Đánh giá chu trình sản xuất và xây dựng các giải pháp bảo vệ môi trường cho hệ thống kinh tế trang trại Vac Cô Lan -Ấp 2- sông Trầu - Trảng Bom - Đồng Nai

CHÖÔNG 1 MÔÛ ÑAÀU 1.1. ÑAËT VAÁN ÑEÀ VAC laø cuïm töø mang tính hieän ñaïi, nhöng khoâng keùm phaàn daân daõ – noùi leân moät heä saûn xuaát sinh thaùi quen thuoäc, töø laâu ñôøi ôû caùc gia ñình noâng thoân: Vöôøn caây, ao caù, chuoàng nuoâi... Vaø laø moät boä phaän quan troïng trong cô caáu kinh teá noâng – laâm – ngö nghieäp… Ngoaøi ra, VAC coøn laø moät moâ hình kinh teá sinh thaùi noâng nghieäp beàn vöõng. Heä sinh thaùi naøy vöøa cho naêng suaát cao, oån ñònh, vöøa khoâng gaây thoaùi hoaù, oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nöôùc, khoâng khí… Baèng nhöõng cô caáu caây troàng vaät nuoâi oån ñònh, phuø hôïp ñieàu kieän thôøi tieát, lôïi duïng toái ña ñieàu kieän taøi nguyeân moâi tröôøng vaø söû duïng toái öu nguyeân vaät lieäu, thöùc aên, naêng löôïng… VAC laø moät heä sinh thaùi hoaøn chænh, thoáng nhaát caùc khaâu, caùc thaønh phaàn. Maëc duø, ñôøi soáng kinh teá, tinh thaàn cuûa phaàn lôùn gia ñình treân ñaát Vieät, ñeàu gaén lieàn vôùi maûnh vöôøn, ao caù vaø khu chuoàng traïi…. Bôûi töø ngaøn ñôøi nay baø con ñeàu gaén boù vôùi caûnh laøng queâ thanh bình, môù rau, con caù ñeå laøm phong phuù theâm böõa côm haøng ngaøy. Nhöng ñeå khaùi quaùt vaø phaùt trieån thaønh moät moâ hình kinh teá beàn vöõng vaø hieäu quaû thì maõi ñeán naêm 1986 cuõng ñuùng vaøo luùc nhaø nöôùc côûi troùi cô cheá, chuyeån töø bao caáp sang kinh teá thò tröôøng... Chính vì vaäy moâ hình kinh teá VAC ñaõ khôi daäy ñöôïc nhöõng tieàm naêng ñaát ñai, ao hoà trong moät thôøi gian daøi ñöôïc baø con ñoùn nhaän nhö moät luoàng gioù môùi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhaø nöôùc coù chuû tröông chuyeån dòch cô caáu kinh teá, giaûm tæ troïng noâng nghieäp, taêng tæ troïng coâng nghieäp, dòch vuï … Nhieàu nôi ngöôøi daân aùp duïng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaøo troàng troït, chaên nuoâi. VAC ñöôïc môû roäng theo hình thöùc kinh teá trang traïi, saûn xuaát noâng nghieäp haøng hoaù. Nhöõng vöôøn ñoài, vöôøn röøng troàng caây coâng nghieäp, caây aên quaû ñaõ xuaát hieän ôû caùc vuøng nuùi vaø trung du. ÔÛ ñoàng baèng, duyeân haûi nhieàu maûnh ñaát, maët nöôùc ñöôïc ñöa vaøo chaên nuoâi, nuoâi troàng thuyû saûn vôùi hieäu quaû kinh teá cao. Caùc moâ hình chaên nuoâi lôïn, boø söõa, deâ, gaø, vòt … keát hôïp vôùi troàng caây aên quaû vaø nuoâi caù, caù saáu, baba, eách, löôn, raén … vôùi quy moâ lôùn ñaõ daàn hình thaønh vaø phaùt trieån, goùp phaàn ñem laïi hieäu quaû kinh teá xaõ hoäi vaø laø moâi tröôøng sinh thaùi lyù töôûng cho con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Traûi qua caùc giai ñoaïn phaùt trieån töø moâ hình VAC dinh döôõng sang moâ hình VAC trang traïi haøng hoaù, kinh teá vöôøn ngaøy caøng khaúng ñònh vai troø vaø vò trí cuûa mình trong ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi. Maëc duø chæ chieám khoaûng 5 – 10% dieän tích trong heä thoáng saûn xuaát noâng hoä nhöng thu nhaäp cuûa kinh teá vöôøn chieám tôùi 50 – 60%, thaäm chí 80 – 90% toång thu nhaäp cuûa hoä gia ñình. Ngoaøi lôïi ích kinh teá, ngheà laøm vöôøn coøn goùp phaàn quan troïng trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà sinh thaùi nhaân vaên vaø naâng cao ñôøi soáng vaên hoaù, taïo ra cuoäc soáng laønh maïnh trong noâng thoân vaø thaønh thò. Song moâ hình saûn xuaát VAC cuõng coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh. Theå hieän ôû vieäc giaûi quyeát vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng chöa toái öu vaø chöa trieät ñeå. Chaát thaûi gia suùc vaø chaát thaûi sinh hoaït cuaû con ngöôøi chöa ñöôïc xöû lyù nghieâm tuùc, hôïp veä sinh, thaäm chí khoâng xöû lyù ñaõ ñöôïc tröïc tieáp boùn cho rau, caây aên quaû… nhieàu khi coøn laøm thöùc aên cho caù ñaõ aûnh höôûng vaø daàn trieät tieâu khaû naêng töï laøm saïch cuûa ao hoà, laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm, moâi tröôøng khoâng khí noäi vi… Ngoaøi ra, vieäc boùn phaân cho caây troàng khoâng hôïp lyù cuõng gaây ra baát lôïi cho caây cuõng nhö laøm oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nöôùc… Ñeå phaùt trieån moâ hình kinh teá trang traïi VAC moät caùch beàn vöõng, ngoaøi yeáu toá hieäu quaû kinh teá vaø saûn phaåm haøng hoaù; heä thoáng VAC phaûi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân cuûa vuøng; Vò trí cuûa caùc thaønh phaàn trong heä thoáng caàn hoã trôï nhau, ñaûm baûo söï haøi hoaø töông taùc vôùi nhau coù lôïi nhaát; Moãi thaønh phaàn trong heä thoáng ñaûm baûo thöïc hieän nhieàu chöùc naêng; Ña canh vaø ña daïng hoaù saûn phaåm vöôøn; Ñaûm baûo söï beàn vöõng cuûa heä thoáng vaø baûo veä moâi tröôøng laø yeâu caàu quan troïng. Xuaát phaùt töø yeâu caàu treân, chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi ”Ñaùnh giaù chu trình saûn xuaát vaø xaây döïng caùc giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng cho heä thoáng kinh teá trang traïi VAC Coâ Lan – Aáp 2 – Soâng Traàu – Traûng Bom – Ñoàng Nai”. Ñaây laø trang traïi ñieån hình cho moâ hình kinh teá trang traïi VAC saûn xuaát haøng hoaù hieän nay vaø cuõng laø xu höôùng phaùt trieån cuûa noâng nghieäp nöôùc ta trong töông lai. Trang traïi naøy laø moät minh chöùng khaù roõ neùt cho nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa moâ hình kinh teá VAC. Ngoaøi ra, nhöõng keát quaû ñaùnh giaù chu trình saûn xuaát vaø xaây döïng caùc giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng laø böôùc ñaàu cho vieäc hoaøn chænh heä thoáng VAC, laø giaûi phaùp cho neàn noâng nghieäp beàn vöõng, baûo veä moâi tröôøng vaø cuõng laø muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. 1.2. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI 1.2.1. Muïc tieâu tröôùc maét Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng cuûa caùc thaønh phaàn trong heä thoáng kinh teá trang traïi VAC Coâ Lan – Aáp 2 – Soâng Traàu – Traûng Bom – Ñoàng Nai Xaây döïng caùc giaûi phaùp khoáng cheá oâ nhieãm, baûo veä moâi tröôøng cho heä thoáng kinh teá trang traïi VAC Coâ Lan – Aáp 2 – Soâng Traàu – Traûng Bom – Ñoàng Nai 1.2.2. Muïc tieâu laâu daøi Kieåm soaùt aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa caùc thaønh phaàn saûn xuaát trong moâ hình kinh teá VAC leân caùc moâi tröôøng thaønh phaàn: ñaát, nöôùc, khoâng khí, sinh vaät… Phaùt trieån moâ hình kinh teá trang traïi VAC beàn vöõng Xaây döïng neàn kinh teá sinh thaùi noâng nghieäp beàn vöõng Ñoùng goùp xaây döïng lyù thuyeát saûn xuaát beàn vöõng cho heä thoáng VAC CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ MO HÌNH KINH TEÁ TRANG TRAÏI VAC 2.1. VAC LAØ GÌ? VAC laø töø vieát taét cuûa Vöôøn – Ao – Chuoàng. Ñoù laø ba daïng hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp ñöôïc thöïc hieän treân 3 cô ñòa khaùc nhau cuûa vöôøn. Trong ñoù V (vöôøn) tieâu bieåu cho caùc hoaït ñoäng troàng troït. Qua quaù trình phaùt trieån cuûa VAC, vöôøn khoâng nhöõng tieâu bieåu cho caùc loaïi caây aên quaû trong vöôøn maø coøn ñaïi dieän cho nhieàu hoaït ñoäng troàng troït khaùc nhau nhö troàng rau, troàng caây thuoác, troàng hoa, caây caûnh… ÔÛ nhöõng vuøng ñaát trung du, noâng daân coøn troàng moät soá caây coâng nghieäp trong vöôøn nhö cheø, sôn, daâu taèm, caø pheâ, döøa, traàu, daàu, xaø cöø, v.v… ÔÛ mieàn nuùi, vuøng baùn sôn ñòa, noâng daân coøn troàng caû caùc loaïi caây röøng, caây laáy goã nhö thoâng, keo laù traøm, teách, deû, v.v… trong vöôøn. Caùc hoaït ñoäng laøm vöôøn ñöôïc môû roäng thaønh noâng laâm keát hôïp. Vì vaäy, nhieàu ngöôøi ñaõ ñöa ra moâ hình VACR, trong ñoù R laø vieát taét cuûa töø “röøng”. Tuy coù theâm yeáu toá röøng, nhöng thöïc chaát ôû ñaây laø troàng caây röøng, cho neân noù cuõng ñöôïc bao goàm trong hoaït ñoäng troàng troït treân ñaát vöôøn. Vieäc theâm yeáu toá R vaøo trong heä thoáng VAC khoâng laøm thay ñoåi baûn chaát cuûa VAC, cho neân ñeå tieän cho vieäc trình baøy caùc noäi dung thì chæ söû duïng VAC laøm tieâu chuaån cho taát caû caùc daïng hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp ñöôïc tieán haønh treân vöôøn. A (ao) Tieâu bieåu cho caùc hoaït ñoäng nuoâi troàng thuyû saûn ñöôïc tieán haønh trong phaïm vi cuûa vöôøn. Trong ao coù theå nuoâi nhieàu loaïi thuyû saûn khaùc nhau: caù, toâm, cua, baba, löôn, eách, caù saáu… Trong heä sinh thaùi VAC, ao khoâng chæ laø nôi ñeå nuoâi caùc loaøi thuyû saûn maø coøn laø nôi giöõ nöôùc ñeå töôùi cho caây, laáy nöôùc ñeå röûa vaø laøm veä sinh chuoàng chaên nuoâi. Ao coù taùc duïng to lôùn trong vieäc ñieàu hoaø vi khí haäu vaø tieåu khí haäu trong vöôøn, goùp phaàn quan troïng trong vieäc gìn giöõ tính beàn vöõng cho heä sinh thaùi vöôøn. C (chuoàng) tieâu bieåu cho caùc hoaït ñoäng chaên nuoâi ñöôïc tieán haønh trong vöôøn. Trong ñoù bao goàm caû caùc phöông thöùc nuoâi thaû gia suùc nhoát trong chuoàng vaø caû phöông thöùc nuoâi thaû trong vöôøn. Trong vöôøn coù theå nuoâi nhieàu loaøi gia suùc, gia caàm, boø saùt khaùc nhau: lôïn, gaø, vòt, ngang, ngoãng, traâu, boø, caù saáu, traên, … ÔÛ caùc ñòa phöông trung du vaø mieàn nuùi noâng daân coøn nuoâi deâ, höôu, gaáu, v.v… trong vöôøn. ÔÛ nhieàu vuøng baø con noâng daân coøn nuoâi ong laáy maät. Nhöõng nôi nuoâi ong phaùt trieån, moät soá ngöôøi ñeà nghò moâ hình VACRO, trong ñoù O tieâu bieåu cho nuoâi ong. Theâm yeáu toá O cuõng nhö theâm yeáu toá R vaøo heä thoáng VAC laøm taêng tính cuï theå cho moâ hình, nhöng seõ laøm cho moâ hình giaûm bôùt tính tieâu bieåu. Vaû laïi, cuøng vôùi tính ña daïng trong hoaït ñoäng laøm vöôøn ngöôøi ta coù theå theâm nhieàu yeáu toá khaùc vaøo heä thoáng, ví duï nhö T(taèm), H(hoa), v.v… VAC bao goàm 3 yeáu toá: vöôøn, ao, chuoàng, nhöng 3 yeáu toá naøy gaén boù vôùi nhau chaët cheõ, khoâng taùch rôøi nhau, khoâng bieät laäp vôùi nhau maø coù moái quan heä hoã trôï laãn nhau, thuùc ñaåy laãn nhau phaùt trieån. Ñoù laø ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa heä thoáng VAC vôùi caùch laøm vöôøn cuûa noâng daân ta tröôùc ñaây. VAC laø nhöõng heä sinh thaùi ñoàng boä vaø töông ñoái beàn vöõng. 