Bài giảng Lý luân và phương pháp dạy học

i tập ứng dụng dạy học theo các chuyên ngành Định hướng chiến lược phát triển giáo dục đến 2020Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế, thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển giáo dục gắn với phát triển khoa học và công nghệ, tập trung vào nâng cao chất lượng, đặc biệt chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành để một mặt đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo an ninh quốc phòng; mặt khác phải chú trọng thỏa mãn nhu cầu phát triển của mỗi người học, những người có năng khiếu được phát triển tài năngĐịnh hướng chiến lược phát triển giáo dục đến 2020Đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn diện, gồm: giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực hành, năng lực ngoại ngữ và tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội học tậpChiến lược phát triển dạy nghề đến 2020 Đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo; chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới; hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; phổ cập nghề cho người lao động, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc, đảm bảo an sinh xã hội.Sư phạm kỹ thuật trong quá trình phát triển xã hội và mô hình nhà trườngXã hội Thông tinMô hình nhà trường thông minh( Điện tử hóa/Tự động hóa/Tin học hóaE-Learning/On-Line)Xã hội Công nghiệpMô hình nhà trường nhà máy( Cơ khí hóa-máy dạy học)Xã hội Nông nghiệpMô hình nhà trường gia đình( thủ công-truyền nghề )ChÊt l­îng ®µo t¹o- nhu cÇu cña ®êi sèng x· héi hiÖn ®¹i §Þnh h­íng nh©n c¸ch, gi¸ trÞ x· héiGi¸ trÞ søc lao ®éngN¨ng lùc hµnh nghÒKh¶ n¨ng tæ chøc, phèi hîp c«ng viÖcTr×nh ®é chuyªn m«n ( kiÕn thøc, kü n¨ng )N¨ng lùc thÝch øng nghÒ nghiÖp.t¹o viÖc lµmN¨ng lùc ph¸t triÓn vµ s¸ng t¹oKh¶ n¨ng ngo¹i ng÷, m¸y tÝnhĐặc điểm cña d¹y häc hiện đạiPh¸t triÓn tri thøc vµ năng lùc t­ duy –hành động Tích hợp/ Ph¸t triÓn năng lùc nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®ÒChuyển từ tái tạo sang kiến tạo và sáng tạoTăng c­êng kh¶ năng häc tËp ®éc lËp vµ lµm viÖc hîp t¸c, tương tác X©y dùng phong c¸ch học tậpSO SANHTruyÒn thèngD¹y(truyÒn ®¹t)Häc(LÜnh héi) HiÖn ®¹iTù ®iÒu khiÓnD¹y TruyÒn ®¹t§iÒu khiÓnHäc LÜnh héiCéngt¸c§iÒu chØnhND d¹y-häcTù §iÒu khiÓnND d¹y-häc/H«m qua Hiện nayNg­êi lĩnh hộiPh¶n øng l¹iTiÕp nhËnChuyÓn giaoTrì trệ §ång nhÊtNg­êi t­ duyTiªn phong thùc hiÖnT×m tßi s¸ng t¹o Ph¸t triÓn §a d¹ngTiÕn béTÍCH HỢP VÀ DẠY HỌC TÍCH HỢPTích hợp là “ liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cung một kế hoạch dạy học “ (Từ điển GD học 2001)Tích hợp là sự kết hợp, tổ hợp của các nhân tố, yếu tố, thành phần có liên quan.. tạo thành một chỉnh thể thống nhất/nhận thưc-hành động trọn vẹn. Dạy học tích hợp là sự kết hợp, tổ hợp, liên kết, lồng ghép các yếu tố, thành phần của quá trình dạy học nhằm thực hiện một nhiệm vụ dạy học nhất định. (Tích hợp mục tiêu, tích hợp nội dung, tích hợp phương pháp, tích hợp các hình thức tổ chức dạy học và đánh giá )Bài dạy tích hợp lý thuyết-thực hành/Tích hợp cá nhân-nhóm; Tích hợp nhận thức- hành động / Tích hợp liên môn/liên ngành Hành động và dạy học định hướng hành độngHành động/hoạt động là sự biểu hiện quá trình vận động của tư duy và bản thể của chủ thể Hành động bao gồm nhiều yếu tố : - Mục đích hành động - Động cơ hành động - Môi trường/Cách thức hành động ( nội dung-quy trình và phương pháp/ phương tiện ) - Kết