Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng công cụ chính sách tiền tệ

Môc lôc Më ®Çu Néi dung Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña nã 1. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1.2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2. C«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2.1. C¸c c«ng cô trùc tiÕp 2.2. C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp Ch­¬ng II: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 1. Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ viÖc sö dông c¸c c«ng cô CSTT n¨m qua ë ViÖt Nam 2.1. C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më 2.2. C«ng cô l·i suÊt cho vay chiÕt khÊu 2.3. C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc 2.4. C«ng cô h¹n møc tÝn dông 2.5. C«ng cô l·i suÊt 3. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam 3.1. CSTT víi kiÓm so¸t l¹m ph¸t 3.2. CSTT víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ 3.3. CSTT víi æn ®Þnh viÖc lµm 3.4. Gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c 4. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh thùc thi CSTT ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua. 4.1. VÒ viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña CSTT 4.2. Sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng 4.3. Nh÷ng tån t¹i kh¸c Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1. ChuyÓn ®æi c«ng cô CSTT tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp 2. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ 3. Hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng 3.1. Hoµn thiÖn ®èi víi ng©n hµng Trung ­¬ng 3.2. Hoµn thiÖn ®èi víi NHTM 3.3. Hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT 4. C¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. KÕt luËn. Tµi liÖu tham kh¶o. Më ®Çu Cïng víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®­îc ban hµnh vµ ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhê ®æi míi toµn diÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ ho¹ch ®Þnh ®Õn chØ ®¹o thùc hiÖn, b»ng viÖc sö dông c¸c gi¶i ph¸p t×nh thÕ m¹ng d¹n lóc ®Çu, ®Õn sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l¹m ph¸t ®· ®­îc ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ ë møc thÊp; yªu cÇu æn ®Þnh tiÒn tÖ b­íc ®Çu ®­îc thùc hiÖn, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, phôc vô ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn, trong viÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chóng ta cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i tr­íc lµ sù am hiÓu vÒ ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh míi cßn nhiÒu h¹n chÕ trong khi nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi cßn thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa gèc cña mçi c«ng cô. V× vËy, viÖc lùa chän gi¶i ph¸p nµo ®Ó x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cã hiÖu qu¶ nhÊt vÉn cßn lµ mét Èn sè vµ ch¾c ch¾n cã nh÷ng bÊt cËp lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Ch­¬ng 1 Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña nã 1. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1.1. Vai trß cña ng©n hµng trung ­¬ng ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ng©n hµng trung ­¬ng cã thÓ ra ®êi tõ sù ph¸t triÓn vµ ph©n ho¸ hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i kÐo dµi nhiÒu thÕ kÞp theo m« h×nh ng©n hµng Anh vµ c¸c n­íc ch©u ¢u b»ng c¸ch thµnh lËp hoµn toµn míi vµo nöa ®Çu thÕ kû. Song lý do t­¬ng ®èi phæ biÕn lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo lÜnh vôc tiÒn tÖ, tÝn dông vµ ng©n hµng. Dï víi tªn gäi kh¸c nhau (NHTW, NHNN, HÖ thèng l­u tr÷ liªn bang...), nh­ng tÊt c¶ chóng ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt lµ c¬ quan trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn, thùc hiÖn nhiÖm vô c¬ b¶n lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ, thiÕt lËp trËt tù, b¶o ®¶m sù ho¹t ®éng an toµn vµ æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña mçi ®Êt n­íc. Ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nhiÖm vô trung t©m, lµ “linh hån” cña NHTW trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. §iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mang tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt vÜ m«, h­íng c¸c tæ chøc tÝn dông vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o tÝnh tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHTW th­êng kh«ng can thiÖp vµ kh«ng ra lÖnh trùc tiÕp vµo c¸c quyÕt ®Þnh t¸c nghiÖp cña c¸c tæ chøc tÝn dông mµ chñ yÕu sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu chØnh m«i tr­êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh­: kh¶ n¨ng thanh to¸n, mÆt b»ng l·i suÊt, khèi l­îng tiÒn cung øng, tû gi¸... ®Ó th«ng qua ®ã ®¹t tèi ®a môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHTW ph¶i h×nh thµnh vµ sö dông hÖ thèng c«ng cô cña nã. §Æc ®iÓm cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¹o cho NHTW kh¶ n¨ng t¸c ®éng cã hiÖu lùc ®Õn c¸c yÕu tè tiÒn ®Ò buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i tù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh theo h­íng chØ ®¹o cña NHTW nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù chñ trong kinh doanh còng nh­ sù b×nh ®¼ng trong m«i tr­êng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng. 1.2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT) 1.2.1. Kh¸i niÖm vµ c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ * Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ CSTT lµ mét hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm, gi¶i ph¸p, nh÷ng c¸ch thøc mµ NHTW thùc hiÖn nh»m t¸c ®éng tíi cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ vµ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. CSTT lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã NHTW, th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn cung øng nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vÒ s¶n l­îng, gi¸ c¶ vµ c«ng ¨n viÖc lµm. * C¬ chÕ thùc hiÖn CSTT Qu¸ tr×nh thùc hiÖn CSTT bao giê còng diÔn ra theo mét c¬ chÕ nhÊt ®Þnh. Trong c¬ chÕ nµy, NHTW sÏ lµ ng­êi thiÕt kÕ vµ ®iÒu hµnh CSTT. Mét CSTT cña mét quèc gia cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo hai h­íng: + CSTT “níi láng” lµ chÝnh s¸ch nh»m t¨ng thªm khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng cho nÒn kinh tÕ lµm cho tiÒn trë nªn dåi dµo, l·i suÊt h¹ xuèng tõ ®ã kÝch thÝch tiªu dïng vµ ®Çu t­. KÕt qu¶ cña CSTT “níi láng” lµ s¶n l­îng t¨ng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao víi tØ lÖ thÊt nghiÖp thÊp. + CSTT “th¾t chÆt” lµ chÝnh s¸ch nh»m gi¶m khèi l­îng tiÒn cung øng cho nÒn kinh tÕ lµm cho tiÒn tÖ trë nªn khan hiÕm vÒ sè l­îng, l·i suÊt bÞ ®Èy lªn cao, tæng cÇu gi¶m vµ do ®ã gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng gi¶m sót, l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi. 1.2.2. Môc tiªu cña CSTT HÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ (CSKT) vÜ m« lµ mét hÖ thèng rÊt ®a d¹ng gåm nhiÒu CSKT kh¸c nhau t¹o thµnh. Mçi chÝnh s¸ch cã ®Æc ®iÓm, néi dung vµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kh¸c nhau nh­ng chóng ®Òu cã chung mét môc ®Ých lµ t¹o ra m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµnh m¹nh, cã lîi cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ã, CSTT gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Nhê cã nh÷ng ­u ®iÓm mµ c¸c CSKT vÜ m« kh¸c kh«ng cã ®­îc cho nªn CSTT ®­îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn lµ mét bé phËn n»m trong hÖ thèng CSKT vÜ m«, CSTT còng nh­ c¸c CSKTk vÜ m« kh¸c chØ cã thÓ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch ®Çy ®ñ khi chóng ®­îc kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau, ®­îc thèng nhÊt víi nhau c¶ vÒ môc tiªu còng nh­ ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh. Lµ c«ng cô vÜ m« cña Nhµ n­íc, CSTT ph¶i phôc vô cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« sau: * T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. BÊt kú CSTT cña mét quèc gia nµo th× môc tiªu cao nhÊt cña nã lµ sù t¨ng lªn cña GDP thùc tÕ. §ã lµ phÇn t¨ng tr­ëng cã ®­îc sau khi lÊy phÇn t¨ng tr­ëng danh nghÜa trõ ®i phÇn t¨ng gi¸ trong t¨ng tr­ëng cïng thêi kú. Mét nÒnkt phån thÞnh víi tèc ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh lµ môc tiªu cña bÇt kú mét CSKT vÜ m« nµo. Bëi lÏ, nÒn kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng cao lµ ®ång nghÜa víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu kinh tÕ kh¸c cña CSTT nh­ gØam thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp quèc d©n. * æn ®Þnh gi¸ c¶ Gi¸ c¶ cã tû lÖ thÊp lµ môc tiªu cña mäi nÒn kinh tÕ. Khi gi¸ c¶ l¹m ph¸t thÊp møc t¨ng thu nh©plj thùc tÕ cña nh©n d©n sÏ d­¬ng, do vËy ®êi sèng ng­êi lao ®éng tèt h¬n. Nh©n d©n tin t­ëng vµo chÝnh quyÒn vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. Gi¸ cd¶ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp sÏ ®ång thêi lµm cho l·i suÊt thùc tÕ d­¬ng vµ l·i suÊt danh