Được dùng trong các công việc đục thông thường, khi đục lấy đi một lớp kim loại có chiều dầy trung bình 0,5¸1,5mm. Khi đánh búa quanh khuỷu tay, cánh tay trên buông xuôi theo thân lách khép lại, dùng khuỷu tay làm điểm tựa, cánh tay dưới và cổ tay nâng búa lên cao, do đó khi đập xuống, lực đập của búa mạnh hơn (Hình b) * Đánh búa quanh bả vai: (Hình c) Dùng cả cánh tay nâng búa lên cao rồi đập xuống mạnh. Lực đập ở đay kết hợp cả lực của cánh tay và lực ni tâm của búa lên rất mạnh. Phương pháp này dùng trong trường hợp cần bóc đi 1 lớp kim loại dày từ 1,5¸20mm. 3.7. Các phương pháp đánh búa 2. KĨ THUẬT GIA CÔNG RÃNH 2.1. Gia công rãnh trên mặt phẳng - Để các rãnh khi gia công song song với đường sinh cần thực hiện theo các bước sau: + Vạch dấu chính xác chiều rộng rãnh. + Dùng đục rãnh có chiều rộng lưỡi cắt nhỏ hơn chiều rộng rãnh cần gia công. Lần lượt bóc đi tong lớp cho tới khi hết lượng dư chiều sâu. Hình 3.8. Gia công rãnh - Sau khi đục rãnh xong, thường phải gia công tiếp bằng các phương pháp khác để nâng cao độ bang và độ chính xác gia công. 2.2. Đục rãnh trên mặt cong Khi đục rãnh trên mặt cong (như rãnh dẫn dầu trong bạc lót) ta dùng đục đầu cong, lưỡi đục nhọn hoặc cong. Thực hiện phương pháp vạch dấu trên mặt cong thật chính xác, sau đó vừa đục vừa lượn theo đường vạch dấu. Đục các rãnh cong là một việc làm khó, người thợ cần phải có kinh nghiệm và tay nghề khá cao. 3. KỸ THUẬT GIA CÔNG CÁC MẶT PHẲNG 3.1. Trường hợp khi chiều rộng mặt phẳng l...bảo độ đồng tâm, cần chống lên 2 đầu nhọn và dùng đồng hồ so để kiểm tra. - Đối với những thanh thép dẹt bị cong hoặc vênh khi nắn song phải đặt xuống mặt bàn máp để kiểm tra hoặc dùng thước để kiểm tra độ thẳng. - Hoặc kiểm tra nắn phẳng và thẳng bằng mặt bằng cách đặt phôi đã nắn trên tấp kiểm (nhìn qua ánh sáng). - Đối với tấm kim loại ta đặt lên bàn máp để kiểm tra vị trí lồi lõm và đánh dấu. 7. AN TOÀN LAO ĐỘNG KHI NẮN KIM LOẠI - Khi nắn phải tra cán búa thật chặt, không được dùng búa sứt mẻ rạn nứt. - Khi nắn nhất thiết phải đeo gang tay để tránh các mép sắc làm đứt tay. - Vật được nắn phải được kẹp chặt hoặc giữ chặt trước khi đánh búa. - Giữ gìn chỗ làm việc khoa học, ngăn nắp dụng cụ gọn gàng. Bài kiểm tra: Từng học sinh phải qua kiểm tra 1 trong những bài tập thực hành thuộc bài học: - Nắn thanh kim loại tròn và vuông. - Nắn thanh kim loại dẹt bị cong, vênh, xoắn ốc. - Nắn tấm kim loại. - Nắn chi tiết đã tôi cứng. Học viên sẽ tự lập bảng trình tự thực hiện bài tập và thực hiện bảng đó sau khi đã trình qua giáo viên. * Trình tự: Nắn tấm kim loại TT Các hoạt động Yêu câu của hoạt động Dụng cụ và thiết bị 1 2 3 4 5 . * Phần đánh giá: yêu cầu đánh giá (sử dụng đúng dụng cụ, đúng thao tác kỹ thuật, trình tự các bước và thể hiện được các biện pháp an toàn lao động). Đạt Không đạt BÀI 8 UỐN KIM LOẠI MĐ15 – 08 Giới thiệu: Uốn kim loại là từ kim loại hình thanh hoặc hình tấm tạo ra những sản phẩm có hình dáng và kích thước theo yêu cầu định trước. Mục tiêu: - Mô tả được công nghệ khi uốn kim loại bằng tay. - Tính toán được kích thước phôi uốn. - Uốn được các ống kim loại có đường kính nhỏ hơn 25mm. Nội dung chính: 1. ĐẶC ĐIỂM CÔNG NGHỆ KHI UỐN KIM LOẠI - Trong gia công thường gặp những sản phẩm bằng kim loại hình tấm hình thanh hoặc ống mà phương pháp gia công được áp dụng chủ yếu là uốn. - Mục đích của uốn kim loại là từ kim loại thanh, tấm, ống Tạo ra những sản phẩm có hình dạng kích thước theo yêu cầu. - Nếu nắn kim loại là lợi dụng tính biến dạng của kim loại để sửa chữa những sai lệch do quá trình kim loại biến dạng không đồng đều gây lên, thì thực chất của uốn kim loại là lợi dụng tính biến dạng để tạo ra hình dáng vật theo ý muốn - Trong quá trình uốn các lớp kim loại có sự biến dạng khác nhau. VD: Một thanh kim loại tròn khi uốn. + Trước khi uốn các thớ kim loại đều song song ab// a’b’ // KK” + Đem uốn kim loại ở điểm giữa tai thấy các điểm có độ uốn khác nhau: Hình 8.1. Uốn kim loại + Sau khi bị uốn các thớ kim loại bị cong với bán kính khác nhau, nhưng đều một tâm O. Thớ KK/ Trùng với tâm lên sau khi uốn có chiều dài không đổi. + Nếu gọi bán kính cong của thớ KK/ Là Ro thi các thớ có R > Ro là các thớ bị kéo, chiều dài các thớ sau khi uốn, > hơn trước khi uốn, các thớ có R< Ro là các thớ bị nén, chiều dài các thớ này sau khi uốn ngắn lại (a”b” < KK/). 