quả hành động Dạy học định hướng hành động là quá trình tổ chức các hoạt động day-học để thực hiện các nhiệm vụ học tập . D¹y häc dùa trªn vÊn ®Ò(thu thËp th«ng tin theo kÕ ho¹ch)X¸c ®Þnh vÊn ®ÒX©y dùng môc tiªu n/cThu thËp d÷ liÖu Ph©n tÝch d÷ liÖu/Giải quyết vấn đề KÕt luËn(®äc, quan s¸t sù t­¬ng ph¶n/m©u thuÉn)(lËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò)(t×m kiÕm mèi liªn hÖ vµ khuynh h­íng tõ d÷ liÖu)(kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶/h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò)Nghiên cứu khoa học và dạy học định hướng nghiên cứu Nghiên cứu khoa học là quá trình tìm hiểu các đặc tính, thuộc tính, quy luật, mối quan hệ của các sự vạt và hiện tượng trong xã hội, tư nhiên và tư duyDạy học định hướng nghiên cứu là qúa trình tổ chức dạy học thông qua các hoạt động nghiên cứu của người học để thực hiên các nhiệm vụ học tập/ nhiệm vụ dạy họcCác PP dạy học định hướng nghiên cứu: dạy học nêu vấn đề/ Công não/ Dạy học dựa trên dự án/ Bài tập tổng hợp. Quy tr×nh nghiªn cøuD¹y häc qua nghiªn cøuMøc ®é 1: Tæng quan c¸c häc thuyÕt, nguyªn t¾c vµ quan ®iÓm vÒ lÜnh vùc häc tËp tõ c¸c nghiªn cøuMøc ®é 2: Tãm t¾t c¸c kÕt qña nghiªn cøuMøc ®é 3: Ph©n tÝch ®Çy ®ñ c¸c phÇn cña c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu hoµn chØnhMøc ®é 4: Tæng hîp c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu hoµn chØnhD¹y häc qua nghiªn cøuMøc ®é 5: ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ mét dù ¸n nghiªn cøu nháMøc ®é 6: Tham gia vµo mét nghiªn cøu ®­îc tµi trî/trî lý nghiªn cøu.Møc ®é 7: Thùc hiÖn mét nghiªn cøu ®éc lËpTư duy và phát triển tư duy kỹ thuật Tư duy là sự biẻu hiện khả năng/ năng lực độc đáo của bộ óc con người có ý thức.. Các thao tác tư duy : nhận biết, phân biệt, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, khái quá hóa, hệ thống hóaTư duy kỹ thuật là một loại hình tư duy đặc thù trong các hoạt động kỹ thuật- công nghệ (biến đổi, thiết kế, chế tạo, vận hành sửa chữa, lắp đặt các công cụ, phương tiện, quy trình kỹ thuật ). Giải các bài toán kỹ thuật Các phương pháp tích cực hóa tư duy sáng tạo kỹ thuật Phương pháp đối tượng tiêu điểm (Method of Focal Objects)Phương pháp phân tích hình thái (Morphological Analysis). Phương pháp công não: (Braistorming Method) Phương pháp sử dụng các phép tương tự (Synectics) Phương pháp sử dụng các câu hỏi kiểm tra (Method of Control Questions). Mô hình cấu trúc đa nhân tố của hoạt động trí tuệ L Thurtone (1887-1955) Khả năng hiểu và vận dụng số- yếu tố N (Number) Hiểu được ngôn ngữ -Yếu tố V ( Verbal Comprehension) Sử dụng từ ngữ chính xác và linh hoạt- Yếu tố W ( Word fluency) Khả năng về không gian – Yếu tố S ( Space) Trí nhớ - Yếu tố M (Memory) Khả năng tri giác – Yếu tố P ( Perceptual) Khả năng suy luận-Yếu tố R ( Reasoning) LÝ THUYẾT ĐA THÔNG MINHHoward Gardner (1983) Khái niệm năng lực 1/ Khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. 