nghi· sÏ thÊp h¬n, do ®ã s¶n xuÊt sÏ cã vèn víi chi phÝ h¹ vÒ mÆt ®µi h¹n vµ nÒn kinh tÕ sÏ cã søc bËt ®Çu t­ vÒ l©u dµi. Khi gi¸ c¶ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp, hiÖn t­îng ®Çu c¬ sÏ biÕn mÊt, gi¸ trÞ tiÒn néi ®Þa sÏ ®­îc æn ®Þnh. Ng­îc l¹i, khi gi¸ c¶ l¹m ph¸t cao, thu nhËp ng­êi lao ®éng sÏ kh«ng t¨ng kÞp víi phÇn t¨ng gi¸ sÏ lµm cho ®êi sèng hä thªm khã kh¨n, n¹n ®Çu c¬ sÏ ph¸t sinh lµm cho mét sè bé phËn giµu lªn rÊt nhanh trong khi ®¹i ®a sè nh©n d©n trë nªn nghÌo h¬n. Kho¶ng c¸ch giµu vµ nghÌo lín dÇn vµ nh©n d©n mÊt niÒn tin vµo chÝnh quyÒn. æn ®Þnh gi¸ c¶ v× thÕ lµ mét môc tiªu quan träng nhÊt cña CSTT. ViÖc lµm cao cho ng­êi lao ®éng lµm mét môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña mäi quèc gia hiÖn nay. NÕu x· héi cã Ýt c«ng ¨n viÖc lµm, tû lÖ thÊt nghiÖp cao sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶: l·ng phÝ c¸c nguån lùc, lµm gi¶m s¶n l­îng quèc gia, lµm gi¶m thu nhËp trong d©n chóng g©y khã kh¨n cho ®êi sèng cña hä thËm chÝ cã thÓ lµm t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi. V× vËy viÖc lµm cao lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt cña mäi quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn còng nh­ ®ang ph¸t triÓn. Mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®óng thóc ®Èy s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch ®Çu t­ sÏ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi. KÕt qu¶ lµ tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng. * æn ®Þnh thÞ tr­êng tµi chÝnh. NÒn t¶ng tµi chÝnh lµ môc tiªu chñ ®¹o cña CSTT ngoµi nh÷ng môc tiªu nãi trªn. NHTW ph¶i æn ®Þnh ho¹t ®éng tµi chÝnh cña hÖ thèng tµi chÝnh trong n­íc mét c¸ch gi¸n tiÕp. T¨ng c­êng hiÖu qu¶ cho nã, kÓ c¶ thu thËp th«ng tin, h­íng dÉn, ng¨n ngõa rñi ro cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh trong chiÒu h­íng qu¶n lý ho¹t ®éng cña nã phï hîp víi c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ. B¶n th©n hÖ thèng tµi chÝnh cã nh÷ng môc tiªu riªng cña nã vµ niÒu khi nh÷ng môc tiªu nµy ®èi chäi víi nh÷ng môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ. VËy vai trß cña CSTT lµ ph¶i hµi hoµ mét c¸ch tèi ­u gi÷a c¸c môc tiªu nãi trªn ®Ó phôc vô tèt nhÊt cho lîi Ých chung mµ kh«ng lµm tæn h¹i hay h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh. 2. C«ng cô cña CSTT. C«ng cô cña CSTT lµ c¸c ho¹t ®éng ®­îc thùc hiÖn trùc tiÕp bëi NHTW nh»m ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng vµ l·i suÊt, tõ ®ã mµ ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña CSTT. 2.1. C¸c c«ng cô trùc tiÕp. 2.1.1. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay. NHTW cã thÓ qui ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay trªn thÞ tr­êng nh­ng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn tÖ. NÕu l·i suÊt tiÒn göi cao sÏ thu hót ®­îc nhiÒu tiÒn g­i8r lµm t¨ng nguån vèn vay., ng­îc l¹i sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng më réng kinh doanh tÝn dông. Khi muèn t¨ng khèi l­îng cho vay, NHTW gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t­ vay vèn, khi cÇn h¹n chÕ ®Çu t­ NHTW sÏ æn ®Þnh møc l·i suÊt cao. Tuy nhiªn biÖn ph¸p nµy lµm cho c¸c NHTM mÊt tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong kinh doanh. MÆt kh¸c nã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn ë Ng©n ahngf nh­ng l¹i thiÕu vèn ®Çu t­. BiÖn ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ gióp Ngana hµng lùa chän nh÷ng dù ¸n kinh tÕ tèi ­u ®Ó cho vay, nh­ng nã còng lµm cho tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ bÞ suy gi¶m. Ngµy nay biÖn ph¸p nµy Ýt ®­îc sö dông ë cd¸c n­íc theo c¬ chÕ thÞ tr­êng bëi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng l·i suÊt rÊt nh¹y c¶m víi ®Çu t­, nã ph¶i ®­îc vËn ®éng theo quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. 2.12. H¹n møc tÝn dông. §©y lµ mét biÖn ph¸p m¹nh, cã hiÖu lùc ®¸ng kÓ. Thùc chÊt biÖn ph¸p nµy cho phÐp NHTW æn ®Þnh tr­íc khèi l­îng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m ®­êng ®Ó ®­a nã vµo trong nÒn kinh tÕ. Khi NHTW x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông th× can­ cø vµo c¸c chØ tiªu nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ; biÕn ®éng cña chØ sè gi¸ c¶; biÕn ®éng cña tû gi¸; tû lÖ thÊt nghiÖp trong nÒn kinh tÕ;l bé chi ng©n s¸ch. H¹n møc tÝn dông sÏ ®Æc biÖt ph¸t huy t¸c dông trong nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t. Song trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cung cÇu tÝn dông biÕn ®æi