2.2. LÒCH SÖÛ RA ÑÔØI, PHAÙT TRIEÅN CUÛA HEÄ THOÁNG KINH TEÁ TRANG TRAÏI VAC TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ VIEÄT NAM Treân theá giôùi töø xa xöa, ôû taát caû caùc nöôùc ñaõ hình thaønh haún moät ngaønh khoa hoïc vaø kyõ thuaät veà ngheà laøm vöôøn maø tieáng Trung Quoác goïi laø “vieân ngheä”, tieáng Nga laø “Sadovodstovo”, tieáng Anh goïi laø “Horticulture”. Caùc caây troàng trong vöôøn chuû yeáu laø caây aên quaû, caây rau, hoa – caây caûnh, … Vöôøn goùp phaàn cung caáp dinh döôõng cho böõa aên. Chæ caàn 50 m2 ñaát troàng troït thaâm canh, moãi tuaàn leã boû ra 1,5 coâng lao ñoäng laø ñuû rau quaû cho moät gia ñình 5 ngöôøi, caùc chaát pheá thaûi ñöôïc söû duïng tuaàn hoaøn neân chi phí veà phaân boùn khoâng lôùn. ÔÛ Anh, Phaùp, Haø Lan ñeàu coù vöôøn ôû tröôøng hoïc nhaèm nhieàu muïc ñích: daïy, hoïc, nghieân cöùu, baûo veä moâi tröôøng. ÔÛ Hungari coù 280000 ha ñaát vöôøn quanh nhaø vôùi 750000 ngöôøi laøm vöôøn trong ñoù chæ coù 30% laø ngöôøi laøm noâng nghieäp thöïc söï, coøn 70% laø trí thöùc, coâng nhaân, höu trí. Saûn phaåm vöôøn chieám 1/3 toång saûn löôïng noâng nghieäp vaø 30% toång kim ngaïch xuaát khaåu noâng nghieäp. ÔÛ Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc coù “vöôøn treân saân thöôïng” vôùi toång dieän tích maùi baèng ôû caùc thaønh phoá treân 100000 ha. Gioáng vaø saûn phaåm rau – hoa – quaû xuaát sang nhieàu nöôùc chaâu Aâu vaø treân theá giôùi. ÔÛ caùc Tieåu vöông quoác AÛ Raäp ñang thöïc hieän kyõ thuaät môùi cuûa Nhaät Baûn vôùi tieâu ñeà “ laøm vöôøn treân sa maïc”. ÔÛ AÛ Raäp xeâ – uùt ñaõ thöû nghieäm laøm vöôøn treân sa maïc baèng caùch: Duøng chaát huùt nöôùc mua töø Lion (Phaùp) Phaân baéc Caây troàng nhoäng Taèm Ao caù Caén Tô Phaân chuoàng Buøn ao ÔÛ caùc nöôùc chaâu AÙ, gaàn ñaây hình thaønh moät ngaønh saûn xuaát keát hôïp caùc loaïi caây troàng trong vöôøn, caùc loaïi gia suùc gia caàm vaø nuoâi troàng thuyû saûn trong moät heä thoáng vaø kheùp kín treân quy moâ hoä gia ñình maø ta thöôøng goïi laø VAC. Kieåu hình saûn xuaát keát hôïp naøy xuaát hieän ñaàu tieân ôû caùc vuøng noâng thoân Trung Quoác. Ñoù laø kieåu hình saûn xuaát keát hôïp giöõa troàng troït, troàng daâu nuoâi taèm, nuoâi caù nöôùc ngoït vaø chaên nuoâi. Heä thoáng naøy, ñaëc tröng bôûi möùc ñoä ñaàu tö thaáp, haàu nhö laø quaûng canh, nhöng nhôø söû duïng chaát thaûi vaø saûn phaåm phuï (cuûa caùc heä thoáng thaønh phaàn) ñaõ mang laïi nhöõng nguoàn lôïi nhaát ñònh, phuø hôïp cho caùc ñoái töôïng noâng daân ngheøo ít voán. Hình 2.1 – Heä thoáng saûn xuaát keát hôïp truyeàn thoáng ôû Trung Quoác (möùc ñoä thaâm canh thaáp) Hieän nay, moâ hình saûn xuaát keát hôïp kieåu VAC naøy ñaõ tieán boä nhieàu vaø cuõng ñaõ thu huùt ñöôïc söï ñaàu tö thaâm canh cao hôn nhieàu. Ba thaønh phaàn chính cuûa heä thoáng ñoù laø troàng troït, chaên nuoâi vaø nuoâi troàng thuyû saûn. Nhôø coù ñaàu tö veà phaân boùn, thuoác tröø saâu, gioáng toát cho troàng troït, thöùc aên boå sung giaøu ñaïm cho chaên nuoâi vaø ao caù maø saûn phaåm vaø chaát löôïng saûn phaåm cuûa heä thoáng ñöôïc caûi thieän roõ reät. Ñaàu vaøo Nöôùc Ao caù Phaân chuoàng Chaên nuoâi Saûn phaåm phuï cuûa troàng troït Troàng troït Saûn phaåm Tieâu thuï gia ñình Thò tröôøng haøng hoaù Kieåu hình saûn xuaát VAC cuõng thöôøng gaëp ôû caùc nöôùc Chaâu AÙ khaùc nhö Thaùi Lan, Bangladesh, Aán Ñoä, Indonesia, Sri Lanca… maø trong ñoù vöôøn thöôøng chieám vò trí quan troïng hôn caû. Hình 2.2 – Heä thoáng saûn xuaát keát hôïp truyeàn thoáng ôû Trung Quoác (möùc ñoä thaâm canh cao) Hieän nay, ôû noâng thoân Thaùi Lan ñang phoå bieán trong saûn xuaát caùc loaïi hình VAC quy moâ hoä gia ñình ôû möùc ñoä thaâm canh cao vaø saûn xuaát ra moät löôïng rau, quaû, hoa vaø thöïc phaåm ñaùng keå cung caáp cho xaõ hoäi. Caùc trang traïi saûn xuaát keát hôïp phoå bieán nhö: Ao caù – gaø coâng nghieäp; Ao caù – vòt – vöôøn caây aên quaû; toâm – gia suùc; Ao caù – vöôøn rau (leân líp troàng rau, döôùi möông thaû caù); Ao caù – vöôøn rau, quaû – nuoâi gaø, vòt, v.v… vôùi möùc ñoä ñaàu tö bieán ñoäng töø baùn thaâm canh ñeán thaâm canh cao. Caùc trang traïi aùp duïng caùc hình thöùc saûn xuaát naøy thöôøng thu lôïi nhuaän cao vaø taïo theâm nhieàu cô hoäi vieäc laøm cho gia ñình noâng hoä noâng daân vaø coäng ñoàng. VAC ôû ñaây khoâng chæ ôû quanh nhaø maø ñaõ phoå bieán thaønh caùc trang traïi vaø hình thaønh caùc hình thöùc “hôïp taùc” trang traïi ôû moät soá vuøng noâng thoân ôû Thaùi Lan. Hình thöùc hôïp taùc ôû ñaây coù nghóa laø moät nhoùm hoä noâng daân cuøng hôïp taùc saûn xuaát moät moâ hình saûn xuaát keát hôïp gioáng nhau nhaèm taïo ra moät soá löôïng haøng hoaù ñuû lôùn (veà rau, quaû, caù, gaø, vòt, lôïn, v.v…) ñeå coù theå caïnh tranh vôùi thò tröôøng veà saûn phaåm naøy vaø taïo cho mình moät choã ñöùng vöõng vaøng treân thò tröôøng veà saûn phaåm maø hoï chuyeân saûn xuaát. Nhieàu dieän tích troàng luùa lôïi nhuaän thaáp ñaõ ñöôïc noâng daân ñaøo ao, leân líp ñeå thay luùa baèng caùc moâ hình saûn xuaát keát hôïp treân. ÔÛ Philippin: Vuøng ñaát thaáp, caùc hoä noâng daân ñaõ aùp duïng moâ hình saûn xuaát keát hôïp: Ao caù – Vöôøn – Chaên nuoâi lôïn. Ao thaû caùc loaïi caù nhö traém, meø, treâ, v.v… ñeå taän duïng saûn phaåm phuï cuûa troàng troït vaø chaên nuoâi. Giöõa ao ñeå laïi 30 – 40 m2 ñaát troàng rau vaø gieo maï. Caïnh ao laø chuoàng lôïn nuoâi treân saøn goàm 2 – 3 con lôïn thòt. Phaân lôïn laøm thöùc aên cho caù, ñaëc bieät thích hôïp cho caù treâ lai. Treân bôø ao troàng caây caø pheâ, hoà tieâu vaø caây phaân xanh. Caïnh nhaø laø ruoäng luùa ñöôïc giöõ nöôùc lieân tuïc. ÔÛ ruoäng luùa nuoâi caù roâ phi vaø oác. Khi luùa ñöôïc 1 thaùng (ñaõ beùn chaân) thì thaû vòt vaøo ruoäng. Khi luùa troã boâng thì ñöa vòt vaøo ao. Sau khi thu hoaïch luùa laïi thaû vòt ra ruoäng ñeå moø luùa rôi vaõi. VAC ôû Vieät Nam ÔÛ Vieät Nam, VAC laø phöông thöùc noâng nghieäp ñöôïc phaùt trieån treân cô sôû ngheà laøm vöôøn cuûa noâng daân Vieät Nam. Maëc duø vöôøn toàn taïi moät caùch lay laét trong caùc gia ñình noâng daân, vôùi quy moâ nhoû beù, saûn xuaát tuyø tieän, gaëp caây gì troàng caây naáy, gaëp vieäc gì laøm vieäc naáy. Vöôøn gia ñình ôû trong traïng thaùi saûn xuaát töï cung töï caáp, manh muùm, tuyø tieän. Kyõ thuaät laøm vöôøn laïc haäu, ngöôøi noâng daân chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm baûn thaân, cuûa gia ñình vaø cuûa laùng gieàng ñeå laøm vöôøn. Caùc tieán boä khoa hoïc coâng ngheä raát ít ñöôïc aùp duïng trong laøm vöôøn. Nhöng ôû moät soá ñòa phöông mieàn Nam, toàn taïi moät soá chuû vöôøn, ôû phía Baéc coù moät soá ñoàn ñieàn cuûa ngöôøi Phaùp vaø nhöõng ngöôøi Vieät Nam giaøu coù ñöôïc xaây döïng vôùi muïc ñích kinh doanh, saûn xuaát saûn phaåm haøng hoaù cho neân mang tính chaát chuyeân canh, thöôøng taäp trung troàng moät soá loaïi caây. Vì vaäy, tuy vöôøn ñaõ mang tính saûn xuaát haøng hoaù vaø quy moâ töông ñoái lôùn, nhöng khoâng coù söï lieân keát höõu cô chaên nuoâi vaø ao caù trong vöôøn. Noâng nghieäp nöôùc ta ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån to lôùn keå töø Caùch Maïng thaùng 8, naêm 1945 cho ñeán nay. Ñaát nöôùc ta töø moät nöôùc saûn xuaát löông thöïc khoâng ñuû aên, ñaëc bieät laø vaøo naêm 1945 vôùi soá daân caû nöôùc laø döôùi 20 trieäu ngöôøi maø ñaõ coù 2 trieäu ngöôøi cheát ñoùi. Ñeán nay daân soá nöôùc ta ñaõ gaàn 80 trieäu ngöôøi, maø noâng nghieäp nöôùc ta khoâng nhöõng saûn xuaát ñuû löông thöïc cho soá daân gaáp 4 laàn naêm 1945 maø coøn xuaát khaåu gaïo vôùi khoái löôïng haøng trieäu taán, ñöùng thöù 2 trong soá caùc nöôùc coù löôïng gaïo xuaát khaåu nhieàu nhaát. Ngoaøi löông thöïc ra treân caùc lónh vöïc khaùc cuûa noâng nghieäp nhö caây coâng nghieäp, caây aên quaû, chaên nuoâi, laâm nghieäp, thuyû saûn… chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu ñaùng ghi nhaän. Trong nhöõng thaønh tích chung ñoù cuûa noâng nghieäp, ngheà laøm vöôøn cuõng coù nhöõng thaønh töïu ñaùng keå vaø coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi, heä sinh thaùi VAC ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån. Coù theå noùi, moâ hình VAC laø keát quaû cuûa nhöõng ñoåi môùi trong nhaän thöùc, cuûa söï vaän duïng caùc hieåu bieát cuûa ñoäi nguõ caùn boä veà thieân nhieân nhieät ñôùi nöôùc ta, cuûa söï toång keát kinh nghieäm laøm vöôøn cuûa noâng daân ta qua haøng nghìn naêm phaùt trieån, cuûa söï vaän duïng coù keát quaû caùc thaønh töïu khoa hoïc vaø coâng ngheä. Thöïc hieän chuû tröông coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù noâng nghieäp vaø noâng thoân laø phaûi chuyeån dòch cô caáu kinh teá noâng nghieäp vaø noâng thoân. Vôùi moät neàn noâng nghieäp chæ chuù troïng saûn xuaát löông thöïc vôùi phaàn chuû yeáu laø caây luùa nöôùc, khoâng theå khai thaùc coù hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân nhieät ñôùi, khoâng naâng cao thu nhaäp cuûa ngöôøi daân. VAC giuùp söû duïng toát hôn caùc nguoàn taøi nguyeân, nhaát laø caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân nhieät ñôùi, giuùp thu ñöôïc nhöõng giaù trò lôùn hôn treân töøng ñôn vò dieän tích noâng nghieäp. Nhöõng hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc, nhöõng toång keát kinh nghieäm saûn xuaát cuûa noâng daân giuùp hieåu saâu hôn veà caùc ñaëc ñieåm cuûa ñaát ñai, cuûa caùc nguoàn nöôùc; Thaáy ñöôïc nhöõng thuaän lôïi cuõng nhö nhöõng haïn cheá veà soá löôïng, chaát löôïng, söï phaân boá, phaïm vi thay ñoåi cuõng nhö taàn suaát dao ñoäng cuûa caùc daïng taøi nguyeân khí haäu, ñaát ñai, nguoàn. Nhöõng nhaän thöùc vaø hieåu bieát khoâng nhöõng giuùp ñaåy maïnh quaù trình thaâm canh caây löông thöïc maø coøn giuùp taïo laäp cô sôû khoa hoïc cho chuyeån dòch cô caáu kinh teá noâng nghieäp vaø noâng thoân. Thöïc teá vaø lyù luaän VAC cuõng ñöôïc hình thaønh töø quaù trình thay ñoåi tö duy vaø nhaän thöùc naøy. Töø trong quaù trình phaùt trieån saûn xuaát noâng nghieäp nhöõng hieåu bieát veà caùc vuøng kinh teá – sinh thaùi treân ñaát nöôùc ta ngaøy caøng ñöôïc boå sung. Tính ñoàng nhaát, söï khaùc bieät giöõa nhöõng hieåu bieát veà caùc vuøng kinh teá – sinh thaùi cuõng nhö caùc moái quan heä, söï töông hoã, boå sung cho nhau giöõa caùc vuøng ñöôïc phaùt hieän vaø ngaøy caøng nhaän thöùc ñöôïc ñaày ñuû hôn. Nhaän thöùc naøy cho thaáy VAC coù theå aùp duïng phoå bieán treân toaøn laõnh thoå nöôùc ta, tuy nhieân do ñaëc ñieåm rieâng cuûa töøng vuøng, VAC caàn ñöôïc vaän duïng ñuùng linh hoaït vaø xaùc ñònh treân cô sôû tính toaùn ñaày ñuû ñeán caùc yeáu toá cuï theå cuûa moãi vuøng. Phaùt trieån beàn vöõng laø yeâu caàu caáp thieát ñöôïc ñaët ra cho moãi quoác gia vaø cho toaøn nhaân loaïi. Bôûi vì, söï phaùt trieån cuûa kinh teá xaõ hoäi ôû moãi nöôùc khoâng chæ phaûi lo ñaùp öùng ñaày ñuû caùc nhu caàu cuûa theá heä hieän taïi maø coøn cuûa caùc theá heä töông lai. Coâng nghieäp hoaù, phaùt trieån noâng nghieäp hieän ñaïi ôû moät soá nöôùc ñaõ toû ra thieáu beàn vöõng. Vì nhöõng neàn coâng nghieäp vaø noâng nghieäp ñoù ñaõ gaây ra nhöõng huûy hoaïi to lôùn ñoái vôùi caùc taøi nguyeân thieân nhieân, gaây ra oâ nhieãm moâi tröôøng, laøm caïn kieät caùc nguoàn nhieân lieäu. Phaùt trieån beàn vöõng tìm ra caùch soáng haøi hoaø vôùi thieân nhieân, taïo laäp nhöõng phöông thöùc saûn xuaát, nhöõng hoaït ñoäng ñôøi soáng phuø hôïp vôùi caùc quy luaät khaùch quan cuûa töï nhieân. Nhaän thöùc ñöôïc söï caàn thieát phaûi phaùt trieån beàn vöõng, chuùng ta ñi ñeán nhöõng phöông thöùc saûn xuaát VAC. Vì heä sinh thaùi VAC beàn vöõng hôn nhieàu so vôùi caùc heä sinh thaùi saûn xuaát caây löông thöïc. VAC cuõng söû duïng ñaày ñuû hôn, tieát kieäm hôn caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø ít gaây oâ nhieãm moâi tröôøng hôn. Xaõ hoäi ñang daønh nhieàu söùc löïc vaø tieàn cuûa ñeå chaêm lo söùc khoeû cho nhaân daân. Do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau, nhaân daân ta, nhaát laø caùc em nhoû, thöôøng bò thieáu dinh döôõng, trong khi chuùng ta coù ñieàu kieän ñeå saûn xuaát ra nhieàu loaïi thöïc phaåm khaùc nhau, ñeå khaéc phuïc tình traïng suy dinh döôõng ôû treû em. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc dinh döôõng, nhaän thöùc cuûa chuùng ta veà yeâu caàu dinh döôõng, veà caân baèng dinh döôõng, veà moái quan heä giöõa dinh döôõng vaø saûn xuaát noâng nghieäp töøng böôùc ñöôïc hình thaønh vaø ngaøy caøng naâng cao. VAC laø phöông thöùc saûn xuaát coù nhieàu öu ñieåm ñeå giuùp noâng daân caûi thieän böõa aên, naâng cao chaát löôïng dinh döôõng vaø khaéc phuïc tình traïng suy dinh döôõng chaát löôïng böõa aên. Töø choã thaáy ñöôïc vai troø cuûa VAC trong vieäc naâng cao chaát löôïng böõa aên, ngöôøi noâng daân chuù troïng hôn ñeán vieäc aùp duïng vaø môû roäng phöông thöùc saûn xuaát naøy. Töø VAC Vieät Nam ñaõ trôû thaønh töø quoác teá Töø VAC ñöôïc phoå bieán ôû taát caû caùc ñòa phöông trong caû nöôùc. Töø VAC ñöôïc nhaéc haøng ngaøy treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng vaø ñöôïc nhieàu nhaø nghieân cöùu, nhieàu toå chöùc bieát ñeán. Töø VAC cuõng ñöôïc “xuaát khaåu” qua nhieàu nöôùc qua caùc baøi giaûng veà VAC ôû tröôøng ñaïi hoïc Pari IV, ôû ñaïi hoïc Montpelier (Phaùp), ôû ñaïi hoïc Luvain, ôû Vieän nghieân cöùu y hoïc nhieät ñôùi (Bæ) vaø qua caùc hoïc vieân cuûa tröôøng naøy, ñeán caùc nöôùc Angieâri, Tuynidi, caùc nöôùc chaâu Phi noùi tieáng Phaùp. Töø VAC Vieät Nam coøn ñi qua con ñöôøng hoäi thaûo ñi ñeán nhieàu nöôùc chaâu Aâu, chaâu AÙ, chaâu Myõ vaø chaâu ñaïi döông. Hoäi nghò caùc coá vaán FAO hoïp ôû Baêngcoác (Thaùi Lan) thaùng 7/1991 ñaõ khuyeán caùo caùc nöôùc trong khu vöïc chaâu AÙ Thaùi Bình Döông phaùt trieån laøm vöôøn theo moâ hình VAC Vieät Nam. Thaùng 10/1991 ôû Motreal (Canada), hoäi nghò quoác teá veà choáng naïn ñoùi tieàm aån, naïn thieáu vi chaát cuõng ñaõ khuyeán caùo, trong caùc keá hoaïch phoøng choáng thieáu vitaminA, thieáu Ioát vaø ñaëc bieät laø thieáu maùu, phaûi coù moät böõa aên ña daïng, treân cô sôû phaùt trieån neàn noâng nghieäp ña daïng theo moâ hình VAC Vieät Nam. Hoäi nghò quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm ôû noâng thoân coù nhieàu nöôùc trong khu vöïc tham döï ñöôïc toå chöùc taïi Haø Noäi thaùng 11/1994, sau khi nghe baùo caùo vaø ñi thaêm moät soá VAC ñaõ khuyeán caùo laáy moâ hình VAC laøm cô sôû ñeå xaây döïng neàn an toaøn thöïc phaåm trong khu vöïc. Hoäi nghò quoác teá thanh toaùn naïn ngheøo ñoùi hoïp ôû Baênglañet thaùng 6/1995 cuõng ñaõ khaúng ñònh moâ hình VAC cuûa Vieät Nam laø moät ñaùp soá ñeïp cho baøi toaùn khoù nan giaûi laø naïn ngheøo ñoùi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Hoäi nghò Biñani ôû Philipin thaùng 9/1995, Hoäi nghò Bali thaùng 10/1995 cuõng ñaõ coù nhöõng khaúng ñònh töông töï. Hoäi nghò ñaøo taïo giaùo vieân cuûa caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ hoïp taïi Baêngcoác thaùng12/1995 cuõng yeâu caàu ñaïi bieåu Vieät Nam giôùi thieäu kinh nghieäm xaây döïng VAC ôû caùc tröôøng phoå thoâng. Nhôø coù saûn phaåm VAC ñoäc ñaùo, nhieàu khaùch quoác teá ñaõ ñeán Vieät Nam nghieân cöùu, du lòch, döï caùc cuoäc hoäi thaûo, caùc lôùp hoïc coù giôùi thieäu chuyeân ñeà VAC. Hoïc vieân töø Neâpan, Pakistan, Baênglañet, Philipin, Thaùi Lan, Haø Lan, Bæ, Myõ, Oâxtraâylia.. ñaõ ñeán hoïc vaø tham quan VAC. Trung Quoác cuõng cöû moät ñoaøn khaûo saùt goàm caùc ñaïi bieåu trung öông vaø moät soá tænh sang nghieân cöùu VAC Vieät Nam. Nhaät Baûn cuõng coù moät ñoaøn sang nghieân cöùu, ñaùnh giaù cao heä sinh thaùi VAC quanh nhaø, khoâng phaûi vì muïc ñích kinh teá maø laø ôû goùc ñoä moâi tröôøng. Trong moät buoåi thaûo luaän muøa heø 1999, moät chuû trang traïi ôû bang Missouri (Myõ) sau khi ñöôïc chuyeân gia Vieät Nam giôùi thieäu veà heä sinh thaùi VAC ñaõ coù keát luaän: ”Ngöôøi noâng daân chaân chính cuoái cuøng seõ phaûi ñi ñeán laøm VAC” 2.3. Ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng kinh teá trang traïi VAC 2.3.1. Quy moâ, ranh giôùi, thaønh phaàn caáu taïo cuûa heä thoáng kinh teá trang traïi VAC Quy moâ cuûa heä thoáng kinh teá trang traïi VAC ñöôïc xaùc ñònh theo baûng 2.1 Ranh giôùi cuûa heä thoáng trang traïi VAC laø chu vi dieän tích ñaát söû duïng ñeå tieán haønh saûn xuaát kinh teá trang traïi VAC. Thaønh phaàn cuûa heä thoáng kinh teá trang traïi VAC goàm caùc phaàn chính: V(Vöôøn caây) ñöôïc xem nhö laø moät oå sinh thaùi. Trong ñoù taøi nguyeân moâi tröôøng, dieän tích vaø chaát phì cuûa neàn ñaát, ñoä aåm, aùnh saùng – ñöôïc söû duïng hieäu quaû toái öu. Coù nhieàu loaïi caây thöôøng troàng trong vöôøn: Caây aên quaû, caây coâng nghieäp, caây laâm nghieäp, caây rau.Vaø cuõng coù nhieàu phöông thöùc troàng caây trong vöôøn: Troàng hoãn hôïp, troàng xen, troàng goái. C(Chaên nuoâi) Nhaèm cung caáp nguoàn thöïc phaåm ña daïng, cung caáp nguyeân lieäu cho caùc nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm, cung caáp nguoàn thöùc aên phaân taùn raûi raùc, chuyeån hoaù vaø taäp trung dinh döôõng, cung caáp söùc keùo, Cung caáp phaân boùn chaát löôïng cao, laøm coû, xôùi ñaát vaø boùn phaân treân dieän tích vöôøn ñöôïc nhoát chuùng, dieät tröø saâu haïi. Moät soá heä thoáng chaên nuoâi phoå bieán: Nuoâi ong laáy maät giuùp caây thuï phaán taêng tæ leä ñaäu quaû… Heä thoáng nuoâi gaø: heä thoáng nuoâi nhoát ôû chuoàng, nuoâi nhoát luaân phieân trong vöôøn, nuoâi nhoát – chaên thaû keát hôïp ñeå cho tröùng, thòt, loâng, phaân vaø gaø aên saâu boï, laù xanh, quaû vaø haït ruïng trong vöôøn; Heä thoáng nuoâi thaû vòt giuùp laøm saïch doøng nöôùc baèng caùch aên coû nöôùc, rong, taûo, thaân cuû, phaân vòt laøm thöùc aên cho caù trong ao, vòt aên saâu boï, seân, oác trong vöôøn, vaø noù coù khaû naêng töï kieám aên neân kinh teá …; Heä thoáng nuoâi lôïn: heä thoáng nuoâi nhoát ôû chuoàng, nuoâi thaû. Lôïn laø vaät nuoâi phoå bieán vaø haàu nhö khoâng theå thieáu ôû caùc gia ñình noâng daân. Lôïn coøn ñöôïc nuoâi trong caùc gia ñình phi noâng nghieäp ôû noâng thoân vaø ñoâ thò. Lôïn laø loaøi aên taïp, chuùng coù theå aên caùc thöùc aên tinh nhö caùm, gaïo, ngoâ, thöùc aên boå sung nhieàu ñaïm nhö ñaäu töông, baõ laïc, baõ ñaäu phuï, caù, maém, maém toâm,… Ngoaøi ra coøn coù theå aên caùc loaïi rau, cuû, quaû, coû…, caùc loaïi thöùc aên thöøa töø nhaø beáp: côm, rau, thòt, caù, nöôùc vo gaïo. Trong heä thoáng VAC nguoàn thöùc aên boå sung cho lôïn töø ao cuõng khaù phong phuù. Ñoù laø caùc loaïi beøo, rau troàng ôû ao, rau treân vöôøn, cuû khoai lang, khoai taây, khoai nöôùc… Coøn phaân lôïn coù theå laøm thöùc aên cho caù, laøm phaân boùn cho caây troàng, laø nguyeân lieäu cho heä thoáng biogas; heä thoáng chaên thaû gia suùc lôùn: traâu, boø… cung caáp söùc keùo, phaân boùn ñaùng keå cho troàng troït vôùi thöùc aên chính laø coû, rôm, raï, thaân caây ngoâ, caây laïc, caùm… Coû trong vöôøn, quanh haøng raøo vaø caùc loaïi pheá phaåm cuûa vöôøn cuõng laø nguoàn thöùc aên toát... A(ao), hoà coù taùc duïng nhö moät maët göông, laø nôi tích nhieät vaø tröõ naêng löôïng, moät vuøng choáng oâ nhieãm, moät heä thoáng vaän chuyeån, moät heä thoáng phoøng choáng hoaû, nôi giaûi trí, moät coâng trình töôùi nöôùc vaø laø moät cô sôû saûn xuaát. Ao, hoà nuoâi troàng thuyû saûn coù tieàm naêng vaø hieäu suaát cao hôn ñaát troàng troït, luoân cung caáp nöôùc vaø chaát dinh döôõng cho nhieàu loaøi caây vaø ñoäng vaät. Trong ao coù loaøi aên thöùc aên tröïc tieáp boùn hoaëc sau khi phaân giaûi, thaäm chí chaát thaûi cuûa caù naøy laïi laø thöùc aên tröïc tieáp, giaùn tieáp cuûa caù khaùc. Do ñoù coù theå chia laøm 3 loaïi thuyû saûn: Caùc loaøi aên chaát thaûi ôû ñaùy: Traém ñen aên oác, heán vaø caùc loaøi nhuyeãn theå khaùc. Caù cheùp aên caùc ñoäng vaät ñaùy ao nhö giun, aáu truøng. Caù troâi aên phaàn lôùp muøn baõ höõu cô, taûo, caùc loaøi giaùp xaùc. Caù roâ phi aên muøn baõ höõu cô vaø caùc loaïi taûo ôû ñaùy ao, caùc chaát thoái röõa coù nguoàn goác ñoäng thöïc vaät; Loaøi aên sinh vaät noåi, loaøi aên coû, rong ôû taàng maët: meø hoa, meø traéng, caù chaøy. Chuùng aên caùc loaøi thuyû sinh phuø du noåi trong nöôùc; loaøi saên baét moài ôû taàng giöõa: traém coû, caù veân. Chuùng aên chuû yeáu caùc loaøi coû daïi, thöïc vaät khaùc. Loaïi hình Quy moâ dieän tích Möùc thu nhaäp Trang traïi öu theá troàng troït Trang traïi troàng caây haøng naêm ≥ 02 ha ñoái vôùi caùc tænh phía Baéc vaø duyeân haûi Mieàn Trung (Giaù trò saûn löôïng haøng hoaù vaø dòch vuï bình quaân trong naêm) Ñoái vôùi caùc tænh khu vöïc mieàn Baéc vaø Duyeân haûi mieàn Trung ≥40 trieäu ñoàng/ naêm ≥ 03 ha ñoái vôùi caùc tænh phía Nam vaø Taây Nguyeân Trang traïi troàng caây laâu naêm ≥ 03 ha ñoái vôùi caùc tænh phía Baéc vaø duyeân haûi Mieàn Trung ≥ 05 ha ñoái vôùi caùc tænh phía Nam vaø Taây Nguyeân Trang traïi hoà tieâu töø 0,5 ha (5 saøo) trôû leân Trang traïi Laâm nghieäp Töø 10 ha trôû leân (aùp duïng trong caû nöôùc) Trang traïi öu theá chaên nuoâi chaên nuoâi ñaïi gia suùc(Traâu, boø) Chaên nuoâi sinh saûn, laáy söõa töø 10 con trôû leân (thöôøng xuyeân) chaên nuoâi laáy thòt töø 50 con trôû leân chaên nuoâi gia suùc(lôïn, Deâ, Cöøu…) Chaên nuoâi sinh saûn: Ñoái vôùi lôïn töø 20 con trôû leân, Deâ, Cöøu töø 100 con trôû leân Chaên nuoâi laáy thòt: Ñoái vôùi lôïn töø 100 con trôû leân, Deâ, Cöøu töø 200 con trôû leân Chaên nuoâi gia caàm(Gaø, Vòt, Ngoãn, Ngan…) Chaên nuoâi thöôøng xuyeân töø 2000 con trôû leân (khoâng tính soá ñaàu con döôùi 7 ngaøy tuoåi) Ñoái vôùi caùc tænh khu vöïc mieàn Nam vaø Taây Nguyeân ≥50 trieäu ñoàng/ naêm Trang traïi öu theá nuoâi troàng thuyû saûn Dieän tích nuoâi troàng thuyû saûn töø 2 ha trôû leân (Toâm th._.òt nuoâi kieåu coâng nghieäp 01 ha trôû leân) Trang traïi saûn xuaát, kinh doanh toång hôïp Laø nhöõng trang traïi coù töø 2 hoaït ñoäng saûn xuaát noâng laâm nghieäp vaø nuoâi troàng thuyû saûn khaùc nhau trôû leân, vaø moãi hoaït ñoäng ñeàu ñaït quy moâ hoaëc möùc giaù trò haøng hoaù vaø dòch vuï nhö quy ñònh cho trang traïi. Baûng 2.1 – Tieâu chí trang traïi naêm 2006 Nguoàn: Hoäi laøm vöôøn Vieät Nam Lôïn Caù Ñaàu ra (saûn phaåm) Quaû, rau … Tröùng Vòt Keùn Ñaàu vaøo Ranh giôùi heä thoáng Vòt gioáng Phaân hoaù hoïc Gioáng Tröùng taèm Con taèm Daâu taèm Vòt Lôïn gioáng Phaân baéc Ao caù Oác, cua, heán Thöùc aên toång hôïp Caù gioáng Thöïc vaät thuyû sinh Phaân baéc Phaân chuoàng Nhoäng taèm vaø nöôùc thaûi Coû moïc treân caïn Caây troàng caïn Lôïn Phuï phaåm ngaønh troàng troït Phaân chuoàng Phaân chuoàng Buøn ao Caù gioáng Thöïc vaät thuyû canh Phaân taèm Hình 2.3 – Heä thoáng saûn xuaát keát hôïp vaø caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng 2.3.2 Nhöõng ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa VAC VAC laø moät heä thoáng taän duïng toái öu nguoàn naêng löôïng maët trôøi vaøo heä thoáng trong ñoù caùc sinh vaät saûn xuaát (caây xanh) laø yeáu toá sinh hoïc ñaàu tieân chuyeån doøng naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi vaøo heä thoáng VAC laøm saïch moâi tröôøng baèng con ñöôøng taùi söû duïng caùc chaát thaûi cuûa caùc thaønh phaàn trong heä thoáng, laøm nguoàn thöùc aên cho caùc thaønh phaàn khaùc. VAC ñaûm baûo toái öu hoaù doøng vaøo cuûa heä thoáng (phaân boùn höõu cô, phaân vi löôïng, muoái, naêng löôïng …) baèng caùch taïo ra caùc doøng ra laø caùc saûn phaåm khaùc nhau, söû duïng töø haàu heát doøng vaøo heä thoáng vaø haïn cheá thaáp nhaát vieäc tích tuï doøng vaøo trong ñaát vaø nöôùc VAC laø moät heä sinh thaùi noâng nghieäp ñöôïc xaây döïng treân cô sôû vaän duïng caùc quy luaät khaùch quan toàn taïi vaø hoaït ñoäng trong caùc heä sinh thaùi töï nhieân, cho neân noù ñaûm baûo ñöôïc caân baèng sinh thaùi vaø coù tính beàn vöõng cao. VAC laø moät heä thoáng thoáng nhaát coù caáu truùc hôïp lyù, ñaûm baûo thöïc hieän caùc voøng chu chuyeån vaät chaát gaàn nhö kheùp kín, khoâng taïo ra pheá thaûi laøm oâ nhieãm moâi tröôøng. Hình 2.4 – Heä sinh thaùi VAC Nhö vaäy, quaù trình chu chuyeån vaät chaát dieãn ra trong caùc heä thoáng VAC ñöôïc tieán haønh moät caùch thoâng suoát vaø gaàn nhö kheùp kín. Chaát höõu cô ñöôïc taïo ra do quang hôïp cuûa caây xanh, ñöôïc caùc loaøi sinh vaät tieâu thuï (gia suùc, thuyû saûn, con ngöôøi) söû duïng. Sau ñoù caùc loaøi sinh vaät höõu cô bò huyû hoaïi vaø trôû laïi traïng thaùi caùc chaát voâ cô. Caùc chaát voâ cô ñöôïc caây söû duïng laøm thöùc aên vaø keát hôïp chuùng laïi ñeå taïo thaønh caùc chaát höõu cô vaø chu trình chuyeån hoaù vaät chaát laïi tieáp tuïc theo moät voøng môùi. VAC laø moät trong nhöõng phöông thöùc söû duïng toát caùc loaïi taøi nguyeân thieân nhieân vaø taøi nguyeân noâng nghieäp. Tröôùc heát, VAC laø caùch söû duïng taøi nguyeân hôïp lyù,ñaït hieäu quaû kinh teá cao treân töøng ñôn vò dieän tích. Moät hecta ñaát troàng luùa, ôû möùc ñoä thaâm canh trung bình, haøng naêm thu hoaïch 10 – 12 taán thoùc, vôùi thôøi giaù naêm 2002, cho thu nhaäp laø 15 – 18 trieäu ñoàng. Trong khi ñoù 1 ha vöôøn coù theå thu hoaïch 50 – 60 trieäu ñoàng. VAC goùp phaàn khoâng ngöøng naâng cao ñoä phì nhieâu cuûa ñaát. Cuøng vôùi vieäc troàng