Đánh giá hiện trạng và đề xuất các biện pháp quản lý rác thải sinh hoạt tại quận 8 TPHCM

CHÖÔNG I MÔÛ ÑAÀU Lyù do choïn ñeà taøi Quaän 8 laø quaän ven noäi thaønh vôùi dieän tích 1.917,75 ha vaø laø moät trongnhöõng quaän coù heä thoáng keânh raïch nhieàu nhaát (21 keânh raïch) cuûa TPHCM vôùi daân soá 363.630 (thaùng 6/2005). Ñaây laø moät trong nhöõng Quaän ñang trong quaù trình ñoâ thò hoùa, nhaát laø khi caàu Nguyeãn Tri Phöông vaø caàu Chaø Vaø ñöôïc hoaøn thaønh; daân soá taêng nhanh. Caùc nhaø maùy, xí nghieäp, caùc khu daân cö ñang daàn ñöôïc xaây döïng. Vì theá löôïng phaùt sinh raùc thaûi sinh hoaït (RTSH) ngaøy caøng gia taêng nhanh. Trong khi ñoù, coâng taùc thu gom, vaän chuyeån RTSH treân ñòa baøn Quaän 8 do Coâng ty Dòch Vuï Coâng Ích Quaän 8 thöïc hieän chöa ñaùp öùng ñöôïc löôïng phaùt sinh RTSH gia taêng naøy. Qui trình thu gom vaø vaän chuyeån raùc hieän nay, cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi chung vaø Quaän 8 noùi rieâng vaãn coøn nhieàu khieám khuyeát, neân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng thaønh phoá, hieäu quaû chöa cao, chöa töông xöùng vôùi söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh. Töø thöïc teá ñoù caàn phaûi coù nghieân cöùu ñeå ñaùnh giaù laïi hieän traïng vaø xaây döïng caùc giaûi phaùp quaûn lyù RTSH nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng. Vì vaäy, vieäc tieán haønh ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù RTSH taïi Quaän 8 noùi rieâng vaø taïi TPHCM noùi chung laø moät coâng vieäc caàn thieát, coù yù nghóa thöïc teá voâ cuøng to lôùn. Khi nhöõng giaûi phaùp naøy ñöôïc aùp duïng trong thöïc teá, khoâng nhöõng mang laïi lôïi ích kinh teá cho ngöôøi daân vaø xaõ hoäi maø coøn goùp phaàn laøm giaûm thieåu chaát thaûi ra moâi tröôøng, haïn cheá ñöôïc vaán ñeà moâi tröôøng. Taùc giaû thöïc hieän luaän vaên mong muoán ñöôïc aùp duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc teá nhaèm goùp phaàn nhoû vaøo coâng vieäc baûo veä moâi tröôøng treân queâ höông mình. Xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu thöïc teá treân, chuùng toâi tieán haønh ñeà taøi “Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù RTSH taïi Quaän 8 TPCHM”. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Ñaùnh giaù hieän traïng raùc thaûi sinh hoaït taïi Quaän 8 Xaây döïng caùc giaûi phaùp quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït taïi Quaän 8 nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm. CHÖÔNG II TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1 Khaùi nieäm veà chaát thaûi raén (CTR) Chaát thaûi raén laø chaát thaûi khoâng phaûi ôû daïng loûng vaø khí. Chaát thaûi raén (Solid Waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v…). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. Raùc laø thuaät ngöõ ñöôïc duøng ñeå chæ chaát thaûi raén coù hình daïng töông ñoái coá ñònh, bò vöùt boû töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Raùc sinh hoaït hay chaát thaûi raén sinh hoaït laø moät boä phaän cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc hieåu laø caùc chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi. 2.2 Nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén Coù theå phaân ra caùc nguoàn phaùt sinh ra raùc thaûi nhö sau: - Töø sinh hoaït con ngöôøi: phaùt sinh töø caùc hoä gia ñình, caùc bieät thöï, vaø caùc caên hoä chung cö. Thaønh phaàn raùc thaûi naøy bao goàm: thöïc phaåm, giaáy, carton, plastic, goã, thuûy tinh, can thieác, nhoâm, caùc kim loaïi khaùc, tro, ñoà ñieän töû gia duïng, raùc vöôøn, voû xe… Ngoaøi ra, caùc hoä daân coù theå chöùa moät phaàn caùc thaûi ñoäc haïi. - Töø hoaït ñoäng queùt ñöôøng: phaùt sinh töø hoaït ñoäng veä sinh ñöôøng phoá, khu vöïc vui chôi giaûi trí vaø laøm ñeïp caûnh quan. Nguoàn raùc naøy do ngöôøi ñi ñöôøng vaø caùc hoä daân soáng doïc hai beân ñöôøng xaû böøa baõi. Thaønh phaàn cuûa chuùng coù theå goàm caùc loaïi sau: caønh caây vaø laù caây, giaáy vuïn, bao nylon, xaùc ñoäng vaät cheát… - Töø hoaït ñoäng dòch vuï thöông maïi: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng buoân baùn cuûa caùc cöûa haøng baùch hoùa, nhaø haøng, khaùch saïn, sieâu thò, vaên phoøng giao dòch, nhaø maùy in, cöûa haøng söûa chöõa … Caùc loaïi chaát thaûi töø khu thöông maïi bao goàm: giaáy, carton, plastic, goã, thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, voû xe, ñoà ñieän gia duïng. Ngoaøi ra, raùc khu thöông maïi coù theå chöùa moät phaàn caùc chaát thaûi ñoäc haïi. Töø hoaït ñoäng caùc chôï: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng mua baùn ôû chôï. Thaønh phaàn chuû yeáu laø raùc höõu cô bao goàm: rau, cuû, quaû thöøa vaø hö hoûng. Töø hoaït ñoäng giao thoâng vaø caùc coâng trình xaây döïng: Phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø thaùo dôõ caùc coâng trình xaây döïng, ñöôøng giao thoâng. Caùc loaïi chaát thaûi bao goàm: goã, theùp, beâtoâng, gaïch, thaïch cao, buïi… Töø hoaït ñoäng taïi beänh vieän: bao goàm raùc sinh hoaït vaø raùc y teá phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng khaùm beänh, ñieàu trò beänh vaø nuoâi beänh trong caùc beänh vieän vaø cô sôû y teá. Rieâng raùc y teá coù thaønh phaàn phöùc taïp goàm caùc loaïi beänh phaåm, kim tieâm, chai loï chöùa thuoác, caùc loaïi thuoác quaù haïn söû duïng… coù khaû naêng laây nhieãm vaø ñoäc haïi ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng neân phaûi ñöôïc phaân loaïi vaø toå chöùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù rieâng Töø hoaït ñoäng coâng nghieäp: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa caùc xí nghieäp, nhaø maùy saûn xuaát coâng nghieäp (saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, nhaø maùy hoùa chaát, nhaø maùy loïc daàu, caùc nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm, caùc ngaønh coâng nghieäp naëng vaø nheï…). Thaønh phaàn cuûa chuùng bao goàm: vaät lieäu pheá thaûi khoâng ñoäc haïi vaø caùc chaát thaûi ñoäc haïi. Phaàn raùc thaûi khoâng ñoäc haïi coù theå ñoå boû chung vôùi raùc thaûi hoä daân. Ñoái vôùi phaàn raùc thaûi coâng nghieäp ñoäc haïi phaûi ñöôïc quaûn lyù vaø xöû lyù rieâng. Töø hoaït ñoäng noâng nghieäp: phaùt sinh töø ñoàng ruoäng, vöôøn ao, chuoàng traïi… Caùc loaïi chaát thaûi bao goàm phaân raùc, rôm raï, thöùc aên. Caùc loaïi chaát raén ñöôïc thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng khaùc nhau ñöôïc phaân theo nhieàu caùch. a/ Theo vò trí hình thaønh : ngöôøi ta phaân bieät raùc hay chaát thaûi chaát raén trong nhaø, treân ñöôøng phoá, chôï… b/ Theo thaønh phaàn hoaù hoïc vaø vaät lyù: ngöôøi ta phaân bieät caùc thaønh phaàn voâ cô, höõu cô, chaùy ñöôïc, khoâng chaùy ñöôïc, kim loaïi, phi kim loaïi, da, cao su, chaát deûo… c/ Theo baûn chaát nguoàn taïo thaønh, chaát thaûi raén ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi: Chaát thaûi raén sinh hoaït: laø nhöõng chaát thaûi lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan, caùc tröôøng hoïc, caùc trung taâm dòch vuï, thöông maïi. Chaát thaûi raén sinh hoaït coù thaønh phaàn bao goàm kim loaïi, saønh, söù, thuyû tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát ñaù, cao su, chaát deûo, thöïc phaåm dö thöøa quaù haïn söû duïng, xöông ñoâng vaät, tre, goã, loâng gaø, loâng vòt, vaûi, giaáy, rôm, xaùc ñoäng vaät, voû rau quaû… Coù theå phaân CTRSH thaønh caùc loaïi sau: - Chaát thaûi thöïc phaåm bao goàm caùc chaát aên thöøa, rau, quaû… loaïi chaát thaûi naøy mang baûn chaát deã phaân huyû sinh hoïc, quaù trình phaân huyû taïo ra caùc muøi khoù chòu, ñaëc bieät trong thôøi tieát noùng aåm. Ngoaøi caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø gia ñình coøn coù caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø caùc beáp aên taäp theå, kyù tuùc xaù, chôï, khaùch saïn… - Chaát thaûi chuû