2/ Phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành một hoạt động nào đó với chất lượng cao “(Hoàng Phê,Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà nẵng, 2000 trang 660-661) “Khả năng được hình thành và phát triển, cho phép con người đạt được thành công trong một hoạt động thể lực, trí lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiệnvào lhả năng thi hành một hoạt động, thực hiện một nhiệm vụ (Từ điển Giáo dục học, NXB Từ điển Bách khoa, 2000)Khái niệm năng lực “ Năng lực là đặc điểm của cá nhân thể hiện mức độ thông thạo –tức là có thể thực hiện một cách thuần thục và chắc chắn – một hay một số dạng hoạt động nào đó. Năng lực gắn liền với những phẩm chất về trí nhớ, tính nhậy cảm, trí tuệ. Tính cách của cá nhân. (Từ điển Bách khoa Việt Nam, Tập III) “Năng lực là khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong các tình huống phong phú của cuộc sống” (Québec- Ministere de l’Education,2004) “Năng lực thể hiện như một hệ thống khả năng, sự thành thạo hoặc những kỹ năng thiết yếu, có thể giúp con người đủ điều kiện vươn tới một mục đích cụ thể “ ( F.E Weinert, OECD,2001)Cấu trúc năng lực Năng lực chung (General Competency): Là những năng lực cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi ..làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp như năng lực nhận thức, năng lực trí tuệ, năng lực về ngôn ngữ và tính toán; năng lực giao tiếp, năng lực vận động..Các năng lực này được hình thành và phát triển dựa trên bản năng di truyền của con người, quá trình giáo dục và trải nghiệm trong cuộc sốngCấu trúc năng lực Năng lực chuyên biệt Là những năng lực riêng được hình thành và phát triển trên cơ sở các năng lực chung theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các loại hình hoạt động, công việc hoặc tình huống, môi trường đặc thù. Ví dụ như năng lực nhận dạng nhanh được hình thành trên cơ sở các năng lực chung về thị giác, phán đoán, so sánh và các phẩm chất, năng khiếu chuyên biệt Năng lực là tổ hợp. Glenn M., Mary Jo Blahna ( 2005)Sư phạm kỹ thuật (SPKT)Sư phạm kỹ thuật (SPKT) là một lĩnh vực khoa học sư phạm chuyên ngành nghiên cứu các hiện tượng, các vấn đề, các quá trình đào tạo kỹ thuật&nghề nghiệp nhằm tìm hiểu các đặc tính, các mối quan hệ, phát hiện các xu hướng/quy luật của quá trình đào tạo kỹ thuật&nghề nghiệp Khoa học SPKTKhoa học SPKT là một chuyên ngành khoa học xã hội có liên quan trực tiếp đến các lĩnh vực khoa học tự nhiên và KHCN. ( giao thoa giữa KH sư phạm và kỹ thuật&công nghệ)Các đặc trưng và quy luật phát triển của các lĩnh vực kỹ thuật - công nghệ là cơ sở khoa học trực tiếp trong quá trình phát triển lý luận khoa học SPKT và thực tiễn đào tạo nghề nghiệp. Sư phạm hoá các quá trình công nghệ, các hoạt động lao động nghề nghiệp để xây dựng và phát triển các phương thức, các quy trình đào tạo hợp lý, có hiệu quả là một trong những nhiệm vụ cơ bản của khoa học SPKT Các nhiện vụ của NCKH SPKTNhận dạng đối tượng, phương pháp, vấn đề NC KHSPKTNC xây dựng PP luận/Cơ sở lý luận khoa học SPKTKhảo sát, đánh giá thực tiễn giáo dục; Tổng kết kinh nghiệm SPKTN/c kinh nghiệm quốc tế ( so sánh, đối chiếu..)Đề xuất các kiến nghị, phương pháp, giải pháp phát triển SPKT Các lĩnh vực nghiên cứutrong khoa học SPKTTriết học /Triết lý/Tư tưởng giáo dục KTLịch sử giáo dục/Giáo dục so sánh KT&NNQuá trình dạy học KT&NN/ Quá trình SPKTPhát triển chương trình đào tạo nghề/đào tạo KT&NNLý luận và phương pháp dạy- học các ngành KT&NNCông nghệ giáo dục/ Công nghệ đào tạo Đo lường và đánh giá trong giáo dục KT&NNTâm lý học Giáo dục KT&NN : lao động, nghề nghiệp, hướng nghiệp, kỹ sư, tư duy kỹ thuậtXã hội học, kinh tế học,PPNCKH giáo dục KT&NN Quản lý giáo dục KT&NNMục tiêu dạy họcNội dung dạy – họcPhương pháp dạy – họcPhương tiện dạy – họcHình thức tổ chức dạy – họcKiểm tra – đánh giá kết quả dạy – họcNgười họcNgười dạy Sơ đồ . Các thành tố cơ bản của quá trình dạy- học c¸c thµnh tè cña