caây, chaên nuoâi trong vöôøn, haøng naêm vöôøn cung caáp cho ñaát moät khoái löôïng lôùn chaát höõu cô. Ñieàu ñoù khoâng nhöõng laøm taêng haøm löôïng muøn trong ñaát maø coøn laø ñieàu kieän thuaän lôïi cho giun ñaát, coân truøng, tuyeán truøng coù ích phaùt trieån. Caùc loaøi sinh vaät naøy vöøa laøm cho ñaát tôi xoáp vöøu thuùc ñaåy nhanh quaù trình phaân huyû caùc chaát höõu cô, cung caáp chaát khoaùng cho caây. VAC laøm giaûm ñeán möùc thaáp nhaát caùc quaù trình röûa troâi, xoùi moøn ñaát. Taùn caây trong vöôøn laøm giaûm taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa caùc haït möa leân maët ñaát. Boä reã caây laâu naêm ngaên vieäc taïo thaønh caùc doøng chaûy treân maët ñaát vaø caùc doøng nöôùc ngaàm. Ao trong vöôøn laø nôi thu gom giöõ nöôùc ñeå söû duïng sau naøy. Nhö vaäy, VAC khoâng nhöõng laø phöông thöùc canh taùc khoâng taïo ra quaù trình röûa troâi, xoùi moøn ñaát maø coøn laø caùch giöõ nöôùc möa, naâng cao heä soá söû duïng nöôùc. Ñieàu naøy ñaëc bieät coù yù nghóa trong ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, khi löôïng möa haøng naêm phaân boá khoâng ñeàu qua caùc thaùng vaø hình thaønh 2 muøa roõ reät: muøa möa vaø muøa khoâ. VAC laø phöông thöùc canh taùc phuø hôïp ñeå taùi taïo vaø söû duïng toát caùc loaïi ñaát hoang hoaù. Hieän nay, chuùng ta ñang coù haøng trieäu hecta ñaát troáng ñoài troïc ñang caàn ñöôïc phuû xanh vaø ñöa vaøo söû duïng trong noâng laâm nghieäp. ÔÛ nhöõng nôi naøy, caùc moâ hình VAC ñaõ chöùng toû laø phöông thöùc canh taùc coù hieäu quaû cao. Ngoaøi ra, VAC coøn phaùt huy taùc duïng tích cöïc trong vieäc khai thaùc caùc vuøng ñaát ngaäp maën. Vôùi moät cô caáu caây troàng hôïp lyù, bao goàm caùc loaïi caây tieân phong taïo ñaát, caây caûi taïo ñaát, caây giöõ ñaát, caùc loaïi caây kinh teá… VAC coù taùc duïng thuùc ñaåy quaù trình phaùt sinh taïo thaønh ñaát töø ñaù meï, thuùc ñaåy quaù trình phuïc hoài ñaát töø ñaát bò ñaù ong hoaù. VAC goùp phaàn to lôùn trong vieäc söû duïng coù hieäu quaû taøi nguyeân nöôùc. Treân phöông dieän naøy, heä thoáng VAC taïo neân ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå söû duïng caùc nguoàn nöôùc: nöôùc möa, nöôùc maët, nöôùc ngaàm… Vôùi cô caáu goàm caùc loaïi caây troàng khaùc nhau trong ñoù coù caây haøng naêm, caây laâu naêm, caây thaân goã, caây thaân thaûo, caây coù boä reã aên saâu vaøo loøng ñaát, caây coù boä reã aên noâng treân lôùp ñaát maët… caùc nguoàn nöôùc khi thaám vaøo ñaát hoaëc tích tuï trong ñaát, ñöôïc söû duïng vôùi löôïng nhieàu, vôùi heä soá coù ích cao. VAC coøn coù taùc duïng to lôùn trong vieäc taùi sinh ra nguoàn nöôùc saïch, thích hôïp cho vieäc söû duïng trong ñôøi soáng cuûa con ngöôøi. Trong heä thoáng VAC, caùc loaøi thöïc vaät huùt caùc muoái khoaùng, laøm giaûm haøm löôïng Nitô vaø caùc kim loaïi nhaát laø caùc kim loaïi naëng trong nöôùc. Caù vaø caùc loaøi thuyû saûn söû duïng caùc chaát höõu cô trong nöôùc laøm thöùc aên, do ñoù laøm giaûm oâ nhieãm höõu cô cuûa nöôùc. VAC laø hình thaùi noâng nghieäp söû duïng toát nhaát vaø coù hieäu quaû nhaát caùc daïng taøi nguyeân khí töôïng. Aùnh saùng ñöôïc söû duïng vôùi löôïng nhieàu, vôùi hieäu suaát quang hôïp cao khi ñi qua caùc taùn caây nhieàu lôùp trong caùc heä sinh thaùi VAC. Nhieät ñoä cuõng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn khi trong heä sinh thaùi VAC coù caùc loaøi caây coù yeâu caàu khaùc nhau ñoái vôùi toång tích oân höõu hieäu. Ñoä aåm cuõng ñöôïc söû duïng ñaày ñuû hôn khi heä sinh thaùi VAC coù nhöõng loaøi caây coù yeâu caàu khaùc nhau ñoái vôùi ñoä aåm khoâng khí. Heä sinh thaùi VAC vôùi taäp ñoaøn vi sinh vaät vuøng reã caây phong phuù coù khaû naêng coá ñònh nitô trong khoâng khí vôùi haøm löôïng ñuû lôùn. Nhö vaäy, taøi nguyeân khoâng khí ñöôïc söû duïng toát hôn vôùi hieäu quaû cao hôn trong caùc heä sinh thaùi VAC. Ñoái vôùi con ngöôøi, heä sinh thaùi VAC khoâng nhöõng coù khaû naêng söû duïng hieäu quaû caùc daïng taïi nguyeân khí töôïng maø coøn coù taùc duïng to lôùn laøm trong laønh khoâng khí, ñieàu hoaø nhieät ñoä, aåm ñoä, saùnh saùng theo höôùng coù lôïi cho ñôøi soáng. Heä sinh thaùi VAC söû duïng toát caùc ñieàu kieän vi khí haäu ôû nhöõng vuøng sinh thaùi khaùc nhau. Do vieäc löïa choïn caùc cô caáu caây troàng thích hôïp, noâng daân coù theå taïo ra nhöõng heä snh thaùi VAC ñeå khai thaùc caùc ñieàu kieän vi khí haäu khaùc nhau ôû caùc kieåu ñòa hình khaùc nhau, caùc vuøng khí haäu khaùc nhau. VAC taïo caùc ñieàu kieän ñeå phaùt huy lôïi theá cuûa vò trí ñòa lyù. Khí haäu nhieät ñôùi cho pheùp chuùng ta löïa choïn cô caáu saûn xuaát ñeå ñöa ra thò tröôøng nhöõng saûn phaåm ñaëc thuø maø caùc kieåu khí haäu oân ñôùi khoâng saûn xuaát ñöôïc, ñaëc bieät laø caùc saûn phaåm trong vuï ñoâng. VAC vôùi ñaëc ñieåm raát linh hoaït trong vieäc löïa choïn cô caáu caây troàng vaät nuoâi cho pheùp taïo ra caùc quaù trình saûn xuaát ñaëc thuø ôû caùc vò trí khaùc nhau theo vó ñoä, kinh ñoä cuõng nhö cao ñoä. VAC laø keát quaû vaän duïng caùc qui taéc toàn taïi cuûa ña daïng sinh hoïc, ñoàng thôøi goùp phaàn giöõ gìn ña daïng ñoù. Trong caùc heä sinh thaùi VAC, noâng daân ñaõ giaûi quyeát toát caùc moái quan heä giöõa loaøi sinh vaät trung taâm (loaøi caây troàng, vaät nuoâi chính) vôùi caùc loaøi sinh vaät hoã trôï (caùc loaøi caây troàng, vaät nuoâi boå sung) trong caùc caáu truùc ña daïng sinh hoïc. Trong VAC caùc loaøi sinh vaät trung taâm laø loaøi mang laïi saûn phaåm chuû yeáu cho chuû vöôøn, ñoù laø caùc loaøi sinh vaät ñaûm baûo hieäu quaû kinh teá cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp. Beân caïnh ñoù coù caùc loaøi sinh vaät boå trôï. Ñoù laø caùc loaøi sinh vaät taïo ra caùc saûn phaåm boå sung ñeå ña daïng hoaù böõa aên, taêng theâm thu nhaäp, ñoàng thôøi ñaûm baûo caân baèng sinh thaùi, ñieàu tieát caùc moái quan heä trong sinh quaàn töï nhieân, haïn cheá söï phaùt sinh phaùt trieån cuûa caùc loaøi sinh vaät gaây haïi (beänh caây, saâu haïi, chuoät …) Caùc loaøi sinh vaät boå trôï goùp phaàn thöïc hieän nhieäm vuï, taïo saûn phaåm trong caùc thôøi giaùp vuï, cho saûn phaåm döôïc lieäu, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc nghæ ngôi, thö giaûn, laøm ñeïp moâi tröôøng… VAC cho pheùp khai thaùc toát caùc taàng khoâng gian ñeå saûn xuaùt. Taàng treân cao coù caùc loaïi caây caàn nhieàu aùnh saùng; taàng thöù hai daønh cho caùc loaïi caây thaân goã; taàng thöù ba troàng caùc loaïi caây chòu boùng; taàng thöù tö troàng caùc loaïi caây öa boùng raâm; taàng thöù naêm (taàng maët ñaát) troàng caùc loaïi rau, gia vò, caây thuoác; taàng treân maët nöôùc laøm giaøn troàng möôùp, baàu bí; taàng thöù baûy nuoâi caùc loaïi caù aên noåi treân maët ao; taàng thöù taùm nuoâi caù chìm trong ao; taàng thöù chín trong buøn ao nuoâi löôn, chaïch, oác… Nhö vaäy, trong heä sinh thaùi VAC, ngöôøi noâng daân coù theå tieán haønh saûn xuaát treân 9-10 taàng khoâng gian vaø nhö vaäy khai thaùc ñöôïc toát hôn, nhieàu hôn caùc daïng taøi nguyeân thieân nhieân, taøi nguyeân noâng nghieäp. Tính ña daïng sinh hoïc trong caùc heä sinh thaùi VAC coøn theå hieän ôû möùc ñoä ña daïng veà caùc chöùc naêng cuûa caùc thaønh toá sinh hoïc. Caây troàng thöïc hieän chöùc naêng taïo ra saûn phaåm cho nhu caàu cuûa con ngöôøi ñoàng thôøi thöïc hieän chöùc naêng cuûa moät khaâu trong chu chuyeån vaät chaát moät thaønh toá caáu taïo cuûa heä sinh thaùi, moät yeáu toá loïc saïch moâi tröôøng. Maët khaùc, ñeå toàn taïi caây troàng soáng trong söï hoaø hôïp vôùi taäp ñoaøn vi sinh vaät trong ñaát, trong söï töông taùc vaø hoã trôï laãn nhau vôùi caùc caây khaùc soáng beân caïnh, chia seû khoâng gian, chia seû aùnh saùng, ñaëc bieät laø thöôøng xuyeân phaùt ra vaø trao ñoåi thoâng tin veà ñieàu kieän soáng, veà traïng thaùi söùc khoeû cuûa mình, veà moâi tröôøng vaø veà caùc thay ñoåi trong heä thoáng VAC cuõng nhö nhöõng thoâng tin tieáp nhaän ñöôïc töø beân ngoaøi heä. Caùc thaønh phaàn sinh vaät trong heä sinh thaùi VAC caàn ñöôïc choïn löïa kyõ ñeå ñaûm baûo taïo neân moät ña daïng sinh hoïc goàm caùc thaønh toá khoâng ñoái khaùng nhau, khoâng tieâu dieät laãn nhau, maø phaûi laø nhöõng khaâu keá tieáp nhau moät caùch haøi hoaø trong chuoãi chu chuyeån vaät chaát. VAC theå hieän söï ña daïng treân cô sôû “nhaát theå hoaù” caùc chöùc naêng vaø caáu truùc, taïo neân söï hoaït ñoäng haøi hoaø, töông ñoái hoaøn chænh, höôùng tôùi muïc tieâu chung cho toaøn boä heä thoáng laø taïo ra naêng suaát kinh teá cao vaø phaùt trieån beàn vöõng. Söï ña daïng sinh hoïc trong VAC khoâng theå hieän phaùt trieån theo ña höôùng. Vì neáu nhö vaäy, heä thoáng VAC trôû neân manh muùm khoâng mang laïi hieäu quaû kinh teá. Caùc loaïi vöôøn taïp cho ñeán nay vaãn coøn toàn taïi ôû nhieàu nôi laø nhöõng bieåu hieän cuûa caùch saûn xuaát chaép vaù, töï phaùt, keùm hieäu quaû, tuûn muûn… cho neân caàn ñöôïc caûi taïo ñeå taïo neân nhöõng VAC khoa hoïc vaø hieän ñaïi. VAC laø moät heä thoáng söû duïng naêng löôïng coù hieäu quaû, tieát kieäm vôùi hieäu suaát cao. Cuøng vôùi caáu truùc hôïp lyù veà thaønh phaàn, veà phaân boá trong thôøi gian vaø khoâng gian, vôùi moät söï nhòp nhaøng trong hoaït ñoäng, VAC naâng cao ñöôïc hieäu suaát söû duïng naêng löôïng, thuùc ñaåy söï quay voøng naêng löôïng, taïo söï chuyeån ñoåi caùc daïng naêng löôïng moät caùch hôïp lyù, ñoàng thôøi thöïc hieän vieäc söû duïng naêng löôïng. Naêng löôïng maët trôøi, naêng löôïng hoaù thaïch, naêng löôïng sinh hoïc ñöôïc keát hôïp söû duïng moät caùch hôïp lyù nhaát vôùi hieäu quaû cao vaø ít gaây ra nhöõng aûnh höôûng xaáu leân moâi tröôøng. Ñieàu quan troïng laø trong caùc heä thoáng VAC, do ñöôïc choïn löïa kyõ treân cô sôû khoa hoïc vaø kinh nghieäm thöïc teá neân caùc moái quan heä naêng löôïng, quan heä vaät chaát vaø quan heä thoâng tin giöõa caùc thaønh phaàn sinh hoïc ñöôïc saép ñaët moät caùch hôïp lyù, haøi hoaø thoâng suoát taïo ra naêng suaát kinh teá cao, ñoàng thôøi ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng cho toaøn heä thoáng. Taùi söû duïng naêng löôïng, taùi söû duïng taøn dö muøa maøng vaø caùc chaát pheá thaûi trong caùc heä sinh thaùi VAC, ñöôïc thöïc hieän trong daây chuyeàn chu chuyeån vaät chaát lieân tuïc, khoâng giaùn ñoaïn, raát ít pheá thaûi. Vaän duïng coù keát quaû daây chuyeàn chu chuyeån vaät chaát trong caùc heä sinh thaùi VAC, naêng suaát caây troàng, naêng suaát lao ñoäng ñöôïc naâng leân, hieäu quaû saûn xuaát taêng vaø khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. VAC ñaûm baûo tính lieân hoaøn giöõa caùc khaâu trong heä sinh thaùi ñi ñoâi vôùi phaùt huy toát tieàm naêng sinh hoïc cuûa caùc loaøi caây troàng vaät nuoâi. Tính lieân hoaøn giöõa caùc khaâu trong heä sinh thaùi laøm cho moïi yeáu toá vaät chaát vaø naêng löôïng ñeàu luoân ôû traïng thaùi chuyeån ñoäng khoâng coù yeáu toá thöøa cuõng nhö öù ñoïng. Ñoái vôùi heä thoáng sinh vaät, töø möùc ñoä cô theå, ñeán caùc quaàn theå, quaàn xaõ, heä sinh thaùi, caùc yeáu toá vaät chaát – naêng löôïng – thoâng tin theå hieän ôû caùc bieän phaùp kyõ thuaät canh taùc, caùc taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá khí töôïng… ñeàu phaûi vöøa ñuû, khoâng ñöôïc thieáu, khoâng ñöôïc thöøa. Nhöõng yeáu toá thöøa cuõng coù taùc duïng xaáu nhö söï thieáu huït cuûa yeáu toá ñoù. VAC ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñöa nhöõng yeáu toá thöøa trong heä sinh thaùi vaøo caùc quaù trình saûn xuaát ñoàng thôøi tieán haønh caùc bieän phaùp ñeå laøm cho ñaït möùc ñaày ñuû caùc yeáu toá coøn thieáu veà khoái löôïng cuõng nhö chaát löôïng. Treân cô sôû naém töông ñoái ñaày ñuû tieàm naêng sinh hoïc cuûa caùc gioáng, caùc daïng vaø caùc loaøi caây troàng vaät nuoâi, VAC löïa choïn vaø aùp duïng