yeáu cuûa ñoäng vaät chuû yeáu laø phaân, bao goâm phaân ngöôøi phaân cuûa caùc ñoäng vaät khaùc. - Chaát thaûi loûng chuû yeáu laø buøn, ga, coáng raõnh, laø caùc chaát thaûi chuû yeáu töø caùc khu vöïc sinh hoaït daân cö . - Tro vaø caùc chaát dö thöøa thaûi boû khaùc bao goàm: Caùc loaïi vaät lieäu sau khi ñoát chaùy, caùc vaät lieäu sau ñoát chaùy baèng than, cuûi vaø caùc chaát deã chaùy khaùc trong gia ñình, trong kho cuûa caùc coâng sô, caùc cô quan, xí nghieäp, caùc xæ than. - Caùc thaønh phaàn raén töø ñöôøng phoá coù thaønh phaàn chuû yeáu laø cuûi, nilon, voû bao goùi… Chaát thaûi raén coâng nghieäp: Laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm: - Caùc pheá thaûi töø caùc vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro, xæ, trong caùc nhaø maùy ñieän: - Caùc pheá thaûi töï nhieân phuïc vuï cho saûn xuaát; - Caùc pheá thaûi trong quaù trình saûn xuaát coâng ngheä; - Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm. Chaát thaûi xaây döïng: laø caùc pheá thaûi nhö ñaát, ñaù, gaïch ngoùi, beâ toâng vôõ do caùc hoaït ñoäng phaù dôõ xaây döïng coâng trình v.v… chaát thaûi xaây döïng goàm: Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây döïng: - Ñaát ñaù trong vieäc ñaøo moùng do xaây döïng; - Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo; - Caùc chaát thaûi töø caùc heä thoáng cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö traïm xöû lyù nöôùc thieân nhieân, nöôùc thaûi sinh hoaït, buøn caën töø caùc coáng thoaùt nöôùc thaønh phoá. Chaát thaûi noâng nghieäp: laø nhöõng chaát thaûi vaø maåu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït doäng noâng nghieäp, thí duï nhö troàng troït , thu hoaïch caùc loaïi caây troàng,caùc saûn phaåm thaûi ra töøcheá bieán söõa, cuûa caùc loø moå…Hieän taïi vieäc quaûn lyù vaø xaû caùc loaïi chaát thaûi noâng nghieäp khoâng thuoäc veà traùch nhieäm cuûa caùc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò cuûa caùc ñòa phöông. d/ Theo möùc ñoä nguy haïi: chaát thaûi raén ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi: Chaát thaûi nguy haïi: bao goàm caùc loaïi hoaù chaát deã phaûn öùng, ñoäc haïi,chaát thaûi deã thoái röõa, caùc chaát deã chaùy, noå, hoaëc caùc chaát phoùng xaï, caùc chaát thaûi nhieãm khuaån, laây lan … coù nguy cô ñe doaï söùc khoeû ngöôøi, caây coû vaø ñoäng vaät. Nguoàn phaùt sinh ra caùc chaát nguy haïi chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng y teá, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. Chaát thaûi y teá nguy haïi: Laø chaát thaûi coù chöùa caùc chaát hoaëc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính gaây nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi söùc khoeû coäng ñoàng. Theo quy cheá quaûn lyù chaát thaûi y teá caùc loaïi chaát thaûi y teá nguy haïi ñöôïc phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chuyeân moân trong caùc beänh vieän traïm xaù y teá. Caùc nguoàn phaùt sinh ta chaát thaûi beänh vieän bao goàm: - Caùc loaïi boâng baêng, gaïc, neïp, duøng trong khaùm beänh,ñieàu trò, phaãu thuaät; - Caùc loaïi kim tieâm, oáng tieâm; - Caùc chi theå caét boû, toå chöùc moâ caét boû; - Chaát thaûi sinh hoaït töø caùc beänh nhaân; - Caùc chaát thaûi coù chöùa caùc chaát coù noàng ñoä cao sau ñaây: chì , thuyû ngaân, Cadmi, arsen, xianua. Caùc chaát thaûi nguy haïi do caùc coâng sôû coâng nghieäp hoùa chaát thaûi ra coù tính ñoäc haïi cao, taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoûe, do ñoù vieäc xöû lyù chuùng phaûi coù giaûi phaùp kyõ thuaät ñeå haïn cheá taùc ñoäng ñoäc haïi ñoù. Caùc chaát thaûi nguy haïi töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp chuû yeáu laø caùc loaïi phaân hoùa hoïc, caùc loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät. Chaát thaûi khoâng nguy haïi: laø nhöõng loaïi chaát thaûi khoâng chöùa caùc chaát vaø caùc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc thaønh phaàn. Trong soá caùc chaát thaûi raén, chæ coù moät tyû leä raát nhoû coù theå sô cheá duøng ngay trong saûn xuaát vaø tieâu duøng, coøn phaàn lôùn phaûi huûy boû hoaëc phaûi qua moät quaù trình taùi cheá phöùc taïp, qua nhieàu khaâu môùi coù theå söû duïng laïi theo nhu caàu khaùc nhau cuûa con ngöôøi. Löôïng chaát thaûi taêng leân do taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá nhö: söï taêng tröôûng vaø söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát, söï gia taêng daân soá, söï phaùt trieån veà trình ñoä vaø tính chaát cuûa tieâu duøng trong thaønh phoá v.v… 2.3 Thaønh phaàn chaát thaûi raén Thaønh phaàn laø thuaät ngöõ ñöôïc duøng ñeå moâ taû nhöõng hôïp phaàn rieâng bieät taïo neân nhöõng loaïi chaát thaûi raén khaùc nhau vaø ñeå phaân loaïi chuùng, thoâng soá naøy thöôøng ñöôïc tính baèng phaàn traêm theo khoái löôïng. Noù coù yù nghóa heát söùc quan troïng trong vieäc löïa choïn caùc bieän phaùp xöû lyù, caùc thieát bò xöû lyù vaø caùc chöông trình, keá hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén. Chaát thaûi raén noùi chung laø moät hoãn hôïp khoâng ñoàng nhaát vaø phöùc taïp cuûa nhieàu vaät chaát khaùc nhau. Tuøy theo caùch phaân loaïi, moãi moät loaïi chaát thaûi raén coù moät soá thaønh phaàn ñaëc tröng nhaát ñònh. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò taïi caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam coù leõ laø bao quaùt hôn taát caû vì noù coù theå bao goàm moïi thöù chaát thaûi raén töø nhieàu nguoàn goác phaùt sinh khaùc nhau (sinh hoaït, coâng nghieäp, y teá, xaây döïng, chaên nuoâi, xaùc cheát, raùc ñöôøng phoá). Ñoái vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò, thaønh phaàn cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhau nhö: möùc soáng, cung caùch soáng, trình ñoä saûn xuaát, caùc nguoàn taøi nguyeân quoác gia, muøa vuï trong naêm, khaû naêng thu hoài laïi caùc pheá lieäu thaûi. Baûng 1: Thaønh phaàn CTR Thaønh phaàn chaát thaûi raén % khoái löôïng Rau, thöïc phaåm thöøa, chaát höõu cô deã phaân huûy 64.7% Caây goã 6.6.% Giaáy, bao bì giaáy 2,1% Plastic khoù taùi cheá 9,1% Cao su, ñeá giaøy deùp 6,3% Vaûi sôïi, vaät lieäu sôïi 4,2% Ñaát, ñaù, beâtoâng 1,6% Thaønh phaàn khaùc 5,4% (Nguoàn: HAWADICO – 06/2002) 2.4 Quaù trình phaùt sinh chaát thaûi raén Toác ñoä phaùt thaûi (hay coøn goïi laø heä soá phaùt thaûi) chaát thaûi raén laø moät trong nhöõng thoâng soá raát quan troïng ñoái vôùi vieäc tính toaùn thieáp laäp heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén cuõng nhö vieäc quy hoaïch caùc loø ñoát chaát thaûi raén hay caùc baõi choân laáp chaát thaûi raén cho töøng ñòa phöông. Tuøy thuoäc vaøo caùch thöùc phaân loaïi chaát thaûi raén maø coù caùc heä soá phaùt thaûi khaùc nhau. Heä soá phaùt thaûi chaát thaûi raén sinh hoaït taïi caùc ñoâ thò thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng ñôn vò kg/ngöôøi/ngaøy. ÔÛ nhöõng ñoâ thò khaùc nhau, heä soá phaùt thaûi raùc ñoâ thò coù theå coù söï khaùc bieät tuøy theo möùc soáng (giaøu hay ngheøo), loái soáng (phung phí hay tieát kieäm), phong tuïc taäp quaùn vaø nhöõng ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng ñoâ thò. Heä soá phaùt thaûi chaát thaûi raén coâng nghieäp thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng caùc ñôn vò nhö kg/taán saûn phaåm (thöôøng aùp duïng ñoái vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp rieâng leõ), hay kg/ha.ngaøy ñeâm (ñoái vôùi caùc khu coâng nghieäp taäp trung). Heä soá phaùt thaûi tính theo kg/ha.ngaøy ñeâm chæ coù yù nghóa veà maët giaù trò trung bình, thöôøng coù söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa caùc khu coâng nghieäp vôùi nhau tuøy thuoäc vaøo caùc ngaønh ngheà saûn xuaát hieän dieän trong töøng khu coâng nghieäp. Ñoái vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, heä soá phaùt thaûi chaát thaûi raén coâng nghieäp phuï