Qu¸ tr×nh DẠY HỌC CÊu tróc môc tiªu bµI gi¶ngMôc tiªu ®µo t¹o Theo §iÒu 33 cña LuËt Gi¸o dôc ( söa ®æi ) n¨m 2009 môc tiªu cña gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau : ‘ ®µo t¹o ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, cã ®¹o ®øc, l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp , ý thøc kû luËt, t¸c phong c«ng nghiÖp cã søc khoÎ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­ßi lao ®éng cã kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm hoÆc tiÕp tôc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, cñng cè quèc phßng, an ninh/ Trung cÊp chuyªn nghiÖp nh»m ®µo t¹o ng­ßi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng thùc hµnh c¬ b¶n cña mét nghÒ, cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp vµ cã tÝnh s¸ng t¹o, øng dông c«ng nghÖ vµo c«ng viÖc. D¹y nghÒ nh»m ®µo t¹o nh©n lùc kü thuËt trùc tiÕp trong s¶n xuÊt, dÞch vô , cã n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ t­¬ng x­Ýng víi tr×nh ®é ®µo t¹o Kh¸I niÖm vÒ Ph­¬ng ph¸p  Ph­¬ng ph¸p lµ c¸ch thøc hµnh ®éng cã ®Þnh h­íng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ( môc ®Ých ) mong muèntrong nh÷ng điều kiÖn, m«i tr­êng nhÊt ®Þnh Ph­¬ng ph¸p d¹y häc * Ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña ng­êi d¹y ( gi¸o viªn ) vµ ng­êi häc nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung d¹y häc vµ ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých ( môc tiªu ) d¹y häc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­ßng s­ ph¹m nhÊt ®Þnh §æi míi ph­¬ng ph¸p :b¾t ®Çu tõ ®©u ?ĐỊNH HƯỚNGMỤC TIÊU ĐA TRÍ TUỆ TÝch cùc ho¸/ĐA DẠNG HÓA H§ hoc tËpKÕt hîp hµI ho¸C¸c PP kh¸c nhauĐA ppS­ dông hiÖu qu¶ Ph­¬ng tiÖn d¹y häcĐa PHƯƠNG TIỆN/THÔNG TINKh¸I qu¸t vÒ PP d¹y häc VÒ hiÖn t­îng : PPDH lµ sù vËn ®éng cã ®Þnh h­ãng do gi¸o viªn x¸c ®Þnh, ®­îc h×nh thµnh bëi ®cj ®iÓm ®a d¹ng cña néi dung, môc tiªu, tr×nh ®é häc vÊn, h×nh thøc tæ chøc, ph­¬ng tiÖn d¹y häc.. Vµ phô thuéc vµo yÕt tè chñ quan cña ng­êi gi¸o viªn ( phong c¸ch, së tr­êng, n¨ng lùc chuyªn m«n, nghÖ thuËt s­ ph¹m..vv )VÒ b¶n chÊt : PPDH lµ cÊu tróc cã tÝnh tù gi¸c tham gia vµo tiÕn tr×nh d¹y häc ,lµm cho néi dung d¹y häc tån t¹i vµ vËn ®éng trong mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau DÊu hiÖu b¶n chÊt cña PPDH lµ tÝnh h­íng ®Ých. Mçi PPDH chØ cã duy nhÊt mét con ®­êng biÓu hiÖn trong hiÖn thùc , ®ã lµ th«ng qua néi dung d¹y häc C¸c ®Þnh nghÜa vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc ThÐo quan ®iÓm gi¸o dôc häc : B.P.Exipop cho r»ng : PPDH lµ ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc , con ®­êng ®¹t tíi môc ®Ých nhÊt ®Þnh , gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®ÞnhThao quan ®iÓm t©m lý häc : PPDH lµ ph­¬ng thøc tæ chøc d¹y häc víi sù vËn ®éng cña néi dung d¹y häc nh­ : Ph­¬ng thøc lÜnh héi néi dung (V.V§av­dèp; §.B. Elconin; ) hoÆc ch­¬ng tr×nh ho¸ (B.F.Skiner); theo c¸c giai ®o¹n (P.I©Galperin )Theo LL d¹y häc : PPDH lµ ph­¬ng ¸n kÕt hîp c¸c thñ thuËt d¹y vµ häc nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých d¹y häc C¸c ®Þnh h­ãng ®æi míi PPDHPhát triển đa trí tuệ/tích hợp TËp trung vµo ho¹t ®éng häc . Người học sẽ häc tËp nh­ thÕ nµo ?B¶o ®¶m tÝnh ®ång bé cña qu¸ tr×nh d¹y häc T¹o nhiÒu c¬ héi tham gia cho ng­êi häcSö dông ®a d¹ng PP, h×nh thøc tæ chøc vµ ph­¬ng tiÖn, tµi liÖu d¹y häcDµnh nhiÒu thêi gian cho ho¹t ®éng vËn dông, ho¹t ®éng nhãm nhá, gi¶i quyÕt