2. TÍNH KÍCH THƯỚC PHÔI UỐN - Ta xét 3 trường hợp: + Uốn góc vuông không có bán kính cong. + Uốn góc vuông có bán kính cong. + Uốn góc bất kỳ. 2.1 Uốn góc vuông có bán kinh cong - Ta uốn 1 ke bằng thép tấm có chiều dầy là S - Chiều dài 2 cạnh là l1 và l2. Chiều dài phôi liệu trước khi uốn là L được tính theo công thức sau: rH: là bán kính của thớ kim loại ở lớp trung hoà không bị biến dạng: rH = R +kSð + Trong đó: R là bán kính trong mặt trong k hệ số phụ thuộc vào tỷ số ( tra bảng) S chiều dầy vật liệu - Khi uốn vòng tròn hoặc lò xo lấy k = 0,55¸0,65. - Để đơn giản lấy k= 0,5 tức là: rH = R +S/2 và L được tính như sau: Hình 8.2. Uốn góc vuông có bán kính cong 2.2 Uốn góc vuông không có bán kính - Cần uốn 1 ke vuông bằng thép tấm có chiều dầy S, chiều dài hai cạnh l1, l2. - Chiều dài phôi L được xác định theo công thức: L = l1+ l2 + 0,6S Hình 8.3. Uốn góc vuông không có bán kính 2.3. Uôn góc bất kỳ: uốn thanh kim loại với 1 góc a bất kỳ thì chiều dài phôi được xác định theo công thức L: Trong đó: a: góc cần uốn tính bằng độ. p = 3,14 S: chiều dầy hoặc đường kính. R: Là bán kính mặt trong góc uốn. 3. CÔNG VIỆC CHUẨN BỊ KHI UỐN 3.1. Dụng cụ thiết bị - Búa thợ nguội 400¸500g. - Kéo cắt, thước đo và thước lá. - Dụng cụ vạch dấu. - Thiết bị uốn kiểu con lăn. - Ê tô + bàn nguội. 3.2. Đồ gá và vật liệu - Máy ép vít hoặc máy ép thuỷ lực. - Các khuôn uốn. - Dụng cụ uốn có con lăn. - Thép thanh, thép tròn và ống kim loại, ( đồng, ống kẽm). 4. UỐN CHI TIẾT DẠNG THANH 4.1. Uốn thanh kim loại dẹt thành góc vuông Trình tự uốn như sau: Vạch dấu chỗ uốn bằng mũi vạch - Kẹp thanh dẹt vào ê tô sao cho đường vạch dấu ở phía trên mỏ cố định của ê tô và cao hơn mỏ 0,5mm. - Đánh búa về phía mỏ cố định của ê tô để uốn thanh kim loại dẹt thành góc vuông. Chú ý: Không để lại vết dập nứt trên chi tiết, khi cần dùng búa bằng kim loại mềm. Hình 8.4. Uốn chi tiết dạng thanh 4.2. Uốn thanh kim loại thành vòng tròn - Kẹp chặt đồ gá 1 lên ê tô bàn nguội. - Đặt một đầu của thanh kim loại 2 vào khe hở của đồ gá giữa các chốt. - Dùng tay, kéo đầu tự do của thanh kim loại, uốn đầu kia thành vòng tròn. - Nếu đầu kia của thanh kim loại ngắn hoặc thanh có đường kính lớn thì người ta dùng đồ gá uốn có con lăn hoặc uốn bằng cách đập búa. Hình 8.5. Uốn thanh kim loại thành vòng tròn 4.3. Uốn các thanh thép tròn - Đối với các thanh thép tròn, tuỳ theo kích thước của tiết diện mà người ta có thể uốn bằng kìm, bằng búa hoặc uốn trong ê tô. - Với các dây kim loại có tiết diện nhỏ có thể dùng kim uốn dây để uốn thành các hình dáng kích thước theo ý muốn. Hình 8.6. Uốn các thanh thép tròn bằng kìm - Với những thanh thép tròn có kích thước lớn có thể uốn trên ê tô. Hình 8.7. Uốn các thanh thép tròn có kích thước lớn trên êtô - Phương pháp uốn như sau: Dùng một đoạn kim loại cứng có đường kính bằng đường kính trong của vòng làm lõi. Cặp đoạn lõi và thanh thép vào ê tô, dùng búa đánh đầu thanh kim loại ôm lấy lõi, sau đó trở đầu dùng búa đánh tiếp. Sử dụng đầu nhọn của búa uốn dần từng đoạn đến khi vòng tròn được khép kín sau đó sửa lại bằng lõi tròn. 5. UỐN CHI TIẾT DẠNG ỐNG 5.1. Uốn ống ở trạng thái nguội có độn cát Trình tự uốn như sau: - Kẹp chặt đồ gá 4 trên bàn 1 ở hai bên bằng cái kẹp 2. - Nhồi cát vào ống và nắp ống giữa đồ gá uốn và quai kép 3 trong dãnh hình lòng máng. - Ấn đều ống bằng hai tay cho tới khi ống được uốn hoàn toàn. - Mở nút dốc cán ra và kiểm tra bán kính uốn theo