Bài giảng Cân đối ngân sách nhà nước (Bản đẹp)

tiêu.NSNN bội thu (thặng dư): thu NSNN lớn hơn chi NSNNNSNN bội chi (thâm hụt): thu NSNN không đáp ứng nhu cầu chi NSNN2. Đặc điểm cân đối NSNN:Cân đối NSNN phản ánh mối quan hệ giữa thu và chi NSNN nhằm đạt được các mục tiêu của chính sách tài khoá. Nó vừa là công cụ thực hiện chính sách phát triển kinh tế xã hội của nhà nước vừa bị ảnh hưởng bởi các chỉ tiêu kinh tế xã hộiCân đối NSNN mang tính định lượng và tính tiên liệu3. Các học thuyết về cân đối NSNN:Học thuyết cổ điển về cân bằng NSNN: “Người đàn bà nội trợ đi chợ không được tiêu quá số tiền trong túi. Nhà nước cũng trong tình trạng y hệt: không được chi quá số thu”Nhà nước chỉ được phép chi tiêu trong phạm vi số thu thuếSố thu thuế cũng không được lớn hơn số chi của NSNNb. Học thuyết hiện đại về cân đối NSNN:Thuyết cân đối theo chu kỳ: mỗi chu kỳ nền kinh tế gồm 3 giai đoạn: phồn thịnh – khủng hoảng – suy thoáiGiai đoạn phồn thịnh: thu > chiGiai đoạn khủng hoảng – suy thoái: thu < chiCân bằng NS trong một chu kỳLý thuyết về ngân sách cố ý thâm hụt: áp dụng trong giai đoạn nền kinh tế suy thoáiViệc thúc đẩy những hoạt động của nền kinh tế đang đình trệ sẽ làm nhẹ gánh nặng của NSNN đối với khoản chi trợ cấp thất nghiệpChính sách cố ý tạo ra sự mất cân đối của NSNN, xét cho cùng chỉ là một việc làm trước hạn, căn cứ vào những việc chắc chắn sẽ xảy ra trong tương laiThuyết hạn chế tiêu dùng trong thời chiến: nhà nước cần tài chính phục vụ cho chiến tranh; người dân không chi xài hết thu nhập khả dụng  nhà nước có thể thu vào một phần số tiền mà mình chi ra thông qua thuế, phát hành công trái.II. Bội chi NSNN:Khái niệm: Bội chi NSNN là tình trạng chi NSNN vượt quá thu NSNN (thu từ thuế, phí và lệ phí) trong một năm.2. Nguyên nhân bội chi NSNN:Các nguyên nhân khách quan:Do nền kinh tế suy thoái mang tính chu kỳThiên tai, tình hình bất ổn chính trịCác nguyên nhân chủ quan:Do quản lý và điều hành NS bất hợp lýDo nhà nước chủ động sử dụng bội chi NSNN như một cụ sắc bén của chính sách tài khoáDo cách đo lường bội chiCác nhân tố ảnh hưởng đến đo lường bội chi NSNN:Phạm vi tính bội chi NSNNViệc xác định các khoản thu – chi trong cân đối NSNNThời gian ghi nhận thu – chi NSNN3. Các biện pháp xử lý bội chi NSNN:Tăng thuếThiết lập chính sách chi tiêu hiệu quả và cắt giảm chi NSNNPhát hành tiềnVay nợBán tài sản quốc gia4. Mối quan hệ giữa bội chi và Lạm phát ở Việt Nam: ĐVT: % và 1.000 tỷ đồngChỉ tiêu2001200220032004200520062007Tỷ lệ bội chi ngân sách4,7%4,5%3,3%4,3%4,9%5%5%Tổng sản phẩm trong nước4815356137158399731.143Tốc độ tăng GDP11,314,5816,6417,3415,9717,47Mức bội chi23242031414957Mức bội chi cộng dồn476798139187245Các Tỷ lệTỷ lệ bội chi cộng dồn so với GDP8,7310,9213,6616,5419,2621,40Tốc độ tăng bội chi6,49-15,9851,9833,7218,3417,47Tỷ lệ lạm phát3,93,17,88,37,512,63Nguyên nhân gây lạm phátNếu chính phủ bội chi để thực thi một dự án công thích hợp và bản thân dự án cân đối được dòng tiền ra/vào thì xem như cân đối tiền – hàngNgược lại, một lượng tiền ban đầu được bơm vào lưu thông để tạo ra các công trình công cộng nhưng kém hiệu quả do dự án không khả thi, quản lý kém buộc Chính phủ phải bội chi để trợ cấp thêm  mất cân đối tiền – hàng.Ví dụ: Các điểm hình về việc cung tiền từ khu vực công nhưng không tạo ra hàng đối ứng:Công trình Giảng đường 500 chỗ ngồi ĐHQG Tp.HCM hoàn thành từ tháng 2/2006 nhưng năm 2007 vẫn chưa đưa vào sử dụngHồ chứa nước ngọt xã Vĩnh Hải huyện Ninh Hải – Ninh Thuận giá trị 40,55 tỷ đồng đã hoàn thành và bàn giao nhưng đến nay vẫn chưa đưa vào khai thác.Nhà máy xử lý nước thải – Khu đo thị Bắc Thăng Long – Vân Trì hoàn thanh 10/2005 trị giá 65,55 tỷ đồng và 1.255 triệu yên nhưng chưa thể vận hành.III. Vai trò của cân đối NSNN:1. Góp phần ổn định kinh tế vĩ mô:Tăng trưởng GDP thực ở mức độ cao và ổn địnhTỷ lệ thất nghiệp thực tế được giữ ở mức thất nghiệp tự nhiênLạm phát được duy trì ở mức vừa phải và có thể dự đoán được2. Góp phần điều chỉnh chu kỳ kinh tế:Thông qua NSNN, nhà nước có thể can thiệp để bằng phẳng hoá các chu kỳ kinh tế:Tạo lập quỹ dự trữ trong giai đoạn hưng thịnh để bù đắp thiếu hụt trong giai đoạn suy thoáiThiết lập các khoản kinh phí trước hạn trong giai đoạn suy thoáiTạo lập ngân sách bổ sung bằng việc phát hành trái phiếu chính phủ để tạo nguồn thu bù đắp thiếu hụt NS và tài trợ cho chương trình, dự án lớnIV. Thặng dư NSNNKhái niệm: Kết dư ngân sách trung ương là số chênh lệch giữa tổng số thu ngân sách trung ương và vay bù đắp bội chi lớn hơn tổng số chi ngân sách trung ương kết dư ngân sách địa phương là chênh lệch giữa tổng số thu ngân sách địa phương lớn hơn tổng số chi ngân sách địa phương 2. Xử lý kết dư NS:Kết dư ngân sách trung ương, ngân sách cấp tỉnh được chuyển năm mươi phần trăm (50%) vào quỹ dự trữ tài chính, năm mươi phần trăm (50%) vào thu ngân sách năm sau Kết dư ngân sách cấp huyện và ngân sách xã được chuyển vào thu ngân sách năm sau (100%).