vÊn ®ÒT¨ng c­ßng trùc quan ho¸. D¹y häc ®a gi¸c quan;/®a trÝ tuÖNhiÒu th«ng tin ph¶n håi tíi gi¸o viªn§¸nh gi¸ dùa trªn n¨ng lùc thùc hiÖn C¸c gi¶I ph¸p kh¾c phôc rµo c¶n môc tiªu GD&ĐtMôc tiªu lµ : “ ®Ých ®Æt ra, cÇn ph¶i ®¹t tíi, ®èi víi c«ng t¸c nhiÖm vô “ ( Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th«ng dông. NXB Gi¸o dôc 1998 )Môc tiªu giáo dục nói chung lµ :” H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch thÝch hîp víi nhu cÇu trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi vµ tõng c¸ nh©n “Môc tiªu ®µo t¹o Theo §iÒu 33 cña LuËt Gi¸o dôc ( söa ®æi ) n¨m 2005 môc tiªu cña gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau : ‘ ®µo t¹o ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, cã ®¹o ®øc, l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp , ý thøc kû luËt, t¸c phong c«ng nghiÖp cã søc khoÎ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­ßi lao ®éng cã kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm hoÆc tiÕp tôc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, cñng cè quèc phßng, an ninh/ Trung cÊp chuyªn nghiÖp nh»m ®µo t¹o ng­ßi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng thùc hµnh c¬ b¶n cña mét nghÒ, cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp vµ cã tÝnh s¸ng t¹o, øng dông c«ng nghÖ vµo c«ng viÖc. D¹y nghÒ nh»m ®µo t¹o nh©n lùc kü thuËt trùc tiÕp trong s¶n xuÊt, dÞch vô , cã n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ t­¬ng x­Ýng víi tr×nh ®é ®µo t¹o Néi dung ®µo t¹oKh¸i niÖm chung * Néi dung ®µo t¹o lµ tËp hîp cã hÖ thèng c¸c tri thøc vÒ v¨n ho¸-x· héi, khoa häc-c«ng nghÖ, c¸c chuÈn mùc th¸I ®é- nh©n c¸ch; c¸c kü n¨ng lao ®éng chung vµ chuyªn biÖt cÇn thiÕt nh»m h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp phï hîp víi môc tiªu ®µo t¹o mét ngµnh nghÒ cô thÓHÖ thèng tri thøcHÖ thèng kü n¨ng HÖ thèng c¸c kü n¨ng bao gåm :- C¸c kü n¨ng t­ duy : Ph©n tÝch; tæng hîp; so s¸nh ; kh¸i qu¸t; dù ®o¸n; chuÈn ®o¸n...vv.- C¸c kü n¨ng qu¶n lý: LËp kÕ ho¹ch; tæ chøc chØ ®¹o; phèi hîp; kiÓm tra & ®¸nh gi¸- C¸c kü n¨ng giao tiÕp : Sö dông ng«n ng÷, tiÕp xóc; h­íng dÉn; tr×nh bµy..vv-C¸c kü n¨ng th«ng tin : Thu thËp, lùa chän; xö lý th«ng tin..vv-C¸c kü n¨ng thùc hµnh & t¸c nghiÖp : thiÕt kÕ; vËn hµnh; söa ch÷a; thÝ nghiÖm, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò..vv- C¸c kü n¨ng hµnh chÝnh.vvC¸c nguån kiÕn thøcC©ó tróc néi dung ®µo t¹oNỘI dung ch­¬ng tr×nh Nên biết Cần biết Phải biết C¸c thang bËc kiÕn thøcvµ kü n¨ng§¸nh gi¸, chän lùa, so s¸nh, ra quyÕt ®Þnh, xÐt ®o¸n, ph©n lo¹i ­u tiªn, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ, b¶o vÖ ...¸p dông, tÝnh to¸n, x©y dùng, chøng minh, s¾p xÕp, lËp kÕ ho¹ch, thiÕt kÕ ....Ph©n tÝch, ph¶n chøng, tranh luËn, lo¹i trõ, ph©n lo¹i, ph¸n ®o¸n, ph©n biÖt, l©p biÓu ®å....§¸nh gi¸Tæng hîpPh©n tÝch¸p dôngHiÓuNhíBiÕn ®æi, kÕt hîp, gi¶i quyÕt, x©y dùng, thiÕt kÕ, tæng qu¸t, ph¸t minh, v¹ch kÕ ho¹ch, tiªn ®o¸n, dù ®o¸n, cÊu tróc l¹i, dù th¶o , viÕt... §Þnh nghÜa, kÓ tªn, liÖt kª, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, ®Æt tªn, nh¾c l¹i, ®¸nh vÇn, ph¸t biÓu, kÓ chuyÖn, ®iÒn vµo chç trèng, ghi nhí, ghÐp nghÜa...LËp luËn, miªu t¶, lµm s¸ng tá, gi¶i thÝch, s½p thø tù, diÔn t¶ l¹i, viÕt l¹i, tãm t¾t l¹i, t×m nguån gèc, dÞch...Nh÷ng ®éng tõ th­êng sö dông trong x¸c ®Þnh môc tiªu vµ nhiÖm vô theo cÊp ®é nhËn thøc ChƯƠNG tr×nh ®µo t¹o Theo tõ ®iÓn Gi¸o dôc häc- NXB Tõ ®iÓn b¸ch