giữa. Chú ý: Để cho quá trình biến dạng được dễ dàng cần phải nung nóng ống tới nhiệt độ 6000C ¸8700C. Hình 8.8. Uốn ống ở trạng thái nguội có độn cát 5.2. Uốn ông trên đồ gá ống - Kẹp chặt đồ gá trên bàn nhờ tấm 1. - Vạch dấu ống và đánh dấu chỗ cần uốn bằng phấn. - Nắp ống 5 vào đồ gá giữa con lăn động 2 và con lăn dưỡng 6, sao cho đầu ống chiu vào quai kẹp 7. - Ấn tay quay 3, quai giá 4 cùng với con lăn động 2 xung quanh con lăn dưỡng cố định 6 đến khi ống được uốn tới góc yêu cầu. Hình 8.9. Uốn ống trên đồ gá ống 6. AN TOÀN KHI UỐN KIM LOẠI - Khi uốn phải tra cán búa thật chặt, không được dùng búa sứt mẻ, nứt rạn. - Chi tiết dược gia công phải kẹp chặt vào ê tô hoặc đồ gá uốn. - Khi làm việc với máy uốn phải tuân thủ quy tắc an toàn. - Giữ gìn nơi làm việc gọ gàng khoa học. Bài kiểm tra: Từng học viên phải qua kiểm tra một trong những bài tập thực hành thuộc bài tập như: - Uốn thanh kim loại dẹt thành góc vuông. - Uốn thanh kim loại dẹt thành vòng tròn. - Uốn các thanh thép tròn. - Uốn uốn kim loại. Học viên sẽ tự lập bảng trình tự thực hiện bài tập và thực hiện bẳng đó sau khi đã trình qua giáo viên. * Trình tự uốn thanh thép dẹt thanh vòng tròn TT Các hoạt động Yêu câu của hoạt động Dụng cụ và thiết bị 1 2 3 4 5 . * Phần đánh giá: yêu cầu đánh giá (sử dụng đúng dụng cụ, đúng thao tác kỹ thuật, trình tự các bước và thể hiện được các biện pháp an toàn lao động). Đạt Không đạt Bài 9 CẮT REN MĐ 15-08 Giới thiệu -Ren cã thÓ coi lµ gê xo¾n tiÕt diÖn ®ång nhÊt trªn mÆt trong hoÆc mÆt ngoµi cña khèi trô c«n. - Qu¸ tr×nh t¹o thµnh bÒ mÆt ren gäi lµ c¾t ren. C¾t ren lµ ph­¬ng ph¸p gia c«ng cã phoi ®Ó t¹o nªn nh÷ng ®­êng xo¾n èc. C«ng viÖc ®­îc tiÕn hµnh trªn m¸y c¾t ren hoÆc c¸c dông cô c¾t ren b»ng tay. * Môc tiªu - H×nh thµnh kü n¨ng c¾t ren trong b»ng ta r«, c¾t ren ngoµi b»ng bµn ren trßn. - N¾m ®­îc cÊu t¹o vµ ph­¬ng ph¸p sö dông dông cô c¾t ren trong vµ dông cô c¾t ren ngoµi. 1 Ph©n lo¹i vµ c«ng dông cña ren * Ph©n lo¹i ren theo hÖ: - HÖ mÐt: + Cã tiÕt diÖn lµ h×nh tam gi¸c ®Òu víi gãc ®Ønh r¨ng b»ng 600 ®­îc ký hiÖu lµ ch÷ M. + Ngoµi ra con cã ren hÖ mÐt b­íc ng¾n vµ ren hÖ met b­íc lín M12 - 20: Lµ ren hÖ met b­íc lín §­êng kÝnh lín nhÊt lµ 20mm M12x1: Lµ ren hÖ mÐt b­íc ng¾n §­êng kÝnh ngoµi lµ 12mm B­íc ren lµ 1mm - HÖ Anh(Inhs¬): + Cã tiÕt diÖn lµ h×nh tam gi¸c c©n víi gãc ®Ønh r¨ng b»ng 550. Ren hÖ Anh ®­îc ®Æc tr­ng bëi sè vßng ren cã trong 1 Pót cßn gäi lµ 1 tÊc Anh(1// = 25,4mm) vµ ®­êng kÝnh lín nhÊt cña ren còng ®­îc ®o b»ng Pót. - Ph©n lo¹i theo tiÕt diÖn: + Ren tam gi¸c cã tiÕt diÖn h×nh tam gi¸c. + Ren vu«ng cã tiÕt diÖn h×nh vu«ng. + Ren thang cã tiÕt diÖn h×nh thang. - Ph©n lo¹i theo c«ng dông: + Ren b¾t chÆt(ren tam gi¸c). + Ren chuyÒn truyÓn ®éng(ren thang, ren vu«ng). - Ph©n lo¹i theo bÒ mÆt: + Ren trong. + Ren ngoµi. 2.Dông cô c¾t ren: a.Dông cô c¾t ren trong * CÊu t¹o cña ta r« CÊu t¹o cña tar« CÊu t¹o Tar« gåm cã 2 phÇn: PhÇn lµm viÖc PhÇn chu«i - PhÇn lµm viÖc gåm cã hai phÇn: PhÇn ®Çu c¾t PhÇn hiÓu chØnh + PhÇn ®Çu c¾t hay cßn gäi lµ bé phËn c¾t: Lµ bé phËn ®i vµo trong lç vµ ®¶m nhiÖm toµn b« c«ng viÖc c¾t gät. + Bé phËn söa ®óng hay cßn gäi lµ bé phËn hiÓu chØnh hay ®Þnh h­íng: Cã nhiÖm vô gi÷ cho tar« ®i theo h­íng nhÊt ®Þnhvµ söu chöah×nh d¹ng ren cho ®óng vµ hoµn chØnh - PhÇn ®u«i: Cã ®Çu vu«ng vµ cã kÝch th­íc quy chuÈn ®­îc l¾p vµo lç vu«ng cña tay quay taro. * C¸c lo¹i ta r«: Ta r« tay vµ ta r« m¸y. - Ta r« ®­îc chÕ t¹o thµnh bé: Bé 2 c¸i Bé 3 c¸i. + Bé 2 c¸i: Ta r« sè 1 gäi lµ ta r« th« Ta r« sè 2 gäi lµ ta r« tinh §­îc ký hiÖu sè r·nh trªn th©n: Mét r·nh gäi lµ ta r« sè 1. Kh«ng r·nh ta r« sè 2. + Bé 3 c¸i: Ta r« sè 1 gäi lµ ta r« th«. Ta r« sè 2 gäi lµ tar« nöa tinh. Ta r« sè 3 gäi lµ ta r« tinh . §­îc kÝ hiÖu sè r·nh trªn th©n: Mét r·nh gäi ta r« sè 1 Hai r·nh ta r« sè 2. Kh«ng r·nh ta r« sè 3. * CÊu t¹o tay quay ta r« CÊu t¹o tay quay tar« * Ph­¬ng ph¸p c¾t ren trong - ChuÈn bÞ ph«i ®Ó c¾t ren trong: + Tra b¶ng trong sæ tay kü thuËt ®Ó chän ®­êng kÝnh lç hoÆc theo c«ng thøc sau: DK = M - ( 1,1 x S ). + Ta cã: DK: §­êng kÝnh mòi khoan. 