nhöõng cô caáu caùc loaøi sinh vaät, caùc gioáng caây troàng, vaät nuoâi phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa caùc vuøng sinh thaùi treân cô sôû phaùt huy ôû möùc cao nhaát tieàm naêng cho naêng suaát kinh teá cuûa chuùng. VAC ñöôïc xaây döïng treân cô sôû giaûi quyeát ñoàng boä caùc khaâu cuûa quaù trình saûn xuaát – baûo quaûn – cheá bieán – tieâu thuï. Hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi cuûa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát chæ coù theå ñaït ñöôïc khi caùc quaù trình ñöôïc tieán haønh thoâng suoát vaø ñieàu ñaën nhòp nhaøng töø ñaàu ñeán cuoái, khi moïi löïc löôïng saûn xuaát ñöôïc taùi taïo vaø ngaøy caøng ñöôïc môû roäng. VAC ñöôïc thöïc hieän thaønh coâng khi giaûi quyeát ñoàng boä töø caùc khaâu saûn xuaát troàng troït, chaên nuoâi, thuyû saûn, ñeán baûo quaûn cheá bieán noâng saûn, tieáp ñeán laø caùc khaâu löu thoâng phaân phoái, cho ñeán tieâu thuï cuûa ngöôøi tieâu duøng. Ñeå ñaûm baûo cho caùc hoaït ñoäng treân ñaây tieán haønh troâi chaûy, doøng hoaït ñoäng töø khaâu ñieàu tra naém tình hình töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi cuûa vuøng, cho ñeán caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, thoâng tin, xaây döïng cho moâ hình, chuyeån giao coâng ngheä, môû roäng vieäc öùng duïng caùc tieán boä khoa hoïc – coâng ngheä… ñöôïc giaûi quyeát moät caùch ñoàng boä, cuï theå vaø saùt hôïp vôùi töøng ñòa baøn. Nhö vaäy, trong nhöõng chöøng möïc nhaát ñònh, VAC ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù noâng nghieäp vaø noâng thoân. VAC ñaõ goùp phaàn taïo theâm moät soá coâng aên vieäc laøm cho noâng daân vaø coù nhöõng ñoùng goùp trong vieäc chuyeån moät boä phaän nhaân daân laøm noâng nghieäp thaønh nhöõng cö daân noâng thoân khoâng tröïc tieáp laøm noâng nghieäp. VAC toàn taïi vaø phaùt trieån trong toång hoaø caùc moái quan heä sinh thaùi – nhaân vaên, sinh thaùi – kinh teá, sinh thaùi – moâi tröôøng. VAC laø moät hoaït ñoäng kinh teá ñoàng thôøi laø moät hoaït ñoäng nhaân vaên. Con ngöôøi vaø thieân nhieân luoân laø moái quan heä ña daïng, thieân nhieân vaø haøi hoaø – caûi taïo thieân nhieân ñeå cho cuoäc soáng toát ñeïp hôn laø chöùc naêng cuûa con ngöôøi, cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä – con ñöôøng caûi taïo thieân nhieân khoâng phaûi vaø khoâng theå laø con ñöôøng aùp ñaët yù muoán chuû quan cuûa con ngöôøi leân thieân nhieân. Con ngöôøi khoâng theå buoäc thieân nhieân thay ñoåi theo yù muoán cuûa mình. Chuùng ta ñaõ vaø ñang phaûi traû giaù cho nhieàu hoaït ñoäng chuû quan, duy yù chí cuûa mình. Chæ coù theå caûi taïo thieân nhieân treân cô sôû naém baét caùc quy luaät khaùch quan cuûa töï nhieân, vaän duïng caùc quy luaät ñoù vaøo caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø ñôøi soáng ñeå höôùng söï phaùt trieån cuûa thieân nhieân vaøo vieäc taïo ra nhöõng saûn phaåm coù ích cho con ngöôøi. VAC laø theå hieän söï vaän duïng caùc quy luaät khaùch quan cuûa töï nhieân ñeå taïo ra moät soá moâ hình saûn xuaát döïa treân cô sôû kinh nghieäm tích luyõ ñöôïc sau haøng nghìn naêm laøm noâng nghieäp coäng vôùi nhöõng tieán boä khoa hoïc vaø coâng ngheä maø con ngöôøi ñaït ñöôïc trong thôøi gian vöøa qua. Ñoù laø moät heä thoáng, moät heä sinh thaùi phaùt trieån theo caùc quy luaät khaùch quan cuûa töï nhieân, nhöng ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu cuûa con ngöôøi döôùi söï saép ñaët vaø taùc ñoäng cuûa nhöõng bieän phaùp do con ngöôøi taïo ra treân cô sôû vaän duïng caùc quy luaät cuûa töï nhieân. Ñoù laø moät daïng thieân nhieân ñöôïc caûi taïo vì lôïi ích con ngöôøi. VAC phaùt trieån maø khoâng gaây ra nhöõng taùc ñoäng xaáu leân moâi tröôøng, traùi laïi coøn taïo neân moâi tröôøng soáng trong laønh cho con ngöôøi. Xaõ hoäi coâng nghieäp gaây ra nhieàu taùc ñoäng khoâng toát leân taøi nguyeân vaø moâi tröôøng, taïo ra söï caïn kieät taøi nguyeân, suy giaûm ña daïng sinh hoïc, gaây ra caùc nguoàn oâ nhieãm, laøm phaù vôõ caân baèng sinh thaùi. Caùc hoaït ñoäng cuûa VAC ñöôïc xaây döïng treân cô sôû taïo caùc chuoãi chu chuyeån vaät chaát kheùp kín, taùi sinh naêng löôïng vaø vaät chaát. Vì vaäy, VAC laø moät moâi tröôøng trong laønh, ñoàng thôøi coù taùc ñoäng laøm cho moâi tröôøng chung quanh trôû neân trong laønh hôn. VAC laø nôi nghæ ngôi, tónh döôõng toát cho con ngöôøi lao ñoäng, laø nôi giaùo duïc tinh thaàn yeâu thieân nhieân, yeâu queâ höông cho thanh, thieáu nieân. ÔÛ nhieàu nôi treân ñaát nöôùc ta, khi VAC ôû nhieàu vuøng noâng thoân phaùt trieån, ñaëc bieät laø ôû mieät vöôøn ôû caùc tænh ñoàng baèng soâng Cöûu Long, caùc VAC laø nhöõng nôi phaùt trieån du lòch trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc. VAC höôùng tôùi taïo ra nhöõng quaàn theå sinh vaät doài daøo söùc soáng, toàn taïi haøi hoaø trong caùc quaàn xaõ caùc loaøi daãn ñeán naêng suaát kinh teá cao. Maët khaùc, trong VAC caùc loaøi sinh vaät soáng haøi hoaø vaø phuø hôïp vôùi caùc yeáu toá taøi nguyeân, khí töôïng, ñaát ñai taïo neân caùc heä sinh thaùi phaùt trieån beàn vöõng. 2.3.3. Nguyeân lyù xaây döïng caùc moâ hình VAC toång quaùt ôû caùc vuøng sinh thaùi Coù hieäu quaû kinh teá vaø saûn phaåm mang tính haøng hoaù cao Phuø hôïp vôùi yeâu caàu khí haäu, ñaát ñai, ñòa hình Vò trí cuûa caùc thaønh phaàn trong heä thoáng ñöôïc saép xeáp trong moái quan heä hoã trôï nhau tích cöïc nhaát vaø ñaûm baûo söï haøi hoaø vaø töông taùc coù lôïi nhaát giöõa chuùng. Moãi thaønh phaàn thöïc hieän nhieàu chöùc naêng. Ña canh vaø ña daïng hoaù caùc loaøi caây troàng, vaät nuoâi ñeå taêng saûn löôïng vaø möùc ñoä töông taùc trong heä thoáng, giaûm bôùt ruûi ro cho ngöôøi saûn xuaát. Öu tieân söû duïng taøi nguyeân saün coù taïi choã ñeå giaûm bôùt chi phí ñaàu vaøo. Ñaûm baûo söï beàn vöõng cuûa heä thoáng vaø baûo veä moâi tröôøng. 2.4. VÒ TRÍ, VAI TROØ VAØ YÙ NGHÓA CUÛA HEÄ THOÁNG KINH TEÁ TRANG TRAÏI VAC 2.4.1. Naâng cao trình ñoä saûn xuaát noâng nghieäp ôû nhieàu ñòa phöông VAC ñaõ goùp phaàn caûi taïo laïi haøng trieäu vöôøn taïp ôû haàu heát caùc ñòa phöông trong caùc tænh treân ñòa baøn caû nöôùc. Caùc vöôøn taïp ñöôïc thay ñoåi cô caáu caây troàng, thay ñoåi cô caáy caùc gioáng caây, caûi taïo naâng cao ñoä phì nhieâu cuûa ñaát vöôøn, aùp duïng nhieàu bieän phaùp kyõ thuaät thaâm canh, nhieàu tieán boä khoa hoïc vaø coâng ngheä trong söû duïng phaân boùn vaø baûo veä thöïc vaät. Aùp duïng heä thoáng VAC ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc naâng cao thu nhaäp cuûa noâng daân, phaùt trieån vaø oån ñònh kinh teá hoä gia ñình noâng daân trong noâng thoân. Chaát löôïng vaø ñoä ñoàng ñeàu cuûa caùc saûn phaåm thu ñöôïc töø vöôøn gia ñình noâng daân ñöôïc naâng leân cuøng vôùi vieäc xaây döïng heä thoáng VAC Tham gia xaây döïng VAC, noâng daân coù ñieàu kieän caûi tieán vaø hoaøn thieän moät böôùc caùc quy trình kyõ thuaät, quy trình saûn xuaát ñoái vôùi nhieàu loaïi caây troàng, vaät nuoâi. VAC giuùp cho noâng daân thöïc hieän ña daïng hoaù saûn xuaát treân cô sôû ñoù thöïc hieän chuyeån höôùng saûn xuaát kòp thôøi phuø hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi treân thò tröôøng. Ñi ñoâi vôùi vieäc ñaåy maïnh thaâm canh, VAC taïo ñieàu kieän ñeå noâng daân tieán haønh xen canh, goái vuï, thöïc hieän saûn xuaát treân nhieàu taàng khoâng gian vaø toå chöùc vieäc phoái hôïp saûn xuaát nhieàu loaïi saûn phaåm treân ñaát vöôøn. 2.4.2. Goùp phaàn thuùc ñaåy noâng nghieäp phaùt trieån VAC thuùc ñaåy quaù trình coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù noâng nghieäp vaø noâng thoân baèng caùch thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu caây troàng, vaät nuoâi, söû duïng nhieàu loaïi maùy moùc, vaät tö vaø aùp duïng nhieàu tieán boä khoa hoïc vaø coâng ngheä. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa VAC, trình ñoä saûn xuaát noâng nghieäp cuûa nhieàu vuøng ñöôïc naâng leân, ngöôøi noâng daân hoïc taäp vaø vaän duïng nhöõng kinh nghieäm saûn xuaát tieân tieán, hoïc ñöôïc toå chöùc vaø tieâu thuï saûn phaåm phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng. VAC taïo tieàn ñeà, taïo cô sôû cho vieäc phaùt trieån kinh teá trang traïi nhaát laø ôû nhöõng vuøng trung du mieàn nuùi, nôi ñang coù nhieàu dieän tích hoang hoaù chöa ñöôïc khai thaùc coù hieäu quaû. Chuùng ta ñang xaây döïng neàn noâng nghieäp phaùt trieån toaøn dieän, beàn vöõng. Treân höôùng naøy VAC coù vai troø khaù noåi baät. Beân caïnh ñoù VAC goùp phaàn hình thaønh caùc vuøng chuyeân canh, thuùc ñaåy söï phaùt trieån saûn xuaát haøng hoaù trong noâng nghieäp. 2.4.3. Thuùc ñaåy vieäc öùng duïng caùc tieán boä khoa hoïc – coâng ngheä trong noâng nghieäp Söï phaùt trieån cuûa VAC ñaõ goùp phaàn chuyeån ñoåi neàn noâng nghieäp ñôn canh, troàng caây löông thöïc cuûa nöôùc ta thaønh moät neàn noâng nghieäp ña daïng, saûn xuaát haøng hoaù, phaùt trieån beàn vöõng. Treân cô sôû saûn xuaát caùc saûn phaåm haøng hoaù, VAC goùp phaàn khoâi phuïc vaø phaùt trieån caùc loaïi ñaëc saûn cuûa vöôøn Vieät Nam vaø xuaát khaåu ra thò tröôøng theá giôùi. Ñeå coù ñöôïc caùc loaïi ñaëc saûn xuaát khaåu, VAC tìm kieám vaø öùng duïng nhieàu tieán boä khoa hoïc vaø coâng ngheä. Caùc tieán boä khoa hoïc vaø coâng ngheä khoâng nhöõng chæ ñöôïc aùp duïng trong caùc quaù trình baûo quaûn, cheá bieán, vaän chuyeån. Ñeå coù theå khoâng ngöøng hoaøn thieän, ñoåi moái vaø phaùt trieån maïnh meõ, VAC thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa khoïc – coâng ngheä ñaëc bieät laø caùc quaù trình lai taïo caùc gioáng caây troàng, gia suùc môùi vaø vieäc môû roäng caùc gioáng môùi coù nhieàu ñaëc tính toát vaøo thöïc teá xaây döïng caùc heä sinh thaùi VAC. Vieäc söû duïng phaân boùn vaø phoøng tröø saâu beänh trong caùc heä sinh thaùi VAC cuõng raát ña daïng vaø phong phuù. Cho neân, töø thöïc teá VAC vieäc boùn phaân hôïp lyù ñöôïc môû roäng, quy trình phoøng tröø saâu beänh toång hôïp ñöôïc aùp duïng vaø hoaøn thieän. 2.4.4. Goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån noâng thoân vaø ñoâ thò Vôùi ñaëc ñieåm laø hoaït ñoäng ña daïng, phong phuù, VAC taïo theâm nhieàu vieäc laøm cho noâng daân vaø cö daân noâng thoân. Treân cô sôû ñoù maø töøng böôùc xoùi ñoùi, giaûm ngheøo, môû theâm nhieàu ngaønh ngheà môùi, nhieàu hoaït ñoäng saûn xuaát vaø dòch vuï môùi. Ñaëc bieät, ôû caùc vuøng saâu, vuøng xa, vuøng ñoàng baøo caùc daân toäc ít ngöôøi, nôi caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø dòch vuï chöa coù gì, taùc duïng xoaù ñoùi giaûm ngheøo cuûa VAC ñöôïc theå hieän raát roõ VAC goùp phaàn tích cöïc trong caûi thieän böõa aên, naâng cao chaát löôïng dinh döôõng, giaûm suy dinh döôõng ôû treû em noâng thoân, naâng cao söùc khoeû cho cö daân noâng thoân. Maët khaùc, heä sinh thaùi vöôøn, thoâng qua vieäc taïo ra moâi tröôøng soáng trong laønh, goùp phaàn chaêm soùc, baûo veä söùc khoeû cho cö daân noâng thoân vaø moät boä phaän daân cö thaønh thò. VAC goùp phaàn oån ñònh thu nhaäp cuûa ngöôøi noâng daân, qua ñoù oån ñònh cuoäc soáng, oån ñònh saûn xuaát. ÔÛ nhöõng nôi laøm VAC toát, VAC laøm taêng thu nhaäp cuûa noâng daân, taêng söùc mua cuûa hoï vaø thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng thöông maïi, dòch vuï trong noâng thoân phaùt trieån. VAC thöôøng khoâng tröïc tieáp tham gia saûn xuaát löông thöïc, nhöng goùp phaàn to lôùn trong vieäc saûn xuaát thöïc phaåm, rau, quaû, cho neân khoâng nhöõng caûi thieän ñöôïc böõa aên maø coøn goùp phaàn ñaûm baûo an toaøn löông thöïc cho toaøn xaõ hoäi. Moät trong nhöõng daïng phaùt trieån cuûa VAC laø vöôøn tình nghóa. Caùc vöôøn tình nghóa ñaõ ñoùng goùp vaøo vieäc thöïc hieän vieäc uoáng nöôùc nhôù nguoàn, theå hieän chính saùch ñeàn ôn, ñaùp nghóa cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Trong caùc tröôøng phoå thoâng, VAC phaùt trieån thaønh caùc vöôøn tröôøng vaø coù nhieàu ñoùng goùp vaøo quaù trình giaùo duïc khoâng nhöõng veà nhöõng kieán thöùc sinh hoïc, veà noâng nghieäp maø coøn giaùo duïc tình yeâu thieân nhieân, yeâu queâ höông ñaát nöôùc cho hoïc sinh. VAC trong caùc thaønh phoá goùp phaàn xaây döïng ñoâ thò xanh, saïch ñeïp, taïo nôi nghæ ngôi, giaûi trí vaø laøm trong laønh moâi tröôøng soáng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò. 2.4.5. Goùp phaàn laøm giaøu taøi nguyeân, moâi tröôøng, phaùt trieån thieân nhieân VAC khoâng nhöõng laø heä thoáng theå hieän tính ña daïng sinh hoïc maø goùp phaàn raát tích cöïc vaøo vieäc laøm taêng tính ña daïng sinh hoïc trong caùc heä sinh thaùi noâng nghieäp. Ñöôïc xaây döïng treân nhieàu vó ñoä vaø ñoä cao khaùc nhau, vôùi nhieàu kieåu khí haäu vaø vi khí haäu, VAC laø nôi toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa nhieàu daïng sinh hoïc, kieåu sinh thaùi, nhieàu loaïi hình cuûa nhieàu daïng sinh hoïc, kieåu sinh thaùi, nhieàu loaïi hình cuûa caùc gioáng caây troàng, vaät nuoâi. Töø trong ñaëc ñieåm ña daïng sinh hoïc naøy, coù nhieàu kieåu, nhieàu loaïi hình ñaëc höõu cuûa ñaát nöôùc. Trong quaù trình phaùt trieån cuûa VAC, coù theå xuaát hieän nhieàu daïng, nhieàu kieåu sinh vaät môùi. Phuû xanh ñaát troáng, ñoài nuùi troïc laø nhieäm vuï caáp baùch cuûa chuùng ta trong nhöõng naêm tröôùc maét. Cuøng vôùi vieäc phuû xanh, chuùng ta naâng cao ñoä che phuû maët ñaát ñeå thöïc hieän nghò quyeát cuûa Ñaûng veà nhieäm vuï moâi tröôøng. VAC khoâng nhöõng laø bieän phaùp tích cöïc ñeå thöïc hieän caùc nghò quyeát ñoù, maø coøn laøm cho coâng vieäc phuû xanh, ngoaøi chöùc naêng caûi taïo moâi tröôøng coøn coù theâm chöùc naêng kinh teá – xaõ hoäi, thoâng qua vieäc löïa choïn cô caáu caây troàng, vaät nuoâi trong caùc toå hôïp VAC vaø VACR. VAC laø heä thoáng saûn xuaát noâng nghieäp söû duïng naêng löôïng, chaát höõu cô ñaït hieäu quaû cao, theå hieän ôû vieäc saép xeáp, boá trí hôïp lyù caùc loaïi caây troàng, vaät nuoâi trong vöôøn. Söï saép xeáp hôïp lyù taïo ñieàu kieän cho vieäc ñi laïi, di chuyeån, chaêm soùc caây coái, chuoàng traïi, ao caù… toán ít naêng löôïng. Ngoaøi ra trong caùc VAC coøn boá trí söû duïng coù hieäu quaû caùc daïng naêng löôïng taùi sinh nhö: naéng, gioù, khí sinh vaät v.v… treân cô sôû taän duïng caùc nguoàn naêng löôïng, caùc chaát höõu cô ngay taïi choã. 2.4.6. Thuùc ñaåy caùc quaù trình hôïp taùc, töông trôï trong noâng thoân VAC hieän ñaïi vôùi nhöõng gioáng caây troàng, gia suùc môùi, vôùi nhöõng bieän phaùp kyõ thuaät môùi, ñoái vôùi noâng daân nöôùc ta coøn nhieàu bôõ ngôõ. Vì vaäy, vieäc chuyeån giao kyõ thuaät, ñaøo taïo tay ngheà, phoå bieán thao taùc, trao ñoåi kinh nghieäm laøm aên… thöôøng ñöôïc thöïc hieän moät caùch roäng raõi vaø thöôøng xuyeân. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng naøy, tình ñoaøn keát, hôïp taùc, töông trôï trong noâng thoân ñöôïc taêng leân. Ñeå tieán haønh saûn xuaát kòp thôøi vuï trong VAC, nhöõng ngöôøi noâng daân trong töøng thoân, xoùm thöïc hieän vaàn coâng, ñoåi coâng, hôïp taùc lao ñoäng. Ngoaøi ra, hoï coøn hôïp taùc vôùi nhau saûn xuaát vaø cung öùng caùc loaïi tö lieäu saûn xuaát nhö gioáng, thöùc aên gia suùc, thuoác thuù y, thuoác vaø caùc phöông tieän baûo veä thöïc vaät, duïng cuï, cô khí nhoû v.v… Caùc hoaït ñoäng hôïp taùc coøn ñöôïc môû roäng ra trong caùc lónh vöïc baûo quaûn, chuyeân chôû, löu thoâng tieâu thuï saûn phaåm. Nhieàu hình thöùc töông trôï trong noâng thoân ñöôïc thuùc ñaåy trong quaù rình thöïc hieän VAC. Noâng daân giuùp nhau veà voán, taïo ñieàu kieän cho nhau tích luyõ voán. VAC cuõng coøn laø phöông thöùc huy ñoäng caùc nguoàn voán trong noâng thoân ñaàu tö cho saûn xuaát. 2.4.7. Goùp phaàn caûi tieán moät soá khaâu quaûn lyù nhaø nöôùc Hoaït ñoäng VAC trong nhöõng naêm vöøa qua cho thaáy cuøng vôùi söï môû roäng vaø phaùt trieån cuûa phöông thöùc saûn xuaát naøy, moät soá khaâu quaûn ly._.ãi thaùng 1 laàn, giöõ möùc nöôùc ao töø 1,5 – 2,5m; thaû beøo, rau muoáng roäng khaép 1 – 2m ngaên oâ quanh bôø; Ñònh kyø moãi thaùng boùn 2 laàn voâi nung töø 1,5 – 2 kg/100m2 tröø nhöõng thaùng muøa noùng ñeå phoøng beänh cho caù. 4.3.1.3. Giaûi phaùp kyõ thuaät chuoàng nuoâi trong heä thoáng kinh teá trang traïi VAC Trang traïi chaên nuoâi Coâ Lan vôùi soá löôïng 3000 heo thòt ñöôïc xeáp vaøo traïi chaên nuoâi coù quy moâ lôùn. Ngoaøi cheá ñoä dinh döôõng aûnh höôûng ñeán hieäu quaû chaên nuoâi gia suùc coøn coù caùc yeáu toá nhö chuoàng traïi, tieåu khí haäu chuoàng nuoâi. Vì theá caàn phaûi giaûm ñeán möùc thaáp nhaát caùc yeáu toá taùc ñoäng baát lôïi cuûa chuoàng nuoâi ñeán moâi tröôøng, nhaèm baûo veä söùc khoeû vaø cô theå vaät nuoâi vaø haïn cheá aûnh höôûng cuûa chaên nuoâi leân moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi. Khi thieát keá xaây döïng chuoàng traïi caàn phaûi chuù yù caùc yeáu toá: Tieâu chuaån thieát keá TCVN 3772 – 83, caùc quy ñònh cuûa Sôû Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân; Kích thöôùc chuoàng traïi phaûi ñuùng tieâu chuaån quy ñònh trong ngaønh chaên nuoâi; Coù ñaày ñuû caùc khu vöïc sau: Chuoàng nuoâi, heä thoáng thu gom, löu tröõ vaø xöû lyù chaát thaûi. Heä thoáng thu gom, löu tröõu vaø xöû lyù chaát thaûi phaûi ñaït yeâu caàu veä sinh moâi tröôøng; Maät ñoä xaây döïng khoâng ñöôïc quaù 55%. 1. Löïa choïn ñòa ñieåm Ñeå ñaûm baûo moâi tröôøng soáng cho vaät nuoâi cuõng nhö khu daân cö xung quanh, khi choïn ñòa ñieåm xaây döïng chuoàng traïi caàn chuù yù caùc yeáu toá sau: Ñòa ñieåm chaên nuoâi phaûi naèm trong khu quy hoaïch chaên nuoâi; Chuoàng nuoâi xa khu daân cö, ñaët ôû cuoái höôùng gioù chính…; Khi xaây döïng chuoàng traïi caàn choïn nôi coù theå thoaùt nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù deã daøng, khoâng bò öù ñoïng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, phaûi coù dieän tích xöû lyù nöôùc thaûi daønh cho vieäc xöû lyù nöôùc thaûi tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng. Theo khaûo saùt taïi khu vöïc trang traïi Coâ Lan thì traïi ñöôïc xaây döïng trong khu vöïc coù daân cö thöa thôùt, raát ít cho neân aûnh höôûng cuûa trang traïi ñeán khu daân cö xung quanh haàu nhö khoâng ñaùng keå. Chuoàng traïi ñöôïc xaây döïng thoâng thoaùng coù heä thoáng roøng roïc baït bao xung quanh chuoàng, phuø hôïp vôùi thôøi tieát, höôùng gioù ña daïng cuûa khu vöïc tieát kieäm chi phí ñoàng thôøi taän duïng trieät ñeå ñieàu kieän töï nhieân. Xung quanh moãi chuoàng nuoâi troàng caây xanh. Vieäc xaây döïng khu xöû lyù nöôùc thaûi ôû traïi coøn nhieàu haïn cheá nhö: heä thoáng biogas quaù nhoû so vôùi quy moâ trang traïi. Phaàn lôùn nöôùc thaûi sau khi qua beå loïc gaïn ñeå loaïi caùc chaát raén lô löûng lôùn coù trong nöôùc thì ñöôïc daãn thaúng ra beå laéng vaø sang ao chöùa coù chieàu saâu khaù lôùn neân xaûy ra phaân huûy kò khí taïo nhieàu muøi hoâi khoù chòu. Nöôùc thaûi sau xöû lyù moät phaàn duøng cho vieäc töôùi caây moät phaàn laøm thöùc aên cho caù. Neáu hoà ñaày thì nöôùc ñöôïc chaûy ra möông tieâu nöôùc ñaøo trong khuaân vieân vöôøn thoaùt ra suoái. Nhìn chung nöôùc thaûi vaãn coøn moät löôïng khaù lôùn chaát höõu cô. Do vaäy traïi caàn hoaøn chænh heä thoáng xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi ñoàng thôøi keát hôïp vôùi vieäc taän duïng toái ña nguoàn lôïi töø nguoàn chaát thaûi vaøo vöôøn caây vaø ao nuoâi caù. Yeâu caàu xaây döïng chuoàng nuoâi Khoaûng caùch töø chuoàng nuoâi ñeán caùc khu vöïc xung quanh Trong hoaït ñoäng chaên nuoâi thì quaù trình hoâ haáp cuûa ñoäng vaät, phaân huûy cuûa chaát thaûi seõ sinh ra moät soá khí ñoäc haïi vaø gaây muøi, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng soáng xung quanh. Do ñoù, khi xaây döïng chuoàng traïi caàn moät khoaûng caùch töø chuoàng nuoâi ñeán nhaø ôû thích hôïp ñeå ñaûm baûo söùc khoeû cho con ngöôøi. Khoaûng caùch toái thieåu töø chuoàng nuoâi, hoá chöùa phaân ñeán nhaø toái thieåu laø 20 m. Ñeå traùnh oâ nhieãm nöôùc ngaàm do chaên nuoâi thì heä thoáng thoaùt nöôùc vaø xöû lyù nöôùc thaûi ñöôïc xaây döïng baèng xi maêng (keå caû neàn) vaø coù khoaûng caùch toái thieåu ñeán gieáng ngaàm laø 5m. Trang traïi chaên nuoâi Coâ Lan vaãn chöa giaûi quyeát ñöôïc vieäc naøy. Dieän tích Ñeå cho vaät nuoâi phaùt trieån toát, ngoaøi thöùc aên phuø hôïp cho töøng giai ñoaïn phaùt trieån thì dieän tích chuoàng nuoâi cuõng ñoùng vai troø quan troïng, aûnh höôûng ñeán quaù trình hoâ haáp vaø baøi tieát chaát thaûi cuûa vaät nuoâi. Khu vöïc xaây döïng chuoàng traïi phaûi coù ñuû dieän tích cho caùc hoaït ñoäng chaên nuoâi bao goàm khu saûn xuaát, cho caùc coâng trình phuïc vuï chaên nuoâi, khu caùch ly, khu cheá bieán phaân vaø xöû lyù chaát thaûi, khu caây xanh. Tieåu khí haäu chuoàng nuoâi Tieåu khí haäu chuoàng nuoâi ñoùng vai troø quan troïng trong quaù trình hoâ haáp, baøi tieát cuûa vaät nuoâi. Ñaëc bieät laø quaù trình phaân huûy chaát thaûi, thöùc aên thöøa. Nhieät ñoä caøng taêng thì khaû naêng phaân huûy chaát thaûi caøng taêng, taïo ra nhieàu chaát ñoäc haïi cho vaät nuoâi vaø con ngöôøi. Khi xaây döïng chuoàng nuoâi phaûi chuù yù thoâng gioù toát, söû duïng caùc vaät lieäu xaây döïng chuoàng coù khaû naêng caùch nhieät, xung quanh chuoàng phaûi troàng caây xanh… Ngoaøi ra, coù theå thoâng gioù cöôõng böùc caàn thieát. Beân caïnh ñoù, phaûi ñaûm baûo chuoàng khoâ raùo, traùnh nöôùc ñoïng laøm taêng ñoä aåm chuoàng nuoâi vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc vi sinh vaät phaùt trieån vaø truyeàn beänh. Nhieät ñoä chuoàng nuoâi Tuyø theo chuûng loaïi hay tuoåi tröôûng thaønh cuûa vaät nuoâi maø coù nhieät ñoä thích hôïp khaùc nhau. Nhieät ñoä chuoàng nuoâi thay ñoåi phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän khí haäu, toác ñoä gioù, ñoä aåm, keát caáu neàn, maùi chuoàng. Nhieät ñoä chuoàng nuoâi cao, taêng khaû naêng hoâ haáp vaø phaân huyû chaát thaûi, thöùc aên thöøa coøn laïi trong chuoàng. Ñoä aåm töông ñoái Ñoái vôùi chaát thaûi, ñoä aåm caøng cao khaû naêng phaân huûy chaát thaûi caøng lôùn, do ñoù caàn aùp duïng caùc bieän phaùp laøm giaûm ñoä aåm vaø taïo thoâng thoaùng cho chuoàng nuoâi. Haïn cheá vaø tieát kieäm toái ña vieäc duøng nöôùc taém cho gia suùc hay röûa chuoàng khi thaáy khoâng caàn thieát, khoâng ñöôïc löu tröõ phaân vaø nöôùc tieåu trong chuoàng nuoâi, khoâng laøm ñoïng nöôùc trong chuoàng ñaûm baûo ñoä aåm trong chuoàng khoâng quaù 70%. Noàng ñoä cuûa caùc khí vaø buïi Caùc khí gaây muøi oâ nhieãm taïo ra töø chaát thaûi chaên nuoâi nhö H2S, CO2, NH3, CO, CH4 vaø buïi. Chuùng ñöôïc hình thaønh töø quaù trình hoâ haáp, baøi tieát vaø phaân huûy chaát thaûi. Noàng ñoä khí cao seõ aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng, phaùt trieån cuûa ñoäng vaät nuoâi cuõng nhö aûnh höôûng ñeán söùc khoeû con ngöôøi. Ñeå haïn cheá khí oâ nhieãm vaø buïi trong chuoàng nuoâi, tröôùc heát phaûi thu doïn phaân thöôøng xuyeân, doäi röûa chuoàng saïch seõ, traùnh chaát thaûi, nöôùc öù ñoïng trong chuoàng hay khu vöïc xung quanh. Beân caïnh ñoù, chuoàng phaûi thoâng thoaùng, haïn cheá nhieät ñoä, ñoä aåm cao. Keát caáu chuoàng traïi Neàn chuoàng phaûi chaéc chaén, khoâng trôn trôït, khoâng luùn vaø cuõng khoâng quaù nhaùm ñeå traùnh ñaâu chaân cho gia suùc. Neàn coù ñoä doác ngang 0,01 – 0,02 ñoä doác doïc 0,007 – 0,01 nhaèm muïc ñích khoâng ñeå chaát thaûi öù ñoïng treân neàn, deã thu gom, deã taåy röûa vaø mau khoâ. Vaät lieäu laøm neàn phaûi coù khaû naêng truyeàn nhieät thaáp, deã thu gom, taïo moâi tröôøng saïch cho vaät nuoâi. Chaát thaûi ñöôïc ñoäng vaät baøi tieát hay thöùc aên rôi vaõi ñöôïc thu gom ôû maùng thu chaát thaûi ôû beân hoâng chuoàng, ñònh kyø moãi ngaøy ñöôïc ñöa ñeán nôi quy ñònh moät laàn. Maùi chuoàng phaûi coù caùch nhieät toát vaø coù heä thoáng thoâng gioù ñeå ñaûm baûo nhieät ñoä vaø ñoä aåm chuoàng nuoâi thích hôïp cho gia suùc vaø taïo moâi tröôøng thoâng thoaùng nhaèm giaûm khaû naêng phaân huûy caùc chaát thaûi do vi sinh vaät. Vaùch chuoàng phaûi chaéc chaén, ñaûm baûo khaû naêng trao ñoåi khoâng khí beân trong vaø beân ngoaøi chuoàng toát, taïo ñieàu kieän giaûm noàng ñoä chaát oâ nhieãm chuoàng nuoâi. 