khoa 2001. kh¸i niÖm ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®­îc hiÓu lµ : ‘ v¨n b¶n chÝnh thøc quy ®Þnh môc ®Ých, môc tiªu,yªu cÇu , néi dung kiÕn thøc vµ kü n¨ng , cÊu tróc tæng thÓ c¸c bé m«n , kÕ ho¹ch lªn líp vµ thùc tËp theo tõng n¨m häc, tû lÖ gi÷a c¸c bé m«n, gi÷a lý thuyÕt vµ thùc hµnh, quy ®Þnh ph­¬ng thøc , ph­¬ng ph¸p , ph­¬ng tiÖn, c¬ së vËt chÊt, chøng chØ vµ v¨n b»ng tèt nghiÖp cña c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ‘ Ch­¬ng tr×nh vµ CT- KHUNG Theo Wentling ( 1993 ) : ‘Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ( Program of Training ) lµ mét b¶n thiÕt kÕ tæng thÓ cho mét ho¹t ®éng ®µo t¹o ( kho¸ ®µo t¹o ) cho biÕt toµn bé néi dung cÇn ®µo t¹o, chØ râ nh÷ng g× cã thÓ tr«ng ®îi ë ng­ßi häc sau kho¸ ®µo t¹o, ph¸c th¶o ra quy tr×nh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn néi dung ®µo t¹o, c¸c ph­¬ng ph¸p ®µo t¹ovµ c¸ch thøc kiÓm tra ,®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®­îc s¾p xÕp theo mét thêi gian biÓu chÆt chÏ.’ Th«ng th­êng c¸c c¬ quan qu¶n lý ®µo t¹o ban hµnh ch­¬ng tr×nh khung. Ch­¬ng tr×nh khung lµ b¶n thiÕt kÕ ph¶n ¶nh cÊu tróc tæng thÓ vÒ thêi l­îng vµ c¸c thµnh phÇn, néi dung ®µo t¹o c¬ b¶n ( cèt lâi ) cña ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho tõng ngµnh/nghÒ cô thÓ §Þnh h­íng ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o C¸c c¸ch tiÕp c©n ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nhPh­¬ng ph¸p ®µo t¹o Lµ c¸ch thøc tæ chøc qu¸ tr×nh ®µo t¹o nh»m ®¹t ®ù¬c môc tiªu ®µo t¹o dù kiÕn trong m«i tr­êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, phï hîp víi ®èi t­îng ®µo t¹o vµ tÝnh chÊt , ®Æc ®iÓn cña c¸c ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ.. C¸c hÖ thèng ®µo t¹oTruyÒn nghÒ theo s¶n phÈm Theo hÖ thèng nµy, ng­êi thî l©u n¨m (nghÖ nh©n, thî giái...) cã kinh nghiÖm thùc tÕ nghÒ nghiÖp trùc tiÕp h­íng dÉn cho ng­êi häc b¾t ch­íc tr×nh tù vµ c¸ch lµm ®Ó s¶n xuÊt ra tõng s¶n phÈm riªng lÎ. Trong tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ra mét mÆt hµng cô thÓ, ng­êi häc ®­îc h­íng dÉn vµ trùc tiÕp thao t¸c lµm ra c¸c s¶n phÈm thùc theo nhu cÇu cña ®êi sèng vµ thÞ tr­êng. Qu¸ tr×nh ®µo t¹o ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo tõng b­íc vµ tõng møc ®é kh¸c nhau vµ qua ®ã ng­êi häc cã ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp thùc tÕ ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. HÖ thèng nguyªn c«ng s¶n xuÊt HÖ thèng nguyªn c«ng (theo tõng c«ng ®o¹n cña d©y truyÒn s¶n xuÊt). HÖ thèng nµy chó träng trang bÞ vµ h×nh thµnh ë ng­êi häc c¸c kü n¨ng lao ®éng (thao t¸c, ®éng t¸c, cö ®éng v.v...) theo tõng c«ng ®o¹n cô thÓ trong d©y truyÒn s¶n xuÊt th«ng qua c¸c bµi h­íng dÉn thùc hµnh c¬ b¶n vµ thùc tÕ trong s¶n xuÊt. Néi dung ®µo t¹o ®­îc x©y dùng theo bµi b¶n chung (ch­¬ng tr×nh) trªn c¬ së khoa häc (c«ng nghÖ - s­ ph¹m) kÕt hîp víi c¸c kinh nghiÖm s¶n xuÊt ®­îc ®óc kÕt t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi häc rÌn luyÖn h×nh thµnh c¸c kü n¨ng chuÈn, lo¹i bá c¸c t­ thÕ sai, ®éng t¸c thõa hoÆc ch­a hîp lý. C¸c kü n¨ng, kü x¶o nghÒ nghiÖp theo tõng c«ng ®o¹n ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c bµi luyÖn tËp c¬ b¶n vµ thùc tÕ theo møc ®é t¨ng dÇn vÒ sè l­îng thao t¸c, ®é phøc t¹p vµ tèc ®é thùc hiÖn v.v... hÖ thèng luyÖn tËp kü n¨ng lao ®éngHÖ thèng luyÖn tËp kü n¨ng lao ®éng (c¬ b¶n vµ chuyªn biÖt) víi c¸c thiÕt bÞ luyÖn tËp