1,1: HÖ sè cho tr­íc. S: B­íc ren. M: §­êng kÝnh lín nhÊt cña ren. - Ph­¬ng ph¸p c¾t ren: + G¸ chi tiÕt ®· gia c«ng lç ®Ó c¾t ren lªn trªn ªt« + §Æt Ta r« thø nhÊt vµo trong lçvµ l¾p tay quay vµo ®u«i vu«ng + Tay trai ®Æt lªn tay tay quay vµ Ên nhÑ xuèng phÝa d­íi. Tay ph¶i cÇm vµo tay quay vµ quay theo chiÒu kim ®ång hå cho tíi khi tar« c¾t vµo kim lo¹i ®­îc 1 ¸ 2 vßng ren th× cÇm c¶ hai tay quay thuËn 1 ¸ 2 vßng th× quay l¹i 1/4 vßng ®Ó lÊy phoi ra. + Khi ta r« sè 1 ®· c¾t hÕt chiÒu dµi ren th× quay ng­îc l¹i ®Ó lÊy tar« ra. + Chän tar« sè hai, tra dÇu nhít l¾p tar« 2 b»ng c¸ch xoay nhÑ vµo mét vßng ren theo tar« sè 1 ®· c¾t sau ®ã l¾p tay quay vµ lµm nh­ trªn. - Chó ý: Ph¶i tra dÇu nhít khi c¾t ren. b.Dông cô c¾t ren ngoµi * CÊu t¹o bµn ren trßn - tay quay bµn ren CÊu t¹o bµn ren trßn CÊu t¹o tay quay bµn ren * Ph­¬ng ph¸p c¾t ren - Tr­íc khi c¾t ren b»ng bµn ren cÇn kiÓm tra: + §­êng kÝnh ph«i ®óng hay ch­a + Cßn cã vá cøng hay kh«ng + §· v¸t mÐp ch­a - Ph­¬ng ph¸p c¾t ren: + Tr­íc khi c¾t ph¶i kÑp ph«i vu«ng gãc lªn trªn ªt« sao cho ®iÓm cuèi cña ren c¸ch mÆt ªt« tõ 15 ¸ 20mm. + §Æt bµn ren ®· ®ù¬c l¾p vµ tay tay quay vu«ng gãc víi ®­êng t©m vËt + Tay trai ®Æt lªn tay tay quay vµ Ên nhÑ xuèng phÝa d­íi. Tay ph¶i cÇm vµo tay quay vµ quay theo chiÒu kim ®ång hå cho tíi khi bµn ren c¾t vµo kim lo¹i ®­îc 1 ¸ 2 vßng ren th× cÇm c¶ hai tay quay thuËn 1 ¸ 2 vßng th× quay l¹i 1/4 vßng ®Ó lÊy phoi ra. - Chó ý: Ph¶i tra dÇu nhít khi c¾t ren. Bµi : 10 : KHOAN KIM LO¹I M§ 15-10 Giíi thiÖu: Khoan lµ mét ph­¬ng ph¸p gia c«ng lç ®­îc sö dông phæ biÕn nhÊt vµ l©u ®­êi nhÊt ®é chÝnh x¸c ®¹t ®Õn cÊp 4, cÊp 5 Môc tiªu: - Tr×nh bÇy ®­îc ®Æc ®iÓm khi khoan kim lo¹i b»ng khoan ®iÖn cÇm tay. - N¾m ®­îc kü thuËt khoan. - Khoan ®­îc lç cã ®­êng kÝnh < 10mm - §¶m b¶o an toµn khi khoan. Néi dung chÝnh: 1. §Æc ®iÓm khi khoan kim lo¹i b»ng khoan ®iÖn cÇm tay - Lç h×nh trô ®­îc dïng rÊt phæ biÕn trong c¸c chi tiÕt m¸y. Gia c«ng lç lµ mét kh©u r¸t quan träng ®ång thêi nã quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng cña s¶n phÈm. §Ó chÕ t¹o lç theo yªu cÇu t¨ng dÇn ®é chÝnh x¸c, ta dïng khoan, khoÐt, doa.. - Trong ®ã khoan lµ ph­¬ng ph¸p gia c«ng lç ®­îc dïng phæ biÕn nhÊt. - Trong nhµ m¸y s¶n xuÊt víi s¶n l­îng lín, c¸c m¸y khoan chiÕm tíi 20% tæng sè m¸y c¾t. Khoan cã thÓ gia c«ng lç th«ng vµ lç kh«ng th«ng víi ®­êng kÝnh tõ 0.25¸80mm - Khoan lç lµ mét ph­¬ng ph¸p gia c«ng th« v× gia c«ng lç b»ng khoan chØ ®¹t ®é chÝnh x¸c ®Õn cÊp 4 vµ 5. Trong qua tr×nh khoan th­êng gÆp nh÷ng kh¨n phøc t¹p nhÊt lµ t¹o lç trªn nh÷ng mÆt cong vµ t¹o lç nhá. M¸y khoan ®Ó gia c«ng c¸c lo¹i lç gåm cã m¸y khoan ®øng, m¸y khoan bµn, m¸y khoan c©n vµ m¸y khoan cÇm tay. M¸y khoan cÇm tay lµ lo¹i m¸y nhá, gän nhÑ, di ®éng ®Ó gia c«ng c¸c lç cã ®­êng kÝnh< 10mm, th­êng dïng trong söa ch÷a, khoan, doa, ®¸nh bãng 2. Kü thuËt khoan lç trªn mÆt ph¼ng vµ vÞ trÝ bÊt kú 2.1. VËn hµnh m¸y khoan cÇm tay - ChuÈn bÞ: M¸y khoan cÇm tay mòi khoan f6mm, bÇu cÆp ch×a vÆn + Lắp mũi khoan vào bầu cặp + Lắp mũi khoan vào bầu cặp rồi vặn chặt + Nối đất - Nèi d©y ®Êt víi vá m¸y khoan ®Ò phßng dß ®iÖn + C¾m phÝch c¾m vµo æ c¾m - Cắm phích cắm vào ổ cắm đảm bảo chắc chắn và an toàn - Cầm máy khoan - Cầm tay nắm chính chắc chắn bằng tay phải. Cầm tay nắm phụ bằng tay trái + Bật công tác máy khoan - Dùng ngón trỏ của tay phải bóp vào công tắc trên tay cầm chính + Kiểm tra độ đồng tâm của mũi khoan - Nhìn vào mũi khoan khi máy chạy để kỉêm tra độ đồng tâm của mũi khoan. Nếu mũi khoan bị đảo (Lệch tâm) cần tháo ra và lắp lại + Tắt máy khoan - Nhả ngón trỏ ( Không bóp) Trên công tắc ở tay cầm chính 2.2. khoan lỗ bằng máy khoan điện cầm tay - Chuẩn bị: Máy khoan cầm tay, mũi khoan f6mm, bầu cặp chìa vặn, thép góc, mũi vạch, thước lá, chấm dấu, búa nguội - Tiến hành khoan: - Kẹp phôi vào ê tô - Đặt đàu mũi khoan vào giữa lỗ chấm dấu - Hiệu chỉnh cho mũi khoan vuông góc với bề mặt của phôi - Ấn nhẹ máy khoan, đồng thời đảm bảo mũi khoan đúng tâm - Đầu tiên ấn nhẹ nhàng, sau đó ấn mạnh hơn, nhưng chú ý không để cho mũi khoan bị cong - Khi khoan gần thủng cần giảm nhẹ lực ống - KÐo mòi khoan ra khái lç theo ®­êng th¼ng sau ®ã t¾t m¸y khoan 3. Mµi söa mòi khoan - §iÒu chØnh bÖ tú, h¹ tÊm kÝnh ch¾n xuèng vµ cho m¸y ch¹y - CÇm mòi khoan trªn phÇn lµm viÖc c¸ch l­ìi c¾t chõng 15¸20mm b»ng tay tr¸i tai ph¶i cÇm ®u«i mòi khoan vµ ®­a mòi khoan vµo chu mÆt chu vi cña ®¸ mµi, sao cho l­ìi c¾t h­íng lªn trªn - N¨n vµ xoay mòi khoan b»ng tay ph¶i b»ng 1 chuyÓn ®éng nöa ®õng trßn tõ ph¶i sang tr¸i ng­îc chiÒu kim ®ång hå vµ Ên nhÑ mòi khoan vµo ®¸ mµi, mµi tõng mòi c¾t cña mòi khoan sau khi mµi song kiÓm tra theo d­ìng - ChiÒu dµi 2 l­ìi c¾t ph¶i b»ng nhau, gãc ë ®Ønh mòi khoan ph¶i ®óng theo gi÷a 4. An toµn lao ®éng khi sö dông m¸y khoan ®iÖn cÇm tay: - VËt ph¶i ®­îc kÑp chÆt . - Kh«ng di chuyÓn m¸y khoan khi m¸y khoan cßn ®ang quay - Kh«ng sö dông gang tay. - Gi÷ c©n b»ng khi lç khoan gÇn thñng, nÕu kh«ng mòi khoan cã thÓ bÞ gÉy - CÇn ph¶i l¾p ®Æt 1 ¸t t« m¸t phï hîp vµo nguån ®iÖn ®ång thêi ¸t t« m¸t ph¶i lµm viÖc víi ®é tin cËy cao - Tr¸nh lµm viÖc ë n¬i Èm ­ít - Khi mµi söa mòi khoan b»ng m¸y mµi hai ®¸ ph¶i ®iÒu chØnh bÖ tú vµ h¹ kÝnh ch¾n xu«ng tr­íc khi mµi * Bµi kiÓm tra: Tõng viªn sinh ph¶i qua kiÓm tra mét trong nh÷ng bµi tËp thùc hµnh thuéc bµi häc nh­: - Th¸o l¾p mòi khoan, thao t¸c cÇm m¸y, kÑp ph«i khi khoan - Khoan lç trªn mÆt ph¼ng ë vÞ trÝ bÊt kú - Mµi söa vµ kiÓm tra mòi khoan Häc sinh sÏ tù lËp b¶ng tr×nh tù thùc hiÖn vµ thùc hiÖn theo b¶ng ®ã sau khi ®· tr×nh qua gi¸o viªn * Tr×nh tù khoan lç trªn mÆt ph¼ng ë vÞ trÝ bÊt kú TT C¸c ho¹t ®éng Yªu c©u cña ho¹t ®éng Dông cô vµ thiÕt bÞ 1 2 3 4 5 . * PhÇn ®¸nh gi¸: Yªu cÇu ®¸nh gi¸(sö dông ®óng dông cô, ®óng thao t¸c kü thuËt, tr×nh tù c¸c b­íc vµ thÓ hiÖn ®­îc c¸c biÖn ph¸p an toµn lao ®éng) §¹t Kh«ng ®¹t T¸N §INH M· bµi: M§15 - 10 Giíi thiÖu: T¸n ®inh lµ mét trong bèn lo¹i mèi ghÐp trong ngµnh c¬ khÝ th­êng sö dông. Môc tiªu: - Tr×nh bµy ®­îc ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, ph¹m vi sö dông. - N¾m ®­îc kÜ thuËt khi t¸n ®inh. - HiÓu ®­îc mèi ghÐp chång b»ng ®inh t¸n - §¶m b¶o an toµn khi thùc hiÖn c«ng viÖc t¸n ®inh. Néi dung chÝnh: 1. §Æc ®iÓm c«ng nghÖ, ph¹m vi øng dông cña mèi ghÐp ®inh t¸n . 1.1. §Æc ®iÓm c«ng nghÖ mèi ghÐp ®inh t¸n - GhÐp b»ng ®inh t¸n lµ lo¹i mèi ghÐp kh«ng th¸o ®­îc nhê c¸c ®inh t¸n cã h×nh d¹ng b»ng kÝch th­íc kh¸c nhau. Nõu th¸o ra th­êng kh«ng lµm háng chi tiÕt ghÐp nh­ng mèi ghÐp bÞ ph¸ háng . a. CÊu t¹o ph©n lo¹i mèi ghÐp . * CÊu t¹o: 1.Đinh tán 2-3- Chi tiết ghép * Phân loại : - Căn cứ vào công dụng: + Mối ghep chắc + Mói ghép kín - Căn cứ vào hình thức cấu tạo : + Mối ghép chồng + Mối ghép nối - Căn cứ vào trạng tháI nhiệt độ đinh tán + Mối ghép tán nóng + Mối ghép tán nguội Căn cứ vào tính chất công nghệ: + Mối ghép tán bằng tay + Mối ghép tán bằng máy b. Các loại đinh tán - Ngoài các loại đinh tán trên còn dùng các loại đinh tán khác đinh tán rỗng để tán vào da,vảI,đinh tán có mũ nhổ. - Vật liệu đinh tán phảI dẻo đồng chất với kim loại chi tiết ghép để tránh ăn mòn điện hoá. - Đinh tán thường bằng thép ít các bon. - Một đầu đinh được tán sẵn bằng dập. c. Các dạng mối ghép đinh tán: * Mối ghép chồng: - Mối ghép chồng là mối ghép mà 2mép chi tiết đè lên nhau thường tán 1 hàng đinh hay 2 hàng đinh so le nhau. 1.2 - Chi tiết 3- Đinh tán T- Khoảng cách giữa 2 đinh tán kề nhau * Ghép giáp mối có tấm đệm: t a a) b) 1,4: Chi tiết ghép; 2: Tấm đệm; 3: Đinh tán a: Khoảng cách từ tâm đinh tán đến mép chi tiết t: Khoảng cách giữa hai tâm đinh tán kề nhau - Th­êng t¸n lo¹i hµng ®inh so le nhau hoÆc ®Òu nhau. - Mèi ghÐp gi¸p mèi mét tÊm ®Öm (a) - Mèi ghÐp gi¸p mèi hai tÊm ®Öm (b) 1.4- Chi tiÕt ghÐp 2- TÊm ®Öm 3- ®inh t¸n P- Kho¶ng c¸ch t©m ®inh t¸n ®Õn mÐp chi tiÕt. 1.2. ¦u nh­îc ®Óm vµ ph¹m vi øng dông mèi ghÐp ®inh t¸n. a.