4.3.1.4. Heä thoáng xöû lyù chaát thaûi 1. Xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït Nöôùc thaûi taïi caùc nhaø veä sinh coù thaønh phaàn deã phaân huûy sinh hoïc, vôùi löu löôïng thaáp chæ khoaûng 1,35 m3/ngaøy ñeâm. Nöôùc sinh hoaït ñöôïc xöû lyù qua beå töï hoaïi roài chaûy cho chaûy vaøo khu vöïc hoà sinh hoïc ñeå xöû lyù chung vôùi nöôùc thaûi chaên nuoâi. Sô ñoà heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi baèng beå töï hoaïi ñöôïc trình baøy trong hình sau: Nöôùc thaûi ra Nöôùc thaûi vaøo Loûng Hình 4.7 – Sô ñoà caáu taïo beå töï hoaïi 3 ngaên 2. Phöông aùn xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi Nöôùc thaûi chaên nuoâi Laéng Khöû truøng Laéng II UASB Phaân Buøn dö Raén Nöôùc Haàm Biogas Nguoàn tieáp nhaän Aerotank UÛ phaân Laøm khoâ Phaân boùn Buøn tuaàn hoaøn Heä thoáng Biogas cuûa traïi coù thieát keá khoâng ñöôïc hôïp lyù vôùi caáu truùc chuoàng nuoâi. Löôïng chaát thaûi töø chuoàng traïi chaên nuoâi lôùn trong khi haàm biogas cuûa traïi quaù beù khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu xöû lyù. Vôùi quy moâ cuûa traïi thì neân xaây döïng heä thoáng biogas vôùi caùc quy trình heä thoáng ñaït hieäu quaû cao. Vôùi ñieàu kieän kinh teá cuûa traïi vaø taùi söû duïng chaát thaûi cuûa traïi thì coù moät soá coâng ngheä sau coù theå aùp duïng ñeå xöû lyù chaát thaûi cuûa traïi. Hình 4.8 – Quy trình xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi gia suùc thöông phaåm quy moâ trung bình, lôùn Nguoàn: Tröông Thanh Caûnh , 2006 Nguoàn tieáp nhaän cuûa traïi coù theå boå sung nöôùc cho ao caù, hay duøng ñeå töôùi tieâu cho vöôøn caây. Phöông aùn 3: Söû duïng ñeå nuoâi caù Hieän trong khuoân vieân cuûa traïi ñaõ coù ao caù dieän tích 24000 m2. Löôïng nöôùc thaûi cuøng vôùi phaân heo sinh ra seõ ñöôïc söû duïng laøm thöùc aên cho caùc loaïi caù nuoâi trong ao nhö caù treâ, höôøng, troâi, chim, traém coû, meø dinh… Döï kieán moãi naêm thu ñöôïc 24 taán caù, thu lôïi cho chuû trang traïi 190 trieäu ñoàng/naêm. Phöông aùn naøy coù moät soá öu nhöôïc ñieåm nhö sau: Khoâng toán chi phí ñaàu tö ban ñaàu, ñem laïi nguoàn lôïi kinh teá cho chuû ñaàu tö; Xöû lyù chaát thaûi theo phöông phaùp töï nhieân; Khoù kieåm soaùt möùc ñoä oâ nhieãm, coù theå gaây oâ nhieãm nghieâm troïng hôn; Löôïng thöùc aên cuûa caù (Phaân heo) khoâng ñöôïc tieâu thuï heát laéng ñoïng xuoáng ñaùy hoà coù theå gaây phuù döôõng vaø gaây cheát caù; Phöông aùn 4: Xöû lyù sinh hoïc trong ñieàu kieän töï nhieân Beå biogas 4 ngaên Ao loïc kî khí coù giaù theå xô döøa da Ao tuøy nghi Ao sinh hoïc hieáu khí Quy trình nhö sau Hình 4.9 – Sô ñoà heä thoáng ao sinh hoïc xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi 3. Löïa choïn phöông aùn xöû lyù Vôùi löôïng chaát thaûi sinh ra lôùn, theå tích nöôùc thaûi khoaûng 63m3/ngaøy, phöông aùn khaû thi laø phöông phaùp sinh hoïc. Tuy nhieân, neáu xöû lyù trong caùc coâng trình nhaân taïo nhö UASB, Aerotank thì chi phí ñaàu tö vaø ñaëc bieät laø chi phí vaän haønh seõ raát lôùn, do ñoù khoâng khaû thi veà maët kinh teá. Vì vaäy giaûi phaùp ñeà xuaát ôû ñaây laø keát hôïp giöõa phöông aùn xöû lyù sinh hoïc trong ñieàu kieän töï nhieân vôùi phöông aùn 3. a. Thuyeát minh ÔÛ giai ñoaïn heo töø 4 – 45kg, Nöôùc thaûi chaên nuoâi ñöôïc söû duïng laøm thöùc aên cho caùc loaïi caù nuoâi trong ao. Vì giai ñoaïn naøy haøm löôïng protein trong thöùc aên lôùn, tæ leä rôi vaûi thöùc aên cao, ñoä muoái thaáp. Tuy nhieân caàn thöôøng xuyeân thaêm ao ñeå coù söï ñieàu chænh cheá ñoä aên phuø hôïp. ÔÛ giai ñoaïn heo >45kg, Nöôùc thaûi töø chuoàng nuoâi vaø nöôùc thaûi sinh hoaït vôùi löu löôïng toång coäng khoaûng 63 m3/ngaøy (bao goàm caû chaát raén) ñöôïc thu gom veà beå biogas 4 ngaên, coù thôøi gian löu khoaûng 20 ngaøy ñaët caïnh chuoàng. Sau khi ra khoûi beå Biogas, noàng ñoä COD giaûm 70 – 80%, nöôùc thaûi tieáp tuïc qua ao loïc sinh hoïc kî khí coù giaù theå xô döøa laøm lôùp ñeäm loïc (vôùi thôøi gian löu 5 ngaøy). Xô döøa coù nhieäm vuï phaân taùn vi sinh vaät ñeàu trong khoái nöôùc thaûi, nhôø ñoù caùc chaát oâ nhieãm ñöôïc haáp phuï nhanh choùng treân maøng sinh hoïc vaø ñöôïc phaân huûy. ÔÛ ñaây, nhoùm vi sinh vaät kò khí seõ phaùt trieån maïnh meõ. Ñaây laø quaù trình sinh hoaù phöùc taïp phaân huûy caùc chaát höõu cô, taïo ra haøng loaït caùc saûn phaåm trung gian, PH trong khoaûng töø 6,6 – 7,6 nhaèm duy trì söï hoaït ñoäng cuûa vi khuaån methane. Nhieät ñoä toái öu cuûa quaù trình naèm trong khoaûng töø 30 – 380C vaø 45 – 570C. Sau khi ra khoûi ao loïc sinh hoïc kò khí, nöôùc thaûi qua ao tuyø nghi (löu trong 10 ngaøy). Trong hoà tuyø nghi toàn taïi 3 khu vöïc: (1) Khu vöïc beà maët, nôi ñoù chuû yeáu vi khuaån vaø taûo soáng coäng sinh; (2) Khu vöïc ñaùy, tích luyõ caën laéng vaø caën naøy bò phaân huûy nhôø vi khuaån kî khí; (3) Khu vöïc trung gian, chaát höõu cô trong nöôùc thaûi chòu söï phaân huûy cuûa vi khuaån tuøy tieän. Cuoái cuøng nöôùc thaûi qua ao sinh hoïc hieáu khí (löu trong 10 ngaøy). Cô sôû khoa hoïc cuûa phöông phaùp naøy laø döïa treân khaû naêng töï laøm saïch cuûa nöôùc, chuû yeáu laø vi sinh vaät vaø caùc thuûy sinh vaät. Ao hieáu khí coù dieän tích roäng, chieàu saâu caïn, döï kieán seõ taän duïng ao coù saün trong khuoân vieân trang traïi ñeå xöû lyù hieáu khí. Chaát höõu cô trong nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù chuû yeáu nhôø söï coäng sinh giöõa taûo vaø vi khuaån soáng ôû daïng lô löûng. Oxi cung caáp cho vi khuaån nhôø söï khueách taùn töø khoâng khí qua beà maët vaø quaù trình quang hôïp cuûa taûo. Chaát dinh döôõng vaø CO2 sinh ra trong quaù trình phaân huûy chaát höõu cô ñöôïc taûo söû duïng. Taïi ñaàu ra ao sinh hoïc, nöôùc thaûi ñaït TCVN 5945 – 2005 loaïi B töông öùng hieäu quaû khöû COD ñaït khoaûng 98% b. Tính toaùn beå Biogas Beå biogas 4 ngaên coù thôøi gian löu laø 20 ngaøy Löu löôïng nöôùc thaûi qua beå laø 63 m3/ngaøy Theå tích cuûa beå: 63 x 20 = 1260 m3 Söû duïng haàm biogas baèng beâ toâng coát theùp theå tích 210m3, chuoàng traïi seõ trang bò 6 beå. c. Ñaùnh giaù öu nhöôïc ñieåm Öu ñieåm: Kieåm soaùt ñöôïc chaát löôïng nöôùc thaûi ñaàu ra; Cung caáp nguoàn phaân boùn sinh hoïc cho caây troàng Khoâng toán chi phí vaän haønh heä thoáng xöû lyù. Nhöôïc ñieåm: Toán keùm cho chi phí ñaàu tö; Toán nhaân löïc cho caùc hoaït ñoäng vaän haønh heä thoáng xöû lyù (thu gom xöû lyù buøn…) 4. Buøn thaûi töø heä thoáng xöû lyù chaát thaûi Buøn sinh ra töø beå biogas khoaûng 230,23 kg/ngaøy, ñöôïc ñònh kyø laáy ra 2 – 3 laàn/thaùng, coù haøm löôïng chaát dinh döôõng cao seõ ñöôïc taän duïng cheá bieán thaønh phaân boùn cho caây troàng ngay trong khuoân vieân traïi. Ñaây laø moät phöông phaùp ñôn giaûn, deã thöïc hieän, ít toán keùm vaø taïo ra nguoàn lôïi kinh teá khaùc. Buøn sinh ra töø heä thoáng xöû lyù laø chaát höõu cô daïng muøn, ñöôïc traûi leân saân phôi laøm thoaùng ñeå giaûm bôùt ñoä aåm, ñoàng thôøi khöû trieät ñeå caùc chaát coù muøi, vaø cuoái cuøng thaønh phaân höõu cô thaønh phaåm. Saân phôi coù chieàu daøy 0,5m, treân maët saân phôi coù phuû moät lôùp soûi caùt daøy 2 – 3 dm ñeå huùt nöôùc ræ ra töø buøn thaûi ñöôïc phôi. Saân phôi coù maùi che baèng toân taám, nhöïa ñeå traùnh nöôùc möa xaâm nhaäp. Döôùi ñaùy saân phôi coù oáng thoaùt nöôùc daãn trôû veà beå xöû lyù phaân heo. Do buøn thaûi ra töø heä thoáng xöû lyù coù chöùa nöôùc, neân trong quaù trình phôi buøn, nöôùc ræ töø buøn thaûi seõ thaám xuoáng lôùp soûi caùt beân döôùi, ñöôïc thu gom vaø ñöa tuaàn hoaøn trôû laïi veà beå xöû lyù phaân heo. Trong quaù trình phôi buøn thaûi thaønh phaân höõu cô, seõ phaùt sinh caùc chaát khí oâ nhieãm ñaëc tröng nhö: NH3, H2S, vaø moät soá thaønh phaàn vi löôïng khaùc. Nhöng taûi löôïng cuûa caùc chaát khí naøy khoâng ñaùng keå, vaø ñöôïc cho phaùt taùn töï nhieân. Sau khi giaûm ñoä aåm vaø muøi hoâi buøn seõ ñöôïc taän duïng laøm phaân boùn cho caây trong khuoân vieân traïi chaên nuoâi. 4.3.2. Taùi söû duïng nguoàn chaát thaûi giöõa caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng Coù theå söû duïng nguoàn chaát thaûi töø heä thoáng chaên nuoâi theo moâ hình sau cuûa VAC nhaèm quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi cuõng nhö taùi söû duïng chaát thaûi chaên nuoâi laøm nguoàn lôïi cho heä thoáng. Nöôùc töôùi + Buøn (2 – 3 taán/naêm) Thöùc aên: Coû voi 60 – 70 taán/naêm Nöôùc thaûi (Lôïn<45kg) Biogas vaø Hoà sinh hoïc V=1260m3 Nöôùc töôùi + Buøn(6,25kg/ngaøy) Thöùc aên Buøn trong biogas 230,23 kg/ngaøy Buøn hoà sinh hoïc 1,98kg/ngaøy Phaân boùn Thöïc phaåm Khí ñoát Chaát thaûi 63 m3/ngaøy ñeâm ~ 5,2 taán/ngaøy Vöôøn caây 3 ha (15000 caây sao daàu) Chaên nuoâi 3000 con heo/löùa Ñieàu hoaø vi khí haäu chuoàng nuoâi Naêng löôïng chaïy maùy phaùt ñieän Caù thöông phaåm 24 taán/naêm Tieàn gia coâng 525000000 ñoàng Noâng – laâm saûn Nöôùc Con ngöôøi Ao caù 2400 m2 maët nöôùc (75000 m3) Phaân Thuoác baûo veä thöïc vaät: Thuoác dieät coû Nöôùc, ñieàu kieän töï nhieân, ñaát, trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät, cô sôû haï taàng, voán, nhaân coâng Chaát thaûi raén: do quaù trình sinh hoaït, saûn xuaát cuûa trang traïi: xaùc ñoäng vaät cheát, bao bì, chai loï, raùc… m3) Hình 4.10 – Moâ hình VAC cho trang traïi coâ Lan Ñoái vôùi heä thoáng VAC thì chaát thaûi cuûa thaønh phaàn naøy laïi chính laø ñaàu vaøo cuûa thaønh phaàn kia neáu bieát caùch söû duïng hôïp lyù. Ñaëc bieät laø trong moâ hình VAC saûn xuaát thì laïi coøn quan troïng hôn nöõa vì ngoaøi lôïi nhuaän thu ñöôïc thì coøn coù taùc duïng caûi thieän khí haäu, giaûm taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. Chính vì vaäy, vieäc taän duïng chaát thaûi taùi söû duïng coù yù nghóa raát lôùn, vöøa mang laïi lôïi nhuaän maø coøn ñôõ toán theâm chi phí. Lôïi nhuaän trong moâ hình VAC coù theå taêng gaáp nhieàu laàn so vôùi moät trang traïi chaên nuoâi, hay moät vöôøn caây, hay ao caù. Chaát thaûi töø chuoàng traïi ñöôïc xöû lyù vaø cheá bieán laøm thöùc aên cho caù vaø laøm phaân boùn cho caây troàng trong vöôøn; Chaát thaûi töø ao nuoâi caù nhö buøn ao, nöôùc ao thì ñöôïc duøng ñeå töôùi caây, boùn phaân cho caây, taïo löôïng muøn cho ñaát, caûi thieän nguoàn dinh döôõng cho ñaát; Chaát thaûi töø vöôøn nhö caønh caây, laù caây, traùi caây chín ruïng, coû voi… ñöôïc ñöa vaøo ao nuoâi laøm thöùc aên cho caù; Heä thoáng biogas coù theå mang laïi nguoàn nhieân lieäu khí ñoát cho gia ñình, nöôùc thaûi töø heä thoáng laøm nguoàn thöùc aên toát cho ao caù, laøm nguoàn dinh döôõng ñeã haáp thu cho caây troàng; Hoà sinh hoïc cung caáp nguoàn nöôùc saïch cho khu vöïc vaø buøn cho vöôøn caây. Toùm laïi, vieäc taùi söû duïng chaát thaûi caàn coù söï ñaàu tö cho vieäc xöû lyù vaø cheá bieán. Nhöng vôùi moät quy moâ chæ chaên nuoâi, hay troàng troït, hay nuoâi caù khoâng thì ñieàu kieän veà moâi tröôøng vaø söùc khoeû vaät nuoâi cuõng caàn phaûi quan taâm ñeán vieäc xöû lyù chaát thaûi. Taùi söû duïng chaát thaûi laø moät bieän phaùp xöû lyù oâ nhieãm coù hieäu quaû cao, chöùng toû laø phöông thöùc canh taùc öu vieät vôùi nhöõng hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi – moâi tröôøng cao trong moâ hình VAC. 4.3.3. Ngaên ngöøa oâ nhieãm töø hoaït ñoäng saûn xuaát Vieäc ngaên ngöøa oâ nhieãm töø hoaït ñoäng saûn xuaát trong VAC laø vieäc ngaên ngöøa oâ nhieãm töø chính hoaït ñoäng saûn xuaát rieâng leû cuûa vöôøn, cuûa ao, cuûa chuoàng. Ngoaøi ra, caùi hay trong moâ hình naøy laïi laø hoaït ñoäng cuûa thaønh phaàn naøy laïi laø xöû lyù chaát thaûi, giaûm oâ nhieãm do chính thaønh phaàn kia taïo ra, ñoù laø taùc duïng tích cöïc cuûa VAC. Tuy nhieân, ñoù cuõng chæ laø moät phaàn, phaàn khaùc laø phaûi xöû lyù chaát thaûi laøm sao ñeå nguoàn ñaàu vaøo thích hôïp vôùi caùc thaønh phaàn coøn laïi vaø ñaûm baûo khoâng gaây oâ nhieãm hay caûn trôû söï thích hôïp vôùi caùc thaønh phaàn coøn laïi vaø ñaûm baûo khoâng gaây oâ nhieãm hay caûn trôû söï phaùt trieån cuûa caùc thaønh phaàn khaùc, taïo söï haøi hoaø trong toaøn boä heä thoáng. Ngoaøi ra, vieäc ngaên ngöøa oâ nhieãm laø raát quan troïng khoâng chæ cho chính khu vöïc cuûa heä thoáng maø coøn cho caùc khu vöïc xung quanh heä thoáng. Vì vaäy caàn coù caùc bieän phaùp ngaên ngöøa oâ nhieãm cho töøng thaønh phaàn cuûa heä thoáng. 