kh«ng ngõng, biÖn ph¸p nµy chØ ®­îc ¸p dông mét c¸ch h¹n chÕ khi t×nh huèng yªu cÇu. BiÖn ph¸p nµy béc lé kh¸ nhiÒu nh­îc ®iÓm. nã triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM, cã tÝnh chÊt ®¸nh ®ång c¸c ho¹t ®éng tèt vµ ho¹t ®éng yÕu. Trong thùc tÕ, doanh sè cho vay hoÆc tån t¹i d­ nî cña c¸c NHTM th«ng th­êng thÊp h¬n h¹n møc tÝn dông v× cã NHTM huy dodäng vèn tèt th× sö dông hÕt h¹n møc tÝn dông cßn nh÷ng ng©n hµng ho¹t ®éng yÕu kÐm th× kh«ng sö dông hÕt h¹n møc nµy, ®Æc biÖt khi hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng ch­a tèt th× con sè thùc tÕ cho vay cña NHTM kh¸c nhiÒu so v¬Ý con sè dù kiÕn, tõ ®ã kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß qu¶n lý cña NHTW. BiÖn ph¸p nµy cã thÓ lµm sai lÖch c¬ cÊu ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ bëi víi h¹n møc tÝn dông ®­îc NHTW qui ®Þnh th× c¸c NHTM sÏ t×m ®Õn dù ¸n ®Çu t­ lín, nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t­ dÔ sinh lîi nhuËn g©y ra khã kh¨n vèn trong c¸c doanh nghiÖp nhá. 2.2. C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp. 2.2.1. Dù tr÷ b¾t buéc Dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶n te×en göi cña c¸c NHTM ë NHTW, møc tiÒn göi nµy do ph¸p luËt qui ®Þnh b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi cd¸c kho¶n nî cña ng©n hµng. Th«ng qua viÖc thay ®æi møc dù tr÷ b¾t buéc NHTW t¸c ®éng tíi viÖc cung cÊp tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÕu NHTW t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lªn th× kh¶ n¨ng tÝn dông cña NHTM sÏ gi¶m xuèng. MÆt kh¸c, ®Ó bï l¹i phÇn l·i suÊt ®ã (do quü tiÒn göi NHTW kh«ng ®­îc tÝnh l·i) c¸c ng©n hµng ph¶i t¨ng l·i suÊt tÝn dông do vËy møc tÝn dông cung øng cho nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m xuèng. ViÖc t¨ng lªn hay gi¶m xuèng quü dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm gi¶m hoÆc t¨ng l­¬ng tiÒn cung øng cho nÒn kinh tÕ qua c¬ chÕ t¹o tiÌn cña hÖ thèng ng©n hµng. V× vËy ®ã lµ mét c«ng cô tiÒm n¨ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ngoµi ra dù tr÷ b¾t buéc cßn ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n th­êng xuyªn cña c¸c NHTM. §iÓm lîi chÝnh cña c«ng cô nµy lµ nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh­ nhau vµ cã t¸c dông ®Çy quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn khi dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ®­îc tr¶ l¹i, chóng t­¬ng ®­¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn ®Õn hiÖn t­îng phi trung gian ho¸. MÆt kh¸c dù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo bëi sÏ rÊt vÊt v¶ ®Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng thay ®æi nhá trong cung øng tiÒn tÖ b»ng c¸ch thay ®æi d÷ tr÷ b¾t buéc. Mét ®iÓm bÊt lîi kh¸c n÷a cña viÖc sö dông dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t viÖc cung øng tiÒn tÖ lµ viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c NHTM, g©y ra t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµng. ChÝnh v× vËy c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc th­êng kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch vµ Ýt ®­îc sö dông. 2.2.2. L·i suÊ chiÕt khÊu. ChÝnh s¸ch l·i suÊt chiÕt khÊu lµ chÝnh s¸ch NHTW cho c¸c NHTM vay d­íi nhiÒu h×nh thøc t¸i chiÕt khÊu tøc lµ h×nh thøc NHTW t¸i cÊp vèn cho c¸c NHTM. Khi NHTW n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu tøc lµ lµ h¹n chÕ cho vay ®èi víi c¸c NHTM, kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c ng©n hµng gi¶m l­îng tiÒn göi gi¶m ®ång nghÜa víi viÖ l­îng tiÒn cung øng gi¶m. Ng­îc l¹i khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m, c¸c ng©n hµng kinh doanh sÏ cã kh¶ n¨ng bµnh tr­íng tÝn dông do ®­îc lîi trong viÖc vay vèn cña NHTW, bë vËy NHTM s½n sµng h¹ l·i suÊt khi cho c¸c doanh nghiÖp vay, kÝch thÝch ®Çu t­ vµ s¶n l­îng. BiÖn ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ viÖc vay m­în ®­îc thùc hiÖn trªn nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nªn thêi h¹n vay m­în t­¬ng ®èi râ rµng, viÖc hoµn tr¶ nép t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n, tiÒn vay vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng cña qui luËt cung cÇu thÞ tr­êng. nã còng gióp NHTW thùc hiÖn ng­êi vay cuèi cïng nh»m tr¸nh khái nh÷ng cuéc sôp ®æ tµi chÝnh. ChiÕt khÊu lµ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt ®Ó cung cÊp dù tr÷ cho hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh x¶y ra mét cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng bëi v× dù tr÷ lËp tøc ®­îc ®iÒu ®Õn c¸c ng©n hµng nµo cÇn thªm dù tr÷ h¬n c¶. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu cã t¸c dông th«ng b¸o ý ®Þnh cña NHTW vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong t­¬ng lai. ViÖc sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ýt ®­îc khuyÕn c¸o, v× nã cã hai nh­îc ®iÓm chinh sau: thø nhÊt, ë vµo nghiÖp vô nµy NHTW ë vµo thÕ bÞ ®éng, NHTW cã thÓ thay ®æi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nh­ng kh«ng thÓ b¾t c¸c NHTM ph¶i ®i vay; thø hai khi NHTW æn ®Þnh møc l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt thÞ tr­êng v× l·i suÊt vay thay ®æi, dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi l­îng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã trong cung øng tiÒn tÖ, NHTW khã cã thÓ ®¶o ng­îc nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt chiÕt khÊu. 2.2.3. NghiÖp vô thÞ tr­êng më. Thùc chÊt cña ho¹t ®éng nµy lµ viÖc NHTW mua vµ b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ (nh­ cæ phiÕu, tr¸i kho¸n, c«ng tr¸i...) trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ trong chõng mùc h¹n chÕ nhÊt ®Þnh c¶ trªn thÞ tr­êng vèn. B»ng viÖc b¸n c¸c giÊy t× cã gi¸ cho cd¸c NHTM víi l·i suÊt hÊp dÉn, NHTW thu håi tiÒn tõ l­u th«ng lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng, ®ång thêi kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM còng gi¶m vµ gi¸ trÞ tÝn dông t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, b»ng viÖc mua c¸c giÊy tê cã gi¸, NHTW cung cÊp tiÒn cho c¸c NHTM ®Ó cho vay, lµm gia t¨ng l­îng tiÒn cung øng trªn thÞ tr­êng. §iÒu quan träng ë ®©y lµ thêi h¹n cña c¸c giÊy tê cã gi¸. ViÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n chñ yÕu nh»m môc ®Ých c©n b»ng giao ®éng cña tû lÖ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, trong khi ®ã mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ dµi h¹n cã ¶nh h­ëng râ rÖt tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM. §©y ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã nh÷ng ­u ®iÓm h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô kh¸c. Ph¸t sinh theo ý t­ëng chñ ®¹o cña NHTW trong ®ã NHTW hoµn toµn kiÓm so¸t ®­îc khèi l­îng giao dÞch. Lµ c«ng cô linh ho¹t gióp NHTW lu«n lu«n thay ®æi ®­îc t×nh thÕ cña m×nh khi m¾c ph¶i sai lÇm. NghiÖp vô nµy cã thÓ sö dông ®­îc ë bÊt k× mét møc ®é nµo khi cã yªu cÇu c¨n cø vµo khèi l­îng c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ b¸n ra. NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã thÓ tiÕn nhanh chãng kh«ng g©y nh÷ng chËm trÔ vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ Ýt tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ. Tuy nhiªn, khi NHTW mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng th× vÉn ph¶i phô thuéc vµo ng­êi mua b¸n (c¸c NHTM). Vµ ®Ó sö dông ®­îc nghiÖp vô nµy th× phØa cã sù ph¸t triÓn kh¸ cao cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn trong l­u th«ng phÇn lín n»m trong tµi kho¶n cña ng©n hµng, ®ßi hái thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¶i t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. ch­¬ng 2. chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë viÖt nam. 1. Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë viÖt nam. NÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sagn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Chóng ta ph¶i ®i nh÷ng b­íc ®Çu teien, võa x©y dùng vµ c¶i c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng, võa ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®­îc ban hµnh n¨m 1990 (ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng Nhµ n­íc vµ ph¸p lÖnh ng©n hµng - Hîp t¸c x· tÝn dông - C«ng ty tµi chÝnh), hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam chuyÓn ®æi tõ mét cÊp sang hai cÊp, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, b­íc ®Çu thÝch øng dÇn víi hÖ thèng ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ: ChÝnh s¸ch tÝn dông t¹o ra c¸c c«ng cô huy ®éng vèn, më réng cho vay ®Õn mäi thµnh phÇn kinh tÕ; chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc hiÖn th«ng qua xo¸ bá bao cÊp vèn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng, ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t...; chÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi vµ mét sè c«ng cô hç trî kh¸c. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶, thÓ hiÖn vai trß qu¶n lÝ th«ng qua: Ban hµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch Êy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; ®æi míi hÖ thèng tæ chøc cña hÖ thèng ng©n hµng theo h­íng gän nhÑ cã khoa häc; cñng cè hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, më réng quan hÖ quèc tÕ; x©y dùng qui chÕ, cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ qu¶n lý hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ®a thµnh phÇn; x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng hoµn thiÖn, cã hiÖu qu¶, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tõng b­íc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam. §Õn th¸ng 10 - 1998, hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· ®­îc thay thÕ b»ng hai luËt ng©n hµng: LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc vµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông. Hai luËt nµy ®· gióp ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®­îc tù do h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, phï hîp víi nh÷ng thay ®æi lín lao trong lÜnh vùc ng©n hµng. 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ viÖc sö dông c¸c c«ng cô CSTT nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam. 2.1. C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më (NVTTM). NVTMM b¾t ®Çu vËn hµnh vµo 12/7/2000 ®· cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tíi vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông (TCTD) tham gia thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn, t¹o ra kh¶ n¨ng phèi kÕt hîp gi÷a thÞ tr­êng liªn ng©n hµng - thÞ tr­êng më - thÞ tr­êng chøng kho¸n (TTCK) trong c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay. Ho¹t ®éng cña NVTTM ®­îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 85/2000/QD - NHNNN 14 ngµy 09/3/2000. Qua nöa n¨m ho¹t ®éng, NVTTM ®· gãlp phÇn kh¾c phôc khã kh¨n b­íc ®Çu trong thêi vËn hµnh. Thµnh viªn tham gia NVTTM lµ c¸c TCTD vµ NHNN, bao gåm 15 thµnh viªn lµ Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam, Quü tÝn dông nh©n d©n Trung ­¬ng, Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, NHTM cæ phÇn §«ng ¸, Ng©n hµng CHINFON, NHTM cæ phÇn Sµi Gßn Th­êng TÝn, NHTM cæ phÇn Quèc tÕ, NHTM cæ phÇn Ph­¬ng Nam, NHTM cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi, NHTM cæ phÇn T©n ViÖt, ABN AMRO Bank, C«ng ty tµi chÝnh b­u ®iÖn. Tuy ch­a ph¶i lµ nhiÒu song sè l­îng c¸c TCTD nµy ®· ®¹i diÖn cho c¸c TCTD hiÖn cã ë ViÖt Nam. Qua c¸c phiªn giao dÞch, sè thµnh viªn tham gia dù thÇu lµ nhá, phiªn giao dÞch ®«ng nhÊt cã 5 thµnh viªn dù thÇu, thÊp nhÊt lµ mét thµnh viªn, trong ®ã c¸c NHTM quèc doanh tham gia dù thÇu vµ tróng thÇu lµ chñ yÕu, cßn c¸c TCTD kh¸c hÇu nh­ ch­a tham gia dù thÇu. Khèi l­îng giao dÞch qua NVTTM tõ 12/07/2000 ®Õn ngµy 15/11/2000 cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam lµ 810,420 tû ®ång, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam lµ 228,020 tû ®ång, Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam lµ 393,390 tû ®ång. VÒ hµng ho¸ giao dÞch, theo quy chÕ hiÖn hµnh th× chØ cã c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc mua b¸n ë thÞ tr­êng më, song cho ®Õn nay, chØ cã tÝn phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu NHNN ®­îc mua b¸n. TÝn phiÕu NHNN ®­îc mua b¸n nhiÒu nhÊt víi sè l­îng 1.070 tû/1.448.5.00 tû ®ång. TÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc chØ cã 378,500 tû ®ång nÕu tÝnh theo gi¸ trÞ khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Nh­ vËy hµng ho¸ ë thÞ tr­êng më lµ kh¸ ®¬n ®iÖu vµ chØ tËp trung ë c¸c NHTM quèc doanh. VÒ ph­¬ng thøc giao dÞch, c¸c phiªn giao dÞch võa qua chØ ¸p dông ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n víi tÝn phiÕu NHNN, ph­¬ng thøc mua cã kú h¹n ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, cßn ph­¬ng thøc b¸n h¼n Ýt ®­îc thùc hiÖn vµ ®Æc biÖt ph­¬ng thøc b¸n cã kú h¹n ch­a ®­îc thùc thi. TÝnh ®Õn ngµy 15/11/2000, doanh sè tróng thÇu ë h×nh thøc mua h¼n ë 13 phiªn giao dÞch lµ 480 tû ®ång, doanh sè mua cã kú h¹n lµ 418,50 tû ®ång, doanh sè b¸n h¼n lµ 550 tû ®ång. Ph­¬ng thøc ®Êu thÇu th­êng lµ ®Êu thÇu l·i suÊt. 2.2. C«ng cô l·i suÊt cho vay triÕt khÊu. L·i suÊt t¸i triÕt khÊu lµ mét c«ng cô quan träng gióp NHTW thùc hiÖn CSTT. Nh­ng viÖc ¸p dông c«ng cô nµy ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua cßn ®ang ë tr¹ng th¸i gi¶n ®¬n do c¸c ph­¬ng tiÖn lµm c¨n cø ®Ó NHNN thùc hiÖn cho vay triÕt khÊu cßn ch­a hoµn thiÖn (®ã lµ c¸c th­¬ng phiÕu, hèi phiÕu). Trong qu¸ tr×nh cho vay triÕt khÊu, NHNN lu«n lu«n ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay l·i suÊt phï hîp víi môc tiªu cña CSTT trong tõng thêi kú. Cã thÓ nãi trong thêi gian qua, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho vay triÕt khÊu thùc sù trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc trong ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN ViÖt Nam. ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay triÕt khÊu cña NHNN nh÷ng n¨m võa qua ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn táng nÒn kinh tÕ ®· t¨ng lªn nhiÒu. Cô thÓ: Trong n¨m 1997, l·i suÊt triÕt khÊu ®­îc ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn cho phï hîp víi diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ. Tõ th¸ng 03 ®Õn th¸ng 07/1997: Møc l·i suÊt triÕt khÊu lµ 1,1%/th¸ng. Tõ th¸ng 8 trë ®i, l·i suÊt triÕt khÊu quy ®Þnh lµ 0,9%/th¸ng. N¨m 1998, NHNH quyÕt ®Þnh t¨ng l·i suÊt cho vay triÕt khÊu lªn møc 1,1%/th¸ng. §Õn n¨m 1999, NHNN gi¶m l·i suÊt cho vay triÕt khÊu ®èi víi c¸c NHTM lÇn 1 (vµo th¸ng 01/1999) lµ 1%/th¸ng, lÇn 2 cßn 0,85%/th¸ng (31/05/1999). Sau nhiÒu n¨m chuÈn bÞ dù ¸n, ngµy 02/08/2000, quyÕt ®Þnh vÒ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n ®· ®­îc ban hµnh vµ trªn c¬ së ®ã c¸c NHTM ®ùoc chñ ®éng quy ®Þnh møc l·i cho vay cô thÓ vµ l·i suÊt tiÒn göi xoay quanh møc l·i suÊt c¬ b¶n. Trong nh÷ng th¸ng 08,09,10,11,12/2000, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi néi tÖ (®ång VN) vÉn gi÷ nguyªn ë møc 0,75%/th¸ng nh­ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu t¨ng tõ 0,40% lªn 0,45% th¸ng, l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn cña NHNN ®­îc ®iÒu chØnh tõ 0,4% lªn 0,5%. 2.3. C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc. Tõ n¨m 1990, dù tr÷ b¾t buéc (DTBB) ®· trë thµnh c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®iÒu hµnh CSTT ë ViÖt Nam. Theo ph¸p lÖnh Ng©n hµng (ban hµng n¨m 1990) tû lÖ DTBB cã thÓ ë møc tõ 10% ®Õn 30% tæng nguån vèn huy ®éng cña c¸c NHTM. Xong xÐt hoµn c¶nh thùc tÕ bÊy giê: TiÒm lùc cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn nhá bÐ vµ l¹m ph¸t ®· ®­îc kiÒm chÕ ë møc ®¸ng kÓ, nªn NHNN ®· quy ®Þnh tû lÖ DTBB ®èi víi c¸c NHTM ë n­íc ta lµ møc 10%. Song trong thêi gian gÇn ®©y NHNN còng liªn tôc gi¶m tû lÖ DTBB ®èi víi c¸c TCTD víi mong muèn khuyÕn khÝch ®Çu t­, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng. 2.4. C«ng cô h¹n møc tÝn dông. C«ng cô h¹n møc tÝn dông ®­îc NHNN ¸p dông ®Ó ®iÒu hµnh CSTT trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi, do c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh CSTT ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ hiÖu qu¶. ViÖc ®­a ra vµ ¸p dông c«ng cô nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, chøng tá c«ng cô nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Ch¼ng h¹n, do l¹m ph¸t nh÷ng n¨m 1990 -1991 cßn ë tû lÖ cao, ®Ó khèng chÕ l¹m ph¸t, NHNN chñ tr­¬ng gi¶m bít l­îng tiÒn cung øng h¹n møc tÝn dông ®èi víi tÊt c¶ NHTM lµ 34,5% (n¨m 1992) vµ ®· ®¹t ®­îc kÕt quq¶ thùc tÕ rÊt kh¶ quan lµ møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¨ng gÊp 2 lÇn so víi dù kiÕn, møc l¹m ph¸t thÊp h¬n dù kiÕn rÊt nhiÒu tiÒn tÖ dÇn ®i vµo æn ®Þnh. Nh÷ng n¨m sau ®ã, ®Ó kiÓm so¹t l¹m ph¸t, NHNN còng ®­a ra tû lÖ h¹n møc tÝn dông ë møc võa ph¶i cho c¸c NHTM. Nh­ng t×nh h×nh thùc tÕ cã kh¸c ®ã lµ hÇu hÕt c¸c NHTM ®Òu cã xu h­íng v­ît qu¸ chØ tiªu h¹n møc tÝn dông theo kÕ ho¹ch ®· ®­îc giao. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1998 ®Õn nay, c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®· mÊt dÇn vai trß cña nã trong viÖc h¹n chÕ sù gia t¨ng cña tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. H¬n n÷a viÖc më réng tÝn dông trong giai ®o¹n nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nÕu tiÕp tôc thùc hiÖn h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o thªm nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM trong viÑec më réng tÝn dông. V× vËy, tõ quý II n¨m 1998, NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh­ mét c«ng cô th­êng xuyªn ®Ó ®iÒu hµnh CSTT. 2.5. C«ng cô l·i suÊt. ë ViÖt Nam l·i suÊt ®­îc sö dông nh­ c«ng cô cña CSTT. §Æc biÖt nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h­íng tõng b­íc níi láng cña NHNN ®­îc coi nh­ mét ®èi s¸ch nh¹y bÐn tr­íc nh÷ng thay ®æi cña cung - cÇu vÒ tiÒn tÖ. Trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é, n¨m 1989, NHNN thùc hiÖn mét c¬ cÊu kiÓm so¸t l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi phøc t¹p, æn ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay cô thÓ theo ®èi t­îng, ngµnh nghÒ kinh tÕ vµ kú h¹n vay m­în. N¨m 1990, c¬ chÕ l·i suÊt trÌn tÝn dông vµ sµn tiÒn göi ®· ®­îc ¸p dông, nh­ng vÉn ®­îc ph©n biÖt theo kú h¹n vµ lo¹i h×nh kh¸ch hµng. KÓ tõ n¨m 1993, NHNN ®· bá h¼n h×nh thøc l·i suÊt theo ngµnh, chØ quy ®Þnh c¸c møc trÇn, sµn l·i suÊt theo kú h¹n giao dÞch. Còng vµo thêi gian nµy, c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· ®­îc thÝ ®iÓm ¸p dông ®èi víi nguån vèn h×nh thµnh do ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu. Trªn thÞ tr­êng, v× cÇu tÝn dông cao h¬n cung nªn l·i suÊt cho vay ®· ®­îc ®Èy lªn rÊt cao vµ c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· bÞ lo¹i bá. B¾t ®Çu 01/01/1996, NHNN thùc thi chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt, tÝn dông vµ qu¶n lý chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra (bá viÖc ®iÒu tiÕt trùc tiÕp l·i suÊt tiÒn göi). Còng vµo thêi gian nµy, chÕ ®é thuÕ doanh thu ®¸nh vµo ho¹t ®éng tÝn dông bÞ xo¸ bá, chi phÝ trung gian tµi chÝnh ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh, nªn trÇn l·i suÊt tÝn dông còng ®· ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh. L·i suÊt tÝn dông trung vµ dµi h¹n lÇn ®Çu tiªn ®· ®­îc ®iÒu chØnh cao h¬n l·i tÝn dông ng¾n h¹n. N¨m 1998 lµ n¨m tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt tiÒn göi th«ng qua xo¸ bá chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu ra, NHNN chØ qu¶n lý duy nhÊt trÇn l·i suÊt tÝn dông. Cuèi n¨m 1998, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n gi¶m xuèng cßn 1,1%/ th¸ng; cho vay trung h¹n, dµi h¹n cßn 1,15%/th¸ng. Sau mÊy th¸ng ®Çu n¨m 1999, thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 198/1999/QD- NHNN 1 ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n ®­îc thèng nhÊt ë møc chung lµ 1,15%/th¸ng, ®­îc ¸p dông chung cho c¸c NHTM ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §Õn th¸ng 10/1999, trÇn l·i suÊt cho vay b»ng VND cña c¸c NHTM ®­îc quy ®Þnh ë møc chung lµ 1,05%/th¸ng. Vµo n¨m 2000, viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ còng ®· ®­îc xo¸ bá. Ngµy 05/08/2000, NHNN ®· chÝnh thøc chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n, c¸c NHTM ®­îc chñ ®éng quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay cô thÓ cña m×nh theo biªn ®é xoay quanh møc l·i suÊt c¬ b¶n, trªn c¬ së ®ã chñ ®éng quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi. Theo c¬ chÕ míi hµng th¸ng, NHNN c«ng bè møc l·i suÊt c¬ bn¶, l·i suÊt t¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. Trong tÊt c¶ c¸c th¸ng 08, 09, 10,11 vµ 12/2000, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi tiÒn VN§ vÉn liªn tôc gi÷ nguyªn ë møc 0,75%/th¸ng víid biªn ®é 0,3% ®èi víi cho vay ng¾n h¹n, 0,5% ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n. L·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ (USD) ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së l·i suÊt huy ®éng vèn lªn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, cßn l·i suÊt cho vay th× hÇu nh­ kh«ng t¨ng, møc l·i suÊt tiÒn göi VN§ cao nhÊt cña kú h¹n 12 th¸ng ë c¸c NHTM cæ phÇn lªn tíi 0,6 - 0,65%/th¸ng; kú h¹n 6 th¸ng: 0,4 - 0,55% /th¸ng. TiÒn göi USD kú h¹n 12 th¸ng phæ biÕn ë c¸c Ng©n hµng lµ 5,5% - 6,0%/n¨m. Nh­ vËy, hiÖn t¹i l·i suÊt cho vay néi tÖ (VN§) hiÖn nay ë ViÖt Nam 7,5% - 10%/n¨m thÊp nhÊt trong h¬n 10 n¨m qua vµ l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75%/th¸ng (b¾t ®Çu tõ th¸ng 3/2001). 3. Vai trß cña CSTT trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam. 3.1. CSTT víi kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tû lÖ l¹m ph¸t thÊp lµ môc tiªu cña mäi nÒn kinh tÕ. Víi vai trß to lín cña m×nh ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, NHNN ViÖt Nam ®· ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn nh÷ng c«ng cô cña CSTT theo h­íng cã lîi nhÊt. Theo tõng thêi kú, NHNN sÏ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý, ®óng ®¾n sao cho nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín nhÊt. Cã thÓ thÊy tû lÖ l¹m ph¸t ë n­íc ta c¸c thêi kú: N¨m 91 92 93 94 95 96 97 98 99 L¹m ph¸t % 6,8 17,5 5,2 14,4 12,7 4,5 3,7 9,2 0,1 Nguån: T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ vµ niªn gi¸m thèng kª 1999 N¨m 1991, l¹m ph¸t møc cao 68%. Víi môc tiªu ®Èy lïi l¹m ph¸t, NHNN “th¾t chÆt” cung tiÒn, nhê vËy ®Õn n¨m 1992 l¹m ph¸t ®Èy xuèng cßn 17,6%. §Õn n¨m 1993, NHNN tiÕp tôc “th¾t chÆt” cung tiÒn víi nh÷ng biÖn ph¸p nh­ æn ®Þnh h¹n møc tÝn dông, ¸p dông quy chÕ DTBB..., nhê ®ã l¹m ph._.