¦u nh­îc ®iÓm + ¦u ®iÓm: - Ch¾c ch¾n - DÔ kiÓm tra chÊt l­îng. - Ýt lµm háng chi tiÕt ghÐp khi cÇu th¸o rêi. + Nh­îc ®iÓm: - TÊm kim lo¹i so víi c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c - Gi¸ thµnh cao - H×nh d¹ng kÝch th­íc cång kÒnh - Khi th¸o mèi ghÐp bÞ ph¸ háng. b. Ph¹m vi øng dông mèi ghÐp ®inh t¸n. - MÆc dung ph¹m vi sö dông mèi ghÐp ®inh t¸n ®ang dÇn bÞ thu hÑp. Tuy nhiªn mèi ghÐp ®inh t¸n cßn ®­îc sö dung trong c¸c tr­êng hîp sau: - Nh÷ng mèi ghÐp ®Æc biÖt quan träng vµ nh÷ng mèi ghÐp trùc tiÕp chÞu t¶i träng chÊn ®éng hoÆc va ®Ëp ( CÇu, dÇm cÇu, dÇm cÇu trô trªn 200 tÊn , m¸y bay) - Nh÷ng mèi ghÐp kh«ng chÞu nhiÖt - Nh÷ng mèi ghÐp víi nh÷ng vËt liÖu kh«ng hµn ®­îc. 2. Kü thuËt liªn kÕt mèi ghÐp chång b»ng ®inh t¸n. 2.1. Chän ®inh t¸n: a. TÝnh ®­êng kÝnh ®inh t¸n: - Tuú theo chi tiÕt cÇn ghÐp mµ ®­êng kÝnh th©n ®inh t¸n th­êng lÊy b»ng 2 lÇn bÒ dÇy chi tiÕt lín nhÊt cÇn ghÐp. - Ta cã: d = 2 S : d. Lµ ®­êng kinh th©n ®inh t¸n. - B¶ng chän ®­êng kÝnh th©n ®inh t¸n theo chiÒu dÇy vËt liÖu (mm) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 d (mm) 3#4 5#6 8#10 10 10#12 12#14 14#16 16#18 18#20 b. TÝnh chiÒu dµi th©n ®inh t¸n. - ChiÒu dµi ®inh t¸n phô thuéc vµo chiÒu dÇy sè tÊm ghÐp, phÇn ®Ó t¸n kÝn lç ®ét vµ phÇn t¸n ®Çu ®inh L = S: Lµ chiÒu dÇy tÊm ghÐp d: Lµ ®­êng kinh th©n ®inh - Tr­êng hîp t¸n b»ng tay hay b»ng m¸y(t¸n nãng) ph¶i thªm phÇn hao löa(10 #15%).L c. KÝch th­íc cña mÐp tÊm thÐp vµ kho¶ng c¸ch cña ®inh t¸n - Gäi kho¶ng c¸ch tõ t©m ®inh t¸n ®Õn mÐp ngoµi tÊm thÐp: a - Gäi kho¶ng c¸ch gi÷a 2 t©m ®inh t¸n gÇn nhau: t - Mèi ghÐp chång 2 dÉy ®inh: d = 2S ; t = 4d ; a = 1,5d - Mèi ghÐp chång n dÉy ®inh: d = 2S ; t= ( 1.6n +1) . d ; a= 1,5d - Mèi ghÐp gi¸p mèi 2 tÊm ®Öm, mét dÉy ®inh: d = 1,5S ; t = 3,5d ; a = 2d - Mèi ghÐp gi¸p mèi 2 tÊm ®Öm, 2 dÉy ®inh: d=1,5S ; t = 6d ; a = 2d - Mèi ghÐp 2 tÊm ®Öm n dÉy ®inh: d = 1,5S ; t = (2,4n +1).d ; a = 2d - Ngoµi ra ®èi víi thïng ®ùng x¨ng a = 2,5d; nåi chøa h¬i a = 2,25 ¸ 2,5d; èng khãi èng th«ng giã a = (7¸8)d 2. Ph­¬ng ph¸p t¸n ®inh b»ng tay. * C¸c b­íc khi t¸n ®inh: - ChuÈn bÞ mèi ghÐp - Nung ®inh - T¸n ®inh a. T¸n nguéi: d <8mm + ChuÈn bÞ mèi ghÐp: - §ét lç hay khoan lç víi D = 1,1d - G¸ chi tiÕt ghÐp b»ng bu l«ng (T¹m thêi) - Söa l¹i nh÷ng lç kh«ng trïng nhau + Nung ®inh ®Ó nguéi: - C­a ®inh ®óng theo chiÒu dµi - Nung ®inh ®Ó nguéi chËm - Lµm s¹ch « xýt + T¸n ®inh : - Lång ®inh t¸n vµo mèi ghÐp - PhÇn kª lµ 1 ®e cã lç h×nh ®Çu ®inh t¸n - Ðp chi tiÕt ghÐp s¸t vµo nhau - Dïng bóa chån ®inh lÊp kÝn lç mèi ghÐp - T¸n s¬ bé ®Çu ®×nh - T¸n hoµn chØnh b. T¸n nãng víi d > 8mm + ChuÈn bÞ mèi ghÐp + Nung ®inh - NhiÖt ®é nung 1000 ¸ 11000C (ThÐp) - Lµm s¹ch vÈy « xýt + T¸n ®inh: - Lång ®inh vµo mèi ghÐp b»ng k×m - C¸c b­íc sau gièng t¸n nguéi * Chó ý: T¸n nãng ph¶i t¸n nhanh , c«ng viÖc ph¶I hoµn thµnh tr­íc khi ®Çu ®inh nguéi r¾n l¹i. 3. C¸c d¹ng sai háng khi t¸n ®inh - c¸ch kh¾c phôc a. C¸c d¹ng sai háng - Đầu đinh bị lệch ( a) - Đầu đinh tán không sát vào mặt chi tiết (b) - Đầu đinh thiếu không đủ biến dạng (c) - Mặt phăng 2 chi tiết không sát nhau (d) b. Nguyên nhân và cách khắc phục. + Nguyên nhân: - Đinh tán quá dài, khi đánh búa tạo đều - Đinh tán thiếu chiều dài, không xoay đều chụp đinh - Không dùng xiết để xiết chặt mối ghép + Cách khắc phục : - Chuẩn bị đinh tán đúng yêu cầu về chiều dài - Nhiệt độ nung đinh đảm bảo 1000 ÷ 11000C (đinh thép) - Khi tán lên xoay đều chụp đinh Bài kiểm tra : Từng viên sinh phải qua kiểm tra một trong những bài tập thực hành thuộc bài học như: - Nhận biết các loại