4.3.4. Quaûn lyù chaát thaûi, cheá bieán vaø söû duïng hôïp lyù chaát thaûi 4.3.4.1 Quaûn lyù chaát thaûi Traïi traïi ñöôïc xaây döïng phaûi coù heä thoáng thu gom, löu tröõ vaø xöû lyù chaát thaûi, nhaèm taïo moâi tröôøng toát cho con ngöôøi vaø vaät nuoâi, taän duïng saûn phaåm sau xöû lyù vaøo caùc muïc ñích khaùc. Vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù toát chaát thaûi chaên nuoâi coù taùc duïng baûo veä moâi tröôøng, baûo veä söùc khoeû con ngöôøi vaø gia suùc, ñoàng thôøi coù theå ñem laïi hieäu quaû kinh teá thieát thöïc cho trang traïi. Quaûn lyù toát chaát thaûi chaên nuoâi laø phöông phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm hieäu quaû nhaát trong chaên nuoâi. Vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi theo nhieàu caùch khaùc nhau phuï thuoäc vaøo voán ñaàu tö, dieän tích ñaát söû duïng… Nhöng cuoái cuøng ñeàu nhaèm nhöõng muïc tieâu chung: Baûo ñaûm söùc khoeû vaät nuoâi trong chuoàng traïi veä sinh. Giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa chuoàng traïi chaên nuoâi ñeán daân cö. Giaûm thieåu oâ nhieâm nguoàn nöôùc, suy thoaùi moâi tröôøng ñaát. Giaûm muøi hoâi vaø buïi beân trong vaø beân ngoaøi chuoàng traïi chaên nuoâi, haïn cheá ruoài vaø caùc coân truøng truyeàn beänh khaùc. Caân baèng giöõa möùc ñaàu tö, coâng lao ñoäng vaø lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc xöû lyù chaát thaûi. Ngay khi gia suùc baøi tieát ra, phaân vaø nöôùc tieåu gia suùc baét ñaàu gaây oâ nhieãm. Do ñoù, coù theå giaûi quyeát vaán ñeà moâi tröôøng gaây ra do chaát thaûi chaên nuoâi, caàn phaûi quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi ngay khi vöøa ñöôïc taïo ra. Vieäc quaûn lyù chaát thaûi chaên nuoâi bao goàm: thu gom, vaän chuyeån, löu tröõ, xöû lyù vaø söû duïng. Chaát thaûi chaên nuoâi phaûi ñöôïc thu gom ñeå xöû lyù ñaït hieäu quaû cao vaø taän duïng ñöôïc nguoàn chaát thaûi coù giaù trò. Ngoaøi ra, coøn haïn cheá muøi hoâi, oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø ñaát. Heä thoáng thu gom vaø xöû lyù chaát thaûi coøn phuï thuoäc vaøo phöông aùn xöû lyù. Nhìn chung, moät phöông aùn thöôøng coù caùc heä thoáng: Möông daãn nöôùc thaûi; Hoá uû phaân, caùc beå laéng gaïn; Caùc beå xöû lyù sinh hoïc (haàm töï hoaïi, Biogas…)… 4.3.4.2 Cheá bieán vaø söû duïng hôïp lyù chaát thaûi Coù nhieàu phöông phaùp cheá bieán vaø söû duïng chaát thaûi, phöông phaùp ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát vaø coù keát hôïp chaát thaûi cuûa nhieàu thaønh phaàn khaùc laø uû phaàn. Phaân hoai muïc boùn cho caây troàng ñaûm baûo veä sinh an toaøn thöïc phaåm cho con ngöôøi vaø haïn cheá ñöôïc söï laây lan cuûa moät soá beänh haïi nguy hieåm qua toàn dö thöïc vaät. Vieäc uû phaân caàn ñöôïc tieán haønh xa chuoàng traïi vaø ñöôïc che phuû ñeå chaát löôïng phaân ñöôïc toát. Nôi uû phaân caàn coù maùi che traùnh möa, naéng aûnh höôûng tôùi chaát löôïng phaân vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc möa keùo theo caùc chaát oâ nhieãm coù trong phaân. Phaân höõu cô ñöôïc uû theo nhieàu phöông phaùp: uû noåi, uû chìm, uû phaân xanh, uû hoai muïc… Phaân sau khi ñöôïc cheá bieán xong thì ñöôïc ñem vaøo boùn phaân cho vöôøn vaø ao nuoâi caù. Tuy nhieân, boùn phaân caàn boùn ñuùng lieàu löôïng, vöøa ñuû ñeå khoâng gaây oâ nhieãm do dö löôïng. Söû duïng phaân qua cheá bieán coù taùc duïng laøm cho caây haáp thu toát, khoâng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng, ít toán keùm, taän duïng ñöôïc chaát thaûi töø chuoàng traïi, vöôøn, ao. Söû duïng biogas laøm nguoàn nhieân lieäu cho vieäc ñun naáu, chaïy maùy phaùt ñieän vaø caùc muïc ñích khaùc giuùp giaûi quyeát vaán ñeà khai thaùc taøi nguyeân röøng ñeå laøm nhieân lieäu, quaù taûi cuûa maïng löôùi ñieän quoác gia... CHÖÔNG 5 KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 5.1. KEÁT LUAÄN Noùi ñeán moâ hình VAC laø noùi ñeán khai thaùc tieàm naêng kinh teá, töø moät heä thoáng vôùi nhieàu thaønh phaàn khaùc nhau, 3 thaønh phaàn chuû yeáu laø vöôøn – ao – chuoàng. Caùc moái lieân heä trong heä thoáng VAC ñaûm baûo cho toaøn boä heä thoáng hoaït ñoäng haøi hoaø. Thoâng thöôøng, caùc VAC ñeàu höôùng tôùi 3 muïc ñích: Kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Tuy nhieân vôùi moãi moâ hình VAC cuï theå seõ coù nhöõng muïc tieâu cuï theå xaùc ñònh. VAC taïi heä thoáng trang traïi Coâ Lan – aáp 2 – Soâng Traàu – Traûng Bom – Ñoàng Nai laø VAC saûn xuaát haøng hoùa ñieån hình. Trang traïi ñaõ phaùt huy ñöôïc vai troø cuûa mình trong vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, ñem laïi hieäu quaû toái ña trong saûn xuaát, phaùt trieån kinh teá noâng hoä vaø caûi thieän roõ reät khí haäu noäi vi cuõng nhö taïo caûnh quan thanh bình cho vuøng. Tuy nhieân, trang traïi VAC naøy cuõng coøn nhieàu vaán ñeà moâi tröôøng toàn taïi, phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát vì thôøi gian quay voøng cuûa caùc chu trình trong heä thoáng VAC Coâ Lan chöa ñoàng boä. Beå Biogas hieän coù theå thích quaù nhoû khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu caàn xöû lyù chaát thaûi cuûa trang traïi, caùc hoà xöû lyù sinh hoïc loä thieân khoâng coù thieát bò che chaén, baûo veä xung quanh, gaây muøi raát khoù chòu. Löu löôïng nöôùc thaûi töø chaên nuoâi quaù lôùn, vöôït quaù khaû naêng tieáp nhaän cuûa vöôøn. Suoái xuyeân trang traïi coù löu löôïng nhoû, thöôøng khoâ vaøo muøa naéng neân khoâng ñuû khaû naêng pha loaõng noàng ñoä chaát thaûi tieáp nhaän ñöôïc töø traïi, gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc suoái cuûa khu vöïc. Taát caû nhöõng yeáu toá treân ñang ñoe doïi ñeán maïch nöôùc ngaàm khu vöïc. Ñeå moät moâ hình VAC ñi vaøo hoaït ñoäng beàn vöõng ñoøi hoûi phaûi thoaû maõn nhieàu yeâu caàu cuûa töï nhieân vaø xaõ hoäi cuõng nhö nguoàn löïc con ngöôøi. Moâ hình VAC coâ Lan cuõng khoâng ngoaïi leä. Vôùi Vöôøn caây ñöôïc troàng nhieàu taàng chieám gaàn 30%dieän tích trang traïi; Ao caù nuoâi gheùp ñeå phaùt huy toái ña tieàm naêng cuûa ao; Chuoàng chuyeân nuoâi gia coâng heo thòt quy moâ lôùn cho coâng ty TNHH CP Vieät Nam, tuaân thuû nghieâm ngaët quy trình chaên nuoâi, phoøng dòch… Heä thoáng biogas, hoà sinh hoïc hôïp lyù giuùp ñaåy nhanh söï quay voøng cuûa caùc chaát höõu cô bò öù ñoïng trong trang traïi. Ñoàng thôøi laïi sinh ra moät nguoàn naêng löôïng khí sinh hoïc coù giaù trò kinh teá cao duøng cho vieäc ñun naáu haøng ngaøy cuûa coâng nhaân vaø chaïy maùy phaùt ñieän, cung caáp ñieän cho toaøn boä trang traïi… Seõ goùp phaàn giaûi quyeát ñöôïc nhöõng thaùch thöùc moâi tröôøng ñaët ra hieän nay cuûa traïi. Nhìn chung, ñaây laø moâ hình kinh teá trang traïi khaù thuù vò, hieäu quaû kinh teá, myõ quan cao, neáu chuùng ta sôùm coù nhöõng giaûi phaùp kyõ thuaät taùc ñoäng hôïp lyù. 5.2. KIEÁN NGHÒ Nhanh choùng xaây döïng caùc haïng muïc xöû lyù nöôùc thaûi, chaát thaûi raén phaùt sinh ôû trang traïi. Taêng voán ñaàu tö cho vieäc ñaåy nhanh quaù trình phaân huûy chaát thaûi, giuùp nhanh quay voøng chu trình saûn xuaát cuûa trang traïi, ñöa trang traïi phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng. ÖÙng duïng caùc tieán boä cuûa khoa hoïc coâng ngheä kyõ thuaät, vaøo vieäc vaän haønh, quaûn lyù trang traïi, nhaèm ñem laïi hieäu quaû trong hoaït ñoäng saûn xuaát, vaø caûi thieän moâi tröôøng. Caàn coù ít nhaát moät caùn boä kyõ thuaät tö vaán, giaùm saùt cho söï hoaït ñoäng cuûa trang traïi. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO SAÙCH [1] Tröông Thanh Caûnh & ctv,2006, nghieân cöùu tình hình oâ nhieãm cuaû ngaønh chaên nuoâi TP. HCM, xaây döïng caùc giaûi phaùp tích cöïc nhaèm haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng, Baùo caùo nghieäm thu ñeà taøi Sôû Khoa hoïc Coâng Ngheä TP. HCM [2] Phaïm Vaên Coân – Phaïm Thò Höông, 2006, Thieát keá VAC cho moïi vuøng, NXB Noâng Nghieäp [3] Ñöôøng Hoàng Daät, 2003, VAC taàm cao môùi cuûa ngheà laøm vöôøn, NXB Noâng Nghieäp [4] Leâ Thaønh Ñöông & ctv, 12/2004, Caûi tieán hieäu quaû söû duïng taøi nguyeân cuûa heä thoáng canh taùc keát hôïp thuûy saûn – noâng nghieäp ôû Chaâu AÙ, Baùo caùo hieän traïng: Heä thoáng VAC ôû Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long, Vieät Nam [5] Nguyeãn Quang Khaûi, 2002, Coâng ngheä phaùt trieån khí sinh hoïc, NXB Noâng Nghieäp [6] Döông Taán Loäc, 2007, Thöùc aên cho thuûy saûn nuoâi, NXB Thanh Hoaù [7] Nguyeãn Vaên Luaät – Traàn Thò Minh Thu, 2004, Caûi thieän chaát löôïng böõa aên baèng heä thoáng sinh thaùi VAC, NXB Noâng Nghieäp [8] Nguyeãn Vaên Naêm, 2006, Laäp keá hoaïch, xaây döïng döï aùn vaø hoaïch toaùn kinh doanh ñoái vôùi trang traïi – Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá nhöõng thuaän lôïi vaø thaùch thöùc ñoái vôùi trang traïi, Trung Taâm Khuyeán Noâng Tænh Ñoàng Nai [9] Nguyeãn Thieän – Traàn Ñình Mieân – Nguyeãn Vaên Haûi, 2001, Baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi vaø phaùt trieån chaên nuoâi, NXB Noâng Nghieäp [10] Nguyeãn Duy Thieän, 2001, Coâng trình naêng löôïng khí Biogas, NXB Xaây Döïng [11] Phaïm Vaên Trang, 2006, Kyõ thuaät nuoâi caù ao trong heä VAC ôû caùc tænh Ñoàng Baèng, NXB Noâng Nghieäp [12] Phaïm Vaên Trang, 2002, VAC gia ñình, NXB Noâng Nghieäp BAØI BAÙO – TAÏP CHÍ KHOA HOÏC [13] Xaây döïng moâ hình VAC taïi 8 vuøng sinh thaùi, Saøi Goøn Giaûi Phoùng, 14/8/97, Tr.5 [14] Moâ hình VAC phaùt trieån nhöng khoâng coù ñaàu ra, Saøi Goøn Giaûi Phoùng, 15/10/99, Tr.2 [15] Suoái tieân – du lòch sinh thaùi theo moâ hình VAC, Kinh teá VAC, 10/4/98, Tr.1 [16] kinh teá trang traïi ôû khu vöïc Nam Boä – Thöïc traïng vaø giaûi phaùp, VN 1690/96 (Thö vieän Toång Hôïp TP. HCM), NXB KHKT, 2002 [17] Caùc vaên baûn phaùp lyù veà kinh teá trang traïi, VN 1540/2001, NXB CTQG, 2001 QUYEÁT ÑÒNH – NGHÒ ÑÒNH [18] Tuaân thuû phaùp leänh thuù y, Nghò ñònh 33/2005/NÑ - CP cuaû chính phuû; Coù caùc bieän phaùp phoønh choáng dòch beänh, phaân heo phaûi ñöôïc xöû lyù theo quy ñònh (uû hoai) tröôùc khi baùn cho caùc ñôn vò coù nhu caàu. [19] Tieâu chuaån moâi tröôøng aùp duïng theo quyeát ñònh soá 22/2006/QÑ – BTNMT ngaøy 18/12/2006 cuûa Boä tröôûng BTN vaø MT veà nöôùc thaûi vaø khí thaûi. [20] Nghò ñònh 59/2007/NÑ – CP cuûa Chính phuû veà quaûn lyù chaát thaûi raén, Thoâng tö soá 12/2006/TT – BTNMT, Quyeát ñònh soá 23/2006/TT-BTNMT ngaøy 26/12/2006 cuûa Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng; Phaùp leänh thuù y 2004 vaø caùc vaên baûn lieân quan WEBSITE [21] www.vacvina.org.vn Hoäi laøm vöôøn Vieät Nam [22] [23] www.trongtrotchannuoi.com [24] www.nongthon.net phuïc vuï phaùt trieån noâng laâm ngö nghieäp vaø noâng thoân [25] Vieän nghieân cöùu phaùt trieån ÑBSCL ._.