thuoäc vaøo: loaïi nguyeân vaät lieäu söû duïng; coâng ngheä saûn xuaát; phöông thöùc baûo quaûn nguyeân vaät lieäu, baùn thaønh phaåm vaø thaønh phaåm, caùch thöùc quaûn lyù vaø ñieàu haønh saûn xuaát, keá hoaïch saûn xuaát, khaû naêng taùi söû duïng chaát thaûi ngay taïi nhaø maùy,… vaø chæ coù theå xaùc ñònh khi tieán haønh ñieàu tra khaûo saùt thöïc teá taïi töøng nhaø maùy. 2.5 Caùc tính chaát lyù hoïc, hoùa hoïc vaø sinh hoïc cuûa raùc ñoâ thò 2.5.1 Caùc tính chaát vaät lyù Troïng löôïng rieâng Troïng löôïng rieâng laø moät chæ soá lieân quan ñeán vieäc thu gom, vaän chuyeån. Troïng löôïng rieâng cuûa raùc laø troïng löôïng cuûa raùc treân moät ñôn vò theå tích, thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng kg/m3 hoaëc taán/m3. Do raùc thaûi thöôøng toàn taïi ôû caùc traïng thaùi khaùc nhau (xoáp, chöùa trong container, khoâng neùn, neùn…) neân khi xaùc ñònh troïng löôïng rieâng cuûa baát kyø moät maãu raùc naøo cuõng ñeàu phaûi chuù thích roõ traïng thaùi cuûa noù luùc laáy maãu. Soá lieäu veà troïng löôïng rieâng thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn khoái löôïng hay theå tích raùc thaûi phaûi quaûn lyù. Troïng löôïng rieâng cuûa raùc sinh hoaït thöôøng thay ñoåi roõ reät theo vò trí ñòa lyù, theo möùc soáng, theo muøa, theo thôøi gian tích tröõ trong thuøng chöùa, v.v…, do ñoù caàn phaûi caân nhaéc thaän troïng khi choïn giaù trò cuûa noù ñeå phuïc vuï cho tính toaùn thieát keá heä thoáng quaûn lyù raùc. Raùc thaûi ñoâ thò laáy ra töø caùc xe eùp raùc thöôøng coù troïng löôïng rieâng töø 178 – 415 kg/m3, trung bình laø 296,7 kg/m3. Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa raùc sinh hoaït thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng % troïng löôïng öôùt cuûa vaät lieäu. Bieåu thöùc toaùn hoïc moâ taû ñoä aåm cuûa raùc thaûi ñöôïc bieåu dieãn nhö sau: Trong ñoù: W – Ñoä aåm cuûa raùc thaûi, %; m – Troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu raùc thaûi, kg; m1 – Troïng löôïng cuûa maãu raùc thaûi sau khi saáy khoâ ôû 1050C, kg. Ñoä aåm cuûa raùc thaûi thay ñoåi phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn raùc, muøa trong naêm, ñoä aåm khoâng khí, ñieàu kieän khí haäu vaø ñaëc ñieåm möa (cöôøng ñoä möa). Khaû naêng giöõ nöôùc Khaû naêng giöõ nöôùc taïi hieän tröôøng cuûa raùc thaûi laø toaøn boä löôïng nöôùc maø noù coù theå giöõ laïi trong maãu raùc thaûi döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc. Khaû naêng giöõ nöôùc cuûa raùc thaûi laø moät trong nhöõng tieâu chuaån quan troïng ñeå xaùc ñònh söï hình thaønh nöôùc roø ræ töø baõi raùc. Nöôùc ñi vaøo maãu raùc thaûi vöôït quaù khaû naêng giöõ nöôùc cuûa noù seõ ñöôïc giaûi phoùng ra taïo thaønh nöôùc roø ræ. Khaû naêng giöõ nöôùc cuûa raùc thaûi thay ñoåi phuï thuoäc vaøo möùc ñoä neùn vaø traïng thaùi phaân huûy cuûa raùc thaûi. 2.5.2 Caùc tính chaát hoùa hoïc Caùc chæ tieâu hoùa hoïc quan troïng cuûa RTSH ñoâ thò goàm chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng cacbon coá ñònh, nhieät trò. Chaát höõu cô: laáy maãu nung ôû 9500C, phaàn bay hôi ñi laø phaàn höõu cô hay coøn goïi laø toån thaát khi nung, thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng trong khoaûng 40 – 60%, giaù trò trung bình laø 53%. Chaát tro: laø phaàn coøn laïi sau khi nung ôû 9500C, töùc laø caùc chaát trô dö hay chaát voâ cô. Haøm löôïng cacbon coá ñònh: laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi boû caùc phaàn voâ cô khaùc khoâng phaûi laø cacbon trong khi nung ôû 9500C, haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5 – 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô naøy chieám khoaûng 15 – 30%, giaù trò trung bình laø 20%. Nhieät trò: laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát RTSH. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong: Btu/Ib = 145C = 610 (H2 – 1/8 O2) + 40S + 10N Trong ñoù: C: cacbon, % troïng löôïng H2: hydro, % troïng löôïng O2: oxy, % troïng löôïng S: löu huyønh, % troïng löôïng N: Nitô, % troïng löôïng Btu/Ib x 2,326 = KJ/kg. 2.5.3 Tính chaát sinh hoïc Ngoaïi tröø caùc thaønh phaàn plastic, cao su vaø da, veà phöông dieän sinh hoïc, thaønh phaàn höõu cô cuûa haàu heát raùc thaûi ñeàu coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Caùc phaân töû coù theå hoøa tan trong nöôùc nhö: ñöôøng, tinh boät, axit amin vaø nhieàu axit höõu cô khaùc; Baùn cellulose, caùc saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon; Cellulose, saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng glucose 6 cacbon; Daàu, môõ vaø saùp – laø nhöõng ester cuûa caùc loaïi röôïu vaø axit beùo maïch daøi; Lignin, moät polymer coù chöùa voøng thôm vôùi nhoùm methoxyl (–OCH3) maø tính chaát hoùa hoïc cuûa noù cho ñeán nay vaãn chöa bieát ñöôïc moät caùch chính xaùc; Lignocelluloza: hôïp chaát do lignin vaø celluloza keát hôïp laïi vôùi nhau; Protein, chaát taïo thaønh caùc amino axit maïch thaúng. Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa thaønh phaàn höõu cô trong raùc thaûi ñoâ thò laø haàu heát caùc thaønh phaàn höõu cô ñeàu coù theå chuyeån hoùa sinh hoïc thaønh khí vaø caùc chaát raén voâ cô vaø höõu cô trô khaùc. Söï boác muøi hoâi vaø phaùt sinh ruoài cuõng coù lieân quan ñeán tính deã phaân huûy cuûa caùc vaät chaát höõu cô trong raùc thaûi ñoâ thò nhö raùc thöïc phaåm. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc ñoâ thò Haøm löôïng chaát raén bay hôi (VS) ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ñoát chaùy raùc thaûi ôû nhieät ñoä 5500C thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô trong raùc thaûi. Söû duïng chæ tieâu VS ñeå moâ taû khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén thì khoâng ñuùng bôûi vì moät vaøi phaàn töû höõu cô cuûa raùc thaûi raát deã bay hôi nhöng laïi coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc keùm, chaúng haïn nhö giaáy in vaø caùc caønh caây. Thay vaøo ñoù, haøm löôïng lignin cuûa raùc thaûi coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù tính toaùn phaàn coù theå phaân huûy sinh hoïc baèng caùch söû duïng bieåu thöùc sau: BF = 0,83 – 0,028 LC Trong ñoù: BF – phaàn coù theå phaân huûy sinh hoïc ñöôïc bieåu dieãn treân cô sôû caùc chaát raén deã bay hôi. 0,83 vaø 0,028 – Caùc haèng soá thöïc nghieäm; LC – thaønh phaàn lignin cuûa chaát thaûi raén deã bay hôi ñöôïc bieåu dieãn baèng % troïng löôïng khoâ. Söï phaùt sinh muøi hoâi Muøi hoâi coù theå sinh ra khi raùc sinh hoaït ñöôïc löu tröõ laâu trong nhaø, taïi traïm trung chuyeån vaø ôû baõi ñoå laøm aûnh höôûng xaáu ñeán myõ quan ñoâ thò vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Trong ñieàu kieän khí haäu noùng aåm, muøi hoâi phaùt sinh nhanh choùng ôû caùc nôi chöùa raùc gaây khoù chòu cho moïi ngöôøi xung quanh. Muøi hoâi taïo thaønh laø do söï phaân huûy yeám khí caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc coù khaû naêng phaân raõ nhanh. Chaúng haïn nhö trong ñieàu kieän yeám khí, sulfate coù theå bò khöû thaønh sulfide (S2–), vaø sau ñoù noù keát hôïp vôùi hydro taïo thaønh hydrosulfua (H2S) coù muøi tröùng thoái raát khoù chòu. Söï taïo thaønh H2S coù theå ñöôïc minh hoïa bôûi caùc phaûn öùng sau: 2CH3CHOHCOOH + SO42– ® 2CH3COOH + S2– + H2O + CO2 (Lactic) (Sulfate) (Acetic) (Ion Sulfit) 4H2 + SO42– ® S2– + 4H2O S2– + 2H+ ® H2S Ion sulfit coù theå keát hôïp vôùi muoái kim loaïi coù maët trong raùc nhö saét ñeå hình thaønh sulfit kim loaïi: S2– + 2Fe2+ ® FeS Maøu ñen cuûa chaát thaûi raén ñaõ traûi qua quaù trình phaân huûy yeám khí laø do söï hình thaønh caùc sulfit kim loaïi treân. Söï bieán ñoåi sinh hoïc cuûa hôïp chaát höõu cô chöùa goác sulfur coù theå daãn ñeán söï hình thaønh caùc hôïp chaát coù muøi hoâi nhö methyl mercaptan vaø axit amino butyric. Söï bieán ñoåi cuûa methioine vaø amino axit nhö sau: CH3SCH2CH2CH(NH2)COOH ® CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH (Methioine) (Methyl mercaptan) (Aminobutyric axit) Methyl mercaptan coù theå bò thuûy phaân sinh hoùa thaønh methyl alcohol vaø hydro sulfua: CH3SH + H2O ® CH4OH + H2S Muøi hoâi töø raùc phaân huûy yeám khí coù theå khaéc phuïc baèng caùch söû duïng caùc thuøng chöùa coù naép ñaäy kín vaø duy trì soá laàn thu gom thích hôïp. Caùc thuøng chöùa phaûi ñöôïc lau chuøi vaø röûa ñònh kyø. 2.6 Taùc ñoäng moâi tröôøng cuûa chaát thaûi raén 2.6.1 Taùc ñoäng moâi tröôøng nöôùc cuûa chaát thaûi raén - Caùc chaát thaûi raén, neáu laø chaát thaûi höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc noù seõ bò phaân huûy moät caùch nhanh choùng. Phaàn noåi leân maët nöôùc seõ coù quaù trình khoaùng khoùa chaát höõu cô ñeå taïo ra caùc saûn phaåm trung gian sau ñoù laø nhöõng saûn phaåm cuoái cuøng laø chaát khoaùng vaø nöôùc. Phaàn chìm trong nöôùc seõ coù quaù trình phaân giaûi yeám khí ñeå taïo ra caùc hôïp chaát trung gian vaø sau ñoù laø nhöõng saûn phaåm cuoái cuøng CH4, H2S, H2O, CO2. Taát caû caùc chaát trung gian ñeàu gaây muøi thoái vaø laø ñoäc chaát. Beân caïnh ñoù coøn bao nhieâu vi truøng vaø sieâu vi truøng laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. - Neáu raùc thaûi laø nhöõng chaát kim loaïi thì noù gaây neân hieän töôïng aên moøn trong moâi tröôøng nöôùc. Sau ñoù oxy hoùa coù oxy vaø khoâng coù oxy xuaát hieän, gaây nhieãm baån cho moâi tröôøng, nöôùc, nguoàn nöôùc. Nhöõng chaát thaûi ñoäc nhö Hg, Pb hoaëc caùc chaát thaûi phoùng xaï seõ laøm nguy hieåm hôn. - Vieäc thu gom, xöû lyù baát hôïp lyù chaát thaûi raén cuõng laø nguyeân nhaân quan troïng laøm taêng söï xuoáng caáp nghieâm troïng cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc. Raùc nhieàu khi ñöôïc ñoå böøa baõi tröïc tieáp vaøo heä thoáng coáng raõnh cuõng nhö keânh raïch tieâu thoaùt nöôùc, laøm taéc ngheõn caùc heä thoáng coáng thoaùt nöôùc, caûn trôû doøng chaûy, boài laéng keânh raïch… gaây oâ nhieãm naëng neà ñeán chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc vaø aûnh höôûng xaáu ñeán caùc heä sinh thaùi nöôùc. - Caùc baõi raùc loä thieân ôû caùc ñoâ thò trong tình traïng maát veä sinh neáu khoâng ñöôïc naâng caáp, quaûn lyù toát, raát deã gaây ra nhieàu vaán ñeà phöùc taïp veà moâi tröôøng. Tröôùc heát ñoù laø moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå caùc loaïi coâng truøng vaø vi truøng phaùt trieån, truyeàn maàm beänh cho coäng ñoàng, ñoàng thôøi coøn laø nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí, ñaát vaø nöôùc, ñaëc bieät laø vaán ñeà oâ nhieãm caùc taàng nöôùc ngaàm ôû nhöõng khu vöïc xung quanh caùc baõi raùc ñaõ töøng ñöôïc caûnh baùo. Vaøo muøa möa, caùc doøng nöôùc roø ræ ñen ngoøm töø baõi raùc chaûy xuoáng ñoàng ruoäng, keânh möông gaàn ñoù vaø thaám qua ñaát xaâm nhaäp vaøo caùc taàng nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm naëng cho moâi tröôøng. 2.6.2 Taùc ñoäng moâi tröôøng ñaát cuûa chaát thaûi raén - Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát. Cuøng trong hai ñieàu kieän yeám khí, vaø haùo khí khi coù ñoä aåm thích hôïp ñeå roài qua haøng loaït saûn phaåm trung gian cuoái cuøng taïo ra caùc chaát khoaùng ñôn giaûn, caùc chaát H2O, CO2. Nhöng neáu laø yeám khí, thì saûn phaåm cuoái cuøng chuû yeáu laø CH4, H2O, CO2, gaây ñoäc cho moâi tröôøng. Vôùi moät löôïng vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ laøm caùc chaát töø raùc khoâng trôû thaønh oâ nhieãm. Nhöng vôùi moät löôïng raùc quaù lôùn thì moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø gaây oâ nhieãm. OÂ nhieãm naøy seõ cuøng vôùi oâ nhieãm kim loaïi naëng, chaát ñoäc haïi theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng maïch nöôùc ngaàm, laøm oâ nhieãm nöôùc ngaàm. - Khi raùc phaùt taùn vaøo ñaát, nöôùc thaám qua keùo theo caùc chaát oâ nhieãm trong raùc vaøo ñaát gaây oâ nhieãm ñaát. Ñaát bò oâ nhieãm seõ coù muøi khoù chòu, khoù söû duïng laøm neàn xaây döïng, khoù canh taùc caây troàng vaø coù theå gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm trong khu vöïc. - Nöôùc roø ræ töø raùc trong quaù trình thu gom, vaän chuyeån thöôøng khoâng nhieàu nhöng coù taùc ñoäng cuïc boä, laøm aûnh höôûng tôùi myõ quan vaø gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø ñaát thoâng qua nöôùc möa chaûy traøn. 2.6.3 Taùc ñoäng moâi tröôøng khoâng khí cuûa chaát thaûi raén - Caùc chaát thaûi raén thöôøng coù boä phaän coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Cuõng coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp. Cuõng coù loaïi raùc, trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm ñaày ñuû (toát nhaát laø 350C vaø aåm ñoä 70 – 80%) seõ coù quaù trình bieán ñoåi nhôø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät. Keát quaû quaù trình laø gaây oâ nhieãm khoâng khí. - Khaû naêng taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng khoâng khí cuûa quaù trình thu gom, vaän chuyeån raùc nhö sau : + Söï boác hôi vaø phaân huûy raùc gaây muøi hoâi phuï thuoäc vaøo khaû naêng thu gom vaø thôøi gian löu raùc trong quaù trình thu gom, vaän chuyeån. Khaû naêng thu gom caøng keùm (thu gom khoâng saïch) vaø thôøi gian thu gom, löu chöùa, vaän chuyeån raùc caøng daøi thì khaû naêng taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng do phaân huûy raùc caøng lôùn. Ngoaøi ra, söï taùc ñoäng do phaân huûy raùc coøn phuï thuoäc vaøo thôøi ñieåm thu gom, vaän chuyeån raùc. Thu gom, vaän chuyeån veà ban ñeâm khaû naêng taùc ñoäng seõ giaûm hôn so vôùi ban ngaøy. + Khaû naêng gaây oâ nhieãm khoâng khí trong quaù trình thu gom, vaän chuyeån coøn phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá chuû quan nhö cheá ñoä veä sinh, baûo döôõng phöông tieän, thieát bò thu gom vaø nhöõng yeáu toá khaùch quan nhö chaát löôïng ñöôøng xaù. Nhöõng phöông tieän, thieát bò ñöôïc veä sinh toát vaø chæ söû duïng caùc thieát bò chuyeân duïng seõ haïn cheá ñöôïc caùc taùc ñoäng tieâu cöïc tôùi moâi tröôøng khoâng khí. + Nhìn chung, khí thaûi vaø tieáng oàn cuûa caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi coù taùc ñoäng khoâng nhieàu, nhöng gaây oâ nhieãm cuïc boä vaø laøm taêng theâm noàng ñoä chaát oâ nhieãm cuõng nhö cöôøng ñoä tieáng oàn trong moâi tröôøng khoâng khí. + Töø caùc ñoáng raùc, nhaát laø caùc ñoáng raùc thöïc phaåm, noâng phaåm khoâng ñöôïc xöû lyù kòp thôøi vaø ñuùng kyõ thuaät seõ boác muøi hoâi thoái. 2.6.4 Taùc ñoäng ñeán caûnh quan vaø söùc khoûe con ngöôøi cuûa chaát thaûi raén - Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc khu ñoâ thò, neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát myõ quan ñoâ thò. - Thaønh phaàn chaát thaûi raén raát phöùc taïp, trong ñoù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi hoaëc gia suùc, caùc chaát höõu cô, xaùc suùc vaät cheát, … taïo ñieàu kieän toát cho muoãi, chuoät, ruoài, … sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, nhieàu luùc trôû thaønh dòch. - Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng,… toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö beänh: soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao… - Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc chaát thaûi raén nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp nhö: kim tieâm, oáng chích, maàm beänh… - Taïi caùc baõi raùc loä thieân, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc: gaây oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø laø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho con ngöôøi. - Raùc thaûi neáu khoâng ñöôïc thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò. 2.7 HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN ÔÛ TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ ÔÛ VIEÄT NAM 2.7.1 Hieän Traïng Quaûn Lyù