đinh tán - Chuẩn bị các chi tiết để tán đinh - Tán đinh mối ghép chồng - Tán đinh mối ghép nối - Kiểm tra các mối ghép Học sinh sẽ tự lập bảng trình tự thực hiện và thực hiện theo bảng đó sau khi đã trình qua giáo viên * Tr×nh tù khi t¸n ®inh mèi ghÐp chång TT C¸c ho¹t ®éng Yªu c©u cña ho¹t ®éng Dông cô vµ thiÕt bÞ 1 2 3 4 5 . * PhÇn ®¸nh gi¸: Yªu cÇu ®¸nh gi¸(sö dông ®óng dông cô, ®óng thao t¸c kü thuËt, tr×nh tù c¸c b­íc vµ thÓ hiÖn ®­îc c¸c biÖn ph¸p an toµn lao ®éng) §¹t Kh«ng ®¹t C¹O Rµ KIM LO¹I Giíi thiÖu: C¹o lµ ph­¬ng ph¸p gia c«ng tinh bÒ mÆt kim lo¹i dïng dông cô lµ giao c¹o ®Ó bãc ®i mét líp kim lo¹i rÊ máng lµm cho bÒ mÆt ®¹t ®é chÝnh x¸ , ®é nh½n bãng cao. C¹o dïng ®Ó gia c«ng c¸c mÆt ph¼ng, mÆt ®Þnh h×nh Rµ bÒ mÆt lµ b«i bét nghiÒn mÞn lªn bÒ mÆt cña hai chi tiÕt sÏ l¾p nghÐp víi nhau, cho chóng tiÕp xóc vµ chuyÓn ®éng t­¬ng ®èi víi nhau. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng, bét giµ min sÏ giµ, söa cho hai bÒ mÆt b¶o ®¶m tiÕp xóc, kÝn khÝt. Mµi nghiÒn, rµ dïng khi gia c«ng tinh c¸c bÒ mÆt cÇn ®¹t ®é nh½n bãng cao, ®Æc biÖt lµ c¸c bÒ mÆt cÇn ®¶m b¶o ®é kÝn khÝt khi lµm viÖc nh­ nghiÒn , rµ bé ®«i pÝt t«ng xi lanh b¬m cao ¸p, rµ su p¸p vµ lç c«n cña ®éng c¬ ®èt trong Môc tiªu: - Tr×nh bµy ®­îc ®Æc ®iÓm cña c¹o g×a kim lo¹i. - N¾m ®­îc kÜ thuËt c¹o giµ. - Gia c«ng c¹o ®¹t ®é chÝnh x¸c tõ 0,01-0,005mm - §¶m b¶o an toµn khi thùc hiÖn c«ng viÖc. Néi dung chÝnh: I C¹o kim lo¹i : Môc ®Ých : h×nh thµnh kü n¨ng c¹o kim lo¹i. ThiÕt bÞ dông cô : Bé dao c¹o, chi tieets cÇn gia c«ng, bét mµu, C¸c lo¹i giao c¹o a.dao c¹o m¹t ph¼ng b. dao c¹o l­ìi c¾t ®Çu cong c. dao c¹o hai ®Çu cã l­ìi c¾t d. dao c¹o ba c¹nh e. dao c¹o dÞnh h×nh g.dao c¹o th¸o, l¾p ®­îc h. dao c¹o g¾n l­ì c¾t b»ng hîp kim cøng i. dao c¹o v¹n n¨ng Chuẩn bị bề mặt trước khi cạo: Chất lượng và năng suất khi cạo phụ thuộc nhiều vào bề mặt trước khi cạo. thông thường bề mặt được gia công trước đó bằng phay, bào đối với mặt phẳng. Lỗ trước khi cạo thường được khoan,khoét, doa. Độ không phẳng của bề mặt trước khi cạo được kiểm tra bằng khe sáng không lớn hơn 0,1mm với các chi tiết có chiều dài đến 500mmm, từ 0,2-0,3 mm với các chi tiết có chiều dài lớn hơn. ChuÈn bÞ bÒ mÆt tr­íc khi c¹o Xoa s¬n mµu lªn mÆt ph¼ng kiÓm ¸p chi tiÕt vµ ®Èy tr­ît trªn mÆt ph¼ng kiÓm ViÕt s¬n mµu trªn chi tiÕt - Tr­íc khi c¹o mÆt ph¼ng, xoa mét líp s¬n mµu máng lªn mÆt bµn kiÓm tra. BÒ mÆt cÇn c¹o ph¶i ®­îc lµm s¹ch b»ng bµn ch¶i vµ giÎ mÒm, sau ®ã ®Æt bÒ mÆt cÈn thËn trªn bÒ mÆt bµn kiÓm ph¼ng vµ ®Èy nhÑ. Sau 2-3 vßng chuyÓn ®éng chi tiÕt ®­îc nhÊc ra, bÒ mÆt ch­a ph¼ng cã sè ®iÓm dÝnh s¬n kh«ng ®Òu lµ khu vùc cÇn thùc hiªn cao. 2. G¸ ®Æt chi tiÕt tr­íc khi c¹o: - Chi tiÕt ph¶i ®­îc g¸ ch¾c ch¾n, kÑp chÆt, ë vÞ trÝ rÔ thao t¸c, rÔ kiÓm tra. -Víi chi tiÕt lín, tr­íc hÕt cè ®Þnh chi tiÕt lªn sµn, bÖ, dïng bµn kiÓm ph¼ng phñ s¬n ®Èy tr­ît trªn bÒ mÆt cÇn c¹o. §è g¸ chi tiªt c¹o 1.TÊm g¸ chi tiÕt 2,4VÝt kÑp 3.th©n 5. §Õ Thùc hiÖn c¹o * c¹o ph¼ng: Qu¸ tr×nh c¹o b¾t ®Çu b»ng viÖc dïng dao c¹o c¹o bít ®i líp kim lo¹i cao nhÊt(c¸c vÕt cã dÝnh s¬n). Khi c¹o, tay ph¶i n¾m vµo chu«i dao c¹o, tay tr¸i tú lªn th©n dao c¹o, dao c¹o ®Æt nghiªng mét gãc 25-300 so víi bÒ mÆt gia c«ng. - C¹o b»ng giao c¹o ph¼ng th­êng dïng c¸ch c¹o ®Èy, khi c¹o b»ng dao c¹o ®Çu cong th­êng dïng cach c¹o kÐo. Cạo mặt phẳng a. Tư thế cạo b.cạo bằng cán kéo c. Kiểm tra bề mặt sau khi cạo qua khung vuông * c¹o c¸c bÒ mÆt ®Þnh h×nh, bÒ mÆt cong: - Dïng cæ trôc hoÆc trôc kiÓm cã cïng ®­êng kÝnh ®­îc b«i lªn mét líp s¬n mµu máng vµ l¾p lªn gèi ®ì, Ên cho quay trªn cæ trôc råi lÊy ra, sau ®ã tim nh÷ng ®iÓm cao dÝnh s¬n ®Ó c¹o b»ng dao c¹o ba c¹nh. - Dïng tay ph¶i cÇm vµo chu«i dao cao 2 vµ quay ®i khi c¹o, tay tr¸i 3 Ên Ên dao c¹o vµo bÒ mÆt gia c«ng, dao c¹o ®Æt h¬i nghiªng so víi bÒ mÆt cÇn c¹o ®Ó c¹o bÒ mÆt vµo phÇn gi÷a chña l­ì c¾t. BÒ mÆt sau khi c¹o ®­îc