chuyªn dông vµ c¸c bµi tËp ®­îc thiÕt kÕ trªn c¬ së ph©n tÝch rÊt tØ mØ qu¸ tr×nh lao ®éng (c«ng ®o¹n - c«ng viÖc - thao t¸c - ®éng t¸c - cö ®éng v.v...). Qu¸ tr×nh luyÖn ®­îc chia thµnh 5 giai ®o¹n chñ yÕu lµ:1. LuyÖn tËp h×nh thµnh c¸c cö ®éng, ®éng t¸c lao ®éng c¬ b¶n.2. LuyÖn tËp h×nh thµnh c¸c kü n¨ng thao t¸c lao ®éng chuyªn biÖt (bao gåm c¸c cö ®éng, ®éng t¸c ë giai ®o¹n 1).3. LuyÖn tËp h×nh thµnh c¸c kü n¨ng theo tõng c«ng viÖc hoÆc c¶ c«ng ®o¹n.4. Thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc tæng hîp bao gåm nhiÒu thao t¸c, nhiÒu c«ng viÖc trong mét hoÆc vµi c«ng ®o¹n (theo h­íng dÉn).5. Tù ®éc lËp thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, c«ng viÖc lao ®éng ®Æc tr­ng cho nghÒ ®µo t¹o trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trùc tiÕp.HÖ thèng ph©n tÝch - vÊn ®Ò§µo t¹o theo hÖ thèng ph©n tÝch - vÊn ®Ò ®ßi hái ph¶i trang bÞ cho ng­êi häc hÖ thèng c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vµ chuyªn s©u vÒ c«ng nghÖ (bao gåm m¸y mãc, thiÕt bÞ; qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÇm, tµi liÖu c«ng nghÒ - s¶n phÈm v.v...). Qu¸ tr×nh vËn hµnh lµ qu¸ tr×nh theo dâi, quan s¸t, ph¸t hiÖn c¸c t×nh huèng ®Ó duy tr× chÕ ®é lµm viÖc b×nh th­êng cña hÖ thèng thiÕt bÞ. Ph©n tÝch vµ xö lý kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh vËn hµnh. ë ®©y, ng­êi häc kh«ng ph¶i thùc hiÖn c¸c kü n¨ng lao ®éng ch©n tay phøc t¹p vµ nÆng nhäc nh­ng l¹i ph¸t triÓn m¹nh kü n¨ng t­ duy (dù ®o¸n, tæng hîp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, xö lý .v.v...). HÖ thèng ®µo t¹o theo kÞch b¶n C¸c kÞch b¶n th­êng ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch lÜnh vùc ho¹t ®éng, tr×nh ®é cÇn thiÕt theo chøc n¨ng, nhiÖm vô mµ ng­êi hµnh nghÒ sÏ ®¶m nhiÖm trong thùc tÕ. Nã cã thÓ lµ mét kÞch b¶n chi tiÕt (h×nh thµnh cho ng­êi häc mét vµi kü n¨ng hoÆc thãi quen trong c¸c t×nh huèng nhÊt ®Þnh) hoÆc kÞch b¶n tæng hîp bao gåm nhiÒu c«ng viÖc kÕ tiÕp hoÆc liªn quan víi nhau trong qui tr×nh dÞch vô ë mét m«i tr­êng lµm viÖc nhÊt ®Þnh . ViÖc luyÖn tËp theo kÞch b¶n t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi häc h×nh thµnh c¸c thãi quen, kü n¨ng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc theo chøc n¨ng - nhiÖm vô nghÒ nghiÖp song dÔ g©y ra tr¹ng th¸i thô ®éng, m¸y mãc ë ng­êi häc. ChÝnh v× vËy ng­êi ta th­êng vËn dông kÕt hîp ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo kÞch b¶n kÕt hîp víi xö trÝ t×nh huèng linh ho¹t. (Lùa chän mét sè t×nh huèng ®iÓn h×nh ®­îc ®óc kÕt qua thùc tÕ ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp) ho¸n vÞ ph©n vai trong tr­êng hîp lµm viÖc theo nhãm phôc vô...vv Ph­¬ng ph¸p d¹y häc * Ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña ng­êi d¹y ( gi¸o viªn ) vµ ng­êi häc nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung d¹y häc vµ ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých ( môc tiªu ) d¹y häc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­ßng s­ ph¹m nhÊt ®Þnh C¸c ®Þnh nghÜa vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc ThÐo quan ®iÓm gi¸o dôc häc : B.P.Exipop cho r»ng : PPDH lµ ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc , con ®­êng ®¹t tíi môc ®Ýh nhÊt ®Þnh , gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®ÞnhThao quan ®iÓm t©m lý häc : PPDH lµ ph­¬ng thøc tæ chøc d¹y häc víi sù vËn ®éng cña néi dung d¹y häc nh­ : Ph­¬ng thøc lÜnh héi néi dung (V.V§av­dèp; §.B. Elconin; ) hoÆc ch­¬ng tr×nh ho¸ (B.F.Skiner); theo c¸c giai ®o¹n (P.I©Galperin )Theo LL d¹y häc : PPDH lµ ph­¬ng ¸n kÕt hîp c¸c thñ thuËt d¹y vµ häc nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých d¹y häc Kh¸I qu¸t vÒ PP d¹y häc VÒ hiÖn t­îng : PPDH lµ sù vËn ®éng cã ®Þnh h­ãng do gi¸o viªn x¸c ®Þnh, ®­îc h×nh thµnh bëi ®cj ®iÓm ®a d¹ng cña néi dung, môc tiªu, tr×nh ®é häc vÊn, h×nh thøc tæ chøc, ph­¬ng tiÖn d¹y häc.. Vµ phô thuéc vµo yÕt tè chñ quan cña ng­êi gi¸o viªn ( phong c¸ch, së tr­êng, n¨ng lùc chuyªn m«n, nghÖ thuËt s­ ph¹m..vv )VÒ b¶n chÊt : PPDH lµ cÊu tróc cã tÝnh tù gi¸c tham gia vµo tiÕn tr×nh d¹y häc ,lµm cho néi dung d¹y häc tån t¹i vµ vËn ®éng trong mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau DÊu hiÖu b¶n chÊt cña PPDH lµ tÝnh h­íng ®Ých. Mçi PPDH chØ cã duy nhÊt mét con ®­êng biÓu hiÖn trong hiÖn thùc , ®ã lµ th«ng qua néi dung d¹y häc C¸c ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc C¸c cÊp ®é nghiªn cøu vµ triÓn khai PPDHPPDH : TruyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i PPDH truyÒn thèng : LÊy truyÒn thô mét chiÒu ( GV-HS ) lµm ho¹t ®éng c¬ b¶n . GV lµ chñ thÓ , lµ trung t©m. Ng­êi häc lµ kh¸ch thÓ, lµ ®èi t­îng tiÕp nhËn tri thøc thô ®éng hoÆc b¾t ch­íc c¸c thao t¸c m¸y mãc. Gi¸o ¸n theo PPDH truyÒn thèng ®­îc thiÕt kÕ theo ®­ßng th¼ng tuyÕn tÝnh, mét chiÒu GV-HS PPDH hiÖn ®¹i : lÊy sù t­¬ng t¸c tÝch cùc gi÷a GV-HS lµm ho¹t ®éng c¬ b¶n GV cã vai trß chñ ®¹o, h­ãng dÉn, tæ chøc qu¸ tr×nh d¹y häc. HS lµ trung t©m, tÝch cùc vµ chñ ®éng n¾m tri thøc vµ h×nh thµnh kü n¨ng Gi¸o ¸n ®ùoc thiÕt kÕ xoay quang trôc ho¹t ®éng song hµnh GV-HS§æi míi ph­¬ng ph¸p- b¾t ®Çu tõ ®©u ?Ng­êi häc lµ tr­ng t©mTÝch cùc ho¸ H§ ho¹c tËpKÕt hîp hµI ho¸C¸c PP kh¸c nhauS­ dông hiÖu qu¶ Ph­¬ng tiÖn d¹y häc C¸c ®Þnh h­ãng ®æi míi PPDHTËp trung vµo ho¹t ®éng häc . Häc viªn sẽ häc tËp nh­ thÕ nµo ?B¶o ®¶m tÝnh ®ång bé cña qu¸ tr×nh d¹y häc T¹o nhiÒu c¬ héi tham gia cho ng­êi häcSö dông ®a d¹ng PP, h×nh thøc tæ chøc vµ ph­¬ng tiÖn, tµi liÖu d¹y häcDµnh nhiÒu thêi gian cho ho¹t ®éng vËn dông, ho¹t ®éng nhãm nhá, gi¶i quyÕt vÊn ®ÒT¨ng c­ßng trùc quan ho¸. D¹y häc ®a gi¸c quan; ®a trÝ tuÖNhiÒu th«ng tin ph¶n håi tíi gi¸o viªn§¸nh gi¸ dùa trªn n¨ng lùc thùc hiÖn C¸c ph­¬ng ph¸p vµ kü thuËt d¹y häc phæ biÕn C¸c ph­¬ng ph¸p häc Ph­¬ng tiÖn d¹y häc C¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc Tæ chøc khoa häc lao ®éng s­ ph¹mM«i tr­êngt©m lýM«i tr­êngvËt chÊtM«i tr­êngx· héiM«i tr­êng trÝ tuÖC¸c ph­¬ng ph¸p häcSo s¸nh c¸c ph­¬ng ph¸phäc tËpPh­¬ng ph¸p nghiªn cøuKh¸i niÖn chung Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ c¸ch thøc hµnh ®éng ( ho¹t ®éng ) cña ng­êi hoÆc nhãm nghiªn cøu nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ( kÕt qu¶ ) nghiªn cøu mong muènKh¸I niÖm vÒ khoa häc vµ nghiªn cøu khoa häcKhoa häc lµ hÖ thèng c¸c tri thøc ph¶n ¸nh c¸c quy luËt, c¸c ®Æc tÝnh, c¸c mèi quan hÖ .. cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng trong hiÖn thùc kh¸ch quan kh«ng phï thuéc vµo ý thøc con ng­êi. Nghiªn cøu khoa häc lµ mét qu¸ tr×nh nhËn thøc, t×m hiÓu c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng mét c¸ch cã môc ®Ých vµ hÖ thèng vµ nh»m kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn c¸c quy luËt, c¸c ®Æc tÝnh, c¸c quan hÖ .v.v tån t¹i kh¸ch quan trong thÕ giíi hiÖn thùcPh­¬ng ph¸p nghiªn cøukhoa häc gi¸o dôcQuy tr×nh nghiªn cøuXin c¶m ¬n