Chaát Thaûi Raén Ôû Treân Theá Giôùi 2.7.1.1 Phaân loaïi taïi nguoàn cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi Nghieân cöùu phaân loaïi CTR taïi nguoàn ôû Paksitan, Philippines, Aán Ñoä, Brazil, Argentina vaø Haø Lan, Lardinois vaø Furedy (1999) ñaõ ruùt ra nhöõng keát luaän sau: - Phaân loaïi CTR taïi nguoàn khoâng phaûi laø phöông ._.aùn ñeå giaûi quyeát taát caû caùc vaán ñeà baát caäp trong heä thoáng quaûn lyù CTR cuûa ñòa phöông. Tröôùc khi trieån khai thöïc hieän caàn phaûi phaân tích moät caùch caån thaän nhöõng ñieåm tích cöïc vaø haïn cheá khi thöïc hieän chöông trình naøy. Theâm vaøo ñoù, caàn phaûi thöïc hieän caùc döï aùn thí ñieåm ñeå ñaùnh giaù khaû naêng trieån khai döï aùn treân dieän roäng. - Vieäc löïa choïn chæ phaân loaïi nhöõng vaät lieäu coù khaû naêng taùi cheá vaø raùc höõu cô coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi phöông aùn kyõ thuaät vaø trang thieát bò cuõng nhö toå chöùc thöïc hieän. Trong tröôøng hôïp chæ phaân loaïi caùc vaät lieäu coù khaû naêng taùi cheá, vieäc môû roäng vaø naâng cao vai troø cuûa khaùc haøng laø phöông aùn hôïp lyù nhaát. - Phaân loaïi raùc höõu cô seõ phöùc taïp hôn vì chi phí cao hôn, vieäc baùn saûn phaåm (ví duï compost) coù theå khoù khaên hôn vaø thu nhaäp coù theå thaáp hôn. Trong tröôøng hôïp naøy ñoäng löïc veà moâi tröôøng coù theå ñoùng vai troø quan troïng hôn so vôùi kinh teá. - Ñeå ngöôøi daân töï giaùc tham gia chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn coù theå aùp duïng caùc hình thöùc khuyeán khích nhö giaûm chi phí thu gom chaát thaûi. - Giaùo duïc moâi tröôøng laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong baát cöù chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn naøo, ñaëc bieät laø khi phaân loaïi raùc höõu cô ñöôïc thöïc hieän. 2.7.1.2 Hoaït ñoäng thu gom vaø taùi cheá chaát thaûi raén ôû caùc nöôùc Hieän nay caùc nöôùc ñaõ phaùt trieån ñang thay ñoåi loái soáng laø tieâu duøng caùc saûn phaåm taùi cheá vaø seõ phaùt trieån ngaønh kinh doanh taùi cheá môùi treân cô sôû thò tröôøng. Ví duï ôû Myõ caùch ñaây 250 naêm, tyû leä taùi cheá laø hôn 90%. Naêm 1970, tyû leä naøy giaûm xuoáng chæ coøn 70% vaø hieän nay giaûm xuoáng coøn khoaûng 30%. (Nguoàn: Quaûn lyù chaát thaûi raén – Nhoùm GS.TS. Traàn Hieáu Nhueä) Ñaëc ñieåm cuûa hoaït ñoäng thu gom vaø taùi cheá chaát thaûi ôû caùc nöôùc khaùc Vieät Nam ôû choã hoï ñaõ toå chöùc caùc dòch vuï coâng coäng coù traùch nhieäm ñaåy maïnh taùi cheá raùc baèng ngaân saùch. Ñeå giaûm thieåu löôïng raùc thaûi saûn sinh, nöôùc Myõ ñaõ coù nhöõng chính saùch hoã trôï caùc hoaït ñoäng taùi cheá vaø hieän ñang coá gaéng thieát laäp xaõ hoäi kinh teá tuaàn hoaøn (nhaø saûn xuaát phaûi xem xeùt saûn phaåm cuûa mình coù sinh ra ít chaát thaûi hôn khoâng? Vaø caùc chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá khoâng ?). 2.7.1.3 Tình hình xöû lyù raùc thaûi ôû caùc nöôùc treân theá giôùi Phöông phaùp ñoát ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû nhöõng nöôùc nhö Ñöùc, Thuïy Syõ, Haø Lan, Ñan Maïch, Nhaät Baûn, ñoù laø nhöõng nöôùc coù soá löôïng ñaát cho caùc khu thaûi raùc bò haïn cheá. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù toán keùm nhaát so vôùi phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh thì chi phí ñeå ñoát 1 taán raùc cao hôn khoaûng 10 laàn. Tuy nhieân ôû Myõ löôïng chaát thaûi ñem ñoát chæ chieám khoaûng 20% toång löôïng raùc thaûi, phaàn coøn laïi chuû yeáu ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp choân laáp thoâng thöôøng. Coâng ngheä ñoát raùc thöôøng söû duïng ôû caùc quoác gia phaùt trieån vì phaûi coù moät neàn kinh teá ñuû maïnh ñeå bao caáp cho vieäc thu ñoát raùc sinh hoaït nhö laø moät dòch vuï phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa toaøn daân. Tuy nhieân ñoát raùc sinh hoaït bao goàm nhieàu chaát khaùc nhau sinh khoùi ñoäc, vì vaäy moãi loø ñoát phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khí thaûi raát toán keùm, nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm khoâng khi do quaù trình ñoát coù theå gaây ra. Hieän nay ôû caùc nöôùc Chaâu Aâu coù xu höôùng giaûm vieäc ñoát raùc thaûi vì haøng loaït caùc vaán ñeà kinh teá cuõng nhö moâi tröôøng caàn phaûi xem xeùt vaø thöôøng aùp duïng ñeå xöû lyù raùc ñoäc haïi nhö raùc beänh vieän vaø coâng nghieäp vì caùc phöông phaùp xöû lyù khaùc khoâng giaûi quyeát trieät ñeå ñöôïc. Baûng 2: Möùc ñoä aùp duïng caùc phöông phaùp xöû lyù RTSH taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi Teân nöôùc Löôïng raùc (taán/naêm) Bieän phaùp xöû lyù (% troïng löôïng raùc ñoâ thò) Ñoát Choân Taùi cheá Aùo 2.800 11 65 6 Bæ 3.500 54 43 3 Canada 16.000 8 80 10 Ñan Maïch 2.600 48 29 19 Phaàn Lan 2.500 2 83 15 Phaùp 20.000 42 54 3 Ñöùc 25.000 36 46 16 Hy Laïp 3.150 0 100 0 Ai Len 1.100 0 97 3 YÙ 17.500 16 74 3 Nhaät 50.000 75 20 * Luxembure 180 75 22 2 Haø Lan 7.700 35 45 16 Na Uy 2.000 22 67 7 Boà Ñaøo Nha 2.650 0 85 0 Taây Ban Nha 13.300 6 65 13 Thuïy Ñieån 3.200 47 34 16 Thuïy Syõ 3.700 59 12 22 Anh 30.000 8 90 2 Myõ 177.500 16 67 15 (Nguoàn: Quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò cho caùn boä kyõ thuaät – 09/2004) Ghi chuù: * Löôïng raùc ñoâ thò taïi Nhaät Baûn ñöôïc tính sau khi loaïi tröø phaàn taùi cheá. 2.7.2 Hieän Traïng Quaûn Lyù Chaát Thaûi Raén Ôû Vieät Nam 2.7.2.1 Phaân loaïi taïi nguoàn ôû Vieät Nam Phaân loaïi raùc taïi nguoàn laø bieän phaùp höõu hieäu nhaát ñeå giaûm thieåu khoái löôïng CTR ñi vaøo baõi choân laáp, taêng tuoåi thoï söû duïng baõi choân laáp. Ñoàng thôøi ñieàu naøy cuõng mang laïi moät hieäu quaû kinh teá nhaát ñònh khi taùi söû duïng vaø taùi cheá laïi caùc hôïp phaàn coù trong raùc thaûi. Hieän nay vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn treân ñòa baøn TPHCM noùi rieâng vaø Vieät Nam noùi chung vaãn chöa ñöôïc aùp duïng, cuõng nhö chöa coù moät baát kyø moät vaên baûn phaùp luaät naøo qui ñònh ngöôøi daân phaûi thöïc hieän phaân loaïi raùc cuûa mình taïi nhaø ôû. Ñieàu naøy laøm cho coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi taïi caùc ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam voán yeáu keùm, gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc thaûi. Trong thôøi gian qua, moät soá döï aùn thí ñieåm phaân loaïi raùc töø nguoàn ñaõ ñöôïc thöïc hieän nhaèm muïc ñích ñuùc keát kinh nghieäm vaø trieån khai öùng duïng thöïc teá cho nhieàu nôi vaø trong caùc chöông trình, phöông aùn quaûn lyù vaø xöû lyù raùc cuûa Vieät Nam. “Döï aùn thöû nghieäm phaân loaïi raùc taïi nguoàn” do Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng Thaønh phoá chuû trì thöïc hieän taïi ñòa ñieåm Phöôøng 12, Quaän 5 (naêm 1997) döôùi söï taøi trôï cuûa ENDA Vieät Nam (Toå chöùc chuyeân traùch caùc vaán ñeà moâi sinh vaø phaùt trieån cuûa Theá giôùi thöù ba) vaø ECAP/Australia. Vaø gaàn ñaây nhaát laø caùc döï aùn phaân loaïi taïi nguoàn ñöôïc thöïc hieän taïi caùc Quaän 1, Quaän 3, Quaän 6. Tuy nhieân, keát quaû cuûa caùc döï aùn chæ döøng laïi ôû khaâu vaän ñoäng, tuyeân truyeàn yù thöùc phaân loaïi raùc. 2.7.2.2 Hoaït ñoäng thu gom vaø taùi cheá chaát thaûi ôû Vieät Nam ÔÛ Vieät Nam, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, toác ñoä coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoùa ngaøy caøng taêng maïnh meõ taïi vuøng kinh teá troïng ñieåm ñaõ laøm naûy sinh nhieàu vaán ñeà nan giaûi trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng. Beân caïnh nhöõng khoù khaên nhaát ñònh trong vieäc trieån khai caùc bieän phaùp kyõ thuaät vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi, khí thaûi thì chaát thaûi raén ñang thaät söï laø moät moái ñe doïa lôùn ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng vì löôïng thaûi ngaøy caøng taêng vaø ñaëc bieät laø caùc chaát thaûi nguy haïi ngaøy caøng