kiÓm tra b»ng d­ìng l­í lµm tõ xen-lu C¹o bÒ mÆt cong a. trôc s¬n mµu b. BÒ mÆt dÝnh s¬n cÇn c¹o c. C¹o bÒ mÆt cong d. D­ìng kiÓm tra 1. D­ìng kiÓm 2.dao c¹o 3. tay tr¸i thî B¶ng chÊt l­îng bÒ mÆt khi c¹o cho theo c¸c d¹ng bÒ mÆt BÒ mÆt cÇn c¹o Sè ®iÓm dÝnh s¬n yªu cÇu trªn diÖn tÝch 25x25mm BÒ mÆt cÇn c¹o Sè ®iÓm dÝnh s¬n yªu cÇu trªn diÖn tÝch 25x25mm N¾p æ trôc chÝnh c¬ cÊu dÉn h­íng cuae m¸y cã ®é chÝnh x¸c th«ng dông, trong vïng: 18-20 C¬ cÊu dÉn h­íng cña m¸y cã ®é chÝnh x¸c cao, trong vïng: -Th­êng xuyªn dÞch chuyÓn 10-12 - Th­êng xuyªn dÞch chuyÓn 16-28 - DÞch chuyÓn theo chu kú 8-10 - DÞch chuyÓn theo chu kú -B¹c æ ®ì cã ®ä chÝnh x¸ trung b×nh 10-12 12-16 Bµi kiÓm tra : Tõng viªn sinh ph¶i qua kiÓm tra mét trong nh÷ng bµi tËp thùc hµnh thuéc bµi häc nh­: - NhËn biÕt c¸c lo¹i dao c¹o - ChuÈn bÞ c¸c dông cô vµ vËt liÖu c¹o - thùc hiÖn c¹o mÆt ph¼ng - Thùc hiÖn c¹o mÆt cong - KiÓm tra mÆt ph¼ng Häc sinh sÏ tù lËp b¶ng tr×nh tù thùc hiÖn vµ thùc hiÖn theo b¶ng ®ã sau khi ®· tr×nh qua gi¸o viªn. * Tr×nh tù khi t¸n ®inh mèi ghÐp chång TT C¸c ho¹t ®éng Yªu c©u cña ho¹t ®éng Dông cô vµ thiÕt bÞ 1 2 3 4 5 . * PhÇn ®¸nh gi¸: Yªu cÇu ®¸nh gi¸(sö dông ®óng dông cô, ®óng thao t¸c kü thuËt, tr×nh tù c¸c b­íc vµ thÓ hiÖn ®­îc c¸c biÖn ph¸p an toµn lao ®éng) §¹t Kh«ng ®¹t II. Nghiền, rà Mục đích : hình thành kỹ năng nghiền,rà bề mặt của chi tiết. Thiết bị dụng cụ : Bột rà, chi tiết cần gia công và các tấm nghiền phẳng. kỹ thuật nghiền, rà: * Bôi trơn khi nghiền: không được nghiền khô bằng bột mài, bột mài xẽ phân bố không đều, hạt mài xẽ bị cùng, phát sinh nhiệt khi gia công, quá trình cắt sẽ châm lại bề mặt không đạt được độ nhẵn cần thiết. Khi dùng dụng cụ nghiền bằng gang thì dùng bôi trơn bằng dầu hỏa hoặc xăng, dụng cụ bằng đồng dùng dầu máy, cồn hoặc dung dịch cacbonat natri, dụng cụ bằng hợp kim đồng thì dùng dầu máy trộn với mỡ động vật. Đem chất bôi trơn và bột mài trộn với nhau dưới dạng nhão rồi bôi lên dụng cụ nghiền. * Dụng cụ gá lắp khi nghiền, rà:Khi nghiền phẳng, dụng cụ là tấm phẳng dạng chữ nhật hoặc đĩa tròn. Khi nghiền mặt trụ ngoài dùng các loại bạc nghiền hoặc đĩa nghiền. nghiền lỗ dùng chày nghiền cooncos lắp bạc xẻ rãnh để có thể tăng áp lực khi nghiền Vật liệu làm dụng cụ nghiền từ loại vật liệu mềm hơn so với vật liệu bề mặt của vật cần nghiền. thông thường dụng cụ nghiền làm từ gang có độ cứng trung bình: 140-200 HB, đồng phíp, gỗ cứng. Khi nghiền mặt phẳng bằng tay thường dùng dụng cụ nghiền là các tấm phẳng cố định có hình dáng, kích thước tùy thuộc vào bề mặt nghiền. *Kü thuËt nghiÒn: Chi tiÕt cÇn nghiÒn (h×nh c- TÊm nghiÒn lín) ®Æt lªn tÊm nghiÒn ph¼ng cã chøa bét nghiÒn vµ ®Èy ®i ®Èy l¹i hoÆc xo¸y trßn trªn bÒ mÆt tÊm ph¼ng, chuyÓn ®éng cµng phøc t¹p th× c¸c vÕt mµi xãa nhau cµng ®Òu, dµy, ®é nh½n bãng bÒ mÆt ®¹t ®­îc cµng cao. ¸p lùc khi Ên chi tiÕt xuèng cÇn ®Òu, võa ph¶i(2-2,5kg/cm2), kh«ng nªn Ên qu¸ m¹nh ®Ó tr¸nh chi tiÕt nãng qu¸ cã thÓ g©y biÕn d¹ng chi tiÕt. Sau kho¶ng 9-10 vßng chuyÓn ®éng th× dïng giÎ lau líp bét nghiÒn cò vµ b«i lªn bÒ mÆt mét líp bét nghienf mowisvaf tiÕp tôc nghiÒn khi bÒ mÆt ®¹t yªu cÇu. Khi nghiÒn chia ra lµm c¸c b­íc: nghiÒn th«, nghiÒn bÊn tinh, nghiÒn tinh, nÕu cÇn thªm b­íc nghiÒn tinh máng . khi nghiÒn s¬ bé dông cô nghiÒn lµ c¸c tÊm ph¼ng cã c¸c r·ng däc vµ ngang ®Ó chøa bét mµi nh­ vÏ: Để rễ thao tác, có thể ghép nhiều chi tiết bằng chốt và ép vào thanh gỗ rồi cùng với thanh gỗ dịch chuyển trên bề mặt dụng cụ nghiền. Khi nghiền thước góc, dùng đinh đóng vào gỗ và chêm cho thước gocsgiuwx chặt trên thanh gỗ rồi dịch chuyển thước góc cùng với thanh gỗ trên tấm nghiền. với các chi tiết lá xéc măng của động cơ, trước khi nghiền, đóng nhẹ vào trong lỗ xéc măng một miếng gỗ để giữ được xéc măng trong quá trình chuyển động khi nghiền như hình vễ: Trong điều kiện sửa chữa, không có thiết bị chuyên dùng, nghiền rà su páp có