phong phuù veà caû soá löôïng laãn chuûng loaïi. Tình traïng thu gom vaø xöû lyù CTR ñoâ thò vaø coâng nghieäp chöa ñaùp öùng yeâu caàu hieän nay, cuõng laø moät nguyeân nhaân quan troïng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, moâi tröôøng ñaát, veä sinh ñoâ thò vaø aûnh höôûng xaáu ñeán caûnh quan ñoâ thò vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Caùc hoaït ñoäng thu gom vaø taùi cheá taïi Vieät Nam chuû yeáu seõ ñöôïc taäp trung vaøo caùc vaán ñeà sau: - Taêng cöôøng thu hoài saûn phaåm ñaõ söû duïng ñeå duøng laïi cho cuøng moät muïc ñích hoaëc tìm ra moät muïc ñích söû duïng khaùc. Taùi söû duïng taäp trung chuû yeáu vaøo caùc loaïi chai ñöïng ñoà duøng, caùc loaïi bao bì vaän chuyeån thoâng qua khaâu löu thoâng döôùi daïng ñaët coïc ñeå kheùp kín moät chu trình: saûn xuaát – löu thoâng – tieâu duøng – löu thoâng – saûn xuaát. - Khuyeán khích caùc cô sôû taùi cheá CTR baèng caùch thu hoài caùc saûn phaåm ñaõ qua söû duïng, xöû lyù hoaëc cheá bieán laïi ñeå ñöa vaøo neàn kinh teá döôùi daïng caùc saûn phaåm ban ñaàu hoaëc taïo ra caùc saûn phaåm môùi. - Taùi söû duïng vaø taùi cheá CTR coù theå thöïc hieän toát ôû caùc khu coâng nghieäp taäp trung treân cô sôû hình thaønh moät heä thoáng thoâng tin trao ñoåi chaát thaûi vì trong moät soá tröôøng hôïp chaát thaûi caàn phaûi loaïi boû ôû nôi naøy ñeå trôû thaønh nguyeân lieäu ñaàu vaøo ôû nôi khaùc. 2.7.2.3 Tình hình xöû lyù raùc thaûi ôû Vieät Nam Taïi Vieät Nam cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá khoái löôïng chaát thaûi töø caùc ngaønh saûn xuaát, dòch vuï cuõng taêng leân nhanh choùng. Vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi (ñoâ thò, coâng nghieäp, beänh vieän) ñang toàn taïi nhöõng vaán ñeà nan giaûi trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Naêm 1999 löôïng chaát thaûi coâng nghieäp treân ñòa baøn TP.HCM khoaûng 2000 taán/ngaøy, döï baùo tôùi naêm 2010 con soá naøy leân tôùi gaàn 8000 taán/ngaøy. Trong ñoù chæ caàn xöû lyù 30% löôïng raùc treân baèng phöông phaùp ñoát (do khoâng taùi cheá vaø choân laáp ñöôïc cuøng raùc sinh hoaït) thì nhu caàu ñoát chaát thaûi hieän nay laø treân 600 taán/ngaøy vaø tôùi naêm 2010 seõ laø treân 2400 taán/ngaøy. Veà nguyeân taéc, taát caû chaát thaûi daïng höõu cô khoâng taùi söû duïng ñöôïc thì coù theå xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát. ÔÛ Vieät Nam xöû lyù chaát thaûi baèng phöông phaùp ñoát cuõng coøn môùi, coøn nhieàu vaán ñeà phaûi baøn caû veà giaù thaønh cuõng nhö hieäu quaû xöû lyù cuûa noù. Trong giai ñoaïn giöõa nhöõng naêm 1999 – 2000 moät soá nôi ñaõ ñöa vaøo vaän haønh caùc loø hoûa taùng hieän ñaïi do nöôùc ngoaøi saûn xuaát nhö Haø Noäi, TP.Hoà Chí Minh , Tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ôû nöôùc ta ñaõ noåi coäm leân vaán ñeà ñoát raùc y teá cuõng nhö chaát thaûi nguy haïi khaùc. Haø Noäi, TP.Hoà Chí Minh ñaõ ñaàu tö loø ñoát raùc y teá coù coâng suaát lôùn (7 taán/ngaøy) nhaäp ngoaïi, ngoaøi ra döï aùn 25 loø nhaäp cuûa Boä Y Teá cuõng cung caáp cho 25 beänh vieän treân toaøn quoác, ñaõ ñöôïc trieån khai taïi caùc tænh: Ñoàng Thaùp, An Giang, Caàn Thô, Quaûng Ngaõi, Bình Ñònh, Khaùnh Hoøa, Ñoàng Nai, Vuõng Taøu… Beân caïnh caùc loø nhaäp ngoaïi, taïi khu vöïc phía Nam ñaõ coù treân 30 loø ñoát raùc y teá ñöôïc caùc cô quan, coâng ty trong nöôùc cheá taïo, trieån khai cho caùc trung taâm y teá, beänh vieän. Rieâng khu vöïc caùc tænh mieàn Ñoâng Nam Boä, Long An, Taây Ninh, hieän nay ñaõ ñöa vaøo hoaït ñoäng haøng chuïc loø ñoát chaát thaûi coâng nghieäp qui moâ nhoû (<100 kg/giôø) trong ñoù coù khoaûng 50% laø loø cheá taïo trong nöôùc. Caùc con soá neâu treân ñaõ noùi leân möùc ñoä quan taâm xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi nguy haïi taïi nöôùc ta daàn daàn ñöôïc quan taâm vaø phaùt trieån khaù nhanh, phuø hôïp vôùi xu höôùng chung cuûa theá giôùi. 2.7.3 Moät soá vaán ñeà coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén taïi TPHCM 2.7.3.1 Thaønh phaàn RTSH taïi TPHCM Raùc sinh hoaït chôû ñeán baõi raùc coù thaønh phaàn chính nhö sau: treân 60% chaát thaûi höõu cô deã phaân huûy, keá tieáp laø caùc loaïi plastic khoù taùi cheá, raùc töø caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp nhö: vaûi sôïi, ñeá giaøy, deùp cao su, raát ít raùc nguy haïi nhö pin, boùng ñieän, baêng y teá töø caùc gia ñình. Haàu nhö khoâng coù hay coøn raát ít raùc kim loaïi, thuûy tinh. Baûng 3: Phaàn traêm khoái löôïng RTSH thu gom taïi TPHCM TT Thaønh phaàn raùc Phaàn traêm khoái löôïng ( % ) Hoä gia ñình Tröôøng hoïc Nhaø haøng Raùc chôï 1 Giaáy 1-19,7 1,5-27,5 0-2,8 0-11,4 2 Thuûy tinh 0-3,3 0 0 0-5,9 3 Kim loaïi 0-10,8 3,5-18,9 0-6 0-4,3 4 Nhöïa 0-9,3 0 0 0-4 5 Xaø baàn 0-9,3 0 0 0-4 6 Raùc thöïc phaåm 61-96,6 23,5-75,8 79,5-100 20,2-100 7 Voû soø oác cua 0 0 0 0-10,1 8 Tre,rôm raï 0 0 0 0-7,6 9 Nilon 0-36,6 8,5-34,4 0-5,3 0-6,5 10 Vaûi,da,goã 0-21,4 1-10,2 0 0-12,5 11 Cao su 0-27,8 1,3-2,5 0-1 0-9,1 12 Lon ñoà hoäp 0-10,2 0-4 0-1,5 0-2,1 13 Saønh söù 0-10,5 0 0-1,3 0-1,5 14 Tro 0-9,3 0 0 0-4 15 Styrofoam 0-1,3 1-2,0 0-2,1 0-6,3 (Nguoàn : CENTEMA,2002) 2.7.3.2 Khoái löôïng RTSH taïi TPHCM Soá lieäu thoáng keâ khoái löôïng chaát thaûi raén töø naêm 1983 ñeán 2003 ñöôïc trình baøy trong Baûng 2.4 vaø 2.5. Khoái löôïng chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh 9 thaùng ñaàu naêm 2003 ñöôïc trình baøy trong Baûng 7 Baûng 4: Khoái löôïng chaát thaûi raén ñoâ thò cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh töø naêm 1983 ñeán naêm 2003 Naêm Raùc Xaø baàn Toång löôïng chaát thaûi raén (taán/naêm) (taán/ngaøy) (taán/naêm) (taán/ngaøy) (taán/naêm) (taán/ngaøy) 1983 181.802 498 1984 180.484 494 1985 202.925 556 1986 202.483 555 1987 198.012 542 1988 236.982 649 1989 310.214 850 1990 390.610 107 1991 491.182 1.346 1992 424.807 1.164 191.600 525 616.407 1.689 1993 562.227 1.540 276.608 758 838.835 2.298 1994 719.889 1.972 285.529 782 1.005.418 2.755 1995 978.084 2.680 329.534 903 1.307.618 3.583 1996 1.058.488 2.900 346.857 950 1.405.345 3.850 1997 983.811 2.695 190.121 521 1.173.972 3.216 1998 939.943 2.575 246.685 676 1.186.628 3.251 1999 1.066.272 2.921 312.659 857 1.378.931 3.778 2000 1.172.958 3.214 311.005 852 1.3482.963 4.066 2001 1.369.358 3.752 344.451 944 1.713.809 4.695 2002 1.568.477 4.297 385.763 1.058 1.959.595 5.443 2003 1.662.849 4.619 394.732 1.096 2.063.296 5.731 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi tröôøng – naêm 2004) 2.7.3.3 Tình hình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi TPHCM Hieän taïi raùc ñoå taïi caùc coâng tröôøng xöû lyù vaãn chöa ñöôïc phaân loaïi. Ñieàu naøy coù aûnh höôûng lôùn ñeán vaán ñeà thay ñoåi coâng ngheä xöû lyù raùc nhö taùi söû duïng raùc höõu cô laøm phaân boùn, taùi cheá raùc… Tuy nhieân, nhöõng naêm gaàn ñaây, thoâng qua caùc hoaït ñoäng giaùo duïc vaø baûo veä moâi tröôøng, nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân thaønh phoá ñoái vôùi vaán ñeà raùc thaûi töøng böôùc ñöôïc naâng cao. Moät soá döï aùn phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñaõ ñöôïc trieån khai vaø böôùc ñaàu coù keát quaû toát, höùa heïn böôùc chuyeån lôùn trong coâng taùc quaûn lyù vaø coâng ngheä xöû lyù raùc. 2.8 Khaùi quaùt veà hieän traïng heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén 2.8.1 Caùc ñoái töôïng phuïc vuï trong heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén Caùc ñoái töôïng ñöôïc phuïc vuï trong heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh bao goàm: 1. Khu daân cö: bao goàm caùc caên hoä rieâng bieät, bieät thöï, chung cö, khu thöông maïi, chôï, sieâu thò, nhaø haøng, khaùch saïn, cô quan, tröôøng hoïc, vieän vaø trung taâm nghieân cöùu, khu coâng coäng (coâng vieân, saân vaän ñoäng, raïp haùt, nhaø vaên hoaù,...). 2. Coâng nghieäp: bao goàm caùc nhaø maùy lôùn naèm rieâng reõ, caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp, caùc khu coâng nghieäp taäp trung, caùc khu cheá xuaát vaø khu coâng ngheä cao. 3. Y teá: bao goàm caùc beänh vieän, trung taâm chuyeân khoa, trung taâm y teá, phoøng khaùm ña khoa, phoøng khaùm tö nhaân, caùc nhaø maùy döôïc phaåm vaø caùc nhaø thuoác. Caùc ñoái töôïng phuïc vuï (quaûn lyù chaát thaûi raén) chòu söï giaùm saùt vaø caàn ñöôïc naâng cao hieäu quaû quaûn lyù, vaän haønh, bao goàm: Caùc coâng ty dòch vuï coâng ích Nhaø Nöôùc, caùc hôïp taùc xaõ, nghieäp ñoaøn, toå daân laäp quaûn lyù chaát thaûi raén. Caùc nhaø maùy vaø cô sôû cheá bieán, taùi sinh, taùi cheá, tuaàn hoaøn vaø xöû lyù chaát thaûi. Caùc khu lieân hôïp hoaëc khu coâng nghieäp xöû lyù chaát thaûi. Chi tieát caùc ñoái töôïng ñöôïc phuïc vuï vaø caùc ñoái töôïng phuïc vuï ñöôïc trình baøy döôùi ñaây. 2.8.1.1 Khu Daân Cö Hieän nay (12/2003) thaønh phoá Hoà Chí Minh coù hôn 5.547.900 ngöôøi soáng taïi 24 quaän/huyeän vôùi maät ñoä raát khaùc nhau (Baûng 2.1). Neáu keå caû khaùch vaõng lai, coâng nhaân laøm vieäc thôøi vuï trong caùc nhaø maùy, khu coâng nghieäp, ... Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù khoaûng hôn 6 trieäu ngöôøi vôùi hôn 1.156.000 caên hoä, bao goàm bieät thöï, nhaø rieâng leû, nhaø lieân keá, chung cö. Beân caïnh ñoù laø gaàn 400 chôï (16 chôï lôùn) vaø sieâu thò lôùn nhoû, haøng chuïc ngaøn nhaø haøng, khaùch saïn vaø cöûa haøng, gaàn 300 saân vaän ñoäng, raïp haùt, nhaø vaên hoùa vaø gaàn 4.000 coâng sôû, tröôøng hoïc, vieän vaø trung taâm nghieân cöùu. Ngoaøi caùc ñoái töôïng phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït noùi treân, moät ñaëc thuø khaùc cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh laø coù haøng chuïc ngaøn quaùn aên treân caùc væa heø, xe ñaåy tay (coá ñònh vaø di ñoäng) treân caùc ñöôøng phoá hoaëc trong heûm. Ñaây laø nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñaùng keå vôùi khoái löôïng öôùc tính töø vaøi kg/ngaøy (xe baép, huû tieáu, ...) ñeán haøng chuïc kg/ngaøy (xe nöôùc döøa hoaëc nöôùc mía, ...) cho moät ñòa ñieåm. Baûng 5: Quaän, Huyeän vaø Daân Soá cuûa TPHCM naêm 2002/2003 STT Quaän/Huyeän Dieän tích (ha) Daân soá (ngöôøi) 1 Quaän 1 7.730 230.544 2 Quaän 2 49.940 108.141 3 Quaän 3 4.920 244.579 4 Quaän 4 4.180 199.925 5 Quaän 5 4.270 212.410 6 Quaän 6 7.190 265.806 7 Quaän 7 35.690 132.311 8 Quaän 8 18.180 347.262 9 Quaän 9 114.000 160.012 10 Quaän 10 5.720 247.465 11 Quaän 11 5.140 246.217 12 Quaän 12 52.780 215.476 13 Quaän Bình Thaïnh 20.760 410.305 14 Quaän Goø Vaáp 19.740 370.814 15 Quaän Phuù Nhuaän 4.880 121.495 16 Quaän Taân Bình 2.238 417.897 17 Quaän Taân Phuù 1.607 310.876 18 Quaän Thuû Ñöùc 47.760 234.190 19 Quaän Bình Taân 5.189 254.635 20 Huyeän Nhaø Beø 100.410 67.688 21 Huyeän Bình Chaùnh 25.269 224.165 22 Huyeän Cuû Chi 434.500 260.702 23 Huyeän Caàn Giôø 704.220 62.105 24 Huyeän Hoùc Moân 109.180 285.081 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng – naêm 2004) 2.8.1.2 Khu coâng nghieäp Ngoaøi dòch vuï, du lòch, ngaân haøng, ... thaønh phoá Hoà Chí Minh coøn laø thaønh phoá coâng nghieäp vôùi hôn 800 nhaø maùy, xí nghieäp, gaàn 23.000 cô sôû saûn xuaát vöøa vaø nhoû. Töø naêm 1990 trôû laïi ñaây, thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ hình thaønh vaø xaây döïng ñöôïc 12 khu coâng nghieäp, 03 khu cheá xuaát vaø 01 khu coâng ngheä cao vôùi 500 nhaø maùy ñaõ hoaït ñoäng treân toång soá 800 döï aùn ñaêng kí (Baûng 6). Taát caû caùc cô sôû coâng nghieäp ñeàu coù chaát thaûi raén, bao goàm chaát thaûi khoâng nguy haïi vaø chaát thaûi nguy haïi. Chaát thaûi nguy haïi laø chaát thaûi coù moät trong boán (04) tính chaát sau: Chaát chaùy, noå Chaát aên moøn Chaát hoaït tính Chaát ñoäc haïi Baûng 6: Caùc Khu Coâng Nghieäp, Khu Cheá Xuaát & Khu Coâng Ngheä Cao STT Teân khu coâng nghieäp Dieän tích (ha) 1 Bình Chieåu 27 2 Taân Taïo 442 3 Vónh Loäc 207 4 Hieäp Phöôùc 332 5 Taân Bình 133 6 Taân Thôùi Hieäp 215 7 Leâ Minh Xuaân 100 8 Taây Baéc Cuû Chi 216 9 Caùt Laùi 127 10 Phong Phuù 163 11 KCX Taân Thuaän 300 12 KCX Linh Trung 1 62 13 KCX Linh Trung 2 62 14 KCN cao 320 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng – naêm 2004) 2.8.1.3 Caùc cô sôû y teá Theo thoáng keâ môùi nhaát (2003) cuûa Sôû Y Teá, toaøn thaønh phoá Hoà Chí Minh coù khoaûng treân 11.000 cô sôû y teá, keå caû caùc nhaø maùy döôïc phaåm vaø nhaø thuoác. Soá löôïng caùc cô sôû y teá ñöôïc trình baøy trong Baûng 7. Baûng 7: Soá löôïng caùc cô sôû y teá taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh STT Cô sôû Soá löôïng 1 Beänh vieän 59 2 Trung taâm chuyeân khoa 64 3 Trung taâm y teá 24 4 Phoøng khaùm ña khoa 41 5 Traïm y teá 288 6 Phoøng khaùm tö nhaân 5.140 7 Nhaø thuoác 6.970 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng – naêm 2004) Taát caû caùc cô sôû y teá ñeàu phaùt sinh chaát thaûi raén, keå caû caùc nhaø maùy döôïc phaåm vaø nhaø thuoác, vôùi caùc loaïi sau: Chaát thaûi laâm saøng Chaát thaûi phoùng xaï Chaát thaûi hoùa hoïc Caùc bình chöùa khí coù aùp suaát Chaát thaûi sinh hoaït 2.8.1.4 Caùc cô sôû quaûn lyù chaát thaûi Naèm trong heä thoáng quaûn lyù (thu gom, trung chuyeån vaø vaän chuyeån, taùi sinh, taùi cheá, xöû lyù vaø choân laáp) coù caùc toå chöùc sau: - Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò (CITENCO), 24 Coâng ty Dòch Vuï Coâng Ích caùc quaän huyeän vaø Hôïp Taùc Xaõ Coâng Noâng (thöïc hieän coâng taùc queùt doïn, thu gom, trung chuyeån, vaän chuyeån vaø choân laáp). - 120-150 cô sôû tö nhaân taùi sinh & taùi cheá chaát thaûi raén ñoâ thò. - 3-5 Coâng Ty Tö Nhaân thu gom, vaän chuyeån, taùi sinh, taùi cheá vaø xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp, keå caû chaát thaûi nguy haïi. - Haøng traêm cô sôû tö nhaân taùi sinh vaø taùi cheá chaát thaûi coâng nghieäp. Trong thôøi gian saép tôùi, moät soá cô sôû quaûn lyù chaát thaûi raén môùi seõ ñöôïc xaây döïng: - 3-4 nhaø maùy cheá bieán compost vaø saûn xuaát phaân höõu cô. - Khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi nguy haïi. - Trung taâm trao ñoåi chaát thaûi. 2.8.2 Heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò 2.8.2.1 Heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén Sô ñoà toång quaùt heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò thaønh phoá Hoà Chí Minh ñöôïc trình baøy toùm taét trong Hình 1. Heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi coâng nghieäp chöa coù. Coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, taùi sinh, taùi cheá vaø xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp hoaøn toaøn do caùc cô sôû vaø coâng ty tö nhaân thöïc hieän vôùi nhieàu ñieàu baát caäp. Nguoàn phaùt sinh Hình 1: Sô ñoà heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò Toàn tröõ taïi nguoàn Thu gom (heûm vaø ñöôøng phoá) Trung chuyeån & vaän chuyeån Taùi sinh, taùi cheá & xöû lyù Baõi choân laáp 2.8.2.2 Phöông thöùc toå chöùc thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi Coâng taùc thu gom, vaän chuyeån raùc baèng cô giôùi do caû Quaän, Huyeän vaø Coâng ty MTÑT thöïc hieän, quaûn lyù theo cô cheá hôïp ñoàng thueâ bao. Queùt doïn raùc ñöôøng phoá: do löïc löôïng veä sinh Quaän, Huyeän thöïc hieän theo ñòa baøn Thu gom raùc hoä daân: Do löïc löôïng veä sinh Quaän Huyeän (chieám khoaûng 40% treân toång soá hoä daân TP hieän ñang thu gom ñöôïc ) vaø löïc löôïng tö nhaân (khoaûng 60%) cuøng thöïc hieän. Raùc sinh hoaït töø nguoàn thaûi ra ñöôïc chöùa ñöïng trong caùc thuøng chöùa 240 lít, 660 lít hoaëc thuøng chöùa xe tay ñöôïc coâng nhaân veä sinh chuyeån baèng xe tay ñöa ñeán caùc ñieåm heïn treân ñöôøng phoá hoaëc caùc boâ, traïm trung chuyeån raùc gaàn nhaát. Thu gom raùc cô giôùi: Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò laø ñôn vò chuû löïc cuûa ngaønh veä sinh, toång thaàu thu gom vaän chuyeån chaát thaûi treân ñòa toaøn ñòa baøn thaønh phoá. Khoái löôïng tröïc tieáp ñaûm nhaän khoaûng 55 – 60% toång khoái löôïng raùc haøng ngaøy. Ngoaøi ra, Coâng ty coøn ñaûm nhaän toaøn boä phaàn thu gom vaän chuyeån chaát thaûi y teá. Caùc coâng ty, xí nghieäp CTÑT Quaän Huyeän coù trang bò phöông tieän cô giôùi kyù hôïp ñoàng laïi vôùi Coâng ty MTÑT thöïc hieän thu gom vaän chuyeån raùc treân ñòa baøn cuûa mình khoaûng 20% toång khoái löôïng raùc haøng ngaøy. Caùc ñôn vò vaän chuyeån treân toå chöùc tieáp nhaän raùc taïi caùc ñieåm heïn, boâ eùp kín, caùc traïm trung chuyeån vaø töø caùc thuøng raùc 240 lít ñaët treân ñöôøng phoá vaän chuyeån ñeán khu xöû lyù raùc. Neáu laø phöông tieän xe eùp <= 4 taán, raùc ñöôïc vaän chuyeån ñeán caùc traïm trung chuyeån raùc. Taïi ñaây raùc ñöôïc chuyeån sang xe taûi, chuyeån ñeán khu xöû lyù raùc. Rieâng coâng taùc vôùt raùc treân keânh raïch coù 2 löïc löôïng thöïc hieän: Coâng ty Dòch Vuï Coâng Ích Quaän 8 phuï traùch keânh Taøu Huõ – keânh Ñoâi, Beán Ngheù, keânh Teû vaø Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò phuï traùch keânh Nhieâu Loäc – Thò Ngheø, keânh Taân Hoùa – Loø Goám. Sau khi raùc chuyeån leân caùc ñieåm nhaän raùc treân bôø seõ ñöôïc thu gom, vaän chuyeån ñeán khu xöû lyù raùc sinh hoaït. Taïi khu xöû lyù raùc ñöôïc tieáp nhaän vaø choân laáp ngay trong ngaøy, coù phun chaát EM khöû muøi, nöôùc thaûi ñöôïc thu gom xöû lyù ñaït tieâu chuaån môùi xaû thaûi ra soâng. Coâng taùc naøy do coâng ty xöû lyù chaát thaûi ñaûm nhaän 2.8.2.3 Sô ñoà thu gom vaø vaän chuyeån Heä thoáng thu gom vaän chuyeån chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh ñöôïc moâ taû trong sô ñoà sau: Nguoàn raùc thaûi Ñieåm heïn thu gom raùc Thuøng (container) eùp raùc kín coù dung tích lôùn Baõi choân laáp Traïm trung chuyeån Xe taûi > 4 taán Xe ñaåy tay, thuøng raùc coù naép ñaäy kín Xe taûi 7 – 10 taán tröïc tieáp ñeãn baõi ñoå Xe taûi < 4 taán Thu gom töø nguoàn phaùt sinh Thu gom laàn 2 vaø vaän chuyeån laàn moät Vaän chuyeån ñeán Hình 2: Sô ñoà thu gom vaø vaän chuyeån RTSH Hieän nay Coâng Ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò ñang chòu traùch nhieäm chuyeân chôû 53% khoái löôïng chaát thaûi raén ñoâ thò cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh, Hôïp Taùc Xaõ Coâng Noâng chuyeân chôû 17%, phaàn coøn laïi 30% do caùc Coâng Ty Dòch Vuï Coâng Ích caùc Quaän Huyeän chuyeân chôû. 2.8.3 Hieän traïng toå chöùc quaûn lyù hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi cuûa TPHCM Hoaït ñoäng thu gom vaän chuyeån raùc thaûi hieän nay coù caùc toå chöùc tham gia quaûn lyù vôùi nhöõng traùch nhieäm sau: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng tröïc thuoäc UBND.TP coù traùch nhieäm quaûn lyù chuyeân ngaønh. Coâng ty MTÑT Thaønh phoá (CITENCO) thuoäc Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng coù traùch nhieäm sau: Thu gom vaän chuyeån raùc sinh hoaït, raùc xaây döïng baèng caùc thieát bò cô giôùi töø caùc ñieåm heïn raùc (thu gom sô caáp) ñeán baõi xöû ly.ù Quaûn lyù nghóa trang vaø trung taâm hoûa taùng. Thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc y teá. Coâng ty xöû lyù chaát thaûi Thaønh phoá (HOWADICO) thuoäc Coâng ty MTÑT chòu traùch nhieäm xöû lyù raùc sinh hoaït vaø raùc xaây döïng. Caùc Coâng ty coâng trình ñoâ thò Quaän, Huyeän: laø caùc coâng ty xí nghieäp tröïc thuoäc UBND caùc Quaän, Huyeän coù traùch nhieäm quaûn lyù ñòa baøn, thu gom raùc ban ñaàu töø caùc hoä daân, queùt raùc ñöôøng phoá ñöa raùc tôùi ñieåm heïn. Tham gia vaän chuyeån döôùi hình thöùc nhaän thaàu phuï töø Coâng ty MTÑT. Ngoaøi ra coøn coù caùc thaønh phaàn tö nhaân vaø taäp theå tham gia vaøo hoaït ñoäng thu gom vaän chuyeån raùc taïi thaønh phoá nhö: HTX Vaän Taûi Coâng Noâng: laø toå chöùc kinh teá taäp theå, vaän chuyeån raùc cho Coâng ty MTÑT thaønh phoá baèng hình thöùc thaàu phuï. Löïc löôïng thu gom raùc tö nhaân (raùc daân laäp) do chính quyeàn ñòa phöông quaûn lyù (UBND phöôøng), thu gom raùc töø caùc hoä daân ñeán ñieåm taäp keát raùc. UBND TP Sôû TN - MT UBND Quaän Coâng ty MTÑT Coâng ty XLCT Coâng ty CTÑT Quaän UBND Phöôøng Löïc löôïng thu gom daân laäp Hình 3: Sô ñoà toå chöùc quaûn lyù raùc ôû TPHCM 2.8.4 Hieän traïng coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén ôû TPHCM Hieän nay ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung coâng ngheä xöû lyù raùc chuû yeáu vaãn laø choân laáp vaø höôùng ñeán choân laáp hôïp veä sinh. Coâng ty xöû lyù chaát thaûi ñang quaûn lyù hai coâng tröôøng xöû lyù raùc: Ñoâng Thaïnh vaø Goø Caùt. Coâng tröôøng xöû lyù raùc Goø Caùt laø coâng tröôøng choân laáp raùc hôïp veä sinh, ñöôïc xaây döïng theo coâng ngheä tieân tieán cuûa Haø Lan. Ñoàng thôøi chuaån bò xaây döïng hai khu xöû lyù raùc môùi taïi xaõ Phöôùc Hieäp – Cuû Chi vaø Ña Phöôùc – Bình Chaùnh. Caùc hoaït ñoäng saûn xuaát cuõng nhö sinh hoaït cuûa daân cö treân ñòa baøn thaønh phoá ñang thaûi ra moät löôïng chaát thaûi raén raát lôùn, khoaûng 5000 taán/ngaøy. Theo döï baùo löôïng CTR cuûa thaønh phoá ñeán naêm 2010 seõ taêng ñeán 7.000 taán/ngaøy. Vôùi löôïng CTR lôùn nhö vaäy neân vaán ñeà thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chuùng moät caùch an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng voâ cuøng khoù khaên, yeâu caàu ñaàu tö nhieàu coâng söùc, tieàn cuûa. Vaø trong thöïc teá, thaønh phoá ñang phaûi huy ñoäng, taäp trung trí tueä cuûa nhieàu thaønh phaàn xaõ hoäi ñeå ñoái ñaàu vôùi coâng taùc naøy, maø ñaëc bieät laø vaán ñeà xöû lyù CTR. Hieän nay caùc loaïi CTR cuûa thaønh phoá ñöôïc xöû lyù baèng caùch choân laáp taïi 2 baõi raùc Ñoâng Thaïnh vaø Goø Caùt: - Baõi raùc Ñoâng Thaïnh coù dieän tích khoaûng 40 ha, laø baõi choân laáp khoâng hôïp veä sinh, hoaït ñoäng töø naêm 1993, ñeán nay ñaõ quaù taûi, caàn coù keá hoaïch ñoùng cöûa. - Baõi raùc Goø Caùt coù dieän tích 25ha, laø baõi raùc choân laáp hôïp veä sinh, aùp duïng coâng ngheä tieân tieán do Haø Lan vieän trôï, ra ñôøi ñuùng luùc ñaùp öùng nhu caàu xöû lyù raùc böùc thieát cuûa thaønh phoá. Coâng suaát cuûa baõi raùc laø 2.000 taán/ngaøy. Phöông phaùp choân laáp coù öu ñieåm laø deã thöïc hieän vaø chi phí xöû lyù raùc thaáp, tuy nhieân caàn quó ñaát lôùn, ñieàu naøy ñoái vôùi thaønh phoá laø moät khoù khaên raát lôùn, neân maëc duø ñaõ coù döï aùn qui hoaïch vò trí caùc baõi choân laáp môùi nhöng cho ñeán nay vaãn chöa thöïc hieän ñöôïc. Ngoaøi choân laáp, caùc thaønh phaàn trong raùc sinh hoaït nhö kim loaïi, nhöïa, cao su, giaáy, vaûi, moät phaàn bao ny-loâng … cuõng ñöôïc thu hoài, bôûi löïc löôïng ñoâng ñaûo nhöõng ngöôøi nhaët raùc, thu gom raùc vaø ñöôïc taùi cheá bôûi caùc cô sôû tö nhaân. Hoaït ñoäng naøy khaù maïnh meõ vaø giuùp giaûm ñöôïc 10 – 20% chaát thaûi caàn choân laáp. Tuy nhieân, do hoaït ñoäng naøy hoaøn toaøn töï phaùt, thieáu söï quaûn lyù chaët cheõ veà moâi tröôøng, caùc cô sôû taùi cheá laïi naèm xen keõ trong khu daân cö, aùp duïng caùc coâng ngheä, maùy moùc thieát bò laïc haäu neân ñaõ trôû thaønh nguoàn phaùt sinh nöôùc thaûi, khí thaûi nghieâm troïng, keå caû caùc chaát coù tính ñoäc haïi cao. Beân caïnh ñoù, raùc sinh hoaït cuûa thaønh phoá (cuõng nhö raùc cuûa caùc ñoâ thò khaùc ôû Vieät Nam) coù thaønh phaàn höõu cô cao hôn 70%, raát phuø hôïp ñeå laøm nguyeân lieäu saûn xuaát phaân höõu cô, phuïc vuï hoaït ñoäng noâng nghieäp cuûa khu vöïc vaø taùi sinh naêng löôïng, nhöng chöa ñöôïc quan taâm thöïc hieän. CRT coâng nghieäp hieän nay chöa ñöôïc quaûn lyù rieâng vaø ña soá ñöôïc vaän chuyeån vaø choân chung vôùi raùc sinh hoaït. Caùc thaønh phaàn taùi sinh trong raùc coâng nghieäp cuõng ñöôïc thu gom, taùi cheá töông tö nhö ñoái vôùi raùc sinh hoaït. Tuy nhieân, caùc thaønh